장음표시 사용
151쪽
vic ino debetur quam ciui: quaeq; de ciue dicta sunt,
uberius dccumulatius in vicino obserinantur, eique& communicantur & accepta reseruntur quae pos- surrit omnia. Rebus eorum secundis gratulandum, ad ici sis ingemiscendum, aegrotantes tanquam domestici curandi: & in omnibus aliorum conoressi.
bus declarandum te vicino in re nulla iusta defuturum, pro virili adiutando . Denique turpe habendu&erubescendum est, vicinum ei in re ab aliis adiutum fuisse,qua adiuuaria nobis potuisset. Est etiam affectio quaedam aduersus peregrinos, qui ad nos
Veniunt,ab hospitum curatore Deo conciliata. Est igitur & his suum tribuendum tum ob curatorem eorum Deum, tum propter incrementum humanitatis nostrae, quae non solius necessitudinis & cognationis rationem habere, sed ad uniuersum hominum genus porrigi debet: tum vero, ut & nos
Viuilim tu cum fiducia supplicemus Hospitali Deo, diuinaque piror. bossis p Qui dentia & ipsi ea consequamur, quae hospiti
tibi unam bus tribuimus. Tenendum enim est, quemque su-ie dare iu=a am rectam Voluntatem di bonas actiones mutuare loquuntur. Deo, easdemq; magna cum usura,&vberiore quam homines solent mensura ab eo rependi. Nullo autem modo violandus est hospes o sed si ab aliis violatur, summa vi defendendus. Eum enim ope humana destitutum, curator hospitum Deus magis Mrespicit& viciscitur. Est & in eo negotio cuius conficiendi causta venit,adiuuandus ab eo qui potest, devictus egenti praebendiis pro facultatibus r & in morbo iuuandus est hospes, quantum licet, dc in Militum os reditu ad suos quoad postis. Atque etiam militis.
Aia. ossicium, inquit, ex affcctione erga Imperatorem est reperiendum. Conuenit autem dc iubenti aliquid. statim parere, ob subitas bellicae rei conuersiones:& sortiter pugnare cum iusserit imperator, quasi in ipso posita sit victoria exercitus: & pro eius salute discrimen capitis adire, quod uno milite caeso parum in bello ei parti nocetur: duce autem intcr -cto, vel victores eius milites statim & animis concidunt,
152쪽
COMMENTARIVS. I Idunt,& non si cus atque oues opilione carentes, lu- vis inuadentibus alii alio diffugiunt, ut non castra tantum, sed ipsa etiam patria, d uce in bello caelo periclitetur. Idque declarant ea quae Cyri momicio,vi a Xenophonte scribitur, consecuta sunt. I o-Puli etiam cum principibus ciuitatis quandam esse Populi os visectionem, perspicuum est, di officia illi affectioni
congruentia. Legitimis autem di germanis princi-Pibus parere in omnibus populus debet,& alacriter obtemperare, & venerari eos, ut qui proxime dc secundum Deum maxima in rempublicam beneficia conferant. Veri enim principes ab animo suae cura Magistra tionis munus auspicantur, & hominis partes petr tu iacia. Magantur: & quod de medicis dixit Hippocrates,in principibus copiosius vidcre licet. Nam ob alienos, , casus priuatis non quidem doloribus afficientur, si , , Epicteto pareant: sed curas& labores subeunt, remfamiliarem negligunt, occupationibus detinentur, quibus & a sui re rerum meliorum cura absti aliuntur. Neque vero magistratibus obsequi tantum, sed di operam qui possunt nauare debent, atque existimare in iis niti salutem ciuitatis. Sin autem Vexbo Falsifrinci tantum principes erunt, &magistratus ossicia ne- ρὸ
gligent: improbandi illi quide in erunt, ut sunt improbi: sed quod magistratui conuenit, eis praestabitur, ut & principatum eis deseramus, & iis in rebus pareamus, quibus animus non laeditur. Sed ad reliqua Epicteti capital conuertatur Oratio, ne cum eius declarationem mihi proposuerim, imprudens officiorum doctiinam vel bose perse
I Eligionis erga Deos immortales praeipuum illud
esse scito: rectas de eis habere opiniones: ut sentia , ore esse eos, is bene iustet administrare uniuersaetarendum esse eis, O in omnibus iis qua fiant acquie-
153쪽
irissima regantur. Sic enim nec incusabis eos unquam nec ab eu negligi te conquereris. Aliter autem id er/nequit, quam piis qua in potesate nostra non sunt, relictis, tam bona qua mala in iis qua in nobis sita suus ensiotaris Nam si quid iliorum senseris esse bonum aurmalum, aliter cεrte fieri non poterit . quin aut iis frustratin qua vestes, aut in ea qua nosses delapsu , , ei rpes is oderis illarum rerum arictores. Illud enim natura est insitum omni animantium generi,ut ea qua n citura videantur,eorumst ca m fugiant auerseratur et contra, utilia is causas eorum pεrsequantur admirentur. Nulla igitur ratio eIZ. ut is qui noceris Mputat, eo titetur quod nocere videatur: unde etiam
ipso damno vigaudeatur, fieri nequit. Hincsit, ut patri Mim conuicietur.cum ea qua in bonis habentur. Alio non impertierat: ct illud eris quod inter Eteoclemo, Pol niam bellam concitarit, quod bonum exsistimabant imperium. Hac de causa Deos execratur a gricola, ob hoc naut .ob hoc mercator, ob hoc ii, qui lia heros se uxores amittunt. Nom ubi utilitas, ibi etiae I pietas. S uamobrιm qui id dat operam, ut sic petat es, auersetur quemadmodum decet: is eadem opera ct pietati dat operam. Libania autem is sacri- scandum, O osserenda primitia sunt unicuique, ritia patrio: caste. non luxuriose,nec indiligenter, nec bordi- de,necsuprafacultates.
Expositis ossiciis aduersus eos qui eiusdem con ditionis sunt, hoc est. homines : nunc ad praesta tiores nobis transit. Est enim a proximis incoan dum, & sic ad superiora in ossiciis etiam ascendendum. Enimuero haec quoque ex affectione reperit, quae cum eis est tanquam primis causis & excellentibus. Cum autem tales sint, obscurum non est nihil eos nostris rebus indigere. Quare ossicia nostra aduersus illos sunt, quae nos illis concilient atque subiiciant. Hac enim ratione affectionem atque ordinem naturalem ea quae ex causis orta sunt, adueri sus pri-
154쪽
sns primas&eximias causas tuentur. Honorandi sunt igitur,& pie coicndi, eoi umq; actionibus obtemperandum : libenterque illis cedendum de in iis acquiescendum, ut quae dc optimo consilio, & summa prouidentia administrentur Ea vero tum nobis contingent,cum & cogni tio nostra vera fuerit,& vita naturae conuenienter instituta. Recte autem de , iis sentiemus, si iudica uelimus &csse eos primas eρ rerum causas dc res conditas gubernare, dcc nsulere Draxmim. uniuersis, eaq; recti: dc iuste administrare. Sive quis enim Deos esse non censet: siue cum sint, non consulere rebus humanis: siue cum & sint, dc rebus humanis consulant, id tamen dciniuste&imprudenter facere opinatur, is neque colet & venerabitur eos. neque illorum actionibus subscribct ac parebit, yt Vita bena ab optimo consilio profectis. Vita porro bene & instituta. sancte institui,ut eorum quae fiunt,cum uniuersa ab optima mente administrentur, nec reprehendas quicquam, ne lite auctores accuses, non potest, nisi bonum & malum in rebus nostri iuris quaeramus: ut in his Jc appetitiones nostre dc declinationes versentur, utq; nunquam appetcndo frustremur, nunquam incidamus in id quod declinamus. Sive enim Ies externas ut bonas appetimus, & quas da earum ut malas auersamur: saepe de frustari desideriis, dc in Luos noteraea quae fugias incidere necesse erit.&Cum autem iis nobis puta frustramur quae dc sideramus, & in ea quae fugimus min, odi- incidimus: fieri non potest quin culpomus & ode' mitis: quos rimus aucto res harum rerum: aut eos qui cum pos prode se, dissent, eas non auertant, sed conniueant. Omnes ligimus. enim animantes, atque adeo res Omnes bonum appetunt, eademque ratione mala secundum naturam declinant: eoque mala quae aut sunt aut esse viden tur, eorumque causas auersuntur. Itemque utilia seu
vera seu falsa, eorumq; causas amplectuntur & pe siquuntur, & ut magna admirantur. Nullo igitur modo fieri potest, ut qui noceri sibi putat, eo delectetur quod nocere vidcatur usicut fieri nequit, tria ii damno gaudeatur. Sila . n. quisque adueisus dam
155쪽
tem damnum affectus est, ut aduersus ipsum damnum. Damnum enim malum est: malum fugiendum,& odio dignum, sicut bonum optabile & am Ilectendum. Eum autem,qui rei alicuius quae malaabetur, causa putatur, odium & conuicia vitare non posse: ex eo constat, quod nec naturalis necensitudo dc coniunctio satis virium habet ad odium / eorum profligandum, qui nos aut bonis quae ha - bentur priuant, aut in ea quae mala videntur coniiciunt. Nam propterea dc pater inuisus a filio conuiciis assicitur, si bona filio neget, aut quod malum habetur in stipat, siue id verberando fiat, siue ad continentiam assuefaciendo. Nam & Polynicem dc Eteoclem Oedipodis filios, hoc quamuis fratres, ad duellum & caedem mutua adegit, quod imperium
bonum iudicabant, & alter eo se ab altero ipoliari Iviter tres putabat. Iam agricola si post sationem non pluit, pluuiu .neo aut aliquando plus pluit, aut aliquid aliud quod
serenudou- bonum aut malum habetur sit, aut non fit: aucto-cere omni- res aut impiis verbis lacessit, aut certe cogitatione. bu potest. Naturae quoque moleste ferunt, cum ventus eis secundus non spirat,quamuis saepe alius Austro, alius Aquilone egeat. neque cogitant, fieri non posse ut simul contrarii spirent: sed tantum auctori ventorum succensent,quod nec suum habeant,&contra-
u rium experiantur. Mercatores, cum emunt, merci
um copiam esse volunt: & cum Vendunt, penuria :&virum holum factum non fuerit, gubcinatores uniuersitatis huius accusant, neque cogitant se ea concupiscere quae fieri non possint. Qui uxores, qui liberos, qui denique carissima quaeque amittunt, Vt
frusbati iis quae appetunt, & in ea prolapsi quae declinant, gubernatores accusant. Qui enim id quod bonum habetur: praebent eos & colere & venerari' solemus. Nam ratione utilitatis statim veneratio excitatur, aduersus eos qui utilitatem praebent: sicut ob inutile odium &auersatio auctorum. Quare' qui operam dat ut quemadmodum decet, appetat di declinet, nec ad externa porrigit appetitum de dcclina-
156쪽
declinationem: is eadem opera & pietati dat operam. Semper enim ea quae desiderat adipiscitur, nec in ea incidit quae declinat, quia haec penes nos sunt. Aequiescit igitur in iis quae fiunt, & conuenientem
cultum auctoribus eorum tribuit. Qui autem res externas desiderat, easque declinat: nisi etiam voluntates hominum ad suam opinionem conuersas
habeat,& diuitias de paupertatem, & valetudinem re morbum, & vitam & mortem, dc victorias & cla--Dεμ des, atque etiam ventos, & pluuias. & grandinem. 'μς
ει omnia quae in sublimi fiunt.& fatum uniuersum: Dei aecret quoniam in has appetitiones & declinationes pro p ,μης lapsus est necessario, multis appetitionibus frustra r 'T 'ς
tur,dc in multa aduersa incidit. Proinde etiam mo- leste fert omnia, & culpat auctores, dc vitam agit cumolestam de aerumnosiam, tum irreligiosam dc impiam aduersus Deum, ut omnibus modis sit infelix. Traditis aute pietatis aduersus deos pr cipuis causis, & certissima de eis scientia, ut ultro pareamus &eedamus eorum actionibus, de acquiescamus in iis, ut quae ab optimo consilio proficistantur: dc dena onstrato, non posse hoc eos facere, qui bonum &malum in voluntate nostra non collocent, sed in rebus externis: ordine subiungit honores, qui ob res icxternas Deo tribuuntur, quorum legitimos dcvsu receptos Deus utiqueti ominibus ostendit, ut histo-' 'riae declarant: ut & nos per eos necessitudine cum
eis coniungamur,&externae res per oblationes fru-
endo illustratione diuina, & uberes nascantur, re nostris usibus accommodatae. Vt enim animum, omisiano- cuius is auctor est,ei dedicamus &consecramus, re purgando illum, tum vera de illo cogitatione, tum e , vita naturae consentanea: sic post eam corpus etiam ab ipso datum decet ei cossecrari, a maculis tam conspicuis quam latentibus repurgatum. Animus autem his quas dixi rationibus repurgatus, repulsato instrumento, vestimentis etiam quam puriis misvso,CX ter narum quoque rerum,quas Deus dederit, l
157쪽
primitias,qui dederunt: non quod his egeat fetis neque enim probitate nostra eget, neque rectis de se opinionibus sed nos per haec, proca mensura que
'nobis conuenit, illustrationis diuinae facti capaces, Deum suscipimus, si digni simus Sic externae ies etiam oblatae & dedicatae, ex Vitae ratione pura, con
sacrorum uenienti modo illustrationis diuinae fiunt & ipsae miracula. participes, ita ut diuina cospiciatur efficacitas Nam ct epilepsia se quispiam horum munere liberatum ostendit. perq; haec & fluctus maris sedavit: quique ea sancte offerunt, ob affectionem quam erga illos habent,ipsi quoque diuinae fiunt illustrationis par. ticipes,praeterquam quod &iusti & grati animi fungitur munere is, qui illa iis qui de deiunt, offert MVivia lix: consecrat. Quod vero dixi, per c xiguas istas primi Ne sua cui- tias totum genus illud dedicatur & cosecratur Deo, qUm relia & conuenientem ipsius Dei opem consequitur. Equgis fraudi vero, inquit, patrio ritu fieri debent a singulis. nam δε - Deus simul dc ubique praesto est semper, cum omnibus suis diuinis copiis. Cu autem multa sint a Deo producta, nos qui una distincta specie constemus
humana, & pro humana forma, unum genus vitae nunc, &Vnam aetatis degendae rationem sortiti, de in exigua parte uniuei si & terrae adeo ipsius collocati simus: alius alio Pei beneficio fruimur, aliisque risu it temporibus & locis. Vides enim .cum aliis dies cst, corum o aliis esse nocte : eum alibi hiems, alibi aestatem: hic tempor , alias & stirpes & animantes. in aliis locis alias: H iam re- cum & terra.& quae in ea sunt, diuina beneficia di- Πρη-- uersis percipiant modis. Singuli igitur partim diuina patefactione, partim experientia edocti, diuersis 'A, Vt locis&vitae generibus, sic etiam temporibus Gemodas, victimarum item & oblationum varietate numen placant. Accum diuina sesta rite celebrati tur, statis diebus euidensessi cacia diuinae illustrationis conspicitur: quod alias nullo modo fit. Nam dc aegroti curantur, &utilia quaedam praedicuntur.
Tanti interest discrimen temporum ad diuinam necessitudinem. itemque locorum dictorum, factorum qi
158쪽
erorumque &. oblationum accommodatio. Iuber . . . autem omnia,quae ad diuinum cultum pertineant,
di pure facere,& non sordide. Nam ab impuro pura 'attingi nefas est: purumque &sincerum, si quid ei
adulterinum admisceatur, eo pollui solet. Neq; igitur sordide quicquam faciendum, neq; negligenter dc per ignauiam, quicquam factu necessarium aut
praetermittendum, aut confundendum, aut permutandum. Sicut enim,si elemeta sermoni su btrahas aut immutes, non manet eadem forma sermonis: silc etiam diuinorum operum & sermonum, si uid aut deest, aut immutatum est, aut perturba tu, lustratio diuina tollitur. & eorum'uae geruntur vim evanidam reddit eius qui illa gcrit, locordia: sicut ad complementum re persectionem caeter
rum excitata cum scientia alacritas, multum valet.
Qui vero se in Dei cultu negligentem & socordem praebet, qua in re sit ad officium fungendum excitatus 3 At neque irreligiose, inquit,est accedendum: Vin natu
hoc est absq; veneratione. Quanto enim religiosiores & sanctiores res diuinae habentur: tanto magis
eas, dc quidem tales, percipimus. Nam dc ipsi cultui numinis pro vitili nos submittimus, &in eo veluti grandescimus. Cum autem dixisset, non esse negli' buι divinis genter faciendum: veritus videtur ne quis dicere se is ad putaret,etiam supra vires ista esse sacienda. ubi Vero hib., . modus esset optimus, si diuinis in rebus non esset: quae Omnia moderantur, optimisq; terminis dest-niunt 3 Deinde nihil aeque diuina continet opera, qua si in iis perennis aequalitas conseruetur:&quoad eius fieri potest, neque dicto, neque facto quicquam immutetur. Neque vero fieri potest, ut supra vires saepe facias. Videntur autem ii qui in res diuinas profusi sunt simul & Deu corruptelae codemn re,& ignorare quem usum ista in diuino cultu hab ant, cum primitiae sint eorum quae diuinitus acceperimus. Ego igitur mirabilem hunc virusecutus,
159쪽
pendio perstrinxit, quae ante omnem legum latio. nem, morumque disciplinam certae compellaeque - habendae sunt, D cos &esse,& prouidere, di bene, iu- , steque administrare omnia: nihil vetat ob impor tu nos quosdam homines, demonstrationes subii. cere quaestionibus. Natura enim non homines m
Hse Deum, do, sed di brutae animantes&stirpes & lapides, ea cosensus hu- denique omnia quae sunt, pro sua quodque virili admavi'ene- numen respiciunt. Homines vero praeter id, apa ru eo γ rentibus etiam statim a puero ad pietatem assuefi-mat. unt, & communes hominum sequuntur notiones. Omnes enim homines, tam Barbari quam Giaeci . tum infinito superiori tempore, tum nunc, quam uis alii aliis rationibus, Deu esse censent, Acrothoi tis exceptis: quos narrat Theophrastus, cum nullucolerent numen, subito univcrsos a terra absorptos
esse: &si quis sorte alius unus atque alter, ab omni aevo, talis fuisse perhibetur. Fit autem, ut quidam rum δε mβ' eo quod absque demonstratione credunt, di quianu um com bonos viros esse miseros, beatos & nlices improbos I fio tosiere vident, parum curent insitas a natura ipsis notio--αςtμr. nes,& non aduersentur Tragoediae dicenti, , , Deos non esse, dicere an non audeam, , , Res improborum tam Iecundas intuens 3 Feliei m iis Rectum igitur fuerit, hos vel Epicteto obtemperari- animosita tes, non in rebus externis, sed in nostra potestate inuiolabilis. sitis, bona di mala nostra collocare. Sic enim neque cum bono viro unquam male agetur, neque ullus improbus erit beatus. Nos quoque nudas illas de Deo notiones demonstratione firmare pro virili conabimur. Est aut considerationis huius initium, uti Umρω- quid Dei nomen significet videamus. Sciendum igi-ν-Dςι tur, Graecis ους, quos Latini literis nonnihil immutatis Deos vocant quae in coelo circumagiantur. stellas, a cursu & motus celeritate Θειν enim currere significat appellasse. Post autem ad incorporea SL. De iiis quoque naturas, rerum causas, & ad unicum omni-Des. um principium dc causam,id nomen transtuli me, ux
160쪽
id significet principium rerum , dc causam mente
comprehendendam, primam omnium atque principem. Quae enim fiunt, aut casu atq; fortuito fiunt casisse
omnia, aut ex antegressis causis oriuntur. Enimue Fortunare.
ro quod casu dc fortuito fit, neque causam effectri' futatio.
cem definitam, neque certum finem propositum habet,quo reseratur. Nam alioqui non casu, sed ex antegressa causa exstitisset, atque ad finem aliquem
reserretur. Neque vero eorum quae temere ac sortuito fiunt ortus, certum ordinem dc consecutio- Rerum nanem perpetuam seruat. Ea vero quae natura & con-r
silio geruntur, dc ordinem seruant, dc ad finem cer- ordo. trim reseruntur. Agricola certe quidem dc serit de plantat eo fine, ut aliquid nascatur, dc animantium congressus procreationem ibolis spectat: dc certa series, certus ordo ab initio ad finem usque procreationis seruatur,aliis in initio, aliis medio aliis in fine pari ordine consequentibus. Nam in plantis quiadem semen in terram coiectum dcirrigatum aqua, radices agit dc germina primum, mox culmum prosei r, aut ramos alit, caeteraque ordine usque ad fructum dc maturitatem. in animalibus autem semen
menstruo sanguine perfusum extenditur Ec informatur, dum foetus fiat, qui eo usque alitur dc perficitur, donec suo tempore in lucem edatur. Atq; hie Ortus ordo atque progressio perpetuo conseruatur. Quod si ea quae natura consilioque fiunt,dc causam definitam habenti 5c eorum auctor certum sibi fine proponit, dc progressione atq; ordine eodem perpetuo res absoluuntur: utiq; colligitur,ea quae natura consilioque in mun/o fiant ac precipue spectentur, non casu oc temere fieri, sed causis antegres is. O- portet igitur causas eorum quae oriuntur, ante tandem pri gressas esse. Quae si ortae sunt, necesse est corum etia cori alias esse causas priores, donec ad eas peruentum fit matem fuerit, quae nullum habeant ortum: quae non iam
sint ex eorum numero quae oriuntur, sed quae res subsistentes dicuntur rectius, cum omni prorsus D tu careant,quippe quae causam cur sint, no aliunde,