장음표시 사용
31쪽
, nec non spumascentia ipsius Salivae, sicuti contingit in aliis liqvoribus spirituoso elenaeuto imbutis: Etenim demto ambiente athmosphaerici aeris pondere tenues & elasticae Salii se particulae libertatem sese expandendi & egressiam moliendi acquirunt, inde postmodum dependet dicta ebullitio. Item, inquit dictus Autor: subtilissimum illud principium est sali-nmsulphureum, utpote spiritus ex Saliva putrcfacta certa enchirisi destillari potest , qui metalla adoritur, ipsum aurum nigredine assicit, secretioris Chymiae amatoribus pro vero menstruo universali venditatur &c. Et Christianus
I. pro spirituositate Salivae idem Homanni Experimentum allegat: notabili, inquiens, penetrantia ac spirituositate esse stipatam Salivam, experimentum Hominantii physicum nos convincit, quo liquidum hoc vacuo impositum omni aere externo absumpto notabilem ebullitionem a spiritualis subtilis aereo-aethereae substantiae in eo hospitantis expansione
curiosi spectatoris oculis exhibct, κquo a AE exuitur in spiria
tu vini, aliisque liquoribus latrimosis &c. Plura argumenta pro Salivae spiritiiositate ibidem adducuntur. Imb Salivam e nervoso genere profundi prolixe defendit Thomas Wha thonus Adenetraph. cap. I. l. IV. Cui tamen capite secundo
g. i . Postquam in antecedenti Paragrarao phaenomeni eura risi illius, cur ab aspectu, vel odore, vel reminiscentia grati albcujus cibi utplurimum copiosa Salivae quantitas in buccampiqsa Salma affuere soleat, mentionem fecerimus, talemque causam plerique Autores spiritibus adscribant, hoc loco aliorum quoque sententiam & consensum inserere liceat. Etiamsi enim vulgus hunc humorem simul cum appetitu ex Ventriculo assurgere statuat, alii tamen Autores, uti dictum, talem Ο-ris madefactionem potius a copiosiori spirituum in nervos
glandulares influxu derivant: Hinc dicit Theodorus Craan, D Dissert.
32쪽
CAp. I. DE SALI v E26 Dissert. de Homin. cap. I. p. Io. Non sequitur, ex visu cibi grati aquosa materia in os copiosissime desertur , ergo ex ventriculo haec aqua assurgit : minime provenit haec salivae copia tunc temporis in ore ex vasis salivalibus intra os dispersis. quatenus hic conspectus cibi grati causat in nobis assectum animi, quo spiritus animales copiose nimis ex capite ag palatum & oris partes internas determinantur , qui suo influxu glandulas in ore sitas satis copioSh ita comprimunt, ut succum in iis contentum exprimant & excludant. Et Iosephus Langolus de Saliua cap. I. pag. IK. inquit: Quare magnUS fiat Salivae proventus in ore ex solo cibi grati aspectu, vel etiam ejus audita descriptione, quaerunt nonnulli curiosiores Physici: fierique hoc putat Craanenius, qValenUS conspectus & imaginatio cibi grati causat in nobis affectum animi; Vertim supposito, aliquos nervos ad salivales glandulas pervenire, iplasque, ut docet Stenonius, motu posse gaudere, dicendum est tamen, phaenomenon ad glandularum motum salivalium spectare ; ex illa enim visione aut descriptione
grati edulii sit motus in spiritibus animalibus, unde major pariter motus in glandulis salivalibus habetur, ex quo motu copiosus Salivae proventus Per prcstrios ductus in os exstillat, hinc movere Salivam alunt. Sic Autor quidam Gallicus, Anonymus, ad quaestionem : Pourquoy l' eau vient a Ia bouche a l' odeur ae uia morceau delicat, ou a Ia velle dequelque chose, qui a flatte te gout 8 respondet: que commeles Espriis, qui sint dans les nerse du NeZ & des Yeux, ne Raurolent si re considerablement εbranleg par I' odeur dequelque morceau delicat, qui les stappe, ou par les espcces de quelque cliose, qui a flatte notre gout, sans que cet e-hrantement passe hientot a ta bouche, it arrive, que les conduit salivatres, qui soni alors presseZ par la Contraction des
live, qui est rendite plus liquide partes Espriis, qui sy md-
33쪽
des Sqauans Tom. VIII. p. m. 'a . Haud negat etiam Johannes Bolinius, sercula apposita delicatiora aut horum recordationem hunc uberiorem Salivae in os fluorem juvare, spiritus animales excitando & ad oris pariter ac reliquas primarum viarum glandulas determinans, hinc lymphae secretionem accelerans. v. Joh. Bolin. Circi l. anat. phbiol. Progγm. VIII. p. Iay. Et Franciscus Zypaeus Fundamini. Medicis. Part. II. cap. I. Art. Ia. p. m. Io s. seq. ita explicat: Ubi grati aliquid olfacimus , aut videmus. vel avide aliquid appetimus, Copiosius in os exilit Saliva, quia nervi paris vagi non tantum propagines ad ductus glandulasque salivales demittunt , verum etiam aliquos ad nervos olfactorios opibeosque, unde facto in hos influxu fortiore , augetur& ille in M vis paris vagi, quo ulterius fibrillarum contractione ductus salivales angustantur & Salivam ejiciunt. Quod autem hactenus allegati Autores mecum miritibus adscribunt, illud a natura mvida petis Georgius Philippus Neuterus Phaseolog. GP. p. σε quamvis, inquiens, Salivae fluxus in oris cavitatem sit perpetuus, majori tamen copia tempore manducationis affluit; cujus quidem rei cam iam vulgo a motu maxillarum derivant, suod scilicet ob earundem motum glandulae Comeressae majorem Salivae copiam fundere cogantur: quae ratio etsi non adeo sit contemnenda, potior tamen mihi videtur eorum sententia, qui id exinde fieri existimant, quod tempore masticationis ad diluendos & solvendos cibos major requiratur Salivae quantitas; hinc etiam Naturam, Corporis praesidem. majorem
Salivae copiam ad oris cavitatem mittere: nec etiam motum
maxillarum ad exprimendam Salivam e glandulis semper necessariam esse, sed Salivam saepius, audito saltem p ati se culi nomine, magna copia in os infundi, manifesto indicis.
Salivam propter certum finem a Principio corporis vitali ad D a Oris
34쪽
1s CAP. I. DE SALiva oris cavitatem mitti. Et pag. 2I . idem Autor mechanicam Salivae, seu per masticationem faciam, excretionem tribus rationibus refellit, i) quod mentione sollim cibi grati facta magna copia Salivae in oris cavitatem effluat, unde etiam
Germanorum nota esst formula, u an hat mir-Uἰaulivageridit et quod Cibis ingratis ore assumptis,
etiamsi diu masticentur, Salivae affluxus sensim cesset, ita ut miniis commode deglutiri queant, & nausea eXcitetur, un
etiamsi maxillae extra masticationis tempus pro lubitu satis diu moveantur, Saliva tamen tanta copia, ac in masticatione ipsa, in oris cavitatem non effunditur. Quare potius con-ὰudendum est, naturam semper cum intentione & ob certum finem agentem, tempore masticationis Ueb majorem Salivae copiam mittere, ut cibi eo melius dilui resolvi queant. g. is. Cum etiam juxta hactenus recensita, Experimentorum, circa Salivae saporem, tanta sit differentia, ut, sep sitis priaeconceptis opinionibus, Autoriim alii acidum , alii selinum, & quidem modo acidum, modo alcati, alii utrumque simul sive salsum, in eo observarint; praeter hos vero alii Salivam e jejuno ore collectam plane insipidam vel cum Alberto Κypero Anthropolet. Lib. I. pag. modice dulcem annotarint, nemo nobiS Vitio vertet, si sanorum at-rve jejunorum hominum, imprimis autem recens & quiem ex matre sana, natorum Infantum salivam nullo sapore imbutam, sed prorsus inspidam, nec adeo viscidam, nihilominus tamen ob spiritas, secundum hactenus allegatos Autores, in magna quantitate, in eadem latitantes, mire penetrantem atque menstruuna animale universale, pro variis alimentorum particulis, tam acidis, quam salinis, sulphuteis& viscidis dissolvendis per se idoneum esse credamus. Quoad inspiditatem Salivae consentientes reperimus quosdam
35쪽
tum Veterum, tum recentiorum Aurorum; ex quibus scri-hit Hieron. Mercurialis de Excremem. Lib. I. cap. S. m. U . ante omnia scire oportet, Salivam. quae naturalis est & in homine 'vere sano reperitur, eas habere ConditioneS , ut nec quantitate eXcedat, neque ullum saporem habeat, &p. VI. inquit, hanc Salivae insipiditatem cius statum naturalem imdicare, sapores vero secundum Galenum de Loc. assect. cap. 7. varios humores stomacho inesse declarare. Secundum Molchior. Sebig. e L Medi . practis. Tom. I. Part. a. Sect. q. cap. 27. p. m. s77. Saliva est duplex, naturalis & praeter naturam ; naturalis in sanis est corporibus nulla extranea qualitate insecta, scd perinde quasi aquosa gustui offertur ; non naturalis varia cst, saporis. coloris & consistentiae ratione : nimirum acris, acida, salsa, amara, &c. Ex juxta Jacobi Primerosii Enctirid. viedis. pag. m. INa. Saliva a sapore in insipida, dulcis, salsa, amara, acida, secundum varietatem humorum, qui salivae commiscentur. Salivam insipidam esse & praeter naturam nunC salsam, nunc acidam, nunc ramaram observari
statuit Franciscus Sylvius de Method. medend. cap . 3. Isol. m. s. Item Hermannus Boerhavius Institutovaed. g. .p. m. Isi
livam insipidam tribuit. Autor Tractatus Gallici, Eglais d'
Saliva in sanis per se nullum habet saporem & odorem. Daniel Tau vry Amram. nou. rar. Part. I. cap. I. p. m. II. nisnnegat, in certis morbis, v. g. Lue venerea & Scorbulo Salivam evadere posse acidam , im d corrosivam ; in statu vero naturali illam insipidam est e asterit. Theodoro Zwingero Fasci l. Di errata edic. Dij. g. de Salio fliau. Part. I. Sect.2Q. Saliva tenuis, limpidus & insipidus humor dicitur; & Fridericus Hommannus Dissert. eneces ar. Saho. 1 pect. g. al. . Salivam fluorem limpidum, insipidum, valde activum nominat.
36쪽
3 CAP. I. DR SALIVAE Et g. IT. p. a s secundum naturam omnis manifesti saporis expertem esse Salivam, idem dicit. Iuxta Josephum Langonum de Siliu. cap. I. p. m.s. Saliva est lympha crassior & manifeste insipida. Inquit etiam alius Autor Gallicus, Rictheus, La salive doli estre naturei lement insipide, a sinque lepalais & la langue puissent juger sanement de leur objet,sans
Sapor in Saliva deprehcnditur insipidus, quem a quantitate particularum flexin ilium & aquosarum Salivae substantiam componentium, non inepte derivant. Imb Saliva vitro excepta per diem si reservetur. insipida & inodora percipitur. vid. Am. Nuch Sialograph. cap. a. p. s. Lympha & Saliva vix ac ne vix quidem admittit disterentiam, si utrasque lapide Chymiae lydio probaveris, inquit Ioachimus Georgius Els-
nerUS P.M. N. C. Dec. I. M. I. Ob .s7. p. m. ITI. Salivae tamen examini chymico non esse fidendum, judicat Jacobus de Sandris de Sogdiniat. cap.3.p. m. o. Salivae, inquiens, conditio a tantis mutatur, quod, si ab aliquo animali excepta chymicae analysi subjiciatur, vix determinari possit, qualis in singulis naturaliter esse debeat; & Chymiam ipsam infidum examen exquirenti prebere, quia ignoratur, an Componat, an resolvat, manifesto patet; Id circo ab assertionibus allatis aliquid certi eruere, infida res est. Nihilominus tamen ita pergit idem Autor: Ut autem ab incertis certa distingvamus. & illa ab his veluti face accensa illustrentur. Saliva. esto,Plcrumque manifestetur insipida, summae activitatis est mcnuruum, siquidem solidissimos cibos. lapides, olsa, femri fragmenta &c. dissolvere valet, quininab Mercurium, metallorum Protheum, extinguit, cum quo tanta est hostilitas,
ut extra nostrum corpus, veluti Catenis devinctum, per tumentes fauces violentissime arripiat. Talis prosectb ingentissima vis certis activioribus particulis inest, quae licet intra
37쪽
aqueum liquorem abscondentur & sensum estugiant, istius tamen vehiculo, dum intra ingestoriim poros se insinuant ita invicem augent vires, quod validissimos solutionis estectus in ipsis producunt, eo modo , quo in pulvere fulminante, minimae Salis Tartari, Nitri&1ulphuris particula invicem commixtae maxima vi pollent, & quaelibet repagula, etiam validissimi aeris, permeant & destingunt. Attamen Johannes Jacobus Waldschmied Instit. rned. cap. 3.pag. Is. Salivam equidem insipidam videri concedit; plures tamen in recessit habere particulas volatiles, acidas & salinas, quae ab effectu facile probari & ostendi possent, defendit.
f. i6. inamvis autem dativam per se & in statu naturali morbo, a pro insipida habeamus, minime tamen negamus, saepissim aliatum infantum recens natorum, tum adultorum salivam salibus acribus & corrosivis impraegnatam observari; siquidem illis a parentibus morbosis, aut nutricibus scorbuticis atque venereis, &c. a prima conformatione & deinceps ab assumpto nutrimento talia conanuinicari, his verti ab alimentorum particulis glutinosis seu viscidis, acidis. salinis, dulcibus, &c. pariter ut tota reliqua sanguinis & seri massa, impraegnari atque corrumpi possunt. Unde etiam in diversis 1ubiectis, & pro diverso tempore, imo in eodem quandoque subjecto, tum ratione assiimpiorum, tum ratione statos sani & morbos, per Analysin chymicam, aut per alia experimenta . Autorcs modo salinum, modo acidum, interdum etiam neutrum saporem in Saliva observasse, talemque adhuc quotidie ab aliis observari, libenter concedimus. Siquidem Militis summe podagrici sputa ad Tartari consisten-Salitia de-tiam concreta in magna copia collecta Theodoro erchrin fialatio.
gio, secundum artis chymicae diffamina eadem in elementa sua resolventi primiim dedorunt spiritum quendam interspiritum Tartari & salis armoniaci quodammodo medium, acidiorem nimirum illo, hoc mitiorem. Oleum ab oleo Tartari
38쪽
3a C A P. I. DE SAL 1 vn Tartari vix potuit distingui, tam exacte illud colore, foetore
consistentia retulit ; nec sal ex capite mortuo extractum longe ab eodem Sale Tartari abludit, nisi quod sapore quodam extraneo infectus ingratam quandam stomacho peperit nauseam. vid. Theod. Kerktang. Spkileg. anatom. Obsay. D. m. sc seq. Salivam salino- acidam & summe corrosivam in Infante Idebiensi, in coeteris optime sano. annotavit Ambros Steg- mannias; Applicatus scilicet hic puerulus, altero post exclusionem die, mam millis maternis, adeo exulceravit illas, ut mater ob exquisitissimul in dolorem ad lactandum longe post inepta extiterit. Quod insortunium adhuc sex aliae nutrices, una post alteram, expertae sunt, quarum ad unam omnium mammillae ita quoque fuerunt exulceratae, ut nulla ultra tertium diem infantem lactare lassiciens merit. Et quod mirandum, in Infante nullum ullius ex vicerationis vestigium apparuit. vi L M, N. C. Dec. III. AN. . OU. Iocsp. 223 seq. Vir quia dam nondum triginta annorum Salivae non solum copiam inconsuctam in ore notavit, sed Sc tantam Salivae acredinem
Persensit, ut aeque lingva . palatum & partes vicinae, inde erosae, ac lapides, in quos illam projecit, hinc inde excavatis erint, juxta verba Viti Riedlini Lineari medici Mn. IM . Me . April. Obf7.p. aais φ . . g. 17. Nonnunquam etiam , pro constitutione totius massae humorum, Saliva alias qualitates prae se serre obse vatur. Salivam enim adeo dulcem in Virgine annotavit Uiatiis Riedlinus, ut ipsa omnia Saccharo tineta & obducta firmiter crediderit, atque eidem ferendae se parem amplius non esse dixerit. Vii. Riedlin. l. a. An. I M. Mens Angust. Ob Up. m. a 2. Aliud Salivae saccharinae exemplum observavit Ol iis Borrichius in Ecclesiaste quodam, coetera sano & temperamenti sanguinei, qui Salivam suam jam diu ita dulcescere senserat, ut, licet ille acidis delectaretur. cum saccharo comparari potuerit vid. M N. C. Dec. I. AELI. Obfa37s. Post
39쪽
ΕssENTIA. 33 tumorem capitis & vultus sputum dulce annotavit idem Borrichius in matrona scorbutic3. vid. Th. Bartholin. Act. Has Heng. VOLIT OU. 72.pag. m. I T. & Theoph. Bonen Medisin.se. ptentri Lib. I. Sect. I. cap. I. G2soLm.3NJU. In Viro literato, nomine macilento. hypochondriac6-χOrbutico, arthritico cogitabundo, post febrem tertianam. sputationem perpetuam & imprimis saporem cum nausea excessive dulcem, itam, quaecunθue assumeret potulenta vel esculenta, etiam a bda, amara, Intense salsa. dulci tamen sapore ipsi imbuta viderentur, observavit Johannes Burgius. vid. M. N. C. Dec. II. .i OU. IN.p.337. Item post febrem tertianam, brevem quidem, in se ipso saporem dulcem invenisse refert Salomon Reiselius. ibid. An. g. Obogi. m. I I. ubi quoque in muliere post quartanam tertianaria fastidiosam ejusmodi dulcedinem se notasse ait. Ibidem etiam Monialis cujusdam Wormatic sis, quae, post dulcium usum, per septimanas aliquot dulcedinem quasdam ad nauseam usque in pro sensit, historiam
recenset. Civis quidam HelibrumIeniis, clim per scalas r ens oCciput vehementer concussisset, curatus nihil aliud patiebatur insolitum, praeterquam quod saporem nullum, nisi dulcem, quicquid etiam gustaret, perciperet, & imprimis in
latere, ubi Caput maxime laesum fuerat, juxta Johannis Ma thuel Fabri observationem, M. N. C. Dec. II. Ans. Repend.pag. Bina exempla Salivae dulcis annotavit etiam Christianus Franciscus Paullini Obsem L aethg. Cent. I. OU. II. pag. m.9K8c
quidem alterum de quodam amico, qui circa plenilunium frequentiori & dulci prorsus luto cum Catarrhis infestabitur; alterum de Mulieris Wismariensis extreme scorbuticae suitu mollito. Causam hujus dulcedinis Salivae proximam iuxta Theodorum Zwingerum l. a.'. a. Constituunt plura globulosa corpuscula, sed molliter aculeata, ex oleosis acidisque subtilibus, inter se peculiari ratione cum sero permistis, constantia, & liquori salivali immixta : haec enim E mol-
40쪽
molliter fibrillas lingvae nerveas titillando saporem praecishdulcem animae offerunt, &c.
f. i8. Color Salivae, uti notum, est limpidus, orium dus a plurimis particulis aqueis aliisve ita inter se sitis, ut radii luminosi eo modo, quo in aqua communi, nimirum
cum refractione quadam resiliant, iuxta eundem Autorem I p.373. Bene tamen admonet Josephus Langonus is Susio. hum. cap. I. p. 3. limpidum hunc liqvorem colori & perspicuitati aquae aliquantulum cedere,cum lucis radii in Saliva quam in aqua paulo majorem subeant mutationem. Quandoque tamen aliis quoque coloribus tincta apparet. Sputum enim coeruleum spumosum & viscidum, ita ut quasi succb Cyani seu Indigo esset tinetiam, in foemina observavit Salomon Rei- selius M. N. C. Dec. I. M. s. es 7. Obf. n. Schol.pII. Sputum Coloris nigricantis & obscure coeruleum in febre maligna ann lavit Johannes Francus Herb. An s. cap.IJ. m.32a. Ictericos Salivam seu sputum flavo colore tinctum rejicere, non tamen de amaritie conqueri,res nota est .vid. etiam Vit. Ricdlin. μει-. medic. .uM. Feis. OU. .pag. m. 88. ubi dicit , adeo haud raro Icterum omne, quod in CorPore humano reperitur, serum, favo colore tingere, ut non solum tota Cutis eodem instita conlpiciatur, sed & talis e naribus mucus emung tur, ipsaque in ore Saliva tincta rejiciatur. In Sulpitio Tona-hesio morbo regio laborante totus sanguis fuit luteus, excrementa lutea, lutea sputa. urinae luteae, annotante Brassavolo. v. Marcell. Donat. Histori med. mirac.Lib. I. cf.8. 7. . sputum flavescens in puero tredecim annorum vidit etiam Andrcas Peterm annus. v. ejusdem Disput. de Merim Calcut Vesic. Feli. Li .
Iscs halit. eap. a. g. es Incolae Regionis Sinensis, Quantungdictae, semper Salivam seu sputum rubicundum atque sanguineo colore tinctum ideo exspuunt, quia perpetuo folia Betet & Areliacum Calce parata in ore habent, eademque mandunt; unde Saliva hanc tincturam contrahit, uti refert Johan-