De quatuor linguis commentationis, pars prior quae De lingua Hebraica et, De lingua Saxonica

181쪽

De lingua Anglica vetere,

pago Germanicae statuenda est Secundo, alias esse legitimas & genuinas matrices; alias ex casu & ex parte tantum. Nullam autem esse limguam,aut vix ullam, praeter Hebraicam, quae non ex pluribus matricibus, partim legitimis, & ut ita dicam naturalibus ; partim fortuitis repetenda sit. Exemplo sit Hispanica lingua. Hispatii veteres priusquam a Romanis subbgerentur, propriam lingua habebant a Latina nemo dubitat plane diversam. Eam fuisse quae Cantabrica hodie vocatur, & in usu remanet apud Vast nes,sive Biscainos, cis & ultra Pirenaeos montes late sparsos, inclytum ob co servatam per. tot secula libertatem &linguam p0pulum ) res ipsa suadet, &luculentis argumentis adstruxit vir doctissimus, Arnoldus Oilienarius Ma leosolensis; qui etiam vim magnam verborum collegit Cantabricorum,quae hodieque aut integra aut paululum immutata agnoscit & usurpat lingua Hispanica. Quanquam, ut hoc obiter dicam, de Hispanico verbo asu ena, litium, quod in ipso limine occurrit)aD sentiri illi non possim,cum Hebraicam

182쪽

potius sapiat originem, nec a scapi r ctitudine sic dictum sit, sed ex numero sex soliorum, quibus constat lilium. Post Romanos proxime Gothi Hispania potiti sunt. Tum Saraceni,gens abica, Hispaniam in suam potestatem

sere univeriam redegerunt, ac per plura & ipsi saecula ibi regilarulit. Postea iterum Gothi sed hoc nihil ad nos hic iniis igitur aliter expectet, quam ut Gothicae sive Germanicae ; ita & Ar bicae dialecti multae sint in lingua Hispanica λ Quae tamen fateor non temporibus semper metienda sunt; cum unius interdum saeculi possessio maiorem longe inserat mutationem, quam alio loco aut tempore plurium. Non enim omnium, in propria lingua propaganda, vincentium par studium; non aequa omnium in retinenda sua. qui victi, pertinacia: ut mulxas alias temporum & morum circumstantias omittamus, quatis historiis petenda sunt. Hebraii certὶ in AEgypto per tr centos plus miniis annos primo hospi tes,deinde servi propriam linguam puram illibatamque uno fortasse aut albiero verbo. quo linguam suam lo-

Ma pietatiust:

183쪽

i 64 De lingua Anglica vetere,

pletarunt, excepto) conservarunt. Iidem in Babylonia non totis centum annis captivi, adeo patriam linguam

dedidicerunt, ut interpretibus, quod ex sacra discimus Historia) opus habe-

rent, cum Hebraea legerent. Sed ut ad Hispanicam linguam redeamus; ut Cantabrica illius; ita Gothica & Ar bica sunt qui collegerunt. Ioseph.Scγliger Arabica, quartam admodum partem conficere censebat: sed hoc alii

negant. Sed quicquid eius sit. matrix Hispanicae sola Latina vulgo audit, oblonge maiorem ex illa lingua num rum verborum. Ita Hispanica : & pDriter res habet in aliis linguis,aut omnia ta bus, aut certe plerisque.

III. Tertio, in vestigandis originibus

magna ratio habenda analogiae, tum communis, tum peculiaris cujusque linguae. Analogiam voco quicquid in verborum formatione, vel literarum permutatione, ratione aliqua, in natura vel consuetudine fundata, nititur. Hoc omnibus linguis commune est, ut in verbis aliae sint literat radicales, aliae ac cidentales & astititia. Ut terminatio- nes,

184쪽

sime Saxonica. I 6s

nes, sive breviores, sive longiores, non sint de essentia verborum. Ut literae ejusdem aut affinis potestatis facillime

permutentur inter se: nullae autem tam dissimiles sint & alienae, quarum vel euphoniae causa,vel aliunde, permut tarum exempla non reperiantur.

De literarum Graecarum nec alia fere Graecarum ratio , quam aliarum quarumlibet) potestatibus, affinitatibus, & mutuis permutationibus, accuratissime tractavit Caninius in doctis sima Grammatica. Multa quoque Iulius Canar Scaliger in eximio De lingua Latina opere. Extat & Johannis Pauseratii, viri doctissimi, De literarum imter se cog natione ac permutatione liber in quo quicquid in isto genere exemplorum lingua Latina suppeditat, accuratissime congeritur, & ordine digeritur alphabetico. Alii passim multa,quicumque de verborum vel obiter, vel co posito tractant origine. Nos alio fo

Caeterum praeter communem linguis anologiam, suas habet quaeque lingua proprias consuetudines & iuiotismos, quorum oeservatio magni usus in scrutandis

185쪽

De lingua Anglica vetere,

tandis verborum originibus. Latinis auribus litera x vastior visa est: cuius fugi axillam in alam contraxerunt: quam literam etiam e maxillis & taxiLIM & vexillo & paxillo consuetudo e legans latini sermonis Ciceronis utor verbis evellit. Huc igitur recurrendum est & qui hoc nesciret, frustra se in verborum istorum ala mati , velum, talus, & si quae sunt ejusdem generis aliorum etymis inveniendis torquebit. Eandem literam quod plane respuerent aut ignorarent veteres Britanni Latina quae per x efferebantur, aliter ipsi scribere coacti sunt. Hinc lascia, pro taxatio in nummis; doctissimus ut cudum Camdenus observavit. Contra Latini cum nullum verbum ut nec Graeci)in χ Graecum sive ch terminent, Germani autem veteres hodiernique plurima: , illud finale Germanorum

in verbis Germanicis in x suum veri runt, unde obscurata multorum propriorum nominum ut Beat. Rhenanus

attriue recte docuerunt) origo. Italiquoque Latinam x sepe emolliunt iti.ut in esco, ex exeo; selagurato, ex ex-ι Vu - - alliisque quae Calainius observat

186쪽

sse saxonica. servat. Interdum tamen in simplex

vertunt; ut in Galare, es terare e halare exasperare' & similibus. Et noscio an inde fit,quod litera apud illos contra quam apud Graecos & A glos veteres, apud quos initio saepe v cat per εmν νὰ tum verbis tum no minibus pluribus praeposita, vim habet particulae privativae; ut Ibarbato, i herbis; sisutiato, Urenatos, effrenis: JOrtunato, infortunatus : Iare, confor tare, Dentare: destruere, affigere, dentare, & aliis similibus plurimis. Ea certe vis & Latini x in multis, ut in eo

anguis,exuccus,exanimis, aliisque. sed

undecunque illud s sit, sive ex x, sive di cum dicant etiam diffare, prostire, &c.) propria ea ac latis mira

non assuetis, Italici sermonis videtur esse consuetudo. Syri & Chaldaei verbis exoticis a litera cum consonante altera copulata incipientibus, praepinnant N cum vocali: Chaldaei quidem cum vocali i. quae tamen interdum cum a etiam efferuntur i Syri cum er

vos Galli & Hispani, iά quibusdam0

nescio an & alii imitantur , ut eschole,

tuata

187쪽

De lingua Anglica vetere,

tuat. c. ut Cambrobritanni Chalda os gin,Istuminog, &e. Solent Hispani in multis Latinis v cabulis quae a duplici consonante, quarum posterior est litera L incipiunt. praecedentem quoq; consonantem praecedentem autem consonantem a s

quente causa in multis verbis affici & mutari, Arabicae & pluribus MIiis linguis commune est: qualia Italorum Atta vetta; pro ucta,vectura, &c. imo & integram syllabam;qualia Graecorum pro &c. in alterum i mutare: quod duplex si Hispanicum dicuntur Lusitani in ch vertere:ut Pluvia, sisp.k-- - . Planus, H. Eam, L. chano. Clavis, Η.

suetudo, qui pro n. sequente r. substituunt Sllu; dicentes ristet ill eli tuis Isthreniten: quod alii laristophelsa ein gut luentlint ut ex Fabiano Franco Geseerus; ex Gesnero Vander Mylius. Spinosiora haec quibusdam &subtiliora fortasse videbuntur quae in men sunt ejusmodi, sine quorum dili genti observatione stultum sit & tem rarium rei sese Elymologicae ullatenas immiscere. Angli

188쪽

Angli veteres et consonans Latinorum videntur ignorasse: in diphthon. gum κ' quemadmodum S Graeci, 'OυαM Oh, 'Oυεαοταμ ιν P. &c.) sive duplex v. quod u.Germanicum a nomnullis appellatur vertentes: ut vallum.

a Uali; vir, iuere; velle, to Ulli; vae, dior; ventus, Uinde; volvo, to diabloto; vastus, diaste; vibrare, quod apud Festum vibras:) todiarble, &c. Interdum in t. ut vadum, a sodad; at vadare, ut prius, to diade. Ita & xamnus a san; at vannixe,ut supra, to Ultr- nolo ; volare, to stie; vitiae, selibes: vellus, a steete; vulgus, laicus: & id genus alia. Quae autem a Gallis post riores Angli acceperunt, in iis Gali

rum quoque pronuntiationem retinu erunt. Nec alia promptior ratio antia

qua & legitima a novitiis istis & spu- iriis dignoscendi. mine, antiquum et Saxonice,min. at viniger, acetum)r cens : quod olim ecede. illi inepard, antiquum quidem verbum; sed recens scriptura: nam olim, lainerard: apud illeramum Abbatem, laingarden. Ita dio in, antiquum; Sax. laorme : a vermine, recens. ω iris, vel murta, viridia,

189쪽

i o De lingua aulica sere'

viridia, herbae; vetus: at veri, ab eo dem viridi, sed recentius, pro pabulo viridi, in Legibus quas vocant Fresia eis. Vidua, a Uidodi, antiquum ;Sax a Uurture: at vorde, vacuus, ex Galliaco, quod ab eodem viduus mutis. Aliud Anglis veteribus usitatissimum, ut C. literam in aspirationum verterent. Hinc cornu, a bo*ne; calamus, baline; vel bauime: cannabis, demps; calx, o beele; capulus, a bali; caput, Saxonice, heaton; nunc, hest'. Et ni fallor,olim cytis .hatber : quod apud Scotos hodieque in ea notione

remanere memini legere. Angli post riores ad Ericam transtulerunt. Hinc& Germanicum beniet, ex coelum &nostrum quoque,ni fallor. bunmed, ex centum: & house quod Olim bula, &os; ex ca a. Sed de hac posterioreo plura postea. Ita & calidus, holi: a tecta, ut passim, litera I. Non erat igitur quoa Iul. Scaliger ὁ κειβι--l ,

inversum rerum ordinem Germanis,

calidum seu caldum pro frigido substia tuentibus exprobraret: quasi scilicet illi suum illud nato ex Latino calidus effinxissent. Non aliam enim quam LM

190쪽

tini voci callias notionem affinxere. Quod autem pro calidus ipsi troti su stituerunt, in eo genium linguae suae &propriam analogiam secuti sunt. At

verbum vali frigidum) si ad Latinum

contrariae significationis propius accodat, id ex mera est; chm lo ge alia sit origo, ut alibi docebimus Quanquam ne summo vim falso hoc crimen impingatur,valde vereor. Certemn illo De lingua Latina capite ad quod reiicimur, exprobrationis ullius, nedum olf aieq; vola neq; vestigium.Id tantum dicit, ibi quidem, Scaliger, ea-

. dem verba diversas apud diversos, imterdum & contrarias habere significationes: cujus inter alia multa verbum cali, exemplum ab illo adducitur. Sed hoc obiter. Ex Graecis autem plurima pari ratione derivata sunt; quae suis i cis in verborum collectione indicabuntur. Quanquam ex bis ipsis quae si pra posita sunt, quaedam fortasse, ut haline, & bempe, ex Graecis& νώλα μγ immediate sumpta sint. Eiusmodi plurima sunt in omnibus linguis, quae diligenter illis attendem da, qui cum judicio ista tractaturi sunt. Plurima