De quatuor linguis commentationis, pars prior quae De lingua Hebraica et, De lingua Saxonica

41쪽

λ ἡ illam cum aliis non unius generis tabilibus & dotibus inseverit ad emas post nati non nisi longo usu &ciuturna consuetudine pervenere. Nec Ille tantum, conditor illius ac plata tor, ut ita dicam Deus illis inseverit, sed quam sacro suo ore dignatus fit; sacris legibus ac sacrosanctae doctrinae destinaverit. Quae quidem ' quo sunt ipsa per se majora, di admirationem

habent majorem: tanto magis elaborandum nobis est, ut inter praeruptas Se praecipiteSutrinque tum cachinno. num, tum credulorum sententiaqquod Olida ae clari veritate nititur, aut ad eam saltem proximὰ accedit, assequa- Deum Hebrai et aut ullius omnino linguae immediatum authorem esse, non omnes agnoscunt: quorum sententiae, quod ab . aliis expositae sint, &argumenta fuse confutata, a nobis mittentur. Eius inter alios sententiar

fuit & Gregorius Nyssat Epistopus;

. quem quia aliis intutum reperio, op . radierit ri rationes eius,quibus praecipuo

42쪽

esse aκlnιὴν δυναμιν, aliud ipsa opera, Ut scamnum, aratrum, &c. cum nemo nisi vaecors inde colligat, Deum authο- terri esse linguae Hebraicae, quia Θεου λά-

in Sacra Scriptura memoratur; aut vero facultatem ab effectu vel operibus ouae distinctio in Adami posteris locum nabet) nequeat distinguere. At multa, inquit, in quacunque linguat ἀπρεπη, quorum inventorem Deum facere parum absit a blasphemia. Iam ista, Sartago, simila, lagena, & similia, tam vilia, tam vulgaria verba 1 Deo ipse quasi conditore prosechi esse,quam Deo indignum est λ

υθη . r. e. Futilitas hac ct Naisitas est - 'udaica, a Christiana doctrinae sublimia tale ct excellentia multum defecta se deflexa, Deum creare, Maiisum illum S Excelsum; qui supra omne nomen,

supra Omκem animi cogitationem, talem,velut aliquem de trivis mammatistam, verborum impositiones subtiliter' excogitantem sedere,cte. De

43쪽

- . De Lingua Hebraicu. De Deo 110ses, initio Genesios:

Dixitque Deus, Fiat lux, &έ, anesi ivitque lucem, diem: ct tenebras, πο -&c. Vocavitque Deus firmamem tum, &c. Iterumque, Et vocavit Deus aridam,terram, &c. Haec Eunomius,ut se ex recentioribus quidam non conditemnendi interpretes,ita plane, ut scripta sunt, quasi a Deo ipso, etiam ante Adamum conditum, quasi prolata aut concepta essent ista paucula, intelligobant Excipit autem Gregorius εαδε

Tota fateor illa Eunomii disputatione & argumentatione nihil variantiaus; qui, cum de verbis Graecis omnis esset controversia,quia Deus ipse rebus: nte hominem conditum nomina in- .didisset,inde de verborum aeterna quadam & immutabili natura mire philostphabatur, & impiis suis dogmatibus accommodabat; & si quis aliter senti- ret, ut laesae divinae Maiestatis reum, divinae providentiae oppui

44쪽

De Lingua Hebraica. quasi , αυlο:ώm deprehensum, atheis

di Epicuratis, verbis quam poterat Mirocissimis accensebat. Hic, pie ac graviter Nyssenus opponit, Dei Opt. Max. non in eo consistere Majestatem, ut verba fabricet, & nomina rebus imponat, qui tantis operibus quae pluribus ibi ab illo, non uno loco, commemOrantur) infinitae suae tum sapientiae tum potentiae documenta ediderit. Sed rationes, quibus literalem illam verborum Mosis interpretationem Nyssenus impugnat, & totum illum per nati Dei in superioribus verbis mimum αprobare non p0ssum, nec periculo carere censeo. Non satis per spexisse mihi videntur interdum viti graves, quantum impietati sinum pamderent, dum de rebus abstrusis disti rentes, & de Deo ex humano more resermone loquentes, festivi & ingeniosi esse assectant. Ut altiora fidei nostrae mysteria omittam, quae vel modestissimis nisi fides & pietas contineat, quod& agnoscit Apostolus:) --lυν γέλωL. movere statim sunt idonea: nulla res magis Epicurum & ejus sectatores ad

negandam Dei providentiam induxit, quam

45쪽

De Lingua Hebraica . quam quod, quoquo se verteret homo petulans, & qui ex ingenio suo Deum

metiretur, tam multa absurda & ridicula doctrinam illam continere rudis caret.Nec sane deerant multa quae cum

plausu ut sunt ad risum & impietatemproni multi:) i plerisque exciperentur. Qualia illa in Cicerone: Vos Dei MMj statem is ducitis usque ad apum fore

micarumque perfectionem, ut etiam i ter Deos Myrmecides aliquis minuiserum opusculorum fabricator, fuisse videatur. Et eodem libro, Etiamne hoc Urmare potes, Luculle, esse aliqua vim, cum prudentia ct consilis scilicet, qua fluxerit, vel, ut tuo verbo utar, fabricata' semirim Z qualis ista fabrica.s λ ubi adhibita est 3 quandοὶ cur δ uomodo λ Et alibi; tanibus enim ocutis intueri potuit vester Plato, Fabri- eam ista tanti veris,qua eos grai a Deo atque aedificari mundum Deir Qua -- sitis 3 quae ferramenta 3 qui se tes λ quae machina λ qui ministri tanti operis fue--nt λ Et ibidem rursus: GH Gim j ij mundu Deus est, quid preest esse miημι

quietum, quam nulla puncto temporis inermisso versari circum axem earli ad- - . mirabili

46쪽

De Lingua Hebraica - aumirabili celeritate λ Nisi quietum a-no,nihil beatum est. Sive in ipse modo Dein inest aliquis, qui regre, qri γ'

bernet, qui cursus a rerum mutationes . temporum, rerum vicissitudines MineFque conservet, terras ct maria c--- ans, hominum commoda vita que me

guae dici non possit, aut cogitari quin necesse sit infelicis alicujus grammatiaculi iterulis & apicibus suis assidentis. personam illi affingi 3 Aut tanta serubras in quenquam possit ealere, qui b ira fide credat, dixisse Deum, Fiat lux, ct fame Z : dccaetera. quae maxima miramur, isto verbi sui imperio condidisse λ Auri sit qua sistum: operum se tilitas indigna Deo est nator sit in ve horum varietate & orationis partibus subtilitas, quina quae in auditus aut vissus organis si singula, quae ad istorum

sensium periectionem spectant, accin irate &7 anatomice expendamur & n turali conssciustione conspicitur λ jus tamen tantae ac tam varia subtilita tis accurata considerat; tantum abest.

47쪽

. 8 'De Lingua Hebraica. ut viros doctissimos a summi opificis

agnitione averterit, ut etiam Ethhicosaci praedicandam Dei Opt. Max. tum potentiam tum bonitatem excitaverit.

Jam quod verba parum honesti qualia in omnibus linguis aliqua ) objicit Nyssenus; non eo iam digrediar, ut . Stoicorum cum Epicuraeis de verboruin rerumve turpitudine liti super quas doctissima Ciceronis extat epistola)me interponam. Hoc tantum dicam, si aliqua sit in verbis vera & ipsis inhaerens turpitudo; quanto magis in rebus, quarum verba nihil aliud quam signa 3 sunt & symbola λ o tandem ista processura,nemo non videt; nec minus, si cogitasset, abominaturus Nysenus ipse stat scio quam quivis alius. Sed hic intempestivi, ubi de Deo agitur, risus ut plurimum fructus est. Caeterum focetias suas & elegantias, quibus simplicitatem nostram illudit Gregorius, exi Plutarcho eum mutuatum esse non ausim affirmare. Simillima sane in Pluta cho, Πεώγ μμ ubi de conceptis oracusorum formulis disserit, non uno loco memini legere. Sed ut ad verba Mosis redeamus qu0d

48쪽

De Lingua Hebraica. 29 quod ait ille, Vocavit Deus, M. non displicet Merceri sententia, per πο-

ista dici, quod ita p0stea pesthominem conditum nuncupata sint.

Sed quod addit Mercerus, si Deus ipse indidisset illa nomina sine piaculo

mutari aut alia usurpari non potuisse :non satis assequor; nisi semnia, quae Deus instituit, perpetui iuris esse sanc antur. Quod si est, ne ceremoniae qui' dem legales, quarum Deus author, a rogandae fuerunt: quod ad nugas illas Eunomianas, quas merito Nyssenus exagitat) nimis accedere videtur. Nos igitur illorum sententiam amplectitimur,qui docent, quaecunque Adam re cens creatus loquutus est, quaecunque rebus imposuit sive verba sive nomina. ad Deum authorem referenda esse,qui Adamu locuerit, aut potius inspir verit. Nam per naturae alioquin leges . non alia Adami recens creati ratio, quam hominis, qui ab omni hominum consortio a prima usque infantia s clusus fuerit: qualem mutum neces sario extiturum alibi docuimus. Quare vel eo nomine lingua Hebraica ab avictore suo. merito sancta audit. Caete-

49쪽

De Lingua Hebraica. tum cum Adamus nomina rebus imponeret,pauca illum nova si tamen ulla:)simplicia verba procudies, sed vel communia levi inflexione propria fecisse, vel plura iungendo composuisse, res ipsa loquitur : quanquam hodie multorum rationem ignorari, tam multis deperditis aut ignoratis radicibus, ne ceta est. Proxima linguae Hebraicae dignitas, Antiquitas, & eorum, quibus illa vernacula fuit, authoritas & reverentia. Nam si non sine ratione dixit emuncti sesimae naris & iudicii vir Quintilianus, verba vetusta maiestatem quandam cum voluptate coniunctam afferre orationi : quanta sit illius linguae majestis, quae alia non agnoscit incunabula, non alios natales, quam quos mundus ipse; imo, si Rabbinis fides, non tali mundo aequalis, quam inter mundi causas numeranda λ Ita enim illi vulgo loqui s lent, hanc esse linguam, in qua creatus sit mundus. Iam si manuscriptus codex ut annosas quercus & exesos senio lapides, multorum quondam populorum numina, omittam: si manuscrupta inquam, codex, cujus fugientes

50쪽

De Lingua Hebraica.

literte di caetera species multorum praese ferat seculorum antiquitatem : si v teres urbium templorumq; ruinae, quin rum nobilitata veteribus historiis fata casusve fuerint; si alia denique paris vetustatis monumenta solent an nos spectantium multorum certe, nec de tace ) proprio nescio quo jucunditatis& admirationis sensu percellere: quomodo assici illos par est, qui Hebraica loquentes, aut audientes, simul ita se cum reputabunt, hos sonos, haec vocabula, nascenti quondam mundo prinlusisse , in hos modos. in haec verba,sua quondam ora finxisse; his aures' eorum personuissς, qui tanta seculorum serie vetustiores sunt illis, quos pristi Ethnisci ob antiquitatem in numina sacraverunt i qui tum vivebant, cum Mundus adhuc infans esset: quos praesentia sua, ruos alloquio, uos tot miraculis Deus ignatus est: a quibus orbi salus universo, & in omnem posteritatem transmissa virtutum exempla pCaeterum de linguae Hebraicae a sectis

mundi fundamentis antiquitate receptissima iam olim hodieque inter mnes fere linguaru petitos opinio est, tantis