Tempe helvetica, dissertationes atque observationes theologicas, philologicas, criticas, historicas, exhibens. Tomi primi sectio prima sexti sectio quarta Tomi secundi sectio prima

531쪽

quam nec pessimi quique, ut maxime vellent, intrahe extinguere totam potuere Unde Principes, Magistratus, tribunalia, iudicia, leges , unde animus onera publica ferendi, seque omnino aliorum arbitrio subjictendi, non propter iram tantum, sive poenae metum, sed etiam propter conscientiam e Rom. II: s. Unde artes honestae, ad vitam commode agendam adminiciniantes Quid beneficia coelitus data , pluma, tempora fructibus perferendis practituta e dcc. Act i : I . Quid bella , quid regionum inundationes, pestes , terrae

les inexcusabiles facti dicuntur Apostolo. quia, quae laeva ipsis & perversia mens erat, deos sibi dona fecerunt,

ct quae creata sunt ad utendum, Venerati sint ad eolendum.

Ne tamen nesciremus, ista longanimitatis divinae e perimenta specialioris gratiae esse praeludia , Gentibus verbi gratiae sensim oblitis, & ut meruerant, in suis ipsarum viis incedere permissis, Deus interim populum Isiraeliticum, ex aliis populis selectum, propius - sibi admovit, exquisitioribus bonitatis siuae beneficiis fovendum. Unde MOS ES, nam pars, inquit, ct hova est populus ejus, sacob funiculas haereditatis ejus. Imυeniebat ipsum in terra deserti, ct in vasto eiulabili statim

dinis; circumdabat eum, erudiebat eum, confer bat eum, ut

pupillam oculi sui. Ut aquila excitat nidum suum, pulliti, em suam, super pullis suis fertur pandebat alas suas, a cipiebat illum . ferebat ipsum super aea sua , dic. inut.32: s. seqq.

III. Nulli dubitamus , quin Deus longius prospi- ciens pacto longanimitatis etiam foederis gratiae proemissionem inclusiam , & Noacho ejusque posteris, quotquot fidei avitae vel igiis insisterent, obsignatam voluerit, verissime I, MARTYR . mei inquit, diligen

532쪽

diligenter annotasimas, hoc sedere. et se homines promittatur a Deo liberandos quoad corporis vitam, ne aquis praefocentur, tamen hic subesse ambram liberationis ab aeterva morte , nescit. aeterna damnatione obruamur. Et praeterquam quod timbra iclud ostenditur , argumento etiam a fidelibus ita colligi debet: se Deus sibi neptibus ita prospicit, ut velit certos esse, nec dubitare de liberatione ab aquis, quanto magis animos illorum. eorundem potiores partes, liberabit non a moment

nev , sed perpetua morte e Si in his qua minoris ponderis ita est solicitus, ut erit circa id , in quo nostra felicitatis summa versatur e Quod equidem credo probatu esse proclive. I. Quia Deus, tanquam re PDri pollens decentia, PLgo: s. in longanimitate sua nec mundum ferret, nec peccatores mundi incolas toleraret, neque creaturam vanitati & servituti corruptionis subjici pateretur, nisi apud ipsum esset condonatio & redemtio, Psal. Iso: q. R. parata resipiscentibus. Unde illud Apostoli: An dis vitias bonitatis ipsus in tolerantia ae longanimitatis contemnis , ignorans, quod bonitas Dei ad respiscentiam te dueat e&c. Rom. 2 : A. II. Foedus. Noeticum ad Ecclesiam pertinere, instituta docet comparatio, Esai. : s. Nam aqua machi hoc mihi, quemadmodum juravi , non transituras aquas machi terram, sic juravi ne effervescam in te, di increpem te. Comparat foedus, quod cum Ecclesia N. T. & accedentibus ad eam gentibus, hactenus foederis divini exortibus , sub emblemate muli ris olim sterilis & desolatae proposita, erat percussurus, ct in quo gratiam & misericordiam aeternam in assertore Iehova consequendam promiserat v. p. g. cum foedere Noetico, non solum ut promissi firmitudinem & promittentis constantiam simili exemplo adumbratam videat, ad id enim quidni sufficeret di.xisse, se jurasse, item, montes decedent S colles nutabunt, di gratia mea di te non recedet. in foedus pacis meae non N tabit et ait miserator tum Octova e v. s. Io. Verum ut

in foedere Noetico eandem gratiam sibi promissam , oblia

533쪽

obsignatam , & per tot secula praestitam, & porro

plenius praestandam , animo nequaquam haesitante. intelligat. III. Idem probat etiam quae signo cum resignata intercedit analogia, de qua suo loco et item longanimitatis exercendae ratio, de qua mox dicenis

S. XIII. .

Oeconomia ista longanimitatis & tolerantiae divinae, inde a lapsu protoplastorum usque, univerta Ecclesiae seu regno Christi per orbem terrarum eri, gendo & propagando comparata est : ut adeo propositi divini foedere Noetico notificati ratio non sit obscura. Qua, quaeso, de causa mundus, lege Dei

ab homine violata , non illico interiit, nec coelum virtutis suae influxum telluri, nec tellus suum homini proventum negavit E Quare homo juxta divinae comminationis rigorem non illico repentina morte coincidit E Sed stare perrexit mundus per tot retro secula, staturus porro ad novissimum usque diem, Deo definitum & cognitum, homine interim dc animantibus genus suum secundum primaevae benedictionis legem propagantibus E Scilicet, quia Deo propositum erat, genus humanum veluti solvam caeduam aedificandae Ecclesiae suae conservare. Hinc tametsi , exundante scelerum diluvio, mundum antiquum inducto aquarum diluvio delere constituerat, mundum nihilominus conservavit, dum perdidit, reparandi generis humani seminio in arca Noe reservato. od fui rum promiserat DEUS, Gen. oris. Et faciam clare faedus meum tecum, di intrabis in aream tu in filii tui, dinxor tua, ct uxores filiorum tuorum tecum m. qui primus Seripturae locus, in quo diserta foederis mentio. Semius verborum est, do fidem, vel promitto, te tuo que mediis in aquis diluvii salvos fore atque incolumes, ut per vos cum genas humanum , veluti sylva ,

materiem in usum aedificationis suppeditatura , tum

534쪽

melem, veluti domus Dei indidem exstruenda & propaganda, servetur. In quam mentem etiam accipienis dum esse foedus , quo Deus generi nostro adversus diluvium universale deinceps cautum voluit, docet vaticinium, quo ordinem regni Dei inter posteros suos observandum, delineare coepit No AH, Gen.

s r ati. a . Et dixit, benedictus Sehoua Deus Sem. - - Pe

suadebit mas Spheto, di habitabit in tentoriis Semi. m. Significans, genus humanum ex se propagatum, sed simul dispersum iri multos in populos, seorsum ha-hitaturos, neque in fidei concordia semper persevoraturos, ut idem de Deo dc justitiae via sentiant atque loquantur. Ab ea via etiam aberraturos staneti posteros. Deum vero pacturum foedus cum posteritate Semi, & inde daturum Messiam, ut qui se salvum esse velit, necessario cum semine Semi communicet, di in eo sibi benedicturus , in ejus quasi familiam commigret. Missis suo deinde tempore Evangelistis Sapheti posteros ad communionem seminis Semi invitaturum di allecturum et ut tanquam in tentoriis Semi habitantes inter se fratres sint atque cohaeredes. Memorabile etiam est illud DE I ad Zionem , de sui de

sertione conquerentem , An oblivisceretur mulier parti .li sui e - - Eree in manibus signavi te, muri tui coram me

sunt semper. Esaj. y: Io. Curam sitam erga Ecclesiam , egregia nobis adumbrat similitudine sapientis eteoira , qui inter operandum ob oculos & quasi in manu depictam habet operis ideam. Quo docemur, qui quid operis sui, praesertim illustrioris, in mundo se cit facietque Deus, id suo quodam modo ad commodum Ecclesiae referri. Quo etiam Imperiorum collineant revolutiones, Deo non sine respectu ad Ecclesiam regnumve Uncti sui transferente di erigente reges & regna, Dan. a: a I. Quatuor famosae illae M narchiae exemplum exhibent hujus providentiae divinae evidentissimum i facta enim fuit illarum revol

535쪽

tio ad Ecclesiae vel castigationem vel consolationem. yege Bablonio in virgam, Oro Persa ad dandam libertatem , Gracis ad tentationem , ct rursus ad verbi divini per orbem terrarum propagationem, Romanis, denique ad politiae Iudaicae abolitionem, suscitatis. Verissimum est illud libri Sohar : Deus Benedictus aveo- θυμε, erga impios e rubra detra pnara p)am par utc Dei benedictione 3 proveniat ex illis gremen bonum in mundo: sicut ex Theracto prodiit Abraham, qui es germen bonum, radix di portio bona in mundo. Hine etiam eleuctorum, qui tali demum veram constituunt Eecies. am, in iudiciis rationem haberi testaturChristusMatth.

2 : aa. Propter electos Dero decurtabuntur dies illi. i. e.

hello Judaico per Romanos inchoato , sic providente Deo , talis intercedet armorum suspensio , cujus beneficio multi data fugiendi opportunitate servabuntur. Quod angustiae laxamentum gratiae, Electos charissima coeli pignora prosequenti, acceptum ferri debet. Quo etiam spectat illud Tach. II: . Et phscebam oves occidionis , ad praeparandum inopes, vel propter rectos inter inopes otiium. Vere Lutherus et a uicquid habet Mundus, habre beneficio Ecclesia : scut inquit Angelus in inctis ad Patilum : Ecce donabit tibi Deus omnes, qui na via gant tecum, qui certe erant idololatra di impii. 1. III. in

Gen. c. . Electos Vere dixeris Sal terra, quo illa ab interitu praeservatur, Matth. s: 13. Quanta igitur inbquitas odii, quo electi in mundo laborant, quibus tamen reprobi longanimitatis divinae beneficia sua quadam ratione debent. S. XIV.. Etsi vero Longanimitatis exercendae consilium a Dei tutoum pendeat. Consilii tamen executio causam habet in sponsone Filii Dei, me rum. Prius vel ex eo liquet , quod Deus citra conditionis ullius stipulatio. nem promittit, se longanimitate usiurum erga genus humanum, ci definitum tolerantiae tempus non am

plius

536쪽

plius universali hominum & animantium excidio in

terrupturum, quanquam non minor foret etiam post hac, atque fuerat ante , hominum pravitas & impoe nitentia. Gen. gr ai. adde Rom. y: a 2. P erioris ra

riolea est, quod Deus salva sanctitatis & iustitiae suae gloria homini peccatori gratiam promittere, promissamque solenni symbolo obsignare di praestate non . potest, nisi per Filium sponsorem , quem constituit

clare conciliatorem. Unde in Propheticis emblema tibus solium & caput Messiae iride cinctum. Apoc. et 3. & IO : I. AEt. quando Noah arca egressus , ar1 Domino statuta holitam de omni pecude dc volucri munda immolavit, egregio pietatis exemplo doceos,

primam patrifamilias in domo, & principi in politia,

restauranda curam oportere esse de sacris, Deus Odoarem fragrantia odoratus dicitur, Gen. 8 et 2O. ZI. Nun.

quid existimamus, Deum putido viscerum & carnis fumo atque nidore delectari, quod de Diis suis H O. M E R U S praedicat E Scit. gratam sibi hostiam Noae. forte per iesve reta, testatus est Deus, quippe oblisii ram in fide, qua prospexerat in sacrificium , quod Deo offerendum erat pro peccato & ad impetrandam justitiam, quae est Dei justitia , cujus ille fuerat praca

dc factus hares, a. Petr. a: S. Heb. 11'. p. Eam sacrificii approbationem continuo secuta solennis promissio de diluvio non amplius immittendo, &c. haud o,scure arguit, longanimitatis divinae exercitium duractioni di clementia Angeli faciei, qua suos baiulabat di fer bat omnibus diebus seculi. Esej. os : s & propter suos etiam verbo potentia fert omnia , Heb. I: i. acceptumelle ferendum s. X v. aerunt multi, saepe curiose verim quam modeste, de mundi hodierni duratione: nonnullis e coelo & astris , eorumque periodis & revolutionibus saliis ex terra ejusque qualitatibus, aliis denique ex

537쪽

calculis propheticis . exoticis aut sacris, Hebraeis aut Christianis, mundi hujus obitum definiri posse , aintumantibus. Nos, quibus ad talia oculos deesse hactenus, libenter fatemur, de annorum atque dierum numero securi, satis habemus observasse, mundum consemari propter electos, nascituros deinceps & v candos. Deus enim longanimis es erga nos, non volens quosquam perire, sed omnes ad respiscentiam concedere, quos scit. elegit, & ab interitu vindicare decrevit, st. Petr. 3 a v. Quapropter etiam Domini longanimitatem nobis Distatem ese reputandam, dicit Apost. ibid. v. I S. Desinet igitur ordinariae providentiae mundum conservantis di gubernantis oeconomia , ubi numerus electorum fuerit impletus, quandoquidem istius oeconomiae finis est executio consilii gratiae erga haeredes Dei, sive electos, per omnes mundi aetateS & temporum peri dos exercendae. Annus vel dies isti oeconomiae finem facturus Sev - γκνα amm, vel, ut cum Scriptura linquar , reconditus est penes Deum , ob natus in thesauris ejus, Deut. 32 :3 . nobis sancta conversatione & piet tis studio expectandus & accelerandus, A. Pet. S: II. 12s,. XVI. Hare de foedere Noetico. Signum ejus est IRIS.

Et dixit Deus idi hoc signum foederis. - - Arcum meum do in nube, &c. v. la. II. Imeo refulget admirabilis Dei imdulgentia, quod, ut solidam verbo suo fidem apud nos afferat, talibus adminiculis uti non gravatur. Iriisdem igitur quominus Sacramentum appellemus, atque etiamnum esse statuamus, nihil prohibet. Etenim se radus Noeticum gratia foedus fuit, quin si Am ei additum v ri nominis sacramentum fuerit, dubitari nequit. I EIDEGG. O . Theol. Christ. L. XII. S. S. Ergo Iris symbolum . est gratiae gratum facientis, quam Scholae vocant. proinde Sacramentum, sed cum foederis ingenio com fruens. ideo dispensationi humanae nullatenus subisiectum. Neque tamen recte dixeris, duobus plura esse Novi Teae Sacramenta. 3 b. XVII.

538쪽

Nisi quae admiratione alioquin & consideratione dignissima sunt, familiaritate ussuque vilescerent, arcu coelesti vix admirabilius quid in meteororum miracu- Iis a natura nobis exhiberi crederetur. Hinc Poetis Thaumantias dicta his, Thaumantis & Electrae filia , sic enim Ovid. Metam. lib. .

Laeta redit Iuno: quam coelum intrare paratim Roratis lustravit aquis Thaumantias Iris.

Thaumas Cero Oceani profundi i filiam

Duxit Electram: Haec autem celerem peperit Irim. Nominis notationem tradit PLUTARCHUS

Thaumante genus suum ducere Iridem, finxisse mortales, rei admiratione adductos r alludente videlicet ad nominis originem fabula. Lib. s. de placit Phil. e. s. Unde &in Sacris Literis celebrata Iris. Sicut enim lucis creatae ipraestantiam arguit, quod Deus ipse amicire se dicutur luce, inclar toga, Psial. io e a. Ita iridis, quae nihil nisi lux variegata , excellentiam commendat, quod capiti & solio Messiae ornando adhibetur in picturis propheticis. Ejus indagatio multum exercuit Philosopnos, qua veteres, qua modernos. Heic ingenium suum praestitit summus praeteriti seculi Philosophus. Renatus CARTESIUS, mira solertia & industria successuque felici, etiam hostibus laudato, iridis generationem, figuram, colorum varietatem, & aha, Perscrutatus, adeo ut, quae ARISTOTELES M . reseror. lib. I. cap. . F. SENECA Nataria. - lib. r. , . M m a cap.

539쪽

s ad

erap. s. di seqq subtilissimus SCALIGER Exercit. Fo.& alii, priscorum vestigia secuti, super hoc argumen, to scripsere, mera caligo videri pollini, Cartemna r die assecutis. S. XVIII. Ptinentis instituti est, ad illa Iridis attendere, quae signi cum re significata analogiam exhibent. Si enim

Sacramenta quandam similitudinem earum rerum, quarum Sacramenta sunt, non haberent, omnino Sacramenta non essent, inquit AUG US T. Epo. as. Similitudinem certis reperturi vestigiis, brevi percurremus, quae Naturae historia de Iridis generatione. forma, si tu , colorum varietate, effectis, &c. Authoribus priscis & hodiernis recensita, suppeditat. Iridem ex causis naturalibus existere, mirum est esse qui negent, eo quod signi loco foederi divinitus est adjecta. Suam isti opinionem dedoceri possunt experimento iridis artia ficialis in fonte saliente , prismate crystallino , pila

vitrea &c. quae tamen verius forte naturalis dicer xur, arte non nisi occasionem & materiam ministrante. Qualia etiam veteribus non inobservata. Videmus , inquit SE NEGA., cum fistula aliquo loco rupta es , aquam per tenue foramen elidie quae sparsa contra solem oblique positum , faciem arcus repraesentat. Idem indebis accide. re, si quando volueris observare fullonem, cum os aqua impletiit , di venimenta fidiculis diducta leviter aspergit, a paret varios sedi colores in illo aere asperso, quales in arcu fulgere solent. Nat. Quaest. l. I. c. s. ibid. c. p. est,

qui exemplum erismatis objicit ; Virgula solet fieri vi trea, stricta, vel pluribus angulis in modum clama torosa et hae si ex transverso solem accipit, colorem talem, qualis in arcu videri solet, reddit. Sic coeta pluvio ea saltem parte, qua iris apparet, adversi Solis radii in nube rorante, vel in guttas seu stillicidia liquescente, duas refractiones & unam vel duas reflexiones passi, arcum versicolorem reddunt, oculo spectatoris in li-

. . uea

540쪽

nea recta, centrum solis & iridis iungente, constituto. Non aliam generandae iridis rationem esse fingendam, plus satis comprobant experimenta mox recensita, &illud apud SENECA M, t. c. cap. s.

Colla cotheriacae splendent agitata columbae.

Ne iam dicamus de pluvia artificiali Nycteriana, quae soli exposita perfectam iridem repraesentat. Caten. m. l. s. p. a c. s. Unde inter prodigia relatum LI VIo, quod arcus interdiu sereno coelo , super aedem Saturni in foro Romano intentus, apparuit. lib i. s. a I. verum de his contraria sentientes objiciunt: Si Iris naturam haberet parentem, secuturum inde, seculis , antediluvianis eam extitisse. e Atqui inconveniens videri , ut quod antea usitatum fuit & in rerum natura consuetum, signi alicuius rationem accipiat. Id

vero sequi negant alii. Sic Author libri de Mirabilib. S. Script. qui inter opera AUGUSTINI vulgo refertur et fuerunt jam olim, inquit, qui occasone iridis, quae per solem semper et humectas serenasque nubes racitur, conmcludunt , fuisse ipsam mundi nuper creati primam aetatem sine ullis turbulenti deris immutationibus di piamis. Hi, ut idem docet, terram matutino & vespertino tore ac

fontibus fuisse irrigatam existimant, quod in Agypto fieri scimus. Idem sensit ALCUINUS diuast. in

Genes Interrog. IIS. Et OLOSSA Interlin. ad Gen. a: s. Pro eadem tententia contendit BURNET. Teli. Theor. Sacra l. a. c. s. ea sua hypothesi .nitens , quod tellus primigenia alium a nostro, quae semiruta, te Dorem, aliumque vultum habuerit, constructione sua regulari & uniformi, sine tempestatum vicissitudine, perpetuo quasi vere gaudens, circa mediterra. nea plane amo; &c. gravitatis & molis centro, ut& Eclipticae ac AEquatoris axe coincidciatibus. Quicquid vero hujus sit, quaestionem, an terra antediluviana, quippe inpluvia, iridem videre non potuerit,