장음표시 사용
71쪽
Dardaniam Siculo prospexit ab usque Pacmno.&UVENALIS denique Sat. XIII. Is . me quota pars scelarum , qua cusos Gallicus urbis Usque a Lucifero , donec lux occidat, audit. Graeci vero cum in sermone suo plures admiserint elislipses, illud inaee, vel Fidei absque praepositione ponere soliti sunt, quare factum est, ut multa loca Grae. corum Scriptorum ab interpretibuS incommode ex- plicata sint, quia non attenderunt, qua ratione haeellipses suppleri deberent. Exempli causa, si verba Paulli: -i-Tor Aior χυ-. exponere vellem,
ret sensus, contra is planus & facilis intellectu est, si
empla vero, quod χe &synonymum ejuS maeei nonia nunquam reddenda sint per voces quamdiu, tantisper dum, ex LUCIANO & ATHENASO exempla suppeditat de grateis literis meritissimus vir Guillelmus B UDASUS in commentariis linguae graecae, pag. 123 I. Qualia sunt sp πα σιγ quamdiu in ephebis fuerat. & αχeie itaeων τέ- pisc, tantisper dum solis lucem videbam. Quid quod longus usius hebraeorum Pad 1 communi signia sicatione recedere , di eam assumere coegit, quam latinorum usque & graecorum axei vindicavimus. Ita enim Elihu unus ex amicis Jobi ait: (a.) vegnadriam 'isbonan, quod septuaginta reddiderunt: GR αλιι υμ ν hicis, hoc est: AB quamdia vobis auscultavi. s. X. His rebus inductus veterem Versionem relinquere & Paulli verba hoc modo latine reddere institui:
Mors pervasit omnes homines, quatenus omnes peccaυerunt nam inlex j ut, peccatum erat. Cumque novam
hanc versionem, cum iis, quae in praecedentibus Ap stolus dixerat, diligenter contulissem, mihi visus sum mentem ejus divinando quasi assecutus esse. Postiaca Iob, c. sati v c . . quam
72쪽
quam enim dixisset: omnes homines esse peccatores& hanc ob causiam morti obnoxios , ipie ordo & nexus rerum ab ipso postulassie videbatur, ut doceret, qua ratione omnes homines peccatores facti essent& mortis poenam promeruissent, nempe quia legem Dei violaverint, nam ex illo tempore, quo lex data sit, peccatum late lateque in omnes homines dominari. In hac sententia me facile confirmarunt verba , quae statim consequebantur. Peccatum non ducitur, suon est lex. Apostolus enim videbatur dicere voluisse:
ius hominis inobedientia peccatum venisse in mundum di per peccatum mortem p mortem, autem permisisse ad omnes homines, quia omnes perea, sent. Nam ex eo tempore, quo lex data sit, peccatum esse in mundo, alioquin id homini non potuisse imputari nec mortis cacam esse.
S. XI. Haec postquam ita restituissem & ad genuinum sensum reduxiuem, sponte ruebat Clarissimi LIqBOR GHII sententia, qui ad haec Divi Paulli verba
commentatus est . (a. Intelligitur peccatum quod lata trage non erat in mundo, sed ante legem, di se in praecedentibus Apostolus dicit , mortem pervenisse in omnes , quatenus omnes peccarunt, Doce omnes non intelliguntur omnes omnino homines , sed illi omnes, qui inter Adamum O legem vixerunt.
Vir doctissimus in gravissimo errore versatur,t existimans Diuum Apostolum legem Moisis intelligere, hominesque qui ante eam Vixerint, mortis reos judicare, non propterea , quod primi parentes luem contractam in eos propagaverint, sed quod ipsi legem
s. XII. 'Hanc ob causam praeter Voluntatem meam impellor ad inquirendum, de qua lege sermo sit. Non dubito fore plerosque, qui, licet in ceteris Limbor-
73쪽
chii sententiam non probent, cum eo tamen intelligantea. Compositum ius fasque animi sanctosque recessus mentis, di incoctum generoso pectus honesto, seu Iegem naturalem, cuius vim Paullus cordibus nostris inscriptam esse assirmat, cap. at Epist. ad Romam
Horum sententiam ego ipse sequerer, nisi me gravissima ratio impediret. Hoc enim lubentissime fateor, me ab eorum opinione quam maxime abho rere, qui nobis a natura legem nullam datam esse credunt , sed jus omne a consuetudine & utilitate deducunt, quod araeoc o pi HOBLESIUS ab orco revocavit. Qtlodsi enim mecum considero, esse Deum, Misanctus sit , quia perfectissimus est qui omnia regat, quia omnia fecit; qui hominem secundum suam im sinem creaverit, quia ipsi mentem ceu oculum dedit , quo bona malave cognoscat & fugienda petendis secernat, non possum 1 me obtinere, ut non credam , homini simul a benignissimo Numine rationem tanquam legem datam esse, quae imperet honesta, Pr hibeat contraria. Praeterea consensium omnium p Pulorum in hac causa plurimum valere existumo, ille enim Cicerone, summo & Oratore & Philotapho is judice, pro naturae voeo habendus est et Nulla enim gens tam barbara, tamque immanis est, quae non imstas quasdam & consignatas in animis honesti & tu Pis notiones habeat. Tandem si ipsiam , qua iungi, mur , societatem ac communitatem hominum comtemplor , eam ita constitutam esse reperio, ut si nuialis moderetur legibus, non magis consistere possit , quam naVis, quae rectore destituta alto agitetur. Qua ratione vero possemus nobis in animum inducere, ut de summa bonitate Dei crederemus, quod nos ira mundo collocaverit de societate conjunxerit, ut sinet
74쪽
lege viveremus, affectibus obtemperaremus, aliorum incommodis nostra commoda augeremus, rivalem
viribus editior caederet, ut in grege taurus ES. XIII. Attamen fi scopum Apostoli rite examinavero,
eum hoc capite non tam communem naturae Iebem, quam peculiarem illam, quam Deus Adamo dedirat, quave fidem ac constantiam ejus eXplorare deo creverat, respexisse puto. Nam Adamum &Christum frontibus adversis collocat, & ostendit, quantam in miseriam nos illius inobedientia praecipitaverit, quan- tamve felicitatem hujus bonitate & clementia adepti simus, cum nobis e summa miseria retractis & amiccam sanctitatem & vitam restituerit. Miseriam nostram ab Adamo contractam Apostolus destribit, diacens : Per eum peccatum intravisse in mundum, O per pe Catum mortem. Quomodo peccatum in mundum intravit Adami inobedientia, quia legi Dei non dicto audiens fuit. Ex eo tempore peccatum omnes homines pro lubitu agebat, seu potius torquebat, etsi non
Apostolus. Adamus sciens, videns, atque prudens in peccatum veluti ruebat. Sciebat enim expressum Dei mandatum : ne comedas de fructu huius arboris, Attamen improbae cupiditati tantum indulsit, ut sue to mandato divino ederet. Quare factum est, ut gratia Dei excideret & crudelissimam peccati tyrannidem in se & posteros suos susciperet. Ex his intelligi potest, quo sensu Apostolus Adamum Christi typum fuisse dixerit, nam quemadmodum Christi opera omnes homines a dominio peccati liberati di in sititiam felicitatem vindicati sunt. ita Adamus omnibus hinminibus lethi auctor extitit, peccandi & rectae rati ni, quae ipsis instar legis fuit, adversandi consuetudi-.tiem infeliciter in eos propagans.
75쪽
s. XIV. Habuerunt enim homines legem naturae, at ea peccatum cohibere non potuit, quin latius grassaretur, quia enim non expressis verbis scripta erat, sed ratiocinando investigari debebat, homines aut eam non magni fecerunt, aut quod etiamnum accidit, Prorsus neglexerunt. Quare Deus commotus est, ut legem suam per Moisien daret claris verbis expressam di pronussis comminationibusque stabilitam. Quis hujus legis finis fuerit, Paullus docet, ( a. vG RAEOR CITO Ir e Timare, quae verba interpretes hactenus male Exposuerunt, ut abundaret peccatum, seu ut Clarissimus vir Sebastianus CASTALIO latinius reddit, quo plus delicti esset, nam si significationem vocis . a examinemuS &scopum Apostoli rite perpendamus, videbimus, haec verba reddenda esse, quia abundavit peccatum, seu quia peccati nimia vis ac potestas fuit. Nam vox i,α in N. Testamento, quod pluribus exemplis demonstrare possem, non nunquam sumitur pro particula causiali, uti Grammatici loquuntur. Res autem per se clara manifestaque est. Deus dedit legem, non ut homineS se magis magisque peccato dederent, sed ut peccato frenum injiceretur, quo moderari atque cogi posset. MMIum enim ita se in animos hominum insinuaVerat, eosque dulcedine quadam ceperat, ut ignorarent Nccatum, quod Apostolus de se ipso fateri non dubitat
sapientissimus Graecorum Philosophorum SOCRATES dicere solebat et Leges non bonorum sed improborum causa factas esse. Non enim legum publicarum hic sinis est, ut hominum dicta factaque secernant. & quae natura neqbe bona neque mala, hoc est indifferentia essent, vel iusta vel injusta pronuntient, quam sententiam Dum secta Cyrenaica tuebatur, statuens : sc.)
76쪽
In hunc finem leges datae sunt, ut impotentes affectus hominum doment, aeterni juris sineis sine modo transcendentium. Natura enim omnes docet, quid bonum & malum , quid faciendum & fugiendum siet, imo vero nos ad recte faciendum impellit, ut ZENO,
Stoicorum pater, recte judicaverit et (a. o Secundum nataram Disere, es secundum virtutem viUere, ad eam quippe
S. XV. Neque nobis exempla desunt horum hominum . qui iustitiam sola natura duce sine legibus coluerint. Abrahamus (b. curavisse dicitur, ut liberi sivi a primis statim aevi rudimentis pietatis seminaria imbiberent , & jus observarent & justitiam. Molles se. populo Israelitico ius dicebat, antequam ipsis leges tulisset; & de Scytis Justinus Trogi Epitomator prodit:( d. Fusitia gentis ingeniis culta, non legibus. Ingenium, vocat, quod alias natura dicitur, qua significatione haec vox apud Classicos frequentissime obvia est. Satis erit exempli loco haec verba TACITI (e.) protulisse : HoneBa suopte ingenio petuntur. Ex ipso autem Justino apparet, quod per ingenium naturam ipsam intellexerit, quandoquidem de Scytis statim refert: I
sis natura dedit, quod Graeci longa sapientium doctrina, princeptisque Philosophorum consequi nequeunt.
Ex hi sce videmus , quod quidem natura , quid honum quidque malum sit ,- nobis revelet. Utinam illa quoque vires conferre posset, bonum faciendi &malum vitandit at at meliora videmus, deteriora sequimur. Quod si causas investigare velimus, cur natura tam inops sit auxilii, inter alias hanc quoque esse puto, quod peccanti non statim poenam instigat, maxima autem peccandi illecebra impunitatis spes . Es est.
77쪽
est. In hac parte leges publicae fortiores sunt, nam metu poenarum coercent malos, quamvis propterea non meliores fiant, sed tantum prohibeantur, ne improba sua consilia effectui dent. At prima & praecipua causa est, quod ipsa natura nostra Adami culpa corrupta sit, quo fit, ut vitiosis voluptatibus non istum non mederi possit, sed eas foVeat, alat, magisque incendat. Quicunque igitur ex miserrima hac lincta emergere, Voluptates carni nostrae insitas vincerect virtutis laudem & gloriam consequi velit, is auxilia optare, quaerere & supplex orare debet, quae notabis a Deo ejusque Spiritu veniunt. Hoc praestat Ethica Christiana Philosophiam gentilium, ut nos non solum doceat, quid nobis faciendum, quidve committendum siet, sed etiam nos ad ea remedia ducat, quibus malum vincere possimuAD XUII. Nescio, qua confidentia hodie Philosophi quiadam audaculi eo procedant, ut legem Dei nimiae severitatis accusent, quod eas voluptates damnet, ad quaS a corrupta natura inflammamur, in quibus est Baptiua GUARINUS, Eques Ferrariensis, in Pastore fido, quem librum non solum Italia, sed tota fere E Iopa cum maximo applausu excepit, his utens ve
Sans dolite la nature est imparfaue en Di, Qui novi donne tin penchant, que condamM la tot Ou la tot dou passer polir tine tot trorum dure,
Qui condamne un pensiant , que dome la naturi
Natura nostra satis superque imperfecta est , nam pravis voluptatibus atque concupiscentiis, quas ipsa
78쪽
vincere nequit, agitur, quid, quod rapitur E Lex autem ob hanc causam non dura censenda est, quia has concupiscentias damnat, in eo enim facit, quod sanctitati Dei, ex qua ipse auit, conveniens est. Nos itantum in id incumbere debemus, ut naturam ratione & consilio sublevemus, idque quod illi deest, Deo duce & auspice suppleamus 3 quanta enim Cunque ejus sit infirmitas, major tamen est Dei erga nos gratia, sicuti divinis oraculis proditum legimus: (a.
plicatione divi Paulli verba magnis me dissicultatibus liberasse eorumque sensium in claram lucem protulisse puto. Eam in lucem edere in animum institui, non quod lectores ex meis lucubrationibus magnam voluptatem capturos esse sperem , sed ut vir aliquis eruditus forsitan scripto meo excitetur, quo Cogitationes has , quae adhuc satis imperfectae sunt, emen. det , di tam castigatas tamque teretes reddat, externi ne quid ualeat per lave morari.
79쪽
Ad quaedam loca N. Foederis ex Antiquitate
F. I. OBSERVAT. I. In Matth. XXIV:ao. Explicatur, quid Christus persis intellexerit, atque demonstratur, quod haec vox non fugam tantum, sed potius ex busu auctorum Graecorum perpetuum exiliaum significet, quod veterum testimoniis probatur. S. II. Demonstratur, quam concinne haec explicatio ex subsequente Judaeorum ex terra promissionis ejectione conveniat. S. III. Examinatur, quid per Sabbatum intelligendum. Markij sententia, per Sabbatum diem Dominicam intelligentis rejicitur. Per Sabbatum & communia Judaeorum Sabbata & festa etiam intelligenda esse, docetur, atque haec verba ex historia obsidionis Hierosolymitanae explicantur. S. IU. OBSER UAT. a. In Luc. XXI: s. De donarus templi Hierosolymitani disseritur, & quaenam illadi unde illuc deportata, exponitur. S. V. OmSERUAT. s. In qua explicatur Loc. Rom. XV: IG. De Aaraveγoic veterum prolixius disseritur, eorum-Jue munus exponitur. Quam convenienter secumum sensum vocis Apostolus se etiam vocare potuerit-docetur. Quid sit declara
80쪽
tur. Quomodo intelligenda verba Apostoli dicentis,st facta facere Deo, ut fiat oblatio gentium accepta Deo, illustratur. S. VI. OBSERVAT . Loc. I. Tim. . II: T. exponitur. Declaratur, quinam fuerint apud Graecos, & ex vocis analogia infertur, quomodo Paulus se ipsum dicere potuerit meum. S. VII. Quinam fuerint Rhynec in primitiva Ecclesia illustratur. S. VIII. OBSERVAT. F. Loc. Jac. l: . dilucidatur, Nexus verborum exhibetur. S. IX. Quinam sint persecti, de quibus loquitur Apostolus. S. X. Quinam sint pho Areoi , ex antiquitate adductis tur. Applicatio verborum secundum allatam explicationem annectitur.
secundum sensum literalem transtulerunt viri docti. B EZA vertit, Orate vero, ne fiat fuga ve ira be me, neque Sabbato. Habemus in hoc capite praedicti,nem de si1bversione templi, & totius Reipublicae Judaeorum , qui incredulitate , odio & variis crimini hus in Messiam, omnimodas poenas divinas in se comtraxerant 3 Postquam vero Salvator noster instantem hanc calamitatem fusius declarasset, cautelas quas dam adjungit, commate Io. & seqq. usque ad ro. &in hoc versu iam continetur admonitio ad orationem, cujus argumentum ipse praescribit Christus, vult a tem ut orent, ne fiat fuga vel beme vel Sabbato : In his vero verbis interpretes non satis attendisse videntur ad emphasin vocis, quam per fugam tantum tram sivi