장음표시 사용
131쪽
Sol ipse cum avulsis a se partibus rotatur motu gemino
annuo se atque eo qui est circa centrum, quo Copernicaeis rotari Terra diceretur 4im suis partibus in sublimi sorte constitutis , si cundem situs ordinem atque a centro distan tiam divino jussu tucrcntur nisi quod sorte Copcrnicaeis Torrae partes idem crrae punctum , a quo sublata essent sursum , continue spectarent, ac cadem cum ipsa Terra c-locitato intcgram circa Torrae axem periodum absolverent; cum Planetae circa Solem mobiles , quo longius a Sole distant, co magis a velocitate Solis circa proprium axem deficiant. cquc vero cadem hic motus ratio cst, quae sorte impugnari recte potest in circulis Copernici aequatoreis, ac circellis contrum orbis oneris & Mercurii deserentibus. Hicinini si vel nulla causa alia suppeteret, naturale Planctarum motus circa Solem est principium, sic ipsum corpus Solis ad quod Planctae ordinem determinatum habent, ac circa quod corum motus diriguntur Sole interim per suum orbem mobili at in sictitiis Copcrnici circollis nihil licet invenire, quod vel Planctis ipsis, Vel centro orbis Planetarum imponere valeat necessitatem quandam naturalem talis per circellum revolutionis, nisi punctum aliquod in aethere imaginarium : Unde certe merito quispiam contrarios illic sie motus judicabit, quibus naturae inseratur violentia hic ero apparcntem contrarietati rationem lege naturali 1 tabiliri.
Nihil itaque absurdi superest in rcformato hoc Copcrnicis, stomate Mundi: Nec mirum ulli certe videbitur, cui clipsae Copcrnici hypothcses non displicent, Solem circa proprium aXem volvi ac per annuum orbem interea rotari;
Planetas quinque una cum Sole velut in choream abduci, ac proprio intcrim motu suo Choragum ambirc Jovis ac Saturni satollites propria rursum facultate concitari, particulari naturae eorundem consentanea stellas vero in supremo orbe dispositas, quas fixas appellare solent, multis .n
132쪽
norum millibus perseetiam simul omnes fortassis ambitum absolvere singulasque saepius continua vicissitudine circa proprios axes circumgyrari, tum non sine ratione credi coepit; Terram vero in Universi medio defixam sua ipsius mole sese sustentare, nec e suo loco usquam dimoveri in qua a summo Creatore Deo spectator operum ipsus comstitutus homo, aequalibus undique intervallis ab extrema
133쪽
De Trem habitudine: ac motu gratatum, 'fidemque velocitatis incremento.
ELLURI motum annuum vi praemissarum posse inhiberi non ambigimus. Diumus autem movus utrum caelo pollus an Terrae assignandus sit, de eo sorte dubitari potest. Equidem ut libere confitear, quod fluctuanti animo tandem judicium exactius suadet Magis prosecto naturae rerum consentaneum vid tur, nostroque magis convenire captui, si omne seponatur praejudicium,Terrae globum circa proprium axem in ortum ab occasu volvi, caelcstiumque corporum motus ea ratione quoad apparcntiam repraesentari, quam vasta illa caeli co pora rapidissimo motu universa simul circumduci Atque haec jam mea quidem est sententia, ct sic meliori meditati ne adductus cum Philo hum peninacem non esses orteat, monente Platone, ic uasum mihi habeo, facilius c, Ii intellectu nostro immensam illam a Copernico traditam Aus Universi vastitatem, quam pernicissimum caelorum raptum, quo unico momento, seu parte una sexagesima uniu horae, Saturnus percurrere statuitur plus FG, milliaria germanica ac stellae fixae plus quam Dinoo est rundem Mutarium confidere creduntur. Sed& cingens'
134쪽
1,6 DissERTATI DE VERO .is, cessare potest, si Terra in centro Universi defixa, circa suum axcm 4 horarum latio statuatur circumvolvi, ut jam a plurimis receptum est. Quae sane sentcntia haudqua quam prurientem quandam aevi nostri scabiem agnoscit oditus sui scaturiginem, sed ex intimae Antiquitatis puriore son-tc dimanavit. Nec cro tantum Nicerasustracusius, ut ait
Theoprastus, tinc Ciccrone Acast quaest. lib. q. coelum, Solem, Lunam, flesias,superiora deique sare omnia renset, ad motum sc diurnum cspiciens, neque praeter Terrae remisiam in
Mundo moveri, quae cum circa axem se summa celeratrue conveniat si torqueat, eadem esci omnia, qua sanie Terra coelum moveretur. Ncque soli insuper Heraclides Poniacus wacphantus thagorisus Terra quidem motum statuebant sed talem quoprogredi ac locum mutare non posset veri/m quasi in modum rotae Zonaiinctam circa centrumsuum torqueri, ab occasu in ortum, differebant, ut Plutaria de iis refert sis 3 de lucit Philosoph. cap.r3. Sod& ipse Plato idem statuit in Mimaeo inquiens: Temram altricem nostram circa polumper Universum extensum alligatam, dei noctisque fectricemis custodem esse Deus voluit Quam Aristotcles Platonis sententiam adducit lis. Σ. de
caelo cap. 3. t. m. ubi, quidam incentro, inquit, ipsam Terram Iacentem volva, circa ipsum polum per Universum extensummoveri dicunt, is in Mimaeo es scriptum. Et in Phaedone Socrates nonnullos vertiginem circumponentes Terrae, sub caelo cam stabilem facere, alios aliter sentire, jam tum suo tempore docet. Dum vero Terram firmissime suo loco haerentem, ut concuti ac dimoveri sua sedet ucat, circa proprium tamen axem mobilcm statuimus, jucunda quaedam contemplatio exoritur de motu gravium ac volocitatis eorundem incremento. crram equidem vitali quadam facultate instructam csic, cum Kepicro non ambigimus, quae eff-cit ne corpus stolidum sit & inanime, ut Philotius rodivivus
135쪽
loquitur lib. . Dissera de Mundi . cap. 9. scd suo modo
vivat quique , dum in Orbem concitatur ipsa circa suum axem, quodammodo a se moveri diciqucat. Hic igitur Terrae motus, supposita ejusdem circa proprium axem volubilitate, vere proprieque illiMaturalis erit, utpote ab insta via tali facultate ut proxima efficiente causa proficiscens. Quod vero gravia ad Terrae centrum strantur, id quidem naturali quoquc corundem motu quodam fieri recte dicitur quatenus natura propria diis quod corsum ruit a is motus
cst principium passivum: flectrix autem ejus causa motus propria natura nequit appellari, quandoquidc absurdum cst o impossibile a semctipsis talia moveri, ut Aris. 8
cap. q. docet. Moventur autem gravia ab ea causa quae toti Universo incolumitatem praestat, hoc est , a communia tius Natura. Atque ita cre dicitur, moveri gravia a generante. Quippe ut Autor tato de Mundo inquit cap. . Terram
omncm omne mare, aethera 'Solem, Lunam, Spostremo universum Ch/m exornavis una S per omnia penetrans potentia, ex in- commistitistituo alie , aereo terra, S igneo aqua, ureve sum Mundum arcissectata Deus cnim in suprema regione immobilis existit, ut ibidem caecap. 6 potentia vero ejus , per universum Mundum penetrans, Solem movet atque Lunam, Caelumque circumagit, se pro ratione cujusque naturae propriae,) ac causa existit iis quae in Terrae sunt salutis atque incolumitatis. Hac igitur Univers virtute dum gra via seruntur corium, motus quidem corundem haud ita naturalis dici potest ut ipse Terrae circa proprium axem motus , qui a peculiari quadam propriaque facultate, non modo ut principio passivo, sed motus csicctrice causa proxima interna , proficiscitur haud tamen praeternaturalis aut violentus idem est dicendus , ut a Copernici liciatibus nunc appellari carpit apud Philolaum redivivum ib. I. cap. ubi dum triplicem Terrae motum , diurnum, ann m I
136쪽
I18 IssERTATI DE UERO inclinationis ipsi Terrae naturalem assignat Autor,motum hcentro id centrum, seu quo levia ac gravia moventur, violentum esse contendit. Namq; violentum illud est,communi omnium consensu, quod vim Naturae infert at gravia deorsum serri, id sane gravibus vim nullam insere sed ut
active a totius Natura, quae concinne omnia colligat, prinficiscitur, ita passive naturae gravium amicum est ac summe
consentaneum: Unde non renititur natura eorundem agemti propestionato, hoc cst, generanti sed ipsa principium λmul illius motus recte appellatur, ita ut a plurimis a se moveri gravia credantur. Id vero violentum iis est, quod
a toto homogeneo avulsa sint aut avellantur,ac inter het rogenea Versentur corpora, a quibus patiuntur cui sine constitutioni ne passivum aliquod principium internum respondere ultro largimur; sed renisus quidam ac naturae p. gna inde solet exoriri. Nec est quod a magnetica virtute quadam motus gravium deorsum violenter fieri statuatur, ut tradit Philolain lib. I. cap. q. p. I 2 ubi exemplo magnetis rem declarat. Quod si enim a magnetica duimodi virtute Terrae moveretur corpus graue, pondere minora corpora celerius serrentur, quam majora, cum ad illa virtus Terrae habeat majorem rationem id sero falsum docet ipsa experientia. Ouin &, si feratur pars Terrae aliqua deorsum, quaero num ut vis magnetica in ipse parte, an vero sit in tota Terra, an sit in utraque simul DSi sit in parte, sane motus partis, quo deorsum tendit, cum oriatur ab interno principio, naturalis dici debet, si sit in tota Terra, in parte quoque si necesse est, quandoquidem ejusdem sunt naturae si vero in utraque statuatur esse, utique quod parti naturale est per se, id ipsum ratione totius eidem violentum dicit quit. Et demus Philolao vi quadam totius Terrae, seu secultate sorth vitali, qua totam moveri diximus, partem aetiis
trahi, ut hac causa effectrice generanti subordinata moveri
137쪽
corpus grave statuatur vis tamen illa corte parti violenta non est, scd apprimo principio interno consentit seu naturae partis interiori inde contingit ut pro gravitate ipsius par tis vel majori vel minori motus iple vel celerior vel tardior existat Scit ipsamici veritato Philolaus ipse animadvertens, non esse, inquit pag. 6. totius attractionem in Terra: sed ad unioncm omnium partium conisirationem sicut omnium lineam sphaerae ad centrum ipsius sit concursus non attractiva vi centri, sed omnium aequalium communi R unico uniendi sese consensu. Hoc autem qua ratione Violcn tum potius quam naturale dici queat, ingenue falcor me non percipere Verius certe existimo diccndum csic commundi illum uniendi sese omnium consensum a singulo rum ac totius natura dependere ita ut dum ordinata inices proportione gravitatis levitatisque sngula naturaliter
conveniunt, non tantum a communi natura colligentur
amicissime, sed vi quoque insta a confusione R dispersone
omni conatu urCCutitur. Atque ita Copernicus hb. I. Revo
cap. 9. Equidem existimo, inquit, gravitatem non ali esse. quam appetentiam quandam naturalem panibus inditam a divii providentia Opiscis universorum it in unitatem Integritatem-quesuamst conferant, informam globi coeuntes Rc. Nec aliter Prosecto ipse Philolaus suae causae patrocinari potest qui, cum pag. IO. argumentUID OVet pro Peripatetico, nimirum, lapides. glebas diartes Terrae ad locum naturalem,ncmpe ipsam Terram , tendere, ideoque motu naturali quoniam nihil violentum ad uvandam aut conservandamnaturam prodest Huic sane concedam inquit, motu naturais ferri corpora terrestia versus Terram, verum circulari probare Tolo est interim corpus cadens lineam rectam offervet, hac so-Hm meditatione praennso corpora illa ex quo a toto sejunguntur, naturali appetentia ad totum reclinare, quippe quae a illud natμ' ratem ordinem imperatum habent, sis totiua stractione,
138쪽
I3o IssERTATI DE UERO partis a etentia, quae per brevissimas lineas, id es, recta*panem adrorum desert oo vehementiam, quae ipsam impegi. Sane, nisi me judicium fallit, aut everso hic motus violenti est, ac retractatio assertionis praemissis, aut nulla argumcnt Peripatetici solutio Vel quae haec argumentatio erit Θ Motus naturalis circularis convenit terrestribus corporibus, ergo violentus motus Certe verissimum hoc est, ob Terraeci ca proprium axem motum terrestribus corporibus ad Te
rae centrum vergentibus , naturaliter convenire motum
sexuosum, an circularis ille si id paulo post videbimus,
qui, si Terrae concedatur immobilitas, ut Peripatetici hypothesis requirit, circularis esse nequit naturalem autem minium circularem violentum appellare, quod circularis si, vel quod pericctam lineam circularcs motus naturales obviantes rem mobilem deducant, manifestam contradictionem implicat. Haud tamen corpus grave, ut verum fateamur, dum deorsum ruit, ab omni violentia immune est: Videmus cnim aquam deciden torri varie dispergi, ac in guttulas disibivi; itemque partes globae dissilirc dum proprio impetu corsum ruit ipsa globa, quod sano vim illatam iis
arguit Verum enim vero vis illa violento alicui motui, qui nullus cst, cum non sit ab cxterno principio particulari, haudquaquam tribuenda st sed contrariae naturae ejus corporis, per quod contingit naturalis ille motus, seu resistentiae quidem, qua res delata patitur, est imputanda. Qilippo medium illud corpus , pc quod contingit motus gravium deorsum, sive aer si, sive aqua, insita naturae facultate quadam unionem partium suarum nititur tueri, nec ultro divelli se permittit, nis quantum gravitati naturali corporis, ad decidendum proni, ob tenuitatem suam cedit naturaliter a vi coactum gravioris corporis, mox decidendo impetum continue augentis, cidem, quantum fieri potest, virtute sua reluctatur. Vi igitur revera corpus grave adhu
139쪽
SYSTEMATE MUNDI 3 imiliora loca tendit; at vi naturae ejus consentanea, quae motum illi naturalem tribuit dum a generante promoVetur. Uis autem ea omnis , quam corpus idem dum movetur sustinct ab alio, non motum ejus proprie essicit, sed impedit. Quod si hoc sensu violentum motum appellare libeat, quo gravia corsum ruunt, de verbis utique non litigabimus: modo de re ipsa constet, nimirum, motum graVium, Ut motus cst, omnino ci cui motus ille inest, naturalem csse, ab illius insita virtute passiva depcnderes, secus ac si gravia serantur sursum; at quatenus cst motus impeditus, a vi illata inhiberi nec ipsum motum vere violentum esse, cum ab interno principio dependeat,ad motum talem conspirante sed violentum csse motus aliquod impedimentum.
Quid autem causae sit, quod magis magisque semper
fravium motus naturalis intendatur, in controversam vocari solet. Quorundam sententias recenset Philolaus lib. i. cap. q. quas ibidem refellit; suam vero hanc subjungit Ratio,
inquit, accellerationis moti cadentium tota penit a motu naturan circulari, quem pars cum toto communem habere debet,
quem citra dubium pars olservaret in casu , nisi violentiastatis
pus violent eam motu moveret. Motus itaque circularis ph icuset naturalis motum illius corporis moderatur, annuendo tamen
satu violentes, in quo posi tum corpus , S unionem cum toto V tens, vehementia qua am adi vergit, quare per lineas Irevis mas id est, rutas, repetere concupiscis quod erycitius redeat, aucta velocitate, circulam scit.
Haec ejus est sententia, quam tali sthmatccxponit. Esto G H Torrae planum , seu inca per Terrae planumcducta Juxta vulgarem concipiendi modum, ut ipse inquit, Exin auic descriptus csto cirectius DI,4 cx D tanquam centro circulus secundus B prior aequalis Corpus gravo
in altum esto sublatum in B, unde cum deorsum ruit sem'
140쪽
perisse dicitur in periphoria circuli AB,
idque ea ratione Simulatq; corpus grave in B existens adlocum naturalem Vergereincipit, movetur centrum circuli secundi D per primicirculi ambitum, Versus. E corpus autem grave in sui circuli peripheria motu ipsus centri dupla vclocitate obnititur in adversam partem ita ut dum v. g centrum circuli secundi ex D pertingit ad Eipsaque diametcrijusdem circuli BA convertitur in AC, corpus grave in ejusdem peripheria conficiat arcum CF, duplo majorem arcum E Demonstrat autem Philolaus tali motus analogia, contingere ut corpus gravo exi decidens semper sit in recta B A motusque velocitas perpetuo intenda
Haec autem motus ratio ad expositam sententiam applicatur ab codem pag. I . quod Motus lapidis naturalis in st, tu naturali foret per circumserentiam BC G, 4 perpendiculari recederet, quantum a Terra ipse erat sublimatus: propter vero statum violcntum natura vim patiens per re- ctam Ba aduna partem cum toto, nec violentia illa sinit lapidem circulariter ad Terram moveri. 4 perpendicul, ri, quae omnium brevissima est, desecterc. Et tandem pag. 6. quam AEquasum consederatione, exclamat, philosophica haec geminata accitaenua casus gra-- Liceat mihi paulo liberi lingenio uti, inquit, Peripateticumpro luertate, qua Κώ-