장음표시 사용
141쪽
ST, TE MATE MUNDI. IJ Vnis cum re convenientiam propius inspiciendum provocare. Videat nos ad gmenta rerum non confugere, quibus e Remus 'iomtum per ignotius. on fugam vacui comminiscimur, &c. Sed ramae senuinam causam demonstratione cometrica illuseramus cuis nisi propudori temeritate infamis motus figuram , rationem , o
dum M illius phaenomena a Geometria expl=cari velposse, e bere negabit Rc. Sed liccat nobis similitor pro caclcm libertat haec philosophica examinare propius, ipsamque gravium hanc inclinationem ad Veritatis revocare trutinam.
Rbs omnis libido contradicendi solumque veritatis in re pulcherrima invcstigandae desiderium exurgat. Faccssat ipsum quoque Peripatetici pugnante Veritate nomen, quod certe venerandum alibi cxistimare sole, Rumpatur propria invidia profanum Vulgus, quod praeclarorum Uirorum impioba traductione, non nisi virulento ausu, sibi dccus comparare studet, omni odio detcstandum moritiss-
me. Eadem cro humaniore correctione nos vicissim alius crudiat qua in sententias alterius, solius obtinendaevcritati causa, perquirendo nos immittimus. Ut vero ad rem ipsam accedamus Haud leviter Philosophantis animum exercet primum in cxposita sententia non satis judicata amplitudo orbium , quorum motus beneficio & gravia secundum cc am lineam seruntur, cx mcnte Philolai 4 simul
tarditatis ac velocitatis in motu gravium infiniti gradus oriuntur Quod sequidem inter Teme planum3 quamcunque altitudinem unde corpii grave incipi clecidere, secundi circuli intcgram diametrum, sic B A, contineri vclit Autor, quiscunque tandem ille si in Mathematicis ccrte non leviter cxercitatus erit utriusquc circuli semidiamctor,
st. A D, MD B dimidia corporis gravis a plano Terrae distantia ac neccsic criti numquodque corpus grave sive CΥhumiliori loco sive cx sublimiori decidat, non nisi co rem poris spatio ad Terrae planum pervcnire, o B quamcunque
142쪽
I34 DISSERTATI DE UERO altitudinem habente,in A,quo spatio temporis motus corporis ejusdem,si in B haberet statum naturalem,& naturali tantum motu ageretur, conficeret quadrantem BCG, hoc est, quo temporis spatio diameter A B incidit in planum Torrae A G , seu quo tota crra per quadrantem circa axem circumvolvitur quod sane absurdisiimum. Quod si quid igitur sentcntiae Autoris conjectura positim assequi conveniens, secundus ille circulus ad extremam activitatis sphaeramusque portingere statuendus cst , ultra quam si constitueretur corpus grave , non posse idem Terrae planum suo impetu
repetere credatur. Hac autem ratione, quo corpus
numquodque grave fuerit humilius, eo celerius, quo altius co tardius ad Terrae planum recidet, ita quidem, ut e summo activitatis termino B sex horarum serme spatio Terram demum consequeretur dum vero cx humiliore loco dccidor statuitur, quam summae est activitatis sphaerae altitudo', incipiente quidem motu diameter secundi circuli ACjam inclinationem concipitur habere quantamcunque a diametro AB, ut citius cum AG plano Terrae coincidat atque ita citius absolvi motus facile concipitur, quo humiliori loco a Terra motus incipit, hoc cst, quo diametri Ac inclinatio major est Ucruminis vero, si vel tali modo . vel
quocunque tandem alio, quem fateor me non percipere, geminata ea motus ratione corpus grave Terram Versus
moVeri statuatur primum utique hypothes assumitur, quae non est satis firmae vcritatis, nec ab aliis concessa, de circulorum tali duplicatione, cinalogia motuum qui percosdem contingunt, ut per rectam lineam corpus grave deseratur: Unde cnim sciam motum corporis gravis, quo deorsum ruit, confici per duos circulos 3 Nulli sane sensus eos docent ratione igitur ostendi debent, ut pro ratis habeantur. At certe eos non demonstrat sed praesupponit Philolaus, ut ordinati motus causam reddat. At non posse, inquit
143쪽
SYsTEMATE MUNDI. IJ quit, ullam aliam inveniri motus rationem, nec posio rcddi causam, ob quam in principio sit tardior desiccnsus quam in fine. Sed unde hoc me doces Philolac Quod si sorte modum alium mox dabimus , qui nobis saltem magis placeat, nunquid hic ignotum per ignotius exponis , dum tuam non demonstras hypothesin Nullam aliam hactenus inventam esse motus talis rationem forte affirmari queat at inde non inscrtur nullam posse inveniri. Facilius sorte demonstrari posset, non dari quadraturam circuli, de qua tamen summi viri
maxime se torquent etiamnum,quam hoc cstatum confirmaret Philolaus.Inveta nondum via cae, qua permar hyperboreum Indias orientales liceat adirc hinc vero siquis inserat nullam posse unquam inveniri, absurda sane consequentia gaudebit.
peruit, Veteribus incognita δε quae nos latent haetcnus, aetas sorte insequens inveniet. Rerum naturasacrastia non, mul tradit, inquit Seneca, initiatos nos cre mus , intestibulo ejus haeremus: Aa arcana non promiscue nec omnitus patent, redacta in interiore sacrario clausa ex quilus aliudhaec aetas, aliuoua pos nos subibit accipiet. Quod sicro adeo incerta me salsam assirmem, Philolai st hypothcss, infelicissimc prosc-cto, eadem cometrica procedit demonstratio. Sed ponamus rursum cx uno codemque puncto altitudinis V g. F. successi s temporibus duo corpora decidore, alterum quidCm magis grave, alterum vero minus. Quod majorem
144쪽
136 DisSERTATIO DE UERO gravitatem habct celerius id utique ad Terrae planum dc nire haud ninabit Philolaus, quam quod minus grave cst: motum igitur in circulis velociorem ficri est necesses quo majori gravitate constat corpus quod deorsum ruit. Quaero autem quaenam causa circulorum motum pro divortitate gravitatis ordinata quadam ratione vel intendat vel remittat Respondebit sorte Philolaus ipsum corpus ob status sui Violentiam quo gravius.cst, eo celerius naturali suo motui obniti Apposta haec quidem ad dus praesupposita. Sed quae Intelligentia forsan aut quaenam causa alia secundi circuli centrum per prioris ambitum ita ordinato circumducet, pro diversa gravitate corporis, ut semper constituta ratio scr- Vctur, ipsumque corpus in rccta sua linea perpetuo seratur Id sane corpus decidens praestare nequit, quippe quod nec contactu nec virtute ad centrum sui circuli pertingit. Nunquid autem sorte naturalis motus corporis, qui sore in candem partem , in quam movetur totus circulus , dicetur moderari motum circuli vel centriZat certe naturalis motus corporis non nisi co circuli in loco cst, ubi ipsum corpus cs se deprehcnditur naturalis igitur corporis motus senapcrcst in recta linea por quam ipsum corpus deorsum ruit: qu2- rc prius cst per rectam incam descendere, quam talem mC- tum ea circulorum fictilia analogia posse declarari. Obscura igitur corte magis ipsa circulorum ratio est, quam ipse motus Corporis per rectam lineam paulatim auctus, cum ad talem corporis motum naturalem ipsa circulorum con- .stitutio fingatur. iii imo num experimento quodam Philolaus didicit, corpus grave in secundi circuli periphoria Contra motus sui naturalis inclinationem duplo velocius in adversam partem rapi, quam cst naturalis diis inclinatio in contrarium, nis quod ita suae savcat opinioni qua vero ratione idem docet 3 vel quamnam hujus rei causam reddit Propter statum violentum, inquit, natura Vim patiens, Perrectum
145쪽
SYsTEM A TR MUNDI. IJ rectam aduna partem cum toto Certe rationi sorte consentancum est, per rectam lineam partem cum toto adunari: at hinc nondum constat, dupla Velocitate partcm contra natura is motum rapi, nisi talis circulorum ratio praesupponatur quae nondum demonstrata, nec concessa hactenus. Ego crocontra Violentum illum raptum non haberesto cumjudico dum me nulla Philolai ratio melior ab hac sentcntia deturbat quare nec ipsam talem circulorum constitutioncm admittondam credo; scd aliam quaerendam cile rationcm, qua motus ille qui per se in recta linea contingit paulatim intendatur Ob quamini in causam motus ille violentus δε quidem priore duplo major oriretur' ob statum
violentum, inquit, natura eum Cilicit Itane igitur naturarerum rebus ipsis vim inserrcist dicenda quae certe omni studio vim anxie aVertere conatur. Aut quae natura hic indi-gitaturὶ Naturam certe dia corporis quod dccidit, nec causam nec principium violenti motus dici posse, extra controvcrsiam csie merito censeri debet, quippe cum id implicaret contradictioncm. Nec natura medii, pcr quod ipsum corpus sertur ullum motum violentum illi inscrt sed naturali corporis motui quodammodo resistit, ut ante exposui
mus: Ne vero generans, seu communis rerum omnium natura, talis motus causa est , haec enim quando gravia deorsum ruunt, causa est illius motus, cujus in se corpus grave continet principium passiivum rat principium passivum illud ipsa est natura corporis, per quam si violentus motus statuatur rccipi, manifesta rursum contradictio committitur. Natura igitur per rectam lineam per sic partem totia lunare studet at fictionc quadam mentis tali motui analogia quaedam circulorum potest assignari, quae crum corporis motum imitatur quidem, at ipsam motuum cssentiam non explicat. Et sane, si quamcunque liccat hypothesia as sumere pro Veritate rei declaranda , qua modus rei qud sis
146쪽
338 DissERTATI DE VERO cunque queat obtineri,cur a Tychone poscit Philolausi AIN. Mund cap. 1 ut imprimis probct Terram csse in medio constitutam 3 aut si id assimeresnon licuit Tychoni sine demonstratione, cur talem motuum pugnantiam assiimit Philolaus, qua gravia descendant, nulla rationc demonstratam seu ut aporte loquar, Veriori rationi repugnantem. ReVcra, ut in hoc supponerescontentus suit Tycho, dicente Plii-lolao, secutus Aristotclem, cum penes se probationes non habcrct ita in illa Philolaus, secutus suum genium. Id in Tychon reprchcndit Philolaus , quod motus corporum caelestium multiplicct: at inio sibi placci quod motum gravium, qui ut per rectam lineam existimatur ficri pro simplici cst habitus ab omnibus, cx duplici constarc motu ipse fingat. Nec est quod motus violentiam, qua gravia seruntur, hic torum praetendat Philolaus, cum naturalem esic motum gravium, ut motus cst, vel ipsa Philolai consessione jam ante Ostonderimus. Sed ut jam caetera omittam omnia, quae Vel
absurda continentur, vel intollectu dissicillima in tradita hac
motus ratione, aut saltem non obscura minus, quam citipsum motus simplicis per rectam incam vericitatis incre-mcntum, diquidem e Philolao peto, dum Torrae planum in sua motus explicatione vult intelligi, juxta vulgarem concipiendi modum, pag. 3. utrum planum illud mobiles, an vero immobile constituat 3 Quod si immobile, jam suaed Copcritici hypothesi, de mobilitate Terrae circa proprium
axem , contradicla ac praeterea parti, quae deorsum ruit, perperam ea ratione motum naturalcm tribuit, si in statu naturali soret, per circumferentiam, cam se in plagam inquam moveri contrum secundi circuli statuitur, quem tamen motum toti Torme naturalem, posita hac plani immobilitate, non concedit Quod si vero Terrae planum mobile constituat, utique dum statuis pcricctam lineam geminato motu gravia descendere, nunquam corpus grave incidet in
147쪽
SYsTEMATE MUNDl. 39 eum Terrae locum . cui in principio desecnsus per rectaminaminci, ilippe Terrae motu circa proprium axem locus ille Torrae cccssario praedictae rectae nonnihil se subducit. Sed iniquior ibi tussis sum in hanc de motu gravium S co-rundem tarditate ac velocitate rationem, quod sorio mentem Philolai satis non pcrccperim. Digna saltem merito cxistimavimus Philosophica consideratione geminata Philolai accidentia haec calus gravium quae perspicaciori judicio aliis consideranda plenius relinquimus Frustra autem provocantur mane nunquam satis celebrandi Scitis: qui sorte si adessent, expositam hanc cometricae demonstrationis , ut Philolaus vocat, cum re convenientiam aliquanto magis Congruam conserent quam noster intellectus capit uti odsi vero non sutilia prorsum videbuntur argumenta nostra,
frustra corte gloriatur Philolaus se ad figmenta non consu-gerc. quibus cxplicetur ignotum per ignotius. Egregia quippe celatilibus tam multis, absque omni demonstratione , quin praeter omnem rationem praeassumptis , demonstrittio consecta videbitur , quae cximio Geometriae nomine turgeat, qua semotus causam genuinam illustrare jactat
Plutolaus. Fuga vero vacui ad declarandum naturalem mΟ- im gravium . UO Terram petunt ab Aristoteles, quod Diam . non obtruditur; quin potiuS, in motu rerum projectarum roddenda ratione . 'miamm, qua aerem , qui rem
projectam sequitur , succedere in ejus locum me detur vacuum, volebat Plato, atque ita rem projectam promoveri, reprehendi 8 hyf. cap. o. I. 82. Atia tamen fuga an commentum rccte appelletur, aut qua ratione fuga talis queat appellari non ost hujus loci ut excutiamus desca quippe rein Physicis a nobis actum cst. Utcunque vero tandem scros habeat, demonstrationi veritatis accuratior nunquam refragabor S aequiorum haecjudicio submittens si quidem omni ebuntur ponder carcro, ingenue m Philolai S a mem
148쪽
1ς DissERTATIO DE VERO mcntem non porcipere fatebor. Id autem certo mihi ceditius persuasum habeo, universam motus naturalis rationem
cx intima Mathcs hauricndam esse, i quis secus faxit cum in densissimis palpare tenebris. Sed liceatin nobis nostro quid indulgere genio, & nostro modo gravium hanc
motus rationem ad exactius examen revocare cui meliore sorte via calculum mathematicum accommodabimus. Ac
primum quidcm si cum Peripatetico quis neget Terrae mo-ium circa proprium axem , aut persectam dus demonstrationcm cxigat a Philolaod a nobis, quam penes nos non esse ncccssario fatori cogimur, contenti summa ejus proba-hilitato immobile quiescat Terrὰ planum, ad quod per rectam lineam deorsum ruat corpus grave Ex ipsa igitur ipsius rei mobilis natura velocitatis incrementum ciuemus mathcmatice ' pro manibus Peripatetici hic stabimus, in tali demonstratione, quae non habere locum nequit, si Terrae motus circa axem tribuatur. Id vero praemittendum cst hoc loco, gravitatem, uid levitatem corporum, accipi dupliciter rici pro actu primo, seu qualitate ea corporis perquam propensionem habet ad locum inscrumici superum, potentialem gravitatis seu levitatis nisum licet appellare; vel pro actu secundo seu operatione, qua corpora Vel deo sumici sursiim ruunt,hunc nisum actualem nominare licct. Scholastici actum primum in corporibus gravibus gravita-ic absolute vocant, actum secundum gravitationem sinient appcllare Aristoteles 8. - . cap. q. t. 3I. 42 primum actum in Mνpotentiam vocat, quam distinguit a priore quadam potentia v. g. ut is qui discit ex eo quod potentia est, aliud fit potentia, sc scientia praeditus hic enim si non comtempletur quodammodo etiam potentiai sciens, sed non ut crat antequam disceret ita in gravia levi contingit, nam ex gravi fit leve, inquit Aristot ut cx aqua aer, illud enim
potentia erat prius, sed remota; at nunc leve est, ejusque
149쪽
SYsTEMATE MUNDI. I Ilcvita am potentia rursum dicitur, sed propior haec est, quam actum primum dicimus, cui respondet operatio, quam actum secundum appellaVimus. Nam quod talem potentiam se actum primum habet , --ειρη-ἰ M
operatur si amotumfuerit id quod pedit, hoc est, sursum contendit, ct talia . , potesate existentia naturalito moveri
dicuntur: - . A ris adproprias eorum operationes, quibus
nimirum ci sursum vel corsum contcndunt, licet respectu generantis, a quo moveri dicuntur, operatione proprie dictas non suscipiant sed passiones tantum. Hi igitur pr missis, dico potentialem nisum unius ejusdemque corporis gravis , adem ratione assecti codem scmper modo se habere, hoc st, nec augeri nec imminui est enim qualitas pro- manans a naturai prius corporis . quod talem nisum habet. quae cum in corpore secundum omnia eodem codem seni per modo sese habeat, manativum qu csicctum codem
sempor modo sic habore est necesse Actualis autem nisus unius ejusdemquc corporis non in mediis tantum densitate dis scrontibus diversa cst; scit ad unius ejusdemque medii densitatem pro diuturnitate motus majorem semper rationem induit Idicro cx manifesta causa nobis demonstrandum cst. Ac primum pro consessis id habemus . Corporum potentialem nisum, quem semper unum eundemque habent, principium accidental esse δε insitae naturae instrusinentum , quoad propriam actionem seu actualem nisum suum tendunt hoc cst quo secundo gravitatis actu deorsum impelluntur. Eo autem principio hoc modo se habento, si quidem nulla impcdimcnta obstcnt, actualis excitatur nisus, quatenus graviore seu densiore corpor medium minus cnsum promitur, ac pressione illa cedere incipit;cedente autommedio corpus quidcm potcntia grave ad propriam suam operationem, hoc cae ad actualem suum nisum conci latur, dum in cedentis medii locum irruit. num generans ad 3 Operis.
150쪽
DIssERTATI DE UERO operationem hanc quid conserat nec ne parum ad hoc, nostrum institutum refert. At sic potentiali gravitati, quae semper eadem cst,in ad quam per se ipsum medium cedit, actualis gravitas iuperadditur, in tantum continue epmetrica proportione mobilis impulsum augens, quantum cedit medium tenuius hac vero ad potentialem gravitatomaddita medium velocius cedere cogitur. Namque ad aequalem ejusdem mcdii renisum corpus potentialiter grave, actuali gravitate auctum, majorem habet gravitatis rationem, quam idem corpus potentialiter grave tantum quare celerius cedit medium postquam actualis gravitas acccssit corpori quam cedebat prius Rursumque hac cclcriori ceΩsione medii actualis gravitas denuo intenditur, iterumque hanc ob causam cedit medium celerius Et sic dcinceps. Ut autem exemplo rcs ipsa declaretur. Esto medium v.g. AF divisum in partes aequale AB,BC CD, DE EF, per quas inaequalibus temporum intervallis continue seratur G coue
AB BC. CD. E. F. Partes medii aequales. Κ. Renisus medii,ad nisum eompositum ex potentiaID in actuali applicandus, ut nisus actualis oriatur. Η Η Η. potentialis nisus eorp
pus medio densius, cujus potentialis gravitas seu nisus ad medii renisum sit uim , ad Κ 3. Anicquam igitur corpus