장음표시 사용
101쪽
De iteratione seu repetitione eiusdem termini. 1M Heratio debet adiungi maiori extrcmo: veluti, Bani ea scientia qua bonum: Iultitia eis bonum Ergo Iuuitiae inscientia qua bonum.
De commutatione orationum cir nominum.
in I plura vocabula idem significent: accipiendum est c unum ex his, nempe quod est facilius & notius. Si 'imiliter si duae orationes idem valeant, ea sola accipienda est, quae est facilior. At si idem oratione & nomine significari possit,nomen potius accipi debet,quam oratio.
i Σ3 TN quibus linguis recepti sunt articuli, non sunt con-1fundenda nomina cum articulis,& sine artinulis. aliud cnim est αγα , exempli causa in aliud in λων. illud significat quodvis bonum: hoc autem significat summum bonum, id est, beatitudinem.
Interpretatio quarundam orario m
ar Otanda est vis quarumdam orationum, quae m L lxime pertinent ad syllogismos. I. Cui secundum inest,ei omni primum inest. hinc sumitur maior in Barbara, vel Darij. II. Cui omni secundum inest, ei omni primum inest. hinc sumuntur maior de minor in Barbara. III. Primum inest secundo. hinc sumitur maior indefinita in prima figura: ideoque nihil concluditur. IV. De quo secundum Vere dicitur,huic omni primum inest. hinc sumitur maior in Barbara, vel Darii. V. Primum de eo dicitur, de quo omni dicitur secundum . hinc sumutur maior particularis, & minor uniuersalis,affirmantes, in prima figura: ex quibus nihil concluditur. V I. De quo dicitur secundum , de omni eo dicitur primum. hinc sumitur maior propositio in Bub xa, Vol in Dari,
102쪽
so PRIORUM AN ALITI C. C A P. X L I I.
De resolutione 5 gogismorum compositorum.111 ΟYllogismus compositus diuidatur in simplices: M. Osinguli simpliccs referantur ad propriam figuram, δί
De reprehendenda de itione. I 26 IN definitione reprehendenda ne sumatur tota definitio pro termino, sed ea tantum dcfinitionis pars, quae reprchenditur.
De resolutiones ago morum ducentium ad incommodum ceterorum Pu tunt ex spothesi C p ir.7 QVllogismus hypotheticus non cst referendus ad ali- ita quam ex tribus figulis .vide parti c.7 .i18 Deductio ad impossibile resoluenda est in figuram,& modui quia impossibile probatur catcgorice sed problema probatur hypothetic),non in ulla figura categorica. vide
De resolutione sisto simorum vnia gurae in aliam. Cap. I. D 9 π Xposita cstrcsolutio orationis perturbatae vel im- persectae vcl redundantis,in figuram S modum:s quitur resolutio syllogismi cx una figura in aliam. iso S Prima figura resoluitur in secundam, vel secunda in primam per conuersionem maioris propositionis. Prima fi gura resoluitur in tertiam, vel tertia in primam per conue si oncm minoris propositionis. Secunda figura resoluitur in terti iri, vel tertia in primam, per conuersionem utriusque propositionis. Intcrdum re iasponuntur propositioncs, Ut si gnificat litora m in resolutioneta Canacstres in Celarent. haec ideo quia cum per maioris conuersionem fieri dc beat resolutio secundae. figurae in primam, & syllogismi in Cam cstres tantum minor conuerti possit, non maior: opus est Ut ea minor euadat maior ut resolutionis regula seruetur. Simili ratione transponuntur propositiones in resolutione is Disa- mis ia
103쪽
inis in Darii, id est, quia resolutio tertiae figurae in primarur quirit conuersionem maioris propositionis: Disamis autem maior conuerti potest,non minotaVnde opus est,ut haec minor fiat maior inDarij. Quod dixi,maiorem KCamestre dc minorem is Disam is non posse conuerti, sic accipe ut dicantur non posse conuerti simpliciter, ita ut cadem conclusio probari possit in prima figura cum enim sint propositiones uniuersales allirmantcs, per accidens conuerti possunt,ita ut adant particulares. Sed si ita conuertas maiorem GCamestres, cum haec propositio fiat particularis,non poteris amplius trobare conclusionem Vniuersalem negantem. si vero ita conuertas minorem 6 Disanais,habebis ambas pro-
positiones particulares, ex quibus nihil concludi potest. i; i Γ Syllogismi incipienses a B,non resoluuntur,id est.
Resolutio facienda est in modum incipientem ab eadem litera: de si duo sint modi ab eadem litera incipientes in ca figura, in quam fit resolutio, sumendus est modus, in quo non est litera M. Sic Celarent resoluitur in Cesare, non in Camestres. Sed tam Caesare quam Camestres rcsoluuntur in Celarent.13; Ferio resoluitur in Festino Sc Ferison .Festino Fe-lapion,Feris ,resoluuntur in Ferio. Darii resoluitur in D tisi.Darapti,Disamis,Datisi resoluuntur in Darij.
De attributu finitas vel infinii is de habiti ου Apriuatisngus.13 A Ttributum finitum negatum, ut non egiussus,&Cap. 42α, infinitum affirmatum, ut es non tuam, differunt: hoc quidem probatur in modo affirmativo, illud autem in modo negativo.
104쪽
DOCTRINAE PERIP ATET 1 CAELIBER V. PRIORUM ANALYTI CORVM
TRACTAT Vs I. De potestatibus syllogismorum.
C A P. LDe potenate ura concludendi OT Eis r A T E s seu vires syllogismorum sunt sex. I. plura concludere. ll. Ex salsis verum probarc. III. Circulus IV. C uersio. V. Dc ductio ad incommodum. VI. Ratiocinatio cx oppositis. I. T Dupl cx ratio cst, propeter quam syllogismi plura concladunt. l. Syllogis mus directo inferens aliquam eonclusionein,in directo probat eius conuersam, si concluso conuerri potest. verbi gratia, si directi, probat omnem,uci aliquc in hominem esse iustum, in directo probat aliquod iustum cste hominem. Item si directb concludit nullum hominem esse iustum, in directὰ concludit nullum tu IIuin esse hominem. Particularis autem negans non conuertatur. quarc syllogismus directi, concludens aliquem hominem n5 csse iustum, in directe nihil probat. II. Colligens uniuersalem conclusi nem,simul probat particulares sub ea contentas. Vtputa concludens omne animal sentire, concludit etiam aliquod animal sentire,ut omnem hominem sentire. CAP
105쪽
Depotem e concludenaei verum ex falsis.; F E veritate vel fallitate conclusionis, prout ex pro-L positionibus colligitur, tres regulae notentur. I. Si Mambe propositiones sunt verae,etiam conclusio est vera.nam ex veris Alsum non colligitur. II. Si maior sit non ex parte. sed omnino falsa minor autem sit vera,in Barbara,vel Cel rent: conclusio est falsa,vi in sequentibus exemplis.
Ba Omnes homo ea arimal Ergo RA Omnis homo est lapis.
CE Nucum animal sentit 3 1A omnis homo G animal Ergo RENT. Tin homo sentit. Cum dico propositionem esse omnino vel ex parte falsam, intelligo propositionem uniuersalem : quae si est contraria verae,dicitur falsa omnino. sin est contraria falsae,dicitur falsa ex parte. Cum enim contrariarum propositionum altera est vera, altera falsa, ut, omne animal sentis, nusium animessentit haec dicitur omnino dc in totum falsa. Cum autem sunt ambae falsae,ut, omnis homo eu albus, nusius homo in agri: dicuntur ex parte falsae. III. Extra duos casus superiorib. regulis comprehensos,qualescitque sint propositiones concludentes,cMelusio aeque potest cile vera ac falsaevi in sequetibus excplis. it LBAR omnis lapis G animal iEA Omis homo eu lapis Ergo RA Omnis homo ea animal. II. R omnis lapis eis cor MEA Omnis homo G la s. Ergo RA Omnu homo ea cor uri
S Nuctum animal ea coruus: A Omnis lapis ea coruus: Ergo RE Nudin lapk ea animat
106쪽
s Cum syllogismus est uniuersalis negativus:propositio negans potest circulo probari ut in seqvcnti exemplo: CE N .corrupti , est ternu: N. genitum Maternu L A Q. senitu e curruptibile: -- LA O corruptibile est genitu ENT Ergo nihil genitum est RENT Ergo nihil corruptibia
aeter tum is es aeternum. Propositio ....tem assirmans non probatur circulo, nisi altera conuertatur in hypotheticam Hrmantem,hoc modo: CE N. corruptibile es aeternum: Cui nucti inest aternum ei omisi
ines corruptibile LA O ni scurruptibile: Nulligenito inest aeter . Ergo RENT Ergo n. senitum sa- omni senio inscurruptibile.
io T Cum syllogisinus est particularis affirmans:tuc propositio particularis potest probari circulo: & quidem pers cte probabitu si sit syllogismus in Dari, aut Disamis:veluti,
107쪽
i I. DIS A.homo e fasus DIS A. rationati ect album AM O. homo est ratronalis II O.rationale ex fomce ISEr.a. rationale est a brem. S Ergo a. homo eis albos. Imperfectu aut e probabitur, ii sit syllogism' in Datisi: vcluti, DAT O. homo eis rationata, 1 DA Oracionali est homo IS a. homo ea assus Ergo RI A.album est rationale Ergo I A.assum ea rationale. I A album eis homo proinde aliquis homo est a bus.
Propositio vero uniuersalis probari nequit: quomodo enim ex conclusione dc propositione particula i probaretur altera propositio uniuersalisZii 's Syllogismorum particularium negantium, propositio univcrsalis siue assirmet siue neget, non potest circulo probari .Particularis negans probari potest: veluti.
BAR O homo est rationalis - BAR D. rationati in homo OC A. Mimal non eis rati IC A.animal non e t homo
O. A. animal non esu homo. Z 9 A.animal non es rationale. Particularis assirmans ita demum circulo probatur, si altera propositio ex negante categorita vertatur in assirmantem hypotheticat veluti, -' FE N.corruptibile eis aeter-' Cui non omni attribuitur Hernum, nume alicui attribuitur corruptibile
EI Avivens est corruptibile: Non omni viventi attribuitur Ergo i aeternum Ergos A.vivens non est aeternum Alicui visenti attribuitur cor ruptibile. C A p. V o I. De conuersione θ' morum in prima figura I2 Onuertere, ut hoc loco accipitur, nihil aliud cst, is quam facto syllogismo sumere propositione coclusioni opposita, i.cotraria Vel cotradiceto,eiq;adiugere alicro tram propositione, M inde euertere reliqua propositionem. i3 Duplex diuisio hic notata est. I. Aut fumitur propositio contraria conclusioni,aut contradicens. II. Aut colligitur coclusi spropositioni euertendae contrari aut c5tra' dicens. Contrariae dicuntur,quae disserui qualitate,quia alte rmat,altera negat,no quantitate,quia utraq; est uniue
108쪽
salii, ut is homo estissim inusius homo est lupus,Vel Vtraq;particu
laris ut aliquis homo susin, aliquis homo non ea tu Lus. Cotradicetes sunt,quae qualitate & qualitate di s serunt: ut,om is homo eis iasius ron omnis homo est tus in item, Lus homo eu luctus, ali- οὐ homo est iu tu i De hac conuersione notenturifex regulae generales. I. In alia figura fit primus syllogismus: in alia euertitur maior : in alia euertitur minor. II. Pronuntiata contradicentia se mutuo euertur. III .Pronutiata cotraria Vniuersalia se mutuo euertiit. IV. Pronutiata c5traria particularia,quiet vulsti vocatur subc5traria,possut esse simul Vera. V.Couersito coclusionis in propositionc subcotraria,nuqua propostionc euertit.
is Exempla conuersionum haec sunto: . I. Euersio maioris. Primus syllogismus. Euersio minoris. FEL N. voluptas I BAR O. expetenda ' CAM O.expetendi; eiu stilis ea utiler eis utile: AP C. et luti H - V. --RA O.voluptas eis ES N. voluptus es expeIeri Ergo expeteri Ergo X vocis TONA. expereri RA O.voluptas est TRES N. -υ- non est virile. utilis. ptin est eserenis.
propo:itio Cuertitur in tertia figura,minor in secunda. II. Maior curri itur contradictorin: minor euertitur co modo, quo cocliisio couersa cit, id cst,si supta fit propositio conclusionic sitraria,minor propositio Cucrtitur c Otrari c. si corradictoria, cotradi rie. III Supta propositione . Oclusioni cotraria,m io si Barbara cucrtitur in Fclapi 5, minor in Camestres: ina ior 6 Celarct in Darapti,inin or in Cesare: neutra propositio G Darii vel Ferio cucrtitur IV. Supta propositione coclusi ni contradicente, maior G Barbara citertitur in Brocardo,
minor in Baroco : maior F Celarent in Disam is , minor
109쪽
in rcstino: maior 6 Dari j in Ferison, initior in Camestreos maior N Ferio in Datisi, minor in Cesare. C Α p IX. De conuersiones Gogi reum ita secunda figura. Cap. 9. i 7 ol militer de secunda sigura quatuor sunt regulae.
L Maior propositio Ocrtitur in icrtia figura, minor in prima. II. Maior euertitur contradictoriξ : minor c- uertitur eodem modo,quo conclusio conuersa est. III. Sumpta propositione conclusioni contraria, maior propositio G Celare euertitur in Darapti, minor in Celarent : maior is Camestres in Felapto,nainor in Barbara:ncutra propositio is Festino uci Baroco euertitur. IV. Sumpta propositione conis clusioni contradicente,maior G Cesare euertitur in Datisi,
minor in Ferio: maior G Camestres in reri sola,minor in Dari junaior is Festino in Disamis minor in Celarent: maior τρBaroco in Brocardo, minor in Barbara . C A P. X. . De conuersiotae s ossimorum in tertia figura. Cap. 1o. is T Egulae ad icrtiam figuram pertinentes sunt hae. I. L Maior propositio euertitur in prima figura,minor in secundoc II. Syllogismorum uniuersalium utraque pro positio euertitur contrarie, particularium utraque contra dictorie. III. Sumpta propositione conclusioni contraria: id est, sub contraria: nam semper conclusio in hac figura est particularis 4 nihil euertitur. IV. Sumpta propositione conclusioni contradicente,maior Darapti evertitur in Celarentaninor in Cesare:maior GFcIapton in Barbara. minor in Camestres: maior etsi Disamis in Cclarent minor in F stino: maior , Datisi in Ferio,minor in Cctare: maior is Bro cardo in Barbara minor in Baroco: maior is Ferison in Dari, minor in Camestres.
Eductio ad impossibile fit sumpta propositione
I problemati contradicente,& adiuncia altera pripositione perspicuE vera: unde colligitur conclusio perspi cuc falsa: ex cuius conclusionis falsitate colligitur saltem
110쪽
unam propositionem esse falsam: dc quia patet alteram esse veram,necesse est hanc esse falsam,quae problemati co tradicit: proinde problema cita verum, si quidem necesse est alteram co 'tradictionis partem esic veram,alteram falsam. io Quare falsum de impossibile probatur Categorice in una ex tribus figuris,& in uno ex modis reccptis: problema vero hypothetice,ut supcriori libro notauimus.
Σt S Vt autem probetur aliquod problema, sumendus cst modus, in quo possit poni propositio ei problemati con
tradicens : fere enim cuiusuis propositionis falsitas ostendit veritatem contradicentis pronunciati. Dixi ere,propter syllogismos in Darapti,vel Fclapion,in quibus itinc regula non habet locum,ut posterius docebo. parti c. . memb. I. SI PM-
Deductio ad impossibile per quam similis est conuersioni. Sed discrimen in eo positum est,quod syllogismum
conuersitium alius syllogismus praecedit, cuius conclusio cO- uertitur,x propositio euertitur: syllogismum vero ducetem ad impossibile non praecedit alius syllogismus. Quare ante conuertione duae propositiones sumptae δί cocessae sunt:ante deductione ad impossibile una latum est coccssa, altera verti ponitur,no ut conccssa,sed ut cucri cnda, quandoquidem cxfalsitate coclusionis colligetur hac propositione esse falsam.
13 Exemptu deductionis ad impossibile hoc csto. Probandum sit aliquam voluptatem csse bonam.Sic argumctor: Nisi aliqua voluptas sit bona, nulla voluptas est bona: atqui aliqua voluptas est expetenda: via de in Fcrison concludo aliquod expctcndum non esse bonum. haec conclusio est falsa: ergo aliqua propositio est falsis,quia cx veris falsum non ciscitur.s pr.parti c. 3. minor autem cst vcra: proinde maior est falsa,nullam voluptatem esse bonam.Vera est igitur cotradictio,aliqua voluptatcni esse bonam, quod crat probandum.
αι In prima figura problema uniuersale allirmans ita non probatur, quia in hac figura non potest poni propositio
particularis negas,quae problemati uniuersali affirmati contradicat Vniuersale negas probatur cx falsitate minoris propositionis in Darii,vel Ferio. Particulare allirmans probatur ex falsitate maioris in Celaret, vel Ferio. Particulare negans probatur ex falsitate maioris in Barbara,vel Darij: aut ex fallitate minoris in Barbara,vel Celarent. m