장음표시 사용
121쪽
XVIII. De falsa ratione, so DAlsitas syllogismi pendet E prima falsitate. Nam si
Iconclusio falsa sit, necesse est aliquam propositionem esse falsam. & si ea propolitio prosyllogismo probetur, necesse est in eo prosyllogismo esse aliquam propositionem falsam. Ac semper prima falsitas est causa sequentium. CAP. XIX. De impedisndo caluosion Ouden ine contra nos filo
. senis concludatur. si r Eteres in disputationibus solebant uti interroga-V tionibus, ut ex responsione aduersari j colligerent Propositiones,ex quibus argumctarcntur. Hoc autem fiebat, vel nulla,vel aliqua certa thes proposita. Qui aduersariu nul- Iam thesim defendentem superat syllogismo deducens ad aliquam conclusionem respondenti incredibilem, dicebatur facere eatasyllogismo: qui verb thesim refutabat,dicebatur elencho redarguere. 1α Catasyllogismus fieri nequit,nisi respondens concedat duas propositiones, in quibus idem terminus reperia tur: quia nisi sit syllogismus, non est catasyllogismus: non est autem syllogismus sine medio termino : nec est medius ter minus. nisi in propositionibus rc petatur. CAP. XX. De impediendo elencho. 13 VJ Lenchus impegitur, I. Si respondens nullam pro Lbpositionem assirmantem concedat: quia ex solis negantibus nihil colligitur. II. Si nullam propositionem uni uersale concedat: quia ex solis particularib. nihil cocluditur. CAP. XXI. De deceptione. C P.M. s Ribus modis accidit, ut aliquid scientes fallamur. 1 Primus modus est , cum duo sint media maiori Mminori extremis colenta,& alterii recte, alterii falso accipitur: siue ea media no sint subalterna, siue lint sub alterna. Ex empli gratia,bipes de rationale subiiciuntur animali,& attribuuntur homini. quare si hinc sumantur duo syllogismi, a Iter affirmativus,alter negativus: ilIc scientiam, hic ignorantiam pariet .veluti, BAR
122쪽
ZARO. bipes eΠ Mimal N.rationage in Mimal BA O homo est bipes Ergo LA O mo eis rationatas Bi RA O.homo eis animal. RENT N .homo in animal. μι. pes autem & rationale non sunt subalterna. Rursus inter bstantiam Sc hominem,uiuens M animal sunt interiecta,Munt subalterna:& hic quoque syllogismus assirmativus scietiam,negativus ignorantiam & deceptionem pariet: veluti, BAR O. vivens in substantiad CE N.vivens es uisantia. BA O.homo est vivens Ergo LA O mso est vivens Ergo RA O.homo e ubisantia. RENT N.homo sis minia. Hoc modo maior falsa decipit.Secundus modus est,cum nouimus maiorem uniuersalem,& ignoramus particularem sub ea contenta: verbi grati cimus omne triangulii habcre tres angulos aequales duobus rectis: sed ignoramus hoc esse trianguium,quod aliquis in abaco descriptum occultat: ergo conclusionem,nempe hoc triagulum habere tres angulos aequales duobus rectis, quodammodo nouimus, quodammodo ignoramus : nouimus enim cognitione Vniuersali, quatenus conclusio sub maiore propositione uniuersali continetur:cognitione vero particulari,propria 3c distincta non nouimus. Tertius modus est,cum habemus maioris & minoris scien tiam,sed actu hac scientia non utimur.vel uti scimus omnem
mulam zsse sterilem, imus etiam hanc esse mulam: sed vi dentes uterum eius inflatum, putamus sensu decepti eam
His casibus deceptio iis est scientiae contraria:quia
diuersis respectibus scimus 3c ignoramus. nam primo modo secundum alium medium terminum scimus, secundum alium ignoramus. secundo modo cognitionem uniuersalem habemus,non particularem & propriam.tertio modo scimus per intellectum,fallimur a sensu.
Tractatus III. De variis argumentationum gene
ribus,quae ad syllogismCs reducuntur.
De quibusdam conuersionum regulis.11 conclusio in Barbara conuertatur, etiam proposi- Cap.χχ. Otiones conuertuntur. ζ'
123쪽
16 ' Si maior vel minor in Celarent conuertatur, etiam
1 Si minor & conclusio in Celarent conuertantur,etiam maior conuertitur. 18 Cum sunt quatuor termini,quorum primus & secundus inter se conuertuntur, item tertius quartus inter se conuertuntur: si necesse sit cuiuis aut primum aut secundum inesse, etiam necesse est cuiuis aut tertiti aut quattum inesse. ingenitum incorruptibile genitum corruptibile.
secundum cuiuis inesse,nec non tertium S quartum cuiuis inesse: si primus & tertius conuertantur,necesse est etiam secundum M quartum conuerti. Iingenitum
tertio omnibus M solis, secundus autem insit omni tertio: necesse est primum dc secundum reciprocari.
sint omni tertio,si secundus Sc tertius reciprocantur, necesse est primum ineste omni secundo. animal
124쪽
6Σ Cum sunt quatuor termini,quom primus & secudus inter se,necnon tertius & quartus inter se opponuntur: si optabilior sit primus cum tertio, quam quartus Cum secundo certo etiam solus primus est optabilior solo quarto.
De inductione. ει TNductio est syllogismus ex particularibus colligens Cap. t uniuersale: veluti,homo,bos,le'equus sentit ereo omne nimaisentit. ει Inductio perfecta est, quae sumit omnia particularia. imperfecta est,quae aliqua praetermittit. ει Γ Inductio refertur ad tertiam figuram, in qua arguit
ex duabus assirmantibus 5c consequentia Valet ratione mate-xiit, ex regula particulς 6I. quia secundus & tertius sunt te mini reciproci : atque ita minor propositio reciprocatur: veluti, Omnis homo,equi eo sentis: Omnis homo,equin eo,o steti animes Ergo omne animal sentit. Nam si minorem conuertas, syllogismus resoluetur in Barbaras BAR ris homo,equm,leo, sec. sentit ZA omne animal es homo,equus,le'oc AA Ergo omne animal soticn
125쪽
66 v Inductione uti solemus ad probandas propositiones
mcdio carentes.nam si medium sit maiori & minori extremo 1nteriectum, essicacius conclusio probabitur per medium, quim per subiecta particularia. Inductio namque est e syllogismo euidentior quidem,sed infirmior. C A p. XXIV.
6 Xemplum est argumentatio a particulari ad par- , ticulare simile: veluti, Belgum Thebanorum contra Phocenses eu noxiam ergo besium Atheniensum contra Thebanos eu noxium quia se et utrumque besium eis contras nitimos. 68 Exemplum resoluitur in syllogismum & inductionem,quae confirmat maiorem propositionem eius syllogis mi.verbi gratia,syllogismus est, ne besium contra finitimos eis noxium: Atqui bellam Atheniensium contra Thebanos es bellam contra
Belgum Atheniensium contra Thebanos eis noxium. Maior probatur inductione imperfecta: luia bellum Theb norum contra Phocenses est noxium:bellum autem Thebanorum contra Phocenses,est bellum contra finitimos: ergo bellum contra finitimos est noxium. 69 Sunt igitur in exemplari argumentatione quatuor termini veluti,
finitimos. sium contra noru contra
Thebanos. Phocenses. Probatur autem primum inesse tertio per quartum, quod est tertio simile.Ac secundum quidem attribui tertio,& quarto, dc primum quarto,notum est primum autem inesse secundo, probatur inductione. primum snesse tertio quae est principalis conclusio probatur syllogismo. o Exemptu igitur differt ab inductione:quia inductio persecta scilicet progredimur ab omnibus particularibus ad uniuersale, & ibi cosistit:exemplum verb ab uno particulari ad uniuersale,& ab illo uniuersali ad alterum particulare : ut in supr, dicto exemplo,a bello Thebanorum ad bellu contra finitimos,& a bello c6tra finitimos ad bellsi Atheniensium. C A pa
126쪽
Sciliciens,ut ad scientiam propius accedamus Quod duobus modis accidit. I. Si minor propositio sit notior conClusione,aut saltem aeque nota. II. Si minor facilius de breuius probari possit,quam conclusio. CAP. XXVI.. De obieOBMe, quae vulgo luctantia vocatur. 71'. Biectio est propositio propositioni contraria, id est, C p τό. propositio, tuam respondens opponit propositioni
Σ Obiectio sumitur vel ab eodem, vela simili, vel a contrario,vela iudicatis. Σ. Rethor.cap. 2 s. sed nunc agemus tantum cum Aristotele de obiectione ex eodem. 3 Haec diuiditur tribus modis. I. Vel est uniuersalis, Vel particularis: quarum utraque potest pertinere ad syllogi Linum uniuersalei quia syllogismi propositio uniuersalis uertitur vel per contrariam Vniuersalem,vel per contradice te in particularem. II. Vel est affirmativa,vel negativa. III. Vol refertur ad prin. am,vel ad tertiam figura. Aut enim o lectio sumitur a genere subiccti: δί fit prima figura: veluti, si propositio sit,contrariorum unam esse Mentia Sc obiiciatu quod oppositorum non est una scieti a. nam syllogismus ita extruitur in Celarent, Oppositorum non es una scientia Contraria sunt opposita. Ergo Contrariorum non est una sicientia. Aut sumitur obiectio a specicbus stibiecti, veluti a noto S ignoto:& syllogismus conficitur in tertia figura,nempe, Noti ct ignoti non est na sitientia Notum ignotum sunt contraria Ergo contrariorum non est a scientia. Ex secunda figura non sumitur obiectio: quia non osset cui dens, ut esse debet.veluti si propositio sit, contrariorum et nam essescientiam, obiiciatur, quod contraria non sunt si mul, non apparet vis obiectionis, in qua ad huc syllogismuin secundae figurae respicitur.
127쪽
ios PRIORUM ANALYTI C. Vna scientia es eorum quae sunt simul
Contraria non sunt; ub Ergo Contrariorum non est a sicientia.
1 . τs Erisimile est propositio probabilis:vt matrem dilia
s Signum est propositio ad aliquid arguendum aste-cha:vt mulicrem habere lac,signiscat eam concepisse. Signum diuiditur duobus miniis. I. Aut rem ligni-
sicatam comitatur,Vt Vmbra corpus: aut praecCdit, Vt concertio lac: aut sequitur,ut partus conccptionem. II. Aut sumitur ex prima figura,aut ex secunda,aut cx tertia, Vt mox ex
8 Enthymema est syllogismus ex verisimilib.aut signis. 79 Enthymema, Vt dc signum,Vct rcfertur ad primam iis
guram,Veluti, diuaecumque habet lac conceps Atqui haec mulier habet lac ia. Qui
Vel ad secundam:vcluti, uaecumque Fari in utero,sprilli Atqui haec mulier est prigida: .
Ergo gestat in utero. Vel ad tertiam: veluti, I Pittacus sprobus: vias
Pittacus est sapiens Ergo Sapientes sunt probi. go Plerumque una propositio reticetur: Vcluti, haec mulier habet Iasiergo concepit. I. Rethor. cap. 1. ac tunc est quidem signum,quia mulierem habere lac, cst signum conceptionis: sed non est syllogismus itisi assii matur alicra propositio,quia omnis syllogismus duabus propositionib.costat. I. Prior c. 2I.
Si 's Qui in prima figura fit, est insolubilis, si propositi
nes sint verae,quia veram syllogismi formam habet. 81 T Qui vero fit in tertia figura, facile soluitur quia ex duabus propositionibus particularibus colligit coclusioncm uniuersalem, quod est contra regulas syllogismorum : regula namque est, conclusionem sequi deteriorem partem propositionum
128쪽
sitionum, ita ut conclusio particularis non possit colligi, nisi ambae propositiones sint univcrsales. item regula est, cx duabus particularibus nihil concludi. item alia rcgula est,in tertia figura conclusionem semper esse particularem. aduersus Iras tres regulas peccat enthymema tertiae figurae. 8; Etiam qui fit in secunda figura, facillime soluitur, quia Constat ex duabus propositionibus affirmantibus, cum omnes syllogismi secundae figurae debeant esse negantes. 84 Signum ex prima figura sumptum, Vocatur proprie Graeco vocabulo tecinerium: reliqua dicuntur proprie signa.
. ostscientia demonstra a. Rrs syllogismi species, demonstrativus, diale Cap. cticus, S sophisticus, disserunt primo materia: quia domo strationis propositioncs sunt ncccssariae; lialectici syllogismi probabiles; sophistici, fallaces. Secundo sine & cffcctu : quia demon strativus paraueram scientiam, dialecticus opinionem,sophisticias ignorantiam & deceptionem. α T scientia conclusionis demonstrativa comparatur exarat Cedente propqsitionum cognitioncQ00d probatur primo PQr inductionem : quia tam mathematicae, quam aliae siri Cotia: ita docentur ac discuntur.Secundo a simili: nam Malal Ccticus ita argumentatur, S: orator ita persuadet, nimi' talo CX Concessis principiis.
3 Duplex est praecos nitio: expressa, quae a doctorc
129쪽
discipulo traditur,veluti quid lit triangulum, quid unitas: Miacit quam discipulus vcl doctore tacente ex se habet,vcluti totum esse maius sua parte. Rursus duplex ost praecognitio,altera VCrborum, altera rerum. Vcrbalis praecognitio cst,quid vocabulum,uel o
ratio significet. Realis praecognitio est, quod res ita habet, ut verbis significatur. 1 s Quandoque expressu praecognoscimus de sumimus quid significet,veluti quid significet triangulu, aut circulus: quandoque quod sit, veluti quod contradictionis pars altera est vera,altera falsa: interdit utrumque, veluti quid viri s significet,& quod unitas sit. Quod enim obscuritate aliquam continet, nec sub demonstrationern cadit,id praecognosci Mpraesumi debet.quod vero demonstrabile est, temonstrare oportet.quod nullam habet dubitationem & nullam bbi uriatatem,contemni potest. 6 Porro cum conclusio ex antecedente propositionum Cognitiove noti sicetur:ant cedens illa cognitio uci habcturpcr aliam antecedetem cognitionem, id est,per prosyllogis muna,vel vino ut ita dicam intuitu, quc madmodum ea quae sensu percipiuntur.Verbi gratia,demonstratio Iir, Omve triangulum habet tres avgulos aequales duobus rectis Atqui hoc,quod es in semicirculo est triangulum: Erg Hoc quod est in semicirculo, habet tres angulos aequales duobus rectis. Nςc concluso,Mc quod est in semicirculo Iabet tres angulos aequales duobus rectis,cognoscitur ex antecedonic pro potitionum cognitionc. harum autem propositionum altera, id est maior, cognoscitur ex alia propositione antecedcnte per prosyllo risinum: minor autem sine ulla 1ntccedete cognitione: quia statim ac profertur scriptura illa in sc micirculo descripta,apparet eam esse triangulum.
monstretur. Respondeo cana cognosci cognitione univcrs li,quatenus sub maiori propositionc continetur: nam si scio Omne triangulum habere tres angulos aequales duobus rectis, quodammodo scio ctiam hoc triangulum habcre stes angulos duobus rectis ignorari autem O gnitione particul
ri & propria,quatenus nondum scio hoc esse uianguis. Nam idem
130쪽
LIBER I. IO' idem divcrsa ratione cognosci de ignorari potest , ut cxpos
8 S Hinc soluitur dubitatio Menonis apud Platone. Frustra inquit quaeritur alicuius rei scientia. nam si ignoratur, tiamsi millies inue ira atur,tamen non cognoscetur:quemadmodum homo ignotus non adgnoscitur,etiasi saepius occurrat. si vero cognoscitur,frustra quaeritur quod ia habetur. Socrates respondet omne nostram cognitione esse reminiscentiam. na anima humana,priusquam corpori sit coniuncta,c gnos it omnia:vinculis corporeis iacxa, omni uobliuiscitur: haec aute quaerendo iniicnit,& inuenta adgnoscit, tamquam antea cognita. Aristoteles vero ait liqc partim fuisse cognita, partiin incognita, id est,cognosci Uniuersaliter,ignorari particulariter. unde quatenus i unt incognita,rccte quςruntur: Z quia sunt aliquo modo nota,quodammodo adgnoscuntur.
Ex eadem doctrina soluitur etiam quorumda sophi
starum catullus: qui sic interrogabant: Scisne omne binarium cIle parem altero obiiciente se scire, proserebant binari si in abaco descriptum atque ita obiiciebant: Nesiluin hunc binariam esse , ergo ne ciebus hunc e se parem: atqui hic est numerus bina rim,rrgo nesciebas omnem numerum binarium esse parem. Huius dubitationis soluenda: c tisa, simpliciter quidam dicere no audebant se scire omnem binarium esse parem,scd latum om-nc in numerum,quem scirent csse binarium. Similiter no di cebant se scire omne triangulum habere tres angulos aequa
les duobus rectis. sed quicquid scirent esse triangulum. Ve rum scientia habetur simpliciter, S conclusioncs demonstrantur sin pliciter non cum illa adiectione, quem sirio esse bi nanam, Vel, quodsitio esse triangulum. Quocirca cum Aristoteledicendum est,hunc binarium csse parem, dia hoc triangulum habere tres angulos aequales duobus rectis, diuerso modo sciri dc ignorari,ut iam cxposui. C A P. II.
2 id iis citem quid ' demon aris,se ex qui conrit. ao QCire simpliciter,non sophistice seu per accidens, est Cap. λ
cognosccre causam,propter quam res est,eius rei caucura Cime, nec posse eam aliter se habere. ii Quocirca id,cuius est scientia,non potest aliter sch lacro, scd in rerum necessariarum numero est.