장음표시 사용
91쪽
t es dies, aut nox, ut erepusiculum Atqui nec est dies,nec nox: Ergo eis crepusculum. si v Praster haec syllogismorum genera, quidam addunt syllogismum. quem vocant Q συμπακῆς της - ει cum negationis complexione. Hic C duorum coniunctione negata, & vno affirmato,colligit alterius affirmationem:veluti, Non ea cir dies, dr nox: . Atqui eis dies'.
Atqui eis nox: Ergo non ea dus. Hoc modo non licci arguere ab euersione ad positionem: veluti, Non eu er assum, dr nigrum Atqui non eu a sum Ergo eis nigrum. Consequentia non valet: quia potest esse nec esbum nec ni grum, sed rubrum,aut viride. 9Σ Γ Exposita sunt omnia genera syllogismorum secun dum transsumptionem.Syllogismorum autem secundum as. sumptionem tria tantum sunt genera.Primum genus est eorum, qui negatiuὸ arguunt ab eo quod magis videtur , ad id quod minus videtur.Nam si illud non sit,utiam hoc non emconcluditur:veluti, Magis calefacis Sol,quam Luna Atqui sol centrum terra non calescit Ergo mulia miniis Luna. Secundum genus cst eorum, qui e contrario affirmatione arguunt ab eo quod 'inus videtur,ad id quod magis: veluti, Minus trahunt auo equi,quam tres qui duo equi trahunt currum Ergo multi mags tres equi trahent eundem currum. Tertium genus est corum qui arguunt ab eo quod aeque videtur.Hi partim sunt affirmantes:Veluti,
Multum qui seruat dem facitos dotis
92쪽
Ergo eluis is qui inuitum strua peccat Partim n egantes: Ucluti, AEqiue obtemperandum est patri,ct magistrari: . Atqui non est obtemperandum patri Egicita tabenti
CAp. XXIV. De qualitate o quantitate terminorum i cogi i. 93 o Edeo ad syllogismos categoricos: quorum regulae I generales hae sunt. I. Ex solis iacgationibus nihil concluditur. II. Ex solis particularibus nihil concluditur. III. Conclusio est similis vel utriquc, vel saltcm vni propositioni. Vt conclusio affirmans colligitur ex Vtraque propositione affirmante: negans autem ex altera affirmante ,& altera negante. Rursus ex propositioni b. puris colligitur coci sio pura,& ex necessariis necessaria,& cx cotingentibus contingens: ex nccessaria verd dc pura quadoq. colligitur cocluso necessaria, quandoq. pura. Ucrumtamen ex propositionibus uniuersalibus modo inscrtur concluso uniuersalis, ut in prima,secunda figuraunodo particularis, ut in tertia figura: S cx propositionibus necessaria & contingento interdum eis
Citur coelusio pura .Quae omnia supra exposita sunt suis locis C Ap. XXV.
De numero terminorum,propositionum conclusionum.
94 TN omni syllogismo simplici sunt tres termini, duae Ipropositiones,Vna conclusio. CAP. XXVI. De problematis in quaque figura ad fruendo et euertendis. 9s A problemata facilius probantur, quae in pluribus figuris. & pluribus modis concluduntur: difficilius Iautem, quae in paucioribus. 96 Problema uniuersale affirmans probatur tantum in Barbara. Vniuersale negans,in Celarent,Cesare,Camestres. Particulare affirmans, in Darii,Darapti,Disamis,Datis: Particularc negans, in Ferio,Festino,Baroco, Fclapion, Broca do,Ferison:ut sequens tabella ostendit.
93쪽
Problema Figura I. Figura 2. Figura 3.
Ferison. y Vniuersale dissicilius confirmatur, & facilius resci- Iitur, quam particulare. Dissicillime autem omnium confise matur & facillimὰ refellitur uniuersale assirmans. Nam uniuersale refutaturisiue probetur contraria conclusio, siue contradictoria. particulare autem refutatur Uno modo, videlicet si contradictio probetur. 98 Vniuersale M particulare considerantur vel contradictoria,utioni u homo in iustus ron omnis homo in iuuin. vel sub- alterna t,omnas homo eis is , Esuu homo in iustis. In priori consideratione uniuersale & particulare se inuicem euertunt ac refutant: quia semper alterum est verum, alterum falsum. In posteriori consideratione particulare confirmatur per unuuersale, sed uniuersale non confirmatur per particulare. Nam si omnis homo est iustus, etiam aliquis homo est iustus: sed non reciprocatur: non enim si aliquis homo est iustus, pr pterea necesse est ut omnis homo sit iustus.
Tractatus II. De inuentione. C A P. X X V II.
m inuentione praeceptagenerat . Vm alia tantum subiiciantur, ut Socrates, Plato, & Cap cetera indiuidua: alia tantum attribuantur, ut quan tum,quale: alia dc subiiciantur attribuantur, ut Vivens sub licitur substantiae, de attribuitur animali: de his potissimum disputationes instituuntur,& scientiae habentur, quae tam attribui,quam subiici solent. ioo Γ Inuentionis generalia praecepta haec sunt. I. Poncndum est triquo de agitur: ac sumendae eius dcfinitiones,
94쪽
Se proprietates:& omnino consequentia,antece critia,' repugnantia Consequcntia dicuntur,quae de co quo de agitur, affirmantur antcccdontia, de quibus illud assirmatur. repu- nantia quar dc eo negantur: seu,de quibus id negatur: quandoquidem negati opes de volucriatibus loquor rcciprocantur,ita ut quae de aliquo negantur,vtiam hoc de iis negetur. H. Distinguenda sunt consequentia intres classes: id cst, scorsum poni debcni cssentialia, propria accidentaria. Itela separanda sunt consequentia siue attributa necessaria a probabilibus. III. Sumenda sunt consse quesiti a via tu i litcr,non in parte,vel indcfinite, Ut puta non lunt quaerenda, quae attribuuntur lio inini,ves licui homini odi omni homini. IV. Sumenda sunt intcccdentia univcrsalia: puta quaecunda sunt,dc quibus omnibus homo dicitur,nonca, quibus particulariter attribuitur. V. Sumendum cst consequens, non quod omnc,sed quod omni attribuitur: quia nota Omnu, subiecto debet adiungi, non attributo, de intcrprefat. cap.7.
partic. . VI. Sumantur consequentia proxima, non remora. v rbi gratia,quae attribuuntur animali,attribuuntur etiam
homini, non tamcn debent Mu hominis consequcntia nu merari, sed sulficit ea inter animalis consequcntia ponere. V II. Accipiemla sunt autecedentia proxima, non rc mota. Exempli causa,quae subiiciuntur homini, subiiciuntur clia Manimal scd sussicit haec inter an cedentig hominis colloc ire, nec Oportet ea in anteccduntibus animalis recensendas repetere. i V IJ l. Non solum istimantur,quae scin per sunt V ra, ut omnem hominem esse animal usta etiam quae .plcrum que sunt vera, ut omncm virum harham emittere, Omnem matrem amare libςros . I X. Praetermittantur ca,quae omnibus conise Iuciatia sunt: haec enim quaerimus, ut pro mediis terminis accipiantiit in syllogismis: atqui si medius terminus tantum affirmetur erit modiis inutilis in secunda figura cx duabus affirmantibus. His praeceptis obseruatis, habcbimus penum,ex qua poterimus medios icrminos ad quodvis prO- ilema confirmandum deprossiere.
mcialis o singulorum problematum propria praecepta.
Cap. 29. IOI A D probandam negationem uniuersalen sumatur μ medium,quod sit attributi antecedens, subiccti consequcns
95쪽
consequens veluti si probandum sit omnem voluptatem es se bonam, sumatur medium, quod subiiciatur bono,& attribuatur voluptati,put. 1 Expetendum. hinc cnim extruetur syIlogismus in Barbara:
IAR Om e expetendum est bonum BA Oman voluptas est expetenda: .RA Ergo omstis voluptas est bona. i51 Ad probandam assirmationem particularem sumatur medium,quod antecedat utrumque cxtremum. veluti si
probandum sit aliquam voluptatem esse bonam, accipiatur medium, de quo dc bonum 3c.Voluptas assirinentur. hinc extruetur syllogismus in Darapti:veluti, DAR Omvis musica oblectatio eis bona. Omnis musica oblectatio est volvi, TV Ergo aliqua voluptas esibona. io 3 Negatio uniuersalis probatur duobus modis .Prinali, si sumatur medium,quod problemati subiecto sit conseques, attributo repugnans. Secundo,si sumatur medium,quod subiecto problematis repugnet,attributo sit consequens. Primo modo fit sullogismus in Cclarent,n, CE Nihil rationem de flatu dimouens es bonum LX Omnis voluptas rationem de flatu dimouet RENT Ergo nulla voluptus est bona. Vel in Cesare,vt,
CES Eum bonum rationem de Bais dimouet: A-omus, voluptas rationem de IIa usuo aemouet: RE .Ergo nusia voluptas eis bona.
Secundo modo fit syllogismus in Camestres,veluti.
AM omne bouum eis expetendum: ES Nusia voluptas est expetendae TRES Ergo nusia voluptis est bona. Io Adprobandam negationem particularem sumatur medium,quod repugnet subiecto problematis,& antecedat eius attributum .unde extruetur syllogismus in Fclapton:
voluti, FEL Nihil fugiendum erit bonum AP Aliquod si tendum est volupti
TON Ergo aliqua voluptas non esit bona. ios Quod autem superiorab praeceptis contineatur uniuersa inuctionis ratio,hinc patet. Cum cnim medius vermi-
96쪽
nus ad duo exircina ita affectus csse debeat, ut cum utroque connectatur vel assirmatiue,vel negative: si negative contac-ctatur, Vocatur repugnansmec refert,virum s ubiiciatur,an a tribuatunquia propositio uniuersalis negans reciprocatur. si Vcro coniungatur affirmativis vel cst consequens quod attribuit atauci antecedens, quod subiicitur. Quare tam respectu maioris quam minoris cxtremi, medius terminus aut est antecedens, aut consequens,aut repugnans. Hinc oriuntur nouem coniugationes, cx quibus tres sunt inutiles, una in dirc-cte concludit, reliquae quinque directo concludunt. harum una probat affirmationem uniuersalem , una affirmationem particularem, duae negationem Vnivcrsalem , Vna negatio
nem particularem, ut in sequenti doscriptione, in qua A si gnificat antecedens, Cconsequens,R repugnas, intueri licet. . AA Darapti. AC Barbara. AR. Nilui concludit,quia minor negat in prima vel tertia figura. CA. Baralipton.
CC. Nihil concludit: quia utraque propositio affirmat in
secunda figura. CR. Camestres. RA. Fclapton. R C. Celarent. Cesare. RR. Nihil concludit: quia utraque propositio negat. . 'ios Illud notandum est,in hac methodo tantum haberi rationcm syllogismorum uniuersalium,praetermissis particularibus: luoniam argumentorum copia, quam quaerimus, magis habetur per modos uniuersales,quam pG particulare S.
De s)EGisimis ducentibus adincommodum, o de reliquis h posset
eis nec non de coniugationibus utilibus ex hypotheside attributioni bus modi caris.
CAP. Q. Io7 Nuentionis methodus supra exposita,non solum pem Itinet ad syllogismos categoricos sed etiam ad cos qui ducunt ad impossibile, quoniam hi fiunt ex iisdem terminis aliter dispositis. vlputa probandum sit nullam voluptatc messe bonam. categorice sic probatun Omne
97쪽
omne bonum est expetendum. Nulta voluptas eis expetenda Ergo nusia voluptas est bona. per impolis bile autem, hoc modo: Omne bonum eis e petendum. Aliqua voluptas est bona Ergo aliqua voluptis est expetenda.
haec conclusio est falsa dc impossibilis,& maior propositio est
Vora: ergo minor cst falsa, aliquam voluptatem esse bonam: proinde vera est contradictio, nullam voluptatem esse bo nam: quod erat probandum. Vides in utraque probatione esse cosdem terminos,voluptatem,bonum,expetendum.128 Quod ad alios syllogismos hypotheticos Vtinet. incientio referenda non cst ad ipsuin syllogi linum hypotheticum, sed ad categoricum , quem hypothetico esse ad iungendum notaui supra partic. 7 .Verbi gratia, Si est homo,est animal Atqui est homo Ergo est animal hoc modo esse animal probatur ex hypothes,esse autem hominem probare oportet categorice: atque hic syllogismus Categoricus supra tradita incilio do inuenietur. io' Eodem modo inueniuntur syllogismi modificati: quoniam hi a puris non differtit, nisi adiectione modi. ceterum similiter constant ex tribus terminis, maiori, minori, Mnacilio. C A P. XXX.
De figi is in philosophia,vel in quavis arte, eu disciplina, dria quacumque re extri endis.
II Xposta methodus in omnibus artibus 85 scientiis T valet. in omnibus cnim spectare oportct rci qua de agitur, antecedentia, consequentia,S repugnantia:puta cor Poris M motus in physicis: voluptatis de boni in cillicis. m Quaeret sertasse hoc loco aliquis, qua ratione inueniri possint cuiusque rei anteccdentia, consequzntia, repugnantia Sed hoc non potest logicis prςceptis includi: verum horc ab experientia suppeditantur. sic obseruatio tαιν -- mastrologiae: sic rerum naturalium experieti rhysicae prin cipia suggerit. Eadem est aliarum scientiarum δc artium ra' tio: Omnes enim principia sumunt ab expertcntia
98쪽
O Exposita est inuentionis ratio univcrsalis: alia est specialis,& propria dialectici,quae in libris Topicis tradetur.
1i3 π Iuisiuiis syllogismus sumit uniuersale pro medio termino,disserentia, pro maiori extremo, speciem
pro minori extremo:&ctim disi crentias dc specie com ludat alternato,unam ex iis concedi, alteram reiici sine ulla pro batione postulat: verbi gratia, Omne animal vel es mortale et immortale Omnis homo est animal. Ergo Omnis homo est mortalis. si quidem non cst immortalis. I i. Eiusmodi tyllogismus non habct in omnibus pro blematis locum Primo non potcst concludere iacgationem. Praetcrea non potest fieri de problemate accidentis, v ct pro prii,vel gen cris. Denique eo non possumus uti in iis, in quibus cion apparet,utrum lioc,an illo modo se babcant. excmpli causa, si sic arguas: uicquid est,aut eis genitum ut em rem Atqui mundus est Ergo mundus es ingenitus, non genom inepta crit argumentatio, laborans co vitio, quod Vocatur Pctitio qua siti. petit enim sibi sinc probatione cocedi, quod dubium est,& in disceptationem venit.
Tractatus III. De resolutione.
ne accipiendis propositionibuου,rerminis,medio termino Θ figura. 33. N Vplex est syllogismorum resolutio. Prior est a I. gumentationis confusa', S perturbatae,aut in Uoluta ,sue impersectae resolutio in figuram & modum. Poltcrior est syllogismi artificiose constructi aesolutio ex una in
aliam figuram. De priori prius dicamus. liue I Pro -
99쪽
LIBERI. 77tis Proposita quacumque oratione syllogistica,haec sutobseruanda,ut caeca syllogismus cruatur. I. Excipiantur due propositiones. II. Spectctur,Vtra sit uniuersalis,utra particularis : vel utra sit magis, utra minus uniuersalis. III. Si qua
propositio deest, suppleatur. si quid redundat, ptaetermittatur. IV. Etiamsi ex quibusdam positis aliquid colligatur non propterea putandum est esse syllogismum, nisi sint pro
politiones ita affectae, ut possint ad aliquem ex modis sullo gisticis supra expositis reduci. V. Propositiones sunt resol- Cap. Muendae intres terminos. VI. Notandus est medius termi nuri nimirum qui in utraque propositione ponitur. Nam in qua oratione nullus terminus rcpetitur,deest medius termi nus, ideoque non est oratio syllogistica. V II. Ex proble irrato diiudicctur figura. v uta si problema sit uniuersale a Lfirmans, syllogiimus debet esse in prima figura, non in secunda,vel tertia. Cum autem probi Cma in pluribus figuris pro bari potest, ex medii termini positione figura cognoscitur. etenim in prima figura subiicitur Zc attribuitur: in secunda tantum attribuitur: in tertia tantum subiicitur. Sunt & alia praecepta obseruanda, quae sequentibus capitibus explicabuntur. P
De terminorum qualitatestectori. Auendum, ne putemus ex propositionibus indefita Cy P initis colligi conclusionem, quasi ex uniuersalibus. Nam in syllogismis propositioncs indefinitae comparantur
De nominibus concretis A actas.
Auendum etiam,ne sumantur nomina in abstracto, C p 36- ubi sum eda sunt in concreto.Alioqui sequetur haec absurditas, ex propositionibus veris effici falsam conclusio nem in omnibus figuris,ur in sequentibus cacemplis. CE Necesse ea sanitatem inesse nulli morbo LA Morbus inest omni homInL.Ergo
AENTNecesse et anitium inesse Mali homini.
100쪽
H. ρCES Necesse sisanitatem inesse nusis morbo A Contingi sanitatem inust omni homini RE Ergo morbus inest nulli homini.
DAR Contingit sanitatem inesse omni homini: AP Contingit morbum inessi omni homini Ergo TI Contingit sanitatem inesse alicus morbo.
De iis quae nomine inret. CAt 37, 118 On est existimandum tot semper esse terminos, quot sunt dictiones : quia interdum oratio aliqua accipitur pro icrmino. verbi gratia, si probetur triangulum habere tres angulos aequales duobus rectis: tri angulum cst minus extremum: habere tres angulos aequales duobus roctis,est maius extremum.
De nomine recto, ν obliquis casibus. iis , Ermini per se sunt concipiedi in recto casu: in pro-L positionibus autem conficiendis utendum cst iis casibus,quos ratio linguae requirit. Exempli cavsa,tcrmini sunt voluptas motio generatio:syllogismus autem ita cxtruitur. Generationis nim ea generatio: Voluptatis estgeneratio:Ergo i Voluptas non est generatio.
De sariis a tributionum generibus. rio, Totandum est attributionis genus. nam alia attris, buuntur essentialiter, ut, homo est animat: alia accidentaliter , ut, homo ea albus. rursus alia attribuuntur pure, Ut, homo est iustus: alia necessarib, ut, necesse est hominem esse animale alia contingenter, ut , contingit hominem esse album. CAP.