장음표시 사용
141쪽
De propositionibus immediatas negotibus. si r Ropositiones negantes partim sunt mediatae, pari tini immcdiatae.11 Mediator sunt, I. Cum subicctum est in aliquo toto:veluti, udis corpus est qualitas. nam haec propositio per genus sub1ecti demonstrari sic potest.
CE Nulla stibaantia est qualitas
L A Omne corpus est sub antra Ergo RENT Nulgum corpuae est qualitas. II. Cum attributum est in aliquo toto: vestati,nusia qualit, est corpus. sic enim per genus attributi demonstrabitur in secunda figura,id est in Camestres: - CAM Omne corpus testsubniantia ES Nulla quasi in es ubstantia Ergo TRES Nusia qualitas es corpus. III. Cum tam attributum quam subiectum in toto est: vel uti,nustam corpus es color. nam probari potest bifariam, id est,uci per genus subiectLveluti, CE Nasia sub fantia es color: LA Omne corpus est subirantia: Ergo . RENT Nusium coum est color. Vci per genus attributi,veluti, CAM Omnis color est qualita ES Nullam corpus est qualita EryTR Eum corpuae es color. 3 Immediatae propositiones iacgantes sunt, cum nec subiccti im,nec attributum cst in aliquo toto: Veluti, urigasub
Rξm aliquam ignoramus, vel quia de ea non cogix inusinci quia nostra cogitatio nos fallit.illa voca Ptur ignorantia secundum negationem: quomodo infans, aut
idiota Philosophiam ignorat. haec ignorantia appcllatur secundum prauam dispositionem,qua sunt affecti,qui Alsis opinionibus sunt imbuti.
142쪽
14 Ignorantia sec dum pratiam dispolitioncm spectatui vel in enunciationi, is immudiatis,uci in mediatis.16 Quae in mediatis ccinitur, vel est sinapi cx vel multati plex. Simplex est, quae accipitur ab quo syllogismo. Molli . plex,q; e accipitur per syllogissimum: quia cum sit falsa coii clusio, neccilla est vi ctiam aliqua propositio falsa sit. Σ. Prior. cap .partic. IS.& falsitas conclusionis ex prima falsitate pen
CAP. XVII. De i orantia secundum pratram dispositionem in tu, qui -
- aliquod est interiectam. Vae vero in cnunciatis mediatis spectatur, trifa- riam contingere potest. I. Per verum Sc proprium medium m .ild accoptu, per quod bene acceptum vera conclusio demonstraretur:vcluti, Nihil rationale ess aptum ad ridendum Omnis homo est rationatu Ergo Nulgus homo est aptus ad ritae um. Nam si reiciatis hisdem terminis, mutes maiorem propositionem in affirmantem, habcbis Vcram demonstrationem ver causam: Omne rationale est aptum adridendum Omnis homo est rationatu Ergo Omnis homo es aptus ad ridendum. II. Per medium verum ex alia classe sumptum: quod si recte fuisset acceptum,veritatem confirmassci,non tamen demonstrasset: Veliati, Nihil recte incedens es aptum ad ridendum Omno homo re se incedit Ergo Nullas homo ot aptus adridendum. Nam si maiorcm propositionem assirmative concipias, habebis quidem verum syllogismum, sed qui demonstrationis
nomen non meretur,quia non sumitur a causa, lim recte ii
cedere, non sit cause aptitudinis ad ridendum. Vcru syllo-mus ita truitur: P Quicquidrecte incedit δ' aptum adridendum:
Omnis homo renti incedri Ergo Omnis homo est aptus adridendum
143쪽
III. Pi r alienum & extraneum medium, per quod Vera conclusio probari ne i it: vchiti, Nu in qua r pes fastis adridendum: i Λου homo est quia ves: Ergo Na in homo es aptus ad ridendum. . Nam medium, q'adrupes, non potest rccte accipi ad probata dam veram conclusionem omuem hominem esse aptum adriden V m. Denique Vtcumque hoc medium accipias, dc cum di ctis cxtremis coniungas, aliquid falsii in syllogismo re
De ignoraucia secundum negationem. Vi aliquo sensu ab ortu destituitur, alicuius scien Cyp lx, citiae eo sensu eget, non est capax; Vt natus cae-CUS non potest colorum scientiam adipisci. Ratio est: quia scientiam acquirimus vel per inductionem: vel per demon' strationem: δί inductio quidem sumitur ex particularibus: dc monstratio vero ex uniuersalibus per inductionem noti ficatis. quare omnis nostra scientia ducitur ex cognitione '' Particularium,quae sensu percipiuntur. Ddficiente igitur sensia nec induci, nec demonstrari, proinde nec sciri potest.
Prucipia Aemon attons, esse nita. δ
ν' QEcesse est principia esie finita i quia infinitorum Cap.IS.Is
L non est scientia: principiis autem ignoratis ctiam I T IS, COH Clusiones ignorari necesse est. Quare nisi principia sinit cnent,scientia nulla esset,
144쪽
quod est amborum commune genus, sed triangulum iisdem inest per se,non per aliud commune medium. 6i Tam affirmatio quaena negatio, si medium habet, demonstrabilis est.si medio caret,est demonstrabilis. 6Σ Tot sunt demon strationes,quot sunt media. 63 Medius terminus est principiti demostrationis sin plex.Propositiones autem sunt eiusdem principia composita. 6 'Ad principia prima oc immediata progrediendum
cst sumendo medium terminum propinquum minori cxtre ino. Exempli cause,cur homo est mobilist quia est animal. cur animal est mobile3 quia est corpus. cur corpus est mobile' quia est naturale. atque haec est propositio immediata, naturale es mobile. Cap.2OC
Vtrum misersalis an particularis demonstratissit praenotior. Niversalis demonstratio est potior particulari: quia V de plura complectitur, S magis causam explicat. Vniuer item demonstrationem appello cam , quae affcctio nem de sito uniuersali subiecto demonstrat, id est de subie
Oto, cui omni & soli difcctio conii enit. particularem autem,cam,quae de eius subiecti specie demonstrat. verbi gr tiadia here trcs angulos aequales duobus rectis, dc monstratur uniuersaliter de triangulo,particulariter de a Micruro. .
Demonstrationem affirmantem,esse meliorem negante. Cap. 2I. 66 T affrinatio negationi ta assirmativa demonstra V tio negatiuae praestat. Affirma 'io namquc est nc gatione simplicior: quandoquidem affirmationi additum ne gandi adverbium negationem facit. Et conclusio quidem negativa probatur per affirmationem negationi adiumnam, quia cx duabus negantibus nihil coneluditur,ut ex l .lib. Prior didicimus affrmativa autem non probatur per nzgationem r sed per duas propositiones assirmantes , ut codem Prior expositum fuit.
145쪽
De orationem categoriram practare demonsisationi δε- centi ad incommodum.
6 C, Emonstratio categorica est melior M praestantior Cap.11. V quam ducens ad impossibile: quoniam haec .ipo 'steriori,illa a priori arguit. Etenim causa est prior effectu, propositiones sunt priores conclusione : & illa quidem de monstratio ex causa effectum concludit: haec autem ex falsitate conclusioni colligit propositionis falsitatem.
CAr. XXVII. mae 'sicientia certur se prior es miniis certa se posterior. 68 Pti a & persectissima est scientia cur S quod sit: C
infima est scientia qubd sit: medium locum tenet scicialia cur sit sine cognitione quod sit. Interdum enim tantum noui inus quod sit, veluti per demonstrationem ab esse-ctti, aut a causa remota supra parti c. J. quandoque tantum cur sit. ip parti c. 8. aliquando & cur sit,& quod sit: scientes enim causam cur aliquid sit,etiam scit is illud esse. I Scientiae qub magis a materia abstrahunt, ed sunt certiores δί pcrfectiores. hac ratione geometria opticae praestat arithmetica musicae. 7o SCuius scientia: subtemini est simplicius,ipsa est perfectior hae ratione licet praeserre arithmeticam geometriae: quia res geona tricae staesiuit in plano, ut stereometricae in solidor numeri verψ, in quibus arithmeticus versatur. situ
Iutasse scientia una Eplures. 7i I Iuersas demonstrationes ad eandem scientiam roserre debemus, sinio animaduertamus eas pendere ab iisdem principiis,sive conclusiones cssc syn geneas.Excmpli causa, demonstrationes de animalibus,3 demonstrationcs de plantis pendent ex iisdem principiis physicis, idcirco referuntur ad eandem scientiam physicam. Rursus animal gigni,& pl niam gigni, sunt conclusiones syngone : idcirco
146쪽
ad eandcm scientiam, aempe ad physicam pertinent sit autem principia, silue concluuQnes heterogeiacae sint, roserre demonstrationes ad diuersas scientias oportet, veluti de numeris de triangulis
De pluribus demorii amnibus eiusdem rei. 1 Adem conclusio probari potest per plura media D vel sumpta ex cadem classe. ut pcr causam proximam. per causam remotam: vel cx diuersis classibus, ut ex diuertis causaruin generibus ivit CX causa,& cx effectu.
Cap. 1 . 73 Emonstrantur potissimum ea quae semper sunt, utl coelum moueri: aliquo modo ca quae plerumque sunt, ut hyeme saepius pluurc quam aestate. Fortuita vero, quae raro sunt,nec certam causam habent,sub demonstratio-
Persensum non baberiscientiam de Hirativam.
Vamquam obiectunt factillatis sensitulae .cst. iniri .l e criale vr aspen biectum est color: tamen actu sentimus particularia, non uniuersalia: utputa non Vide mus colorcm in gelacro, sed hunc vcl illum colorem. scientia Vcro uniuersalium est. Quoςirca sensus Sc scientia diiserunt. ps Cognitio sensitiva non sumest, quia non tradit causam: non est tamen inutilis: immd confert ad in hac Diendam uniuersalem scientiam,quae est per causam: quan . doquidena sensus est particularium, ex quibus colljgitur uniuersale
147쪽
76 Iuersarum scientiarum, ut physicae S mathemati- Cap. 2I. I. cae, principia ita divorsa sunt, Vt ad idem gcnus rcferri ncqueant. Nam demonstrationes, quae habcnt principia syngeiaca, debent ad eandem scientiam reserri. supra par
Distincti cientiae , opinionis. 77 QCientia 5 opinio eiusdem rei esse possunt, sed ncc Cap.26.
O eodem modo, nec in eodem homine Verbi gratia, omne mobile esse continuum de dividuum, alius scit, quia nouit hoe esse ncccssarium,nec posse aliter se haberec alius o Pmatur, quia putat ita verum esse, Ut possit etiam non esse: Unus autem & idem scire & opinari non potest: alioquin P tarct non esse necessarium,quod scit esse necessarium. . . GA P. XXXIV. i De sagacitate. 78 OAgacitas est bona quaedam medii coniectatio bre- C p. 27. Ouissimo tempore. id est, cum quis cito facile veram causam inuenit: puta cum vidcat Lunam Solem Vc sus semper splendere , illico intelligat eam accipere I
148쪽
De numeroo oraene quaemonum. Cap. I.
VAEsTION v M dc cognitionum genera qua tuor sunt. I. An sit:veluti an sic Dcus,an sit centa arus. II. Quid sit i veluti quid sit Deus. III. Quod sit : veluti quod Luna descit. IV. Cur
sitiveluti cur Luna deficiat. α Duae primae quaestiones simplices vocantur, quia Via una terminum controcpt,Vt Deum,vel celataurum: reliquae duae appellantur coniunctae,uci compostae,quia duos terminos continent, subiccturnit . attributum , ut Lunam Mdesectum. 3- , Vt prima schisci adi secundam , ua tertia ad qua 'tam turicen iis quaerimuSQMd sit,cum: nquimus esse:& tunc quaerimus dur sit,ciin, noui sinis quiddsit.: Cap. 2CAP. II. Omnem Maectionem ad medium pertinere. Miris quaestio est medii quaesto. .Mcdium autem Dubco causam,per quam demonstratur.Prima & tcr-tia quaerunt an sit aliquod medium sue aliqua causa: secunda S quarta, quddnam sit illud modium, scia quaenam sit causa. V orbi gratia,estanc cclipiis3nam sine causa nihil est. Similiter quid est eclipsis3 defectus luminis in Luna ob terrae interpositionem. cur est eclipsis quia lumen Lunae deficit obterrae interpositionem. Rursus,deficitne Luna est ne causa
149쪽
aliqua, propter quam Luna deficiat. Item, cur Luna deficio quia terra ci opponitur quae est causa, propter quam Luna defici&Lunae oppositio. C A P. VIII. 'uomodo probetur qui P. I Vemadmodum ad proprietates probandas sumitur M
'redius terminus,qui sit rei proprius,Vt cum probatur Corpus esse in loco, quia mouctur:itactiam ad probadam rei quidditatem sumitur altera quidditas. verbi gratia, duplex definitio eclipsis afferri potest:quarum altera est, interpositio terrae inter Solem Sc Lunam:altera, defectus luminis in Luna. haec Gitur per illam probatur, id est, defectus tum nis de Luna per interpositionem terrae demonstratur. C A P. IX.
aenam quid rates probentur, ut non robentur.
emplo nuperri md allato: quaedam sunt principia prima & in demonstrabilia, ut definitio trianguli in geometria,numeri in arithmetica.CA X. Auid sit de nitio. ct quotuplex. 7 Efinitio est oratio explicans quid sit,id est, quid sit L quod dicitur,vel quid sit res ipsa definita. s Duo sunt igitur definitionum genera. I. Definitio
oram δες, id est,nominalis,quae declarat quid verbum significet veluti Triangulum est quod tres habet angulos. II.D finitio ἀσιωδεi:,id est, essentialis seu realis, nempe quae rei essentiam patefacit, veluti Triangulum est figura plana tribus rectis lineis comprehensa. 9 Definitio realis subdiuiditur in tria genera.Quaedam enim cst principium demonstrationis, alia est conclusio dς- . monstrationi tertia solo terminorum situ a demonstratio ne differt Exempli gratia,cum tres sint eclipsis definitioncs, . prima oppositio terrae,alter desectus luminis in Luna,tertia.
150쪽
ex illis constans,defectus luminis in Luna propter terrae Oppositionem. Prima cst principium demon strationis: secundacst conclusio demon strationis, quia secunda per primam demon stratur. cur cnim Luna deficit Z seu cur defectus luminis cst in Luna. quia terra ci opponitur. tertia definitio, cum ex illis duabus constet,principium & conclusioncm demonstrationis in se continet , sed formam a demon stratione diue sam habet: quia termini aliter in demonstratione, aliter indefinitione collocantur. Demonstratio ita erigitur: id cui terra opponitur,de scis: Atquι Lunae terra opponitur e Ergo Luna deficit. Dennitio ucro ita componitur: Ecb is est desectus Lunae propter errae oppositionem.
Per quae genera causarum demonstretur. Cap. ii. IO DEr Omnia genera causarum demon strari potest. I. L Pcr materiam: veluti, cur corpora sublunaria sunt interitui obnoxiaZquia con stant ex clementis contrariis,quq se mutuo destruunt. II. Per formam : veluti, cur homo est disciplinae capax'quia est rationis. I I l. Pcr ciliciens:Vcluti, cur Luna deficitZquia terra ei opponitur, quominus a Cipiat lumen a Sole. LV. A fine:Vcluti,cur muniuntur urbeS'Vt tu tae sint a vi hostium.11 Efficiens de finis per se inuicem demonstrari possut: veluti,cur deambulat 3 ut bene Valcat. cur bene valetZquia de- ambulat. Nam deambulatio est causa ciliciens sanitatis san vis est finis deambulationis.11 T Eadem conclusio perdiuersa causarum genera d monstrari potest: puta per materiam, dc fincm. Excmpli causa, cur lumen transit per aternam i quia materia laternae est perlucida ut cornu forte,aut vitrum. Rursus cur lumen transit per laternamrne incidentes in tenebris impingant.. 13 Γ Natura vel propter finem agit,ut semen propter generationem:vel ex necessitate materiae:quae quidem iaccessitas est naturalis,ut lapidem descendere Alia verti est neces tas violenta,ut cum lapis proiectus ascendit. 1ι Eorum quae a ratione fiunt,quaedam neque casu,neque ex necessitate materiae umquam fiunt, Vt domus: alia e-uam casu fieri possunt,ut sanitas alij namque arte medici sanantur: