장음표시 사용
201쪽
C A P. V. si thesis sit absoluse vel cum ad unctione probabilis,arit impro
13 Vm docendi ac discendi causa disseritur,eae propo- ,sitioncs sunt concedcnd quae verae videntur. Cum autem ccrtandi ac vincendi gratia dilputatur: opponens dcropcram,ut aliquid caiciat: rcspondens vero ei resistat, quan tum potest, ac dct operam,ne ille ciscere aliquid possit. At cum exercitij causa disputatio instituitur, obseruanda sunt sequentia prae ccpta.
24 In primis videndum est, qualis sit thesis posita, aut enim est probabilis,aut improbabilis, aut neutra:probabilis, linquam vel improbabilis,aut simpliciter,aut certae perion ut ipsi respondenti,vel alij cuipiam. 23 Aduersus thesim probabilem probanda est conclusio improbabilis:aduersus improbabilem probabilis: aduer
16 U Ch in thesis est simpliciter improbabilis: respodens
Concedat ea tantum,quae sunt coclutione probabiliora. Cum' autem thesis est probabilis simplicitor, ct neutra: conccdat propositiones probabiles,& eas,quae minus sunt improbabiles, quam conclusio.
Σ Respondens defendit i litam vel simplicitcr, Vca
sibi vel alteri probabilem aut improbabilem. Prurio casu ad id, quod est si inpliciter: secundo ad id, quod sibi videt ter tio ad alterius sententiam respiciat. C A P. VI. Si propositio pertineat ad rem propositam et non. 28 γ Via propositio vel est probabilis, vel improbabi Malis,vel neutra:& vcl aduersus thesim iacit, vel non secit: hinc notanda sunt sequentia praecepta. I. Propositio probabilis,quae aduersus ilicsim non facit, concedatur, tam quam probabilis. II. Improbabilis, quae thesi non nocet, concedatuI , non quasi vera aut probabilis, sed quasi ad rem non faciens. III. Si probabilis aduersus thesim faciat, res pondeatur,sic quidem videri, sed hoc esse coniunctum cum thesi, adeo ut qui eam Proponit, quaesitum petere Vi eatur. IV.
202쪽
IV. Improbabilis quae thesi ossicit,negetur. V. Neutra,quq ad rem non facit, con datur simpliciter. VI. Cum propositio neutra aduersus thetim facit: respondeatur cam non Posse concedi, quin cucriatur thesis.
Si propositiosi obscura, vel stip*x Eperspicuac simplex. 29 Vm propositio vel sit simplex vel multiplex, de vel
. pc rspicua,vel obscura: I. Si obscura sit,respondens si neviunctatione dicat se cam non intelligere. II. Si sit multiplex in omnibus vera,simpliciter concedatur. III. Si sit multiplex,& in omnibus falsa,simpliciter negetur. IV. Si sit multapl cx, dc partim vera, partim talia: ab initio distingua tur,& cxplicetur, in quo sit vera,in quo falsa. quod si ab in tio hoc praetermissam sit,saltem post argumentationcm pem sectam respondens dicat se, dum propositionem concessit. ad ea tantum respexisse, in quibus vera est. V. Si sit diluci da S simplex,simpliciter concedatur, Vel nCgctur. C A p. VIII. De responsione a inducidionem. 3o Z Vm opponens inductione Utitur: respondens con- cedat particularia,si sint probabilia, sed tollat viii Dcrsale per obiectionem aliquam. Quod si absque obiectio ne id iacget, tergiversari dicetur, & multo magis si ne quidem contrariam argumentationem habeat, qua id fallum esse ostendat.
C Α p. IX. De praeexercitatione,o de thesi improbatili non. defendenda. 3i I 3 Espondens ne accedat ad disputationem impara- I tus, sed prilis sibi ipse argumcnta opponat, dc ca
3λ Thesis perspicud Alsa, quaeve pietati, aut bonis moribus repugnat, ne disputandi quidem gratia dessendi
203쪽
Desolutione arcumentorum,se de conche sone impedienda. 33 argumentatio falsum concludit, neganda est Mea propositio,quae est pruna causa fessitatis. Vt huius syllogi: i inuicumque sierit crabit, Socrates sedet, ergo Socrates stribit, liccnt veraque propositio sit falsa, tamen neganda in - potius maior, tuam minor. 'p'. 3. Conclusio impcditur quatuor modis. I. Si tollatur ea propositio,quae cst causa falsae conclusionis, ut mo D dixi. I I. Si aiferatur obicctio aduersus opponentcm,per quam im pediatiis ulterius progredi licet argumentatio non siit 1bluta. III. Si obiiciatur aduersus propositiones, quia male concc piae sint.IV.Si assctatur obiectio,cuius limen requirat mul tum temporis,adeo ut pia leti disputatione absolui nequeat. . Primo modo argumentatio soluitur: reliquis modis tantum impeditur, non soluitur.
C A p. XI. De reprehendenda rari Me vel eo qui a
yr ' A Rgumentatio interdum vitiosa est non opponcn- ' iis cauit,sed espondentis: quia respondens tergi uersatur SI calumniose agit,uel quia propositiones falsae sunt ei probabiles s nam falsis propositionibus tum domum vicia dum est,ctim probabiles sunt) Vel quia neganda concedit, concedenda negatmon debet autem opponenti imputari culpa respondentis. 36 Vitiosa argumentatio cst. I. Si nihil concludat, Mconstet ex omnibus aut plerisque propositionibus falsis, vel improbabilibus. II. Si cxtalibus propositionibus concludat. quidem, non tamen contra thesim concludat. III. Si conclu-dcrct additis quibusdam,quae sunt expressis propositionibus deteriora, S minus probabilia quam conclusio. IV. Si qui busdam detra is nihilo mi us concludat. V. Si propositiones miniis sint probabiles , aut dissicilius probari possint, quam conclusio. 3 Tole-
204쪽
LIBER. t VIII. Im3 Toleranda est argumentatio qualis qualis, si melior
38 Argumcntatio concludens . interdum deterior est non concluden minurum si illa ex futilibus concludat, haec quibusdam assumptis,quae probabilia sunt,nec sunt potissima Pars arguimentationis perfici possit. il 1 39 Ex taliis veram concludi potest non ex veris falsum vide 2. Prior. cap. 2.3.& 4. ii cli Ο Γ Eadem demonstratio esse non potest duarum do ictasionum heterogenearum.. i S De probabilitate conclusionis notentur tres regu Iae. l. Cum utraque propositio est pzo talis, sed altera magis, altera minus': conclusio potest esse utraquc propositione Probabilior. II. Cum inlusiter altera Nopositio est probabilis,altera neutra vcl improbabilis conclusio utrique propositioni similis est. III. Cum inaequaliter altera propositiocst probabilis,altera neutra vel improbabilis:conclusio est si malis ei propositioni, Ius cst magis talis.
λα Γ Non Mbet probari per Niluae quod potesti probaris' Cr pauciora Contenta in eadem argumentatione.
- Α 'gumentatio perspicua i it tribus modis. I. Si exi' propositior ii Dcr se m ut feta concludat. II.Si CX probatis concludat. III. si quid aest,quod facile suppleri
P Osiri,& valde pro habile sit. Falsa ratio dicitur quatuor modis. I. Si videatur con-C, auder ed non con cludat. II. Si conclusio non aduersetur thz6. II. Si talis iurii sit quasis videtur & esse dcbet: videli- ct si fiss5 videatur esse medica,aut dialedica. IV. Si ex falsis iiii duis concludat. I N Respondens primo cons deret, an argumentatio ConcludatSecundb virlim,vcrum an falsum concludat.Te et o CA quibus concludat. Hic potius requirimus ,Vt propo raones sint probabiles,quam vi sint Verg.
205쪽
.. r . ularis S a. X I I I T, Depetitione quaesit vel contra iorem. Vaelitum petitur quinque modis. I. si id ipsum L apctaturiquod cst probandum, siue rctentis ii ldem vocabulis , sui e sumptis aliis idem lignificantibus. veluti si probandum sit omne vomimcntum cile album,& sumatur mnc indumentum csse album. II. Si id quod in parte cst probandum,petatur univcrsaliter.veluti si probandum sit a te in medicam csse utilem, M sumatur omnem artem esse v tilem. III. Si petatur de particulari, quod est probandum V niuersaliter. veluti si probandum fit omnem artem esse uti Icm,de sumatur medicitiam esse utilem. LV. Si quod est coniunctim probandum,petatur. separatim. veluti si probandum sit medicinam esse scientiani si lubrium Sc in alubrium scorsum pctatur utrumque. V. Si ctim duo aeque ignota re ciprocentur,alterum sumatur ad alterum probandum.veluti si ad probandum triangulum habere tres angulos aequales duobus rectis, siumatur duos rectos tribu ς angulis trianguli
7 Contraria pςtiuitur quinque modis. I. Si petantur aifirmatio dc ncgatio contraria:vcluti omnem hominem esse iustum , Mommo hominem csse iniustum. III. Si petantur propositioncs contradicentcs: ut, omnem hominem
esse iustum D ali sereni homilieni esset sistum. vi. si petatur eonicariu ii et otio Ι pyopositi ni us collisi Hir. nam qui
piόposti obes' dedit,htiain cbia cluisonem concedere cO'gitur. quare Gyi cod traseum conclusioni sitimit et concedit, sine dubio inio hontraria sumitvel concedit. v. Si duo per tantur, quibus contra dial b ere conse uens nam qui ponix' ante edentia,Co gitur' citabis onere'cbi sequentia. 4 8 Vitium pEtici qt siti ad 'Eon,isdnς in portipet.' vitium autem contrariςtatis in propositionibu spectatur' ibri ini altera Est alteri contraria. ' λ . . . -
206쪽
LIBER VIII. m. ' TRACTATUS III.
9 πῖ Xerceri oportet in conuertendis syllogismis. In Ibtellige conuersionem, de qua dictum fuit 1. Prior.
so De quacumque thesi considcrentur argumenta in utramque partem,& quaeratur argumentorum solutio. si Ad dignoscendum verum a falso opus cst naturae bonitate quam Graeci ευnaas appellant. 62 Tenendae sunt argumentationes I. Deproblematis, de quibus saepe disputarii solet. II. De primis thesibus,id est, quas respondentes primo loco ponere solent:hae vero scrEsunt etiam natura primae,si theses recto ordine sint dispositae: 13 V Paranda est definitionum copia. 'Memoriae mandentur loci,qui plerumque in disputationibus usui sunt,ut aconiugatis,a genere,a speciebus,&c Memoriae mandetur potius generalis propositio, quam integra argumentatio: quia facilius cst propositionem
memoria tenere,quam argumentationcm.
16 Illa quoque exercitatio non est contemnenda, qua una argumctatio generalis in multas particularcs tribuitur. In commentarium referantur argumentationcs quam maximὰ univcrsales. sed cum ad usum Sc disputatione traducuntur, cfficiantur particularcs & propriae. Nam quo magis uniuersales sunt, eo pluribus disputationibus conu niunt,&ed facili in soluuntur.
ς8 Instituatui xercitatio cum iunioribus per inductiones, cum peritioribus pcr syllogismos.supr.parti C.9.19 N Ab iis qui sunt apti ad conficiendos syllogismos,a Cipiendae sunt propositiones:ab iis autem,qui inductionibus valciat, sumendae sunt similitudines. 6o Ex omni disputatione aliquid colligendum,quod in posterum usui esse possit. 6 i Non est disputandum cum hominibus protervis. 62 In promptu habeantur disputationcs uniuersales
207쪽
LIBER XIV. LOGICORUM VLTIMUS D E SO
sint argumentationes sopbisti . . Li i sunt veri syllogismi,M veri elenchi: alij ui dentur esse. atquc his sophista utitur, ut ex ficta δί simulata sapientia quaestum faciat. Sullogis
a. A Rgumentation mu genera quatuor sunt. I. Didasta Y calicae,quς ex propriis cuius e scientiae principiis concludunt. II. Dialecticae, quae ex probabilibus concludunt id, quod thesi,contra quam disputatur, contradicit. III. Tentativae, ex iis concludentes, quae respondenti vera esse videntur, ia quae necesse est cum scire,qui sibi scientiam arrogat. IV. Litigiosae,quae ex iis,quae Videntur nec sunt probabili concludunt,aut concludere videntur. De didascali cis dictum est in Posterioribus Analyticis: de dialecticis detentativis in Topicis: nunc de litigiosis seu contentiosis di Cendum superest.
208쪽
Scopi sophictarum. SCopi sophistarii sunt quinque. I. Elenchus. II. HI-Cap. sum. III. inopinabile IV. Soloecismus, id est, bar- .
bara locutio. V. Tautologia scia nugatio, id est, inanis repetitio eiusdem vocabuli,ut duplum dimidi j dimidi j.
C A p. IV. De sanctis in dictione confictentitari
Oci sephisticorum et chorum partim in dictione
is spectatuur,pratim extra dictionem. 1 qn dictione consistunt sex. I. Homonymia: Vcluti, Omnis Ouis latra aliquis piscis en canta,ergo aliquis canis latrat Nam canis aliter accipitur in maiore propositione, aliter in mino rc. lI. Amphibolia: veluti, quis videt , hoc videt: atqui co tum m Mit ergo columna viael. Diffcri autem amphibolia ab homonymia,ut oratio a vocabulo. nam Vocabuli ambiguitas vocatur hor onymia:orationis, amphibolia. ni. Compositio: velutis,Potes edens currere. nam hoc verum cst disiunctim, non Coniunctim, id est, non potest sedendo currere: sed qui sedet, potest surgere dc currere. IV. Divisio: veluta, Eumque sunt duo se tria ergo sunt paria si imp ria. nam quinque sunt duo M tria coniunctim,non separatim. V. Accentus: Veluti, Noncmne malam est malum. Nam malam prima pr0ducta significat PQ mrim aderam correpta opponit.ir bono. nequc haec cli homonymia,quia non ust omnino idcio vocabulum, cum alias Primam syllabam productam, alias correptam habeat. VI. Figura dictionis, cum similitudo vocabuli fallit, & facit virCs ii milis videatur. veluti mater sientire, vatulare vidcatur sit Una sicare actionem aliquam,quia ita inclinantur,ut Verba a ctici ,Veluti faceresecare rere.
209쪽
C A P. V. 1 . De saltariis extra dictionem. . C p- - ό 's Xtra dictionem sunt loci septena. I. Ex accidenti: ' cum idcirco aliquid rei attribuitur, quia cius acci- denti inest. Accidens luc laid accipe, ut complectatur ta a attributa essentialia,quam accidentaria. Verbi gratia,si dic tur Socrates non csse homo , quia non est Plato, cui Platoni. . . accidit ut sit homo. Nan si Plato est homo: distinguens S cratem a Platone,videtur distinguere Socratem ab homine. II. Ex co quod dicitur simpliciter , Vel quadam tenus: cum id,quod est ex parte verum sumitur quasi omnino dc simpli citet verum:ulpura Ethiopem esse album,quia est albus de
tes. I H. Ignorantia elenchi:cum non probatur Vera contra- .
dictio. nam elenchus est syllogismus contradictionismon est autem contradictio, si aliter res accipiatur in ilicii, aliter in conclusione opposita. Exempli causa, non est contradictio,si dicatur idem esse duplum M non duplum,uel respectu diue sarum rerum,uel ratione longitudinis latitudinis , vcl ito atque alio tempore. IV. Petitio quaesiti, de qua dictum
cst Prior .lib.2. c. I 6.& Topic lib. S. cap. I 3. V. Ex conssequen te clim scilicet ex consequciate colligitur antecedcias veluti pluis sc, quia terra est madefacta. nam si plu:t,terra madefici non tamen reciprocatur: nec si terra madcfit, propterea ne
cesse est,ut pluat. VI. Non causae pro causa. id est, si per de ductionem ad impossibile colligatur aliquam propositio . nem esse falsam,ex qua illud impossibile non sc luitur. vide
χ.Prior.cap.7. VII. Ex eo quod duae interrogationes pro Vna accipiutur. Veluti,iunii or morbus sunt bona υτ mala'Nam siue una responsione dicantur esse bona, siue mala, peccatur, cum alicrum sit bonum , alterum malum. quare separatim respondendum est,tamquam ad duas interrogationes.
CAP. VI Reductio omnium sadgacia ma ignorationem elenchi. Cap. s. 7 Mnes fallaciae, quas reduximus ad tredecim gene ra,nempe sex in dictione, de scptem extra dictio nem consistentes, ad ignorantiam clenchi referri possiuit: quia vel nihil concludunt, vel saltem non id concludunt,
210쪽
Α Rgumentationes sophisticae ob sequetes causas fal- Cap. L Llunt. I. Ex homonymia, veIamphibo
scimus distinguere,quod est multiplex. II. Ex compositi ne, & diuisione: quia nihil putamus interesse, virlim aliqua sumantur coniunctim,an disiunctim. III. Ex accentu: quia ridetur esse idem vocabulum sub diuersis accentibus. IV. ix figura dictionis:quia putamus, ubi est eade figura loquendi ibi eandem esse rationem significandi. V. Ex accidente, dc ex consequente:quia non distinguimus inter accidens, Mid cui accidit: dc quia putamus,si hoc ab illo non separatur,etiam illud ab hoc non separari. VI Ex ignorantia clenchi, dccx eo quod dicitur simpliciter aut quadam tenus, dc petitio quaesiiti, x ex non causa, & cx multis interrogationibus:
qiuae non obseruamus discrimen, quod est exiguum, sed id quod parum differt,putamus nihil differre. C A p. V I I I. Ex istas supra expUitas cringi, non sitim eos qui videnturo iugis o elochi ed etiam salsos, os phi M.
Oma. P cccatumnia materia est, cum propositiones sunt falloe. Pec tum in sorma est, cum non obseruantur regulae syllogismoruna,idcόque nihil concluditur. io v Elenchus sophisticus,quia non est rei proprius, di- stinguitura demonstrativo. &quia non os cndit aduers rium esse indoctum, saepe enim ctiam viri docti sophisticis captionib. implicantur distinguitur a tentativo, qui est dialectici specieS. 11 v Ex iisdem locis sumunitar, qui videntur syllogismi,M qui videntur elenchi. nam una dc Cadem argument tio respectu respondentis qui tuetur thcsim, Vocatur elenchus, S respectu auditorum appellatur tantum syllogismus,