장음표시 사용
211쪽
11 Videtur nec est clenchus, cum praetermittitur ali quid,quod ex desinitione elenchi requiritur Nam lenchus cst syllogismus contradictionis:contradictio autem non cst, nisi sit eiusdem de eodem, respectu clusiacm,eodem modo, dc codem tempore. quare si quid horum desideretur: neque contradictio, neque clenchus dici potest. is S Sophisticus syllogismus de elenchus non est syllogismus & clenchus simpliciter ,sed alicui. vlputa si laboret homonymia,nihil concludit nisi aduersus eum, qui vocabi tum homonymum concedit uno modo dici. alioqui reperiuntur in eo quatuor termini contra regulam syllogis
OMnis demonstratio ut veram conclusionem,ita falsam thesini conclusioni contrariam, si forte ab aliquo defendatur,redarguit.Tot igitur possunt esse veri de de monstrativi elenchi, quot sunt demon strationes. 'i Similiter tot possunt osse falsi elenchi, quot sinit fallisti logismi. i 6 Veri aat falsi elenchi cuiusuis scientiae proprii ad eam scientiam pertinent. Dialecticus autem consideicit c-lenchos dialecticos. id est, communes omnibus scientiis , Meos qui ex communibus videntur clenchi, Sc cos qui viden tur di 'alectici,& tcntativos,& cos qui videntur tentativi. 'ILoci syllonis morum probabilium expositi in Topicis , sunt etiam loci clenchorum dialecticorum : quoniarei omnis clenchus dialecticus est syllogismus ex probabilibus ..i8 Γ obiectiones aduersus locos dialecticos in Topicis traditae,valent ad soluendos clanchos dialecticos. CAP. X.
Male argumentariones diuidi in eas quae ad nsmenein qua . adsententiam pertinent. I9 Vidam argumentationes in duo genera diuise erunt:quasi aliae pertineant ad nomen, aliae ad sen---tentiam. Ad uomen pertinere dicuntur, id est, non ad seri ten tiam
212쪽
tentiam,cum vocabula aliter accipiηntur ab opponente, aliter a respondente. Ad sententiam vero, cum ab utroque disputante accipiuntur in cadem significatione. 1o Haec diuitio reprobatur ab Aristotcle multis argu
mentis. I. Namque non cit communis omnibus argumen
lationibus,sed earum propria,quae multas habent lignificationes,ut cotingit in homolavinis amphibologicis. JI.hinc distinctio potius spectatur in personis disputantibus, quam in ipsa argumentatio ne. nam eade'a argumcntatio aliis di sputantibus erit ad sententiam,qui scilicci eodem modo a cipiant vocabula: aliis non ad sententiam, sed ad nomen, qui diuersi mota ipsam argumentationem accipiant. III. Omnes fallaciae pollunt ad hanc unam rcferri , quam hi dicunt e se ad nomen : quia in omnibus potest contingere , Ut aliter Verba accipiantur ab Opponente, aliter a respondente. IV. Huius diuisionis auctores male pro eodem acceperunt fallaciam pcrtinentem ad nomen , de fali clam in dictione consistentem : quia in dristione consistit fallacia per se, id est, quia in ipsa argumentatione est vitium, pata propter homonymiam sunz quatuor termini, ad nomen autem fallacia dicitur, ci, quod respondens certo modo affectus cst, id est, aliter argutiuntationem accipit, quam opponens. V. Cum elenchus sit syllogismus contradictionis : rectius fallacia dicitur in eo consistere, quod non cst syllogismus, vel non est contradiistio, id est,qubduci nihil concluditur, vel conclusione non euertitur thesis, ut nos supra divisimus parti c. 7. V I. Haec volcrum diuisio
non cst propria argumentationum communium, scd aptari potest etiam argumentationibus scientiarum propriis, ut mathzmaticis omnibus enim Potest hoc contingere, aliter
dc aliter accipiantur. VII. Fallacia in dictione consistens, se cundum auctores dictae diuisionis cst ad nomen: atqui potest cile ad sciatentiam,vellati si verbum homonymum ab utro que disserente pro synonymo habeatur. 21 Si respondens non animaduertat dictionem vel orationem esse ambiguam,oppones non debet distinguere, nisi velit ossicio docentis potius sug quam discretis. Adde,qucidficri potest,ut ipse quoq. oppones ambiguitate in argum clarione inesse nesciat.cur igitur distinguedi onus ci opponci
213쪽
nam distinctio ad soluendum valet soluendi autem onus re spondenti incumbit,non opponenti. C A P. XI. Emonstrator utitur principiis propriis,pirasticus. communibus,quia pirastica est pars dialecticae. 23 Dialecticus considcrat communia, sophista hoc Aia
α Syllogismus captiosus ex communibus fallit, vel quia falso videtur syllogismus,vel quia falso videtur demon stratio syllogismus autem pseudo graphus cx propriis princi piis male acceptis ignorantiam parit. α; syllogismus captiosus, si gloriae causa fiat,proprie v catur litigiosus: si lucri causa,lophisticus.16 lia se habet syllogismus captiosus ad dialecticum,ut pseudo aptius ad demonstrativum. Σ Cum omnes scientiae sint adstrictae suis subicctis,c
tra quae vagari non debent. nam δί metaphysicus tantum considerat entia quatenus sunt entia,non quatenus mobilia,uci sub alia ratione in tamen dialecticus per omnes scientias vagatur,& de omnibus robus disserit. Coniunge i. Poster.
18 Dialecticus interrogat, ut principia sumat ex reicponsione aduersari j: demonstrator autem non interrrogat, nisi ut propositiones auditori euidentiores roddat.vide I. Po
Σ9 Pirasticus potest alicuius ignorantiam arguere. non scientiam. Nam qui ea ignorat,quae a pirastico interrogantur doctus esse nequitised qui ea scit,nihilo miniis alicuius scie tiae ignarus cssc potest. 3o Omnes aliquo modo utuntur dialectica, pirastica,
3i Dialectici est cognoscere elenchos sophisticosi nam
hi quoque ex communibus sunt:dialectica autem late acce pia continet omnes argumentationes cx propositionibus communibus ut pirasticus seu tentativas.& sophisticas. Hactenus de sophisticiscienchis. - M. C A P-
214쪽
Loci adprobandum Hsumvelparadoxum. 3ι TTaliquis ad falsum vel ad inopinabile deducatur, C p
V tria valent. I. Omissio certi problematis. nam in disputatione incerta,non adGertim problema coarctata, s phista quiduis interrogare potest, nec videbitur cxtra rem loqui. II: Multitudo interrogati onum . nam etiamsi certum problema sit propositum, tamem militiciis ite rectostatio num sophista rem obscurabit. III. Simulatum Hidium disi .cendi nam et,qui ut discat, non Vt opponat,interrogare videtur facilius omnia conceduntur. Praeterea ut respondens mendacij coarguatur,tranclatio disputationis ad ca, de qurbus argumentorum copia suppetit,utilis est.Haec transsatio interdum rectE fit,nuandoque est,itiosa & sophistica .i Topic.eap. s. 3 Insuper ad probandum 'inopinabile valent sequentia praecepta. I. Opponens obserit et,quam philosophorum sectam respondens sequatur, 3c ca obiiciat,quae ab illius siectae philosophis praeter aliorum opinionem dicuntur, ut Platonici aiunt bona &'mulieres communia ene debere Aduersus haec secit Erespondens 'se tuebitur, inquienς paradoxum non collisi ex argumentatione aduersarij, ses Onteponi ab auctoribus, quos ipse sequitur. II. Quoniam homines alia dichne palia volunt: nam honestatem laudant.& utilitatem 1 equuntur. unde Horatius imi laudatur se a didcirco si thesis sit hominiam Ain ie tur
irco si thesis fit liqminum dictis consciaranea, oppona quod tactis corviri congruit. ει si thesis fictis conueniat.
opponantur vulgati scrin Q nes. ita, aducrarius quicquid in thesi asserat, ducitur ad paradoxtrin. III. Thesi ex rerum naturae desu opponatur lex: clicsi ex lege desunmtae opponatur natura. Lex cnim est multorum opinio: scd viri Lapientcs secundum naturam Ne secundum vhritatem lo
215쪽
idem significent. nam si dipens, dupliam , dicit duplum dimidi j : certe qui dicit duplum dimidi j, dicit duplum dimi dij dimidii, atque i, APpo hit verbuin Gnidi . primo tacite, dum alta ndecundo express dum addit 36 's Huiusmodi mcntation ςs crnunturi I. In veris relat vhim dicto ex plo. II, I propriis astecti'nibus, quae scae subiectum dcli ira utitur . nam limitas est curuiras nasi.qui crg dicit simum,dicit nasum, Ergo qui dicit n sum fimum, ic t nasam uasum limum : atque ita bis i sum
in hac enim fallacia tumulitur rus daismilcs. pro limitibus, ut agere de vale re: i' sole cismo autem vocabula: dissimi lia accipiuntur piro si libu . ta hoc &hun c. veluti dicis currere, hos mi προι as curre ocra me tergo S
AD sa; ddae darguen dum elencho, Valent, quae ibi
quuntur. I. Prolixitas orationis: quia dissicilius multa percipiuntur, qua in pauca. II. Celcritas.nam qui ta do ingenio sunt,miniis assequi possunt, quae celeriter prose runtur. III. Ira,Maltercatio. Nam
216쪽
mixtio diuersarum propositionum , non cohaerentium. MCetera occultationis praecepta tradita 8.Topic partic.6.V. Interrogatio cin quo Opponens Vti non Vult,vcl per se, vin v
na cum membro oppositor ut respolidentem lateat, quid si bi concedi opponens clipiat. Vtputa si Opp'nςns viii rus sit hac propositione, aliqua voluptas non est bona, sic interroget. .e Ene omin moluptin bona' ct sic, elane omnis . tu in boo,an nocVI., S, heus inductione, post singularia prolata atur v- niuersali quas per inductionem probato, ncc taui en ullud ex particularibus'expreta concludat,' ne sertu aducriarius neget eonsequentiani , ilic quaerat oblεctionem, quθ eam probet. VII. Si uniuersale nomino careat, veluti quod ossi, spinae,& Dpio comitiunc est, S opponens ad vii lucisale illud significandum utatur similitudine, in qua particularia Conueniunt, quatenus ea similitudo sibi utilis est. VIII, Interrogatio per collationem, cum contrario. veluti, e ne in omnibus fratri obtemperandam, sta repugGandum ' IX. illatio conclutionis, licet ex p inissis rcucra non sequatur. dX. Interrogatio, ad quam responderi non potest, quint spondens vel comm qni opinioni aduersetur, vcl sibi contradicat. vcluti si respondens di xurit improbum non posse dici beatum: & opponcns inter o gct, ala tyrannus sit beatus. XI. Obseruatio corum,quae repugnant dictis a respondente, vel ab iis quorum doctricaria sequitur respondens. XII. Distinctio coangustans argumcntationem. ad illud membrum, in quo a n valet obieetio respondentis. XIII. , Traniitio ad alias propositiones, omissis iis, quae probari non possunt. XIV. Translatio disputationis ae thesii, contra quam. non occurrunt argumenta , ad aliud , contra quod argumenta suppetunt .... ,Si sopiusta non . ex icet sipecialiter quid probare velit: sed tantum generaliter dicat: se id velleprobare, quod ropugnat sentcntiae respondentis. XVI. Si omissa interrogatione, quibusdam .viatur quasi Concessis.
217쪽
t D Atio dissoluendi. sophisinata utilis cst. I. Ad re-L rum de vocabulorum distinctionem. II. Ad vi tandos errores in Veritate inqxurenda.nam ctia per nostincti psos veritatem inquirentes, possumus incidere in argumentationes captiose . IIL .Ad gloriam qx victoria in disputationibus comparandam. it V
1, s Captio soluitur,si ostendatur in Mo captio consi stat: veluti si dicatur esse fallaciam acciduntis, vel non
3 Interdum dissicilis est solutio:quia non apparct in quo fallacia consistat. Atque haec dissicultas in disputationi bus augetur: quia cir6 rci pondere oportet, nec liςct diu cogitare solutionem quaerere. . C A P. XVII.
ιDe ea qua videtur solutio. 44 A Lia est vera solutio,alia videtur cile solutio,quam licet vocare quas solutionem. hac intcrdum Vti oportet, quia sophistae non redarguunt, scd videntur redarguere. quare non tam dCbemus, laborare ne redarguamur a sophista,quain ne vidcamur rcdargui. uel I De quasi solutione dantur haec praecepta. I Quamuis si scitu interrogaretur, respondendum simpliciter cisci, Etiam; et Novi tame ad Captiones vitandas saepe distinguen dum est, & quidem ab initio, ne si post factam argument tionem distinguamus, id initio ignorasse, ideoque conuicti videamur. Adde, quod si ad multiplicem interrogationem, espondeamus simpliciter, peccamus multas interrogati nes pro una accipientes. Denique respondens ad univcrsale homonymum,non de re respondet, sed de nomine, quia V niuersale homonymum est merum Vocabulum, res aulcm
218쪽
communis nulla est. II. Ad ca quae vera videntur, respon- 'dendum,Em. III. Qui ducitur ad paradoxum, rcspondeat, mitur. IV. Ad id,quod est thesi propinquu, dc euertit ili
sim, respondeatur,ritu quaesitum. V. In iis,quae Communi nomine carent,aduersus inducentem respondeatur,eum aliter concludere similitudinem, quam a nobis fuerit concessum,
M qu,m ipse in propositionibus sumpserit. VI. Qui aliqua
ex dictis responsionibus uti non potesta altem dicat aducti rium non probasse, quod erat probandum. VII. Si impro prictas ab interrogatione absit: Oporici respondentem vel conccdcre,vel negare,vel distinguere. VIII. Cum aliquid in interrogationc subauditur, non est simpliciter respondendum, sed adhibenda est distinctio seu limitatio, ne sicquatur absurditas. vcluti, Eliae hoc orgawum Aractotelis nam est Aristotclis vi auotoris, non ut domini. IX. Facilius concedatur propositio particularis, quam uniuersalis. X. Si opponens, argumentatus inde sit, quod alteri rei si aliquid cotrarium, alteri nihil: respondcatur, huic quoque aliquid contrarium e o,iod non apparere, quia nomine Vacat: X I. In rebus dubiis,de quibus opiniones contrariae celebrantur,si opponens conclusit,argumentatio mutatis nominibus eludatur. veluti si probauit mundum esse aeternum,dicamus nos coelum csse genitum Nam quia verba diuersa sunt, non est contradictio, nec elenchus:& quia veritas cst obscura,non videmur cauillari:& quia de ea quaestione sunt opiniones contrariae, nihil dicimus inopinabile. XII. Si respondcns animaduertat, quibus propositionibus sophista sit usurus , prius eas neget, quam ab co proponantur: fic enim maxime eum impediet, ac bona fide non sophisticae argumentationis metu negare videbitur.
Q Tr Era solutio est,quae causa patefacit, propter quam Cyp 'V falsa est argumentatio. Est autem argumentatio falsa,vel quia non concludit: vel quia falsum concludit: quarum illa per negationem,hςc per distinctionem solui dcbet. Ac primo videndum,an argumentatio concludat: deinde,setrum verum,an salsum concludat. cc IN
219쪽
i Q Argumentationes Concludentes possiuit falsit rem continere vcl in propositionibus tantiim,vel in propo sitionibus SI conclusione, non in sola conclusione: quia cxfalsis vcrum,non ex veris falsum colligi polin. Quae propo sitionem aut propositioncs falsas habent, hae uno modo tot ui possunt, nimirum falsae propositionis negatumαQuae vc rb ctiam falsum concludunt, duobus modis: solui possunt: nempe aut taliam propositionem negando, aut conclusio
8 's Longe difficilius M praestantius in habere staritim solutioncm in promptu, quam dato spatio post longam
Desolutione captionum, qua ex homonymra, aut amphi
9 Vm elenchus ex homonymia vel amphibolia se initur: multiplicitas vcl in conclusione inest,uel in propositione.Si in conclusione insit, non est clenchus, niti eadem significatio sumatur ab opponente Marespondente Si in propositione insit, non est opus nogare in Omni significationc,sed in ea, quae ad rem tacit. Sive autem in conclumsione, siue in propositione insit, distinguendum est ab initio. si tamen ab initio distinctio omissa fuerit, corrigenda est oratio per adiectionem,quae falsitatem excludat. V iit i. si sophista concludat, vel proponat omnem canem latrarC, respondens dicat non omnem canem latrare, sed omnem quadrupedem. nam adiectione huius verbi quadrupedem, di
luet sophisma. C A P. XX. De solutione captionum ex compositi, ne se diuisione. so IIAllacia cx coisipositione soluitur per diuisionem: i Γ talaeta ex diuisione soluitur sper compositioncmnam diuidenda sunt,quae sophista composuit ,& coponenda, quae diuisit. vlputa clim sophista ait alique videre oculis V pulante:tallacia in eo cosistit Obd separat nome inrisa ver
bo vapulante, colligit cu verbo siderenos igitur c contrario. coniugamus in verbo videre. separemus a verbo vapulate-a Vtra
220쪽
Vixaque solutio in distinctione consistit:nam aliud cst, ocu-'Iis-Vapulantcm Videre, & , oculis vapulantcm idcrc: adeo ut hae duae sint diuersae orationes. . Quocirca haec fallacia differt ab ca, quae ex amphibolia sumitur. nam oratio amphibologica est v na, licet multas significationes habeat, licui vocabulum homonymum est unum, etsi plura significat sed coniunctio. N. diuisio, diuersas orationes cssiciunt, quemadmodum ara Sc hara sunt diuersa vocabula. C A P. XXI.
De solutione captionum ex accentu. si Πallaciaecx accentu raro accidit.similiter autem sol- uitur per distinctioncm. nam malum dc mal in re. Mucrbo differunt.
est silmilis. quocirca respondens non TCdarguitur , nisi re rum similitudincm concedat. Verbi gratiae, possumusne candem rem simul facere & fecisse e nequaquam. a qui possumus. eandem rem simul videre-vistisse ρ utique: quia videre non est secer c,sta Pati,licet Vorbum videre ita in Bechatur,vt verba activa infletii solent. ii l
Communia de soluti e captionum in dictis
- 13 n t Eneraliter notandum est,fallacias in dictione con- . I sistentes solui,si sumatur oppositum ei; ex quo sophista est argumentatus:veluti si ca quae sophista coniunxit, sciungantur:s quae seiunxit,coniungantur:si sophista acccntu acuto si usus, nos grauit aut si ille graui , Mos acuto: si in homonymia vel amphibolia vocabulum aut orationemon' is. η alia i significatione , quam sophista: si in fallaciai ex figuUMMA'nis accipiamus oppositum , veluti cc