장음표시 사용
241쪽
L I B. I. 229bliquo: veluti,non musicum fit musicunt, & ex non musico sit muscu: modo latum in recto, Vt, homo fit musicus, no ex homine fit music' modo latum in obliquo, ut, ex aere fit statua,no,qs fit statua. V.Simplex γνο νον est in duplici disterentia: quoddam enim permanet, ut cum homo fit musicus, manet homo: aliud non pomanet, Vt non musicum perit, cum ex non musico fit musicus. His premunitis,iam de principiis dicamus:& primis generationis, seu ex quib. res fiunt: postea de principiis ex quibus res constant. 3 In omni generatione necesse est aliquid subiici, quod fiat.atque hoc cst numero unum: ratione duo quia diuiditur in partem permanentem,S partem non permanentem. veluti cum homo non musicus fit musicus: subicctum quod sit, est homo non musicus: & homo quidem permanet, etiam postquam muscus factus est: non musicus vero
Id quod permanet, tantum effertur in recto casu,
ut, homo fit musicus: Vel tantum in obliquo, ut, ex aere t tua. quod vero non permanet troque modo dicitur:Vt,non musicum sit musicum,dc, ex non musicos muscum. Item compositum pronunciatur utroque modo: Veluti, homo non musicus imus cus 3 ex homine non musico sit homo musicus.
1 T Quod dixi, in omni generatione requiri aliquod subicinum,per inductionem probari potest. 6 Principia igitur generationis sunt, id quod fit, Mid in quod mutatur.Id quod fit, est subiectum priuatione affectum. id in quod mutatur,est serma. Quare tria sunt generationis principia: id est, materia,quae cst subiectum:& priuatio, quae est terminus a quo: de λrma, quae est terminus ad
7 Principia, ex quibus res per se essentialiter constant,sunt materia dc serma. nam rcs cx priuatione non constat:sed priuatio adueniente serma perit. ac priuatio mate-riae accidit,quatenus materia est priuata forma. sed materia magis ad cns accedit,quam priuatio. forma vero est omnino unum principium. 48 Ex dictis constat, principia esse contraria,& non Contraria. nam termini, a quo dc ad quem, ut non musicum α musicum,sunt contrarij. materia vero & serma,ex quibus
242쪽
res constantini homo dc mu sidus, inoli sunt contraria. ι 9 Rursus constat, quodammodo duo, quodammodo tria esse plincipia. numero namque duo sunt:videlicdt id
quod fit, e id in quod mutatur. sed id quod fit, cum sit subiecto unum ratione sunt duo,idcst, materia de priuatio: adeo ut hac ratione tria snt principia, materia,priuatio, Orma. so Materia prima per proportioncm cognoscitur. vi enim se habet materia secunda, puta ars ad stati iam , dc lignum ad lecticam: ita etiam se habet materia prima ad sub stantiam dc Cias.
s,m quem veteres philosophi ob principiorum tinciderunt, dissolutio.
ignorationem Cap-ῖ Xposita principiorum doctrina valet ad dissoluen iam vulcrum dubitationem, qui sic ratiocinabantur : Si quid fit:aut fit ex en triaut ex non cnte. sed nec fieri potest cx ente, inta quod est,non .fit,dc quod fit,nondum est: neque ex non cntc,quia cx nihilo nihil fieri omnes philos phi concedunt. nihil igitur fit:.consequenter unum est cias, quod semper idem manet, licet videantur plura cilc cntia, quia variae formae in uno illo ente modo occultantur, modopalcfiunt. Haec dubitatio soluitur ab Aristotele duobus modis. Primo per distinctionem eius quod cst per se vel per accidens.Secundo per distinctioncm potentiae dc actus. Quod ad priorem solutionem spectat: quemadmodum ens non fit per se, quia iam est, sed fit per accidens, quatenus accidit ei quod fit : utputa dum fit homo, sit ens, quia homo est cias,
non tamen fit ens simpliciter) ita etiam ex ente Vel cx no'. cnte fit per accidens id quod fit. etcnim fit ex materia, qua per accidens non est cns, quatenus scilicet ei accidit priua tio, quae non est ens. Rursus fit ex non ente, id est, ex priua- . tione,non quatenus priuatio est non cias, sed quatcnus accidit enti, id est materiae. Quod ad posteriorem solutionem pertinet: id quod fit ex eo fit quod est potestate, non actu: id
vi , ex materia, quae actu priuationem habet, potestate verbi ormam, quoniam est apta ad formam, qua priuata cst, re cipiendam.
243쪽
C A p. X. Reliqua de principio naturalibur.
1Σ Α Lij quoq. philosophi praeter Aristotele,materiam 'uri prima aliquo modo noucrut.scd corum cognitio est imperfecta,S quibusdam crroribus polluta.I. Namque a copertit materia pro ente,Vt Parmenidis argumetu vitaret:cuc nimParmenides sic argumetaretur: Quicquid stprςter ens, no est ens: ergo si fieret ens, fieret ex no ente: hoc Coccsscruti tanquam veru simpliciter,ens ficri simpliciter ex no ente, id est cx materia,qua putarui esse no ens. nos verb ia docuim' nihil fieri simpliciter ex non ente,sed per accidens: item materiam habere rationem ciatis: priuationem Vero , non Ciatis. II. Non disiunxerunt inter unum numero,&Vnum potesta-ic sed quia subiectiim est numero unum,putarunt esse omnino simpliciter unum. nos autem ostendimus subicctum, quod est unum numero esse duo ratione scii potestate: quo niam aliud cst materia aliud priuatio,quae materiae accidit. Si
quis obiiciat Platonem quoque posuisse subiectum duplicis rationis seu potcstatis: quoniam id duplici nomino significauit,appellans magnum . paruum: respondebo, nihilominus
Platonem errasse: quia magni Sc parui appellatione significauit solam materiam,nulla habita ratione priuationis. quapropter tria Platonica principia, magnu δc paruit,dc idea, dilicruta tribus principiis Aristotelicis,materia,priuatione,& forma. 3 Neque vero paruum cst discrimen inter matoriam &priuationem. I. Namque materia una cum forma est causarem perficiens,priuatio vero rem non esticit,sed potius inte rimit,quippe quae sormam,id est,rei cilcntiam tollit. II. For ma cst res bona,diuina,& expeteda: priuatio Vero est ci con- itraria, quae cana non appetit,quandoquide nihil appetit suum contrarium,1 quo perimitur, alioqui suum ipsius interitum appoteret,quod non est dicendum: materia autem formam expctit, quia per cam perficitur.Vt enim foemina, quo persectior fi cupit csse masculus:& quod est dcforme, cupit esse Pulchrum: ita materia,quae ratione priuationis sibi acciden iis est deformis,per formam ornari expetit. III. Cum res gignitur,priuatio interit,materia vero non interit, quia non per se,ied ratione priuationis cst ortui interimi obnoxia.
244쪽
loquimur enim de prima materia,quae definitur primum c tuique rei subiectum,ex quo insito res fit per se,non per accis dens. Dico subiectum,ut separe ita materiam a forma. Dico pr mum,ut seiungam materiam primam a secunda. Dico ex quo insito res ',ut distinguam materiam a priuatione. Dico per se, λέ- per accidens, ut secernam generationem cssentialem ab accidentaria. materia namquc prima ideo dicitur, quia substantia ex ea fit. s. 's Dictum est de prima materia. prima Vero forma non ad physicum,sed ad metaphysicum pertinet, Vt notauisu p.axiom. Io. de naturalibus auis sermis posterius agemus.
De natara, ct eo quod halet naturam, vel ea secun
VM natura sit vocabulum πιλ- ιον. Mctaph. 4.ca. . Themist. dc Simplic. hic,& cap. seq. B oet in lib.de duab. naturis, Aueri in Epit. Metaph. Avicen. I. sum cientiae, cap. 6. hoc loco acci pitur pro principio interno,Vnderes habet, ut moueatur,vel quiescat. hanc scholastici vocant naturam n turata,quemadmodum Deum appellant natura naturalem. Σ Haec natura ab essentia Sc quidditate,non re, sed ratione differt nam proprie loquendo,quatenus facit rem esse id quod cst ,vocatur cilentia: quatenus autem ponitur in dC- finition
245쪽
L I B. II. χ33 finitione explicante quid res sit,appellatur quid ditas: deni
que quatenus est eausa motionis, licitur natura. 3 Citni autem constet qualdam res moueri, superiori lib. cap. 2. parti c. f. constat etiam osse naturam, quae est illius motus causa S prii cipium.
Naturam alij aliter definiunt, teste M. Tullio lib.1.
de nat. Deor.nos,aliorum definitionibus reiectis, ut Mercuria Tris megisti,& Pythagorae, qui cxistimarunt naturam csse vim quandam , seu formam absolutam a prima causa, per omnes mundi partes diffusam. Auic.l Suffic. cap.7 Albe ri. hic, trach. l. cap. I. M Zenonis qui natu Iam ita definiuit,ut eam diaceret igncm esse artificiolum ad gignendum progredici tena via,reserente Cic.Σ. de natu.Deor: Aristoteleam definitionem amploimur, ac dicimus naturam cile principium motus uiternum,primum,dc per ii , non per accidens. Cum dicimus principium internum,& per se: distinguimus naturam ab arte quae est principium externum, ut clim faber efficit lecticam vel est internum per accidus, vcluti cum me dicus medetur sibi ipsi,quoniam accidit mcdico ut aegrotet quin etiam secernimus naturam a casu Sc fortuna, quae sunt principia per accidens,ut exponetur c. F. Sc quidem externa: quandoquidem roseruntur ad genus cause cilicientis, cap.6. particiis. II. Denique natura seiungitur ab omnibus causis cxternis. Cum dicimus primum,seiungimus naturam Eprincipio secundo id est,a qualitate,a qua est motus.Vt clim terra descendit,natura terrae est causa prima,grauitas autem est principium secundum quia natura terrae cst causa grauitatis.1 Ardua quaestio est, quomodo principium accipiatur in hac definitione, id est, intelligaturne principium activum,an passivum, an Vtrumque. nam omnes hae sententiae suos habent auctores. nos postremam interpretationcm probamus,ac dicimus naturam in viventibus.csse principiu tam activum quam passuum: in reliquis tantsim passivum: quai doquidem viventia mouentur a seipsis, vitae experti a m uentur ab aliis. Phys. 8.cap. .
6 Quaeritur praetcrea, num motus coeli sit naturalis, Mqua ratione naturalis dici possit. Nos cum Aristotele dici mus motum Coeli csse naturalcm.1. dc coelo,c.2. Et siquidem coetu accipiatur pro aggregato ex intelligentia dc corpore
246쪽
coelesti,ut 2.de coelo,c.la. habet in se principium motus tarii activum,id cst,intelligentiam,quam passivum, id est,corpus. sin autem ut plerumquc coelum sumatur pro solo corpori', quonia intelligentia non cst forma informans, sed asi licias, Vt nauta naui tantum habet principium passivum. 7 Insuper quaeritur,an hςc naturae definitio conueniat
animae.Nos aiserimus animam esse naturam:quonia est acti uum principium intcrnum motus,&cit forma informans, alibi demonstrabitur. Ceterum fornaae assiitcnti, Ut nautae, Icccclasti intelligentiae, haec definitio non conuenit. Non moucor co,quod naui cura habeat in se nautxvi detur nati ta esse internum principium motus: haec enim cst pcr acci dens, ut nauta sit in naui, clim non sit pars nauis: nos autem principium internum vocamus,quod cit intcriium Ier te, id est,quod est pars citctialis Tei,ut materia Miserim. Excipimus ergo animam intellectitu' quatenus imici lectiva est. n,etsi ratione essentiae cst forma informans tamen ratione facult tis abiuncta a materia,& a motu lo. de partib animal. cI 8 Dubitatur cur motus violenti non sui naturales, vicit in terra sursum fertur: liquid ei habet huius motus princi . pium internum pastilium,id est,materiam Rc spondeo, materiam spectari debere on per se sed ut est per formam in sol mala:& quamuis maioria terrae,si per ic spectetur, a quc pos sit sursum ac deorsum ferri: quatenus tamen formitcrrq aam recepit non potest ullo modo d: ci principium ascensus, dea tantum descensus: quia haec forma est causa grauitatis: gratii tas autem est instrumentalis causa descensus.
9 8ῖ .Quod dixi de motibus violentis,idem dicendum domo tibiis artificiosis nam hi quoque sunt violeti, voluti cura lignum caeditur,ut ex eo fiat statua. Denique vi motus dica tur naturalis , non suficit rem posse eo motu cieri: sed opus est,ut motus sit eius naturq id est,sorins consentaneus: quod ita demum est,si comicniat ci qualitati, quae est instruimen tali vcausa motus ut grauitati ut leuitati. ἔio 's Insuper quaeritur, an natura si in quacumq e principium ta motus,quam quietis.Respodeo, latam naturae de finitionem sic esse intelligenda: ut si res moueptur, natura sit principium motus. si quiescat, sit principium quietis. si vero modo moueatur,modo quiescatuit principiti motus, ta quie-
247쪽
tis secundum hanc expositionem natura est in coelo princi pili tantum motus, in animalibus M plerisque aliis rebus est Principium motus quietis.Ergo particula ct in naturae de finitione posita, tam disiunctionis, quam coniunctionis vim
habet. t i :u T Adhaec quaeritur, utrum quies in definitione naturaesumatur proprie pro priuatione motus in subiecto apto ad
recipiendu motu,an ctia includat immobilitate, quae Coae-n it. rei no recipienti motu.R. es*6deo, nulla esse rem natur te, ρος sit omnino expers motus: proinde quietem accipio insignificatione propria. quod. n. est immobile,no est naturale.
I uram habet , quaecumque in se principium illud
motus habent,per quod naturam definiuimus. atque haec innia sunt substantiae corporeae ex materia de forma consta tes natura namque dicitur & de materia quae est subiectu Mde forma, quae cst in subiecto. Ne intelligas hic subiectum accidentium, quod est substantia composita cx materia Mforma: sed subiectum formae, quod cst materia. ii is Hoz, quod naturam habet, est subiectum , in quo Physica vcrsatur. tb ii ι Secundum.naturam dicuntur tam haec, quae naturiram habent, quam corum propriae affectiones, quae eis per se insunt secundo modo dicendi per se. i Natura in formam & m teriam diuiditur. I. Igbitur materia est natura rei materiatae : ut probatur veterum
auctoritate, qui non solium dixerunt m/teriam esse natu ram,sed etiam solam esse naturam , quasi omnes formae sint accidentia Exempli gratia, lignum est natura lecticae, forma Vero lecticae est accidens. quod quidem Antipho probabat argumento a coniugatis: quia natura dicitur a nascendo, Graece φυσις -- αυ quod si lecti ex ligno viridi facta sit, atque ex ca defossa aliquid nascatur: certe non nascetuelcctic , sed lignum lecticae forma carens. Quocirca qui putan
ni unam esse materiam, puta acrem, Mi aqua,consequeter dixerunt unam esse natura. qui vero multas vel infinitas in
terias statuerunt,similiter multas vel infinitas paturas pusup runt. Natura autem, siue una siue multiplex sit,aeternam esse pronunciarunt,diccntes ea nec gigni nes interisqpςr se, sed Tatione accidet tu mutatione circa ipsa fieri,quonia accidetia
248쪽
infinities in materia gignuntur,oc intereunt. Hanc Vctorum sententiam probamus, quatenus dixerunt materiam csse naturam, non quatenus soli materiae hoc tribuerunt. Secundo a namquc.natura dicitur deforma. immo secundum Aristo- . telem magis forma,quam matcria,cst natura, quae sententia 4 Confirmatur tribus argumentis. Primum argumcntum cst:
quia sicuti dicitur aliquid non esse secundum artem,nili habeat formam artificiosam : utputa non dicitur lectica, nisi habeat formam lecticae, quamuis adiit materia ; id est, lignum) ita non dicitur secundum naturam , nisi habeat se
mana naturalem. mput, non dicitur caro, nisi habeat sor mam carnis. patet igitur, non solum naturae nomen Oonuenire formae, sed etiam magis ei competere , quam materia: Secundum est argumentum Antiphontis, quod contra eum. retorquetur. etenim si lectica non est natura, lignum autem
est natum,quia lui diccbat Antiphon in ex lignea lectica naso o scitur lignum,non lectica: certd forma ligni est natura. Iti de naque forma hominis est natura: si quidem cx homine homo nascitur Eadem est ratio aliarum formarum naturalium. Forma vero lecticae ideo non est lectica, quia non ost forma naturalis,sed artificiosa.Tertium argumentum sumitur ii generatione, quae Vocatur natura, Graece et, qui, d est via ad naturam, id est, ad formam. si igitur generatio propicrformam appellatur natura,' muli , magis forma dici potest
16 Qui id si forma est natura, etiam priuatio aliquo modo est natura, non quatenm cst priuatio, sed quatenus acci dit formae. Verbi gratia priuatio animae est natura, quatenus accidit formae seminis. Forma namque seminis includit
priuationem animae,ac perit adneniente anima. semc igitur,
quatenus habet sormata seminis, non habet sormam animvised est aptum ad eam formam recipiendam .sic cia in accipiatur priuatio,id est non pro pura negatione,sed pro aptitudi ne ad formam recipiendam. nec aliter est accipie dum,quod supra dictum suit materiam,priusquam accipiat formam,csse affectam priuatione: non cnim materia est umquam per se sine omni serma sed dum habet aliquam formam, dic tur esse priuata alia sorma,ad quam recipiendam apta est.
249쪽
uomodo 'ficus dita uisur a uiathematico, a primo philoso- .. phoo circii quid versetur. in O Xpositis pri ipiis naturalibus, materia , serina, & CV Σ. i / . Upribatione,distinguindus est planteus , mathema
tico uni inuri mathematii aruni disciplinarum aliς sint si Periores,quas vocant subalterirantes, Ut geometria & arith metica aliae inferiores,quas appellam subalternatas,ut optuca &musica:dubitatur; quomodo ab utrisque physica separe 'tur. nam punct lineae, superficies,& soli da, quae conderantur, geometra reperii iniurii, iebus naturalibus. rursus astrolo- gia tractat de Sole,5 Luna,quae sunt res naturales. Nec dici . - , potest physictim explicare Solis & Lunae essentiam, astrologum declarare corundem accidentia: quia physicus tam accidentia,quam essentia considerat. Ad propositam quaestionem sic respondemus: Physicus cosiderat lineas,superficies,do cet quatenus sunt hi materia, id est, quatenus sunt termi ni corporis naturalis: Geometra vero eadem considerat perso A in abstracto.nec propterea est reprehendendus: quonia haec per intellectum possunt abiugi a materia. vcrum hi potius sunt reprehendendi, qui ideas ponunt, propicrca quod abstrahunt a materia formas naturales, quae non possunt abstrahi, ut stiri ematicae. Astrologiis autem lineas,superficies,& cct.sumit a geometra,eaque accommodat rebus naturali- bus,ut Soli M Lunae. Quocirca astrologia medium locum tonet inter geometrium , de physicam : resertur tamen potius inter scientias mathematicas; quam ad physicam: quia semper in scientiis ni austem habemus ratibilem modi confiderandi,quam rei eonfide a a :& res qbidem, luς i h astrologia consideritur, est physica, bd modus considerandi est yiathematicus,& demonstratibnes strenui, ur ex geometria. uod dixi de g)6nistri gen eralites cstilitelligendum de mattaematicis superibimus:& quod dixi de astrologia, generaliter est accipiendum de mathematicis inferioribus. - 18 dictis' colli itur,respli si cis beξ secundu mate tiam esse,nde sitiemaleii sed esse secύIim ratinam in materia existentc. nam forma est,quae ut vulgo dicitud dat esse rei. sic simum dicitur ratione formae in materia, id cst, pro-- gg
250쪽
pter curvitatem narium. Iii summa physicus tractat de com- posito ex materia dc forma: proinde tractat de materia, d de
19 Sed hoc ipsum in dubium rouocatur, utrum caedem, diueri u Lientiae maturi in oc forim ' coiissideton San.
veteres plutosophi iure solatia materiam consideraei. t. vix enim Empedocles S Dempcritus formami Vtige uni. n autem non soli in materiam, sed etiam forinam ad c0nside' rationem physicam. pertinerς tribus rationibus probamus. Prima ratio cita simili: quia tam fornatae , quam m)tcriae Corgnitio pertinet ad artificci quemad inodum cc sinator is, teriam A formam domus lapsi e ςOct. Alic Myi at con cipitur Ad andem scientiam pertinet suns, S ad quod est eius finis gratia:atqui forma est finis,cuius gratia est ateria: ad eandem igitur scientiam pcrtipui sorma dc mat iJ. qua re cima omncs concedant materiam ad physicum pertinere,
serinam quoquc ad eundem spectarc fa endum cst. Qu9d in
aute in forma sit sinis materiae, M i teria sit propter forma, patet, cum quia motio continua cst a materia adis mam, atque huius motionis extremum dia optimum cst forma, quod cxtrcrium M. optimum cst finis: tum etiam quia sic se res habet in artibus, ut ligna dolantur, S lateres coquuntur in grat igni domus. Quapropter non contingit, yt videamuβdatis a natura oculi :neque con in gaz Vt audian id tis au filius: sed natur avx nihil frustra facit, o Colos dς st, yt cer- nainus auro laudiamus linguam,Vt loquam' Lot in tia ratio cshquia materia S forma inter se referuntur rctata vero spectant ad candem scientiam. . . . , Σo Ex dictis colligitur,physicuna n'n considerJre Omnes forinas,sed tantum nateriales. nam quae sunt a matcri
abiunt x,ut coelestes intellige 3tiae, spectantad. a paphysi cur'. Quid igitur dicendum anim hum ii equoniam est
forma hominis, de est coniuncta cum materia , iid est, cum corpore, a quo tamen reipsa separatur, adeo vi ctiam per sqconsistat: quatenus est causa naturalis id in sorma hominis, in physica coiisi rari debet quatenus cm degit separata a corpore , non est physicae, scd. mctaphylicae conicin