장음표시 사용
261쪽
9. VI. Monstra non euertunt nostram sententiam,sed potius confirmant: quia sicut ars dicitur agere propter finem. licet cum semper non assequatur, sui medicus sanitatis gratia propinat pharmacum, quamuis per errorem propinet pharmacum perniciosum ita etiam dicendum est, naturam agere propter finem, quamuis non semper cum finem asse quatur, veluti cum producit monstra. VII. Somen est, ii tura institutum, Jc mutatur,ut formam animalis recipiat: ergo propter hunc finem natura in cam materiam agit, id est, ut procreet animal. VIII. Pcccauit Empedocles, qui contrariam sententiam defendit,ponens mostra,Vbi natura m
gis agit propter finem, id est, in animalibus, non ubi mini sapparet finis naturae, nempe in plantis cur enim dixit, initio mundi creata esse botii gena, androprora, id est,inonstra, tuorum posterior pars est bubula, anterior humana, quam viti gena, cleoprora, id est, plantas, quarum pars inferior sit vitis, superior oleat IX. Si natura non agerct propter finem, sed ipse finis casu accideret: hoc obtineret cliam in semine.quapropter ex quolibet semine fierct quaelibet res: quod est perspicue falsum. X. Res naturales a principio aliquo interno motae,perueniunt ad aliquem finem,ita ut ab alio principio ad alium finem, ab codem autem principio semper aut plerumque ad eundem finem perueniant: ergo huius finis gratia est illa motio naturalis .ccteriun si mrω ad cum finem p cruenirent dici posset naturam casu cum finem assequi: quod enim habet rationem finis potest fieri casiLvcluti possum ire in forum conueniendi mei debitoris causa, Mi omina ctiam alia de causa in forum profectus, casu incum debitorcm ibi reperire sed hoc quod est casu,raro accidit,ut sup . fuit cxpositum.Si quis obiiciat naturam non consultare, respondebo, etiam quod non consultat,posse agere propter finem. ut faber non Consultat,virlim clauem ex ferro, an ex ligno facere debeat,sed sine ulla deliberatione facit ex ferro: facit tamen alicuius finis grati id est,ut sera aperiatur. i. C A P. I X. uomodo sit necessitas in rebus naturalibus. έ Am videamus quomodo necessitas in rebus natura- C p
Llibus reperiatur. Veteres putabant omnia fieri ex
262쪽
necessitate materiae,quae quidem cst simplex & absoluta nς cessitas tputa quia talis suit materia, idcirco dcntos ante xiores sunt acuti, molares autem lati. secundum Aristotclcni autem necessitas cst ex suppolitionc finis: adeo ut natura non producat tales dentes, quia talis fuit materia: scd c contrario,quia tales dcntes esse oporte natura talem materiam parauit huius finis gratia. 61 Sicut igitur in syllogismis, ita in rebus naturalibus necessitas consecutionis non reciprocatur. scd dissimilitudo est: quia in syllogismis arguimus a materia ad iliacm, non asinc ad materiam,id est,recte arguimus a propolitionibus ad conclusionem , non contra a conclusione ad propositioncs.ctenim propositiones sunt partes tamateria syllogismi: conclusio vero est finis.&,si propositiones sunt verae,ctiam Con clusionem veram esse necessc cst. sed quamuis conclusio sit vera, propositiones tamen possunt cile talis, ut ex lib. Prior. didicimus. in rerum autem natura ncccsitas contrario mo do se habet: quia finis non potest esse sine matcria, sed materia potest esse sine linc itaque non est arguendum a materia, ad finem,sed a finc ad materiam.Vcrbi gratia, cst lutum, ergo tcrramon E contrario est terra,ergo lutum. Similiter in rebus artificiosis,si est domus sunt etiam tigna , dc caemcnta,sine quibus domus non constat sed haec possunt esse abs que domo.
66 ' Quamuis igitur physicus demonstret per omnia
causarum genera,Vt supra dictum fuit: magis tamen demonstrat per finem, quem diximus esse λrmam, quam PCr m
6 Ac serma seu sinis est praecipua pars dcfinitionis : nihilominus tamen etiam materia in definitione ponitur , propterea quod forma non potest esse sine
68 Hoc loco quaeri potest,quid sentiendum sit de fato,cuius necessitate omnia fieri Stoici asseuerant. Augusti nus lib. . de ciuit.Dei cap M in lib. de doctrina Christiana, de alibi, item Gregorius homilia Io. epiphaniae, fatum esse negant. Alexander Aphrodisiensis secundum Aristotelem admittit, ita ut fatum sit natura : & quemadmodum natura non sempfr assequitur suum finem, ita etiam sato non sem-
263쪽
per idem eueniat. Mea sententia latum reperitur in secundi et causis,quatenus a prima diriguntur,x ut Bocr. lib. . de con- sol philoso. prosa 6. definit; fatum est inhaerciis rebus mobi Ii bus i inmobilis d ispositio,per quam diuina prouidentia suis quaeque nectit ordinibus. 69 Idem igitur effectus fortunae, prouidentiae diuinae,&fato adscribi potest. quatenus cnim ciscitur a secuniada causa praeter eius scopum, sortuna est. quatenus autem est a prima causa,est a diuina prouidentia.denique quatenus non est a Deo immediate, sed per secundas causas , diciturnio fieri. Hinc est, quod Iureconsulti passim eosdem esse mis modo casu,vel fortuito, modo Dio fieri dicunt. sic Vir gilius lib. 8. aeneid.fatum M sortunam coniunxit,illo versu, Fortuna omnipotens o ineluctas se fatum. mi posuere loco.
AMi P motus. Xpos ITIs rerum naturalium principiis, e Cap rum communes affectiones sunt enarrandae: quae quidem sunt, motus, finitas vel infinitas, locus, qui ex quorumdam sententia nihil aliud est quam inane,& tempus:ac primo loco diccndum de motu, per quem naturam superiori libr. axiom. 6.definiuimus.
264쪽
2 Motum esse,quia vel omnes vel aliquae res moue tur,supcr.Iib cap.2. parti c. 6. suppositum fuit. quid autem sit motus facilius inxelligetur, si quaedam praemuniuerimus. LAlia sunt tantum actu,ut coelcstes intelligentiae: aliq tantum potestate,ut auctio numeri in infinitum,dc diuisi0 magnitudinis in infinitum : alia constant ex potestate, M actu, Vt res naturatcs,quae constant ex materia dc sorma: siquidem mare teria est pote stas, forma cst actus. II. Quaedam sunt relata ratione cxsupcrantiae de defectionis, ut magnum dc paruum,
multum δc paucum:quaedam ratione actionis N pallionis, ut mouens dc motu na: alia aliis modis,quae ad praesens institutunon faciunt. III. Motus non reperitur extra res, quae In uentur:sed quicquid mouetur,aut secundum substantia mouetur,aut secundum quantitatem, aut secundum qualitatem, aut secundum locum.Secundum substatiam mouetur, quod Oritur,vcl interit. secundum quantitatem, quod augetur, VcI minuitur. secundum qualitatem,quod variatur: secudum locum, id quod locum mutat. IV. In omni categoria sunt duo opposita: ut in substantia sorma,&priuatio: in quantitato Pe sectum impersectum: in qualitate album,dc nigrum: in ca tegoria ubi,supra,& infra. V. Tot sunt species motus,quot
sunt entium genera,in quibus motus reperitur. quare sum in quatuor categoriis motus reperitur,quatuor sunt motus genera: videlicet ortus & interitus in substantia, auctio de minutio in quantitatrivariatio in qualitate , loci mutatio in
3 Motus definitur actus rei mobilis. ut variatio cst a ctus rei variabilis , auctio dc deminutio est auctio, & dc mi nutio est rei quae augeri 8c minui potest, quatenus est talis. 1atio est motus rei quae serri potest, quatenus ferri potest. O
tus A interitus cst motus rei ortui de interitui obnoxiae,qu tenus ortui & interitui obnoxia est.
Haec definitio multis argumentis probatur. I. Quia
tunc motus est, cum mobile actu cst. ut aedificatio tunc cst, cum aedilisabile actu aedificatur. quod argumento est, mo tum esse actum rei mobilis. II Motus aut est actus rei qu eenus illa res cst, aut quatenus ea res mouet, aut quatcnus mouetur: sed prima duo membra sunt falsa: ergo tertium cst erum. exempli gratia, refrigeratio aquae calidae est actus il . lius
265쪽
Ilus aquae, non quatenus 'est aqua, nec quatenus agit,id est,c lefacit, sed quatenus restigeratur. III. Actus rei aedificabilis quatenus est aedificabilis,aut est disicium aut aedificatio : atqui non est aedificium , quia perfectum aedificium non est amplius aedificabile: ergo est aedificatio. Quod dixi
de aedificatione, idem obtinet in aliis motibus: nempe omnis actus rei mobilis , quatenus est res mobilis , est
IV. Motus aliter definiri commodo non potcst. cuius rei argumentu est,quod alij philosophi praeter Aristotelem male exposuerunt quid sit motus:ut Pythagoret,qui dixeriit
motum esse diuersitatem dc inaequalitatem,& non cias: nam hac definitione vel significant diuersa,inaequalia, Sc non cntia moueri, id est,cile entia motus: aut esse terminos motus quia i cilicet res ex his, vel ad haec mouetur: utrumuis autem dicant, falluntur. Etenim si priorem interpretatione 'accipiant: oppono, quod fine motu esse possunt res diuersae inaequalcs,M non entia. Verbi gratia, lignum & lapis sunt res diuosae. & ponamus esic res inaeqqales; nihilominus tam cia fieri potest,ut putescant,non moueatur. rursus chim erade hirco ceruus sunt non cntia, nec mouentur. quapropica
cum in his repcriatur diuersitas,inaequalitas, &priuatio entis , non tamen in eis insit motus: perspicuum est,aliud esse motum , aliud esse diuersitatem, inaequalitatem, & non Cias. Si vero posteriorem interpretatione sumant: oppono quod omnis motus cst inter opposita, ut ex albo ad nigrum. sic motus est adiuerso ad idcm, ab inaequali ad aequale, a non cnte ad cns: & contra ab eodem ad diuersum, ab aequali ad inaequale, M ab ente ad non ens. quocirca motus non m sis est diuersitas,inaequalitas,dc non ens, quam identitas,aequalitas,& cns. Non me latet, quam ob causam Pythago rci maluerint referre motum ad diuerstatem, inaequalitatem,& non ens,quam ad identilaton,aequalitatem,& ens, nempe quia haec sunt Mfinita, illa verb, cum habeant rationem priuantium, sunt indefinita, ac motus quoque est i ,
res indefinita, propterea qubd nec est simpliciter actus, nec potestas sed actus imperfectus,id est, coniunctus cum potestate. V. Aut motus est priuatio, aut cst actus, aut potestas, aut actus imperfectus, id est, ut nos definiuimus) actus eius
266쪽
quod potestate est: sed neque est priuatio, nec actus,nec pote stas': relinquitur orso, ut sit actus cum potestate coniunctus,sicuti dc iutinus.
De mouente,ct eo quod mouetur. in
s Es mobilis, quando non mouetur, dicitur quiesce L .re: quoniam quies cst priuatio motus: priuatio autem non inest, nisi in subiecto apto ad iccipiendum habitum. quare ut caecitas non tribuitur lapidi, quia lapis videre nequit,sed homini,quoniam homo ccrnere potest: ita etiam quies inest in re mobili,non in re immobili. 6 Mouens physicum, dum mouet, mouetur: quia
per Contactum mouet, idcόque agendo rcpatitur. Obserua hoc axioma verum csse in omni mouente physico, non in omni mouente physicu. nam primus motor, id cst, Deus primo mobili id est coelo tribuit motum physicum: primus tamen motor non Cst mouens pitysicum , quia noncst res naturalis , scd supernaturalis : nequc mouet percontactum, quia est abiunctus a materia: idcirco agendo non rcpatitur, dc mouendo non mouetur. sed de hoc dicetur libr. 8. 7 Omne mouens physicum agit per suam formam. cum cnim actio pertinet ad citcntiam,agit per formam cia sentialem, ut cum homo gignit homincm. cum autem actio est in accidente, agit pcr suam sormam accidentalem, ut cum ignis per calorem Calefacit. ι .8 Subiectum motus non est res mouens, sed res mobilis. nam motus est rei mobilis,seu in re mobilimon cst autem in mouente,sed a mouente.
9 Idem est actus mouentis, &mobilis,id est, idem
cst actus seu idem motus, quo mouens mouet rem mobi- Iem,dc quo res mobilis mouetur 1 mouente: quia inter duo relata est una relatio:proinde inter mouens Zc motum est na motio. Opponitur I. qudd mouens est agens:&quod mouetur, est patiens: atqui actus agentis, est actio: actus
patientis, est passio: actio autem dc passio differunt. Respondeo
267쪽
spondeo virum & eundem actum esse, qui diuerso respectu vocatur actio,& passio: alioqui, nisi ita dicamus,ssequetur ali qua absurditas quod ita ostendo:Si actio pallio sunt diuersi
actitis: aut ambo sunt in agente: aut patiente: aut actio est in agente,passio in patiente: aut e contraria passio est in agente, actio in patiente. Non esse utrumque in agente, patet: quia iam docui motum esse in re mobili, quae non agentis, sed patientis rationem. Non cilia utrumque in patiente, probatur: quia sequerentur duae absurditates. Vna est, actum a Gntis non esse in agente, sed in alio, id est, in patiente. altera est,quod crunt duo motus in eodem subiecto, id est, in re mobili. Actionem esse in patiente, passionem in agente, perspicue est absurdum, nec eget refutatione. Non cile actionem in agente, passionem ita patiente, probatur: quasi
actio cst in agente, motio est in mouente: proinde aut om-nc mouens mouetur , aut aliquid non mouetur , in quo
est motus : quorum utrumuis dicatur , est falsum : quia primum moucias ut sup. notaui , lib. 8. demonstra bitur est immobile. II. opponitur , quod agens S pa- patiens specie disserunt : ergo eorum actus seu motus sunt
diuersi. III. Opponitur, quod si ide* est actus agentis de patientis , id est actio & passo, etiam agere M pati idemerunt : quod est falsum. Ad secundam obiectionem respondeo actionem dc passionem re idem esse , ratione differre : quoniam vocatur actio , quatenus ab agente proficiscitur: Sc passio, quatenus in patiente recipitur. Ad tertiam obiectionem respondeo tribus modis. Prineth ncgo, si agere dc pati sint idem , inde colligi omne agens pati : quoniam haec consequentia non valet, nisi agere dc pati sint omnino idem e atqui non sunt omnino idem, sed ratione differunt. Secundo respondeo,ctiamsi actio ascsio ponantur esse idem, non tamen propterea agi dc pati
esse idem: quemadmodum etiamsi una sit inter duo di stantia , non propterea hoc distare ab illo , & illud ab hoc , sunt idem. Verbi grati1 , una est via Lugduno de
Lutetiae interiecta: non tamen idem est ire Lugduno Lutetiam , M Lutetia Lugdunum. Tertio respondeo , a ctionem M passionem non esse idem , sed tantum a cidere eidem motui; adeo ut idem motus Vocetur actio.
268쪽
quatenus est agentis in patiens: dc passio,quatenus est patientis ab agente. .
Desteriali operfecta motin definitione. io Z Vm ex dcfinitione motus generali colligantiu propriae definitiones singularum specierum , e dictis patet motum esse actum motivi dc mobilis, quatenus talia sunt: variationem autem csse actum variantis de varia bilis,quatenus talia sunt: eadem est aliorum motuum ratio. . . Hactenus de motu: sequitur de infinito. CAP. IV. . . APMdum esse de infit 9 Veterum de eo opiniones. ii T E infinito physicum agere debere probatur, clima ratione,quia magnitudines,motus,dc tempora, in quibus physicus versatur,sunt sinita vel infinita: tum ctiam auctoritatc veterum philosophorum, qui res physicas expli cantes de infinito diceruerunt. iΣ Omnes philosophi,qui ante Aristotelem de infinito scripserunt, existimant ipsum infinitum esse principium quoddam entium sed alij statuunt id esse principium per se, tanquam substantiam quandam, ut Pythagoras,&Plato: alii esse principium per acci lcns, quia scilicet primo principio accidit i iit infinitum. i3 Plato igitur Sc Pythagoras partim consentiunt, par atim dissentiunt.Consentiunt,quatenus uterque ponit infiniatum csse principium per se,quasi substantiam quandam. Osentiunt,I.Quia Pythagoras infinitum ponit tantum in rcbus sensibilibus,Plato vero tam in his,quam in ideis.H.Quia Pythagoras ponit infinitum extra mundum, mira quem putat esse infinitas res sensibiles: Plato autem ponit infinitum in mundo,cxtra quem nec res sensibiles, nec ideas collocat. nam res sensibiles ex sententia Platonis sunt in mundo.ideae Vercticum sint res ilicdrporeae,nulli bi sunt.III. Quia Pytha goras ponit Vnum infinitum,nempe par: duo namque pri cipia ponit,par dc impar:quorum illud est infinitum,hoc Veri . ia, id est
269쪽
L I B. III. - 2 ovem est finitum sed Plato ponit duo infinita, magnum de
i. Alij physici statuunt infinitum esse accidens in hς-
rens in aliquo subiecto. quocirca qui dicut unum esse rerum principium,illud aiunt esse infinitum,puta infinitum acrcm, vel infinitam aquam. 1s Qui veri, principia certo ac finito numero ponunt,ca non infinitae,sed finitae magnitudinis esse censent.
is Sed qui infinita principia statuunt, ut Anaxagoras& Democritus, inlinitum ponunt contactu cotinuum: quod secundum Anaxagoram constat ex infinitis partibus simit ribus: secundum Democritum aulcm cx infinitis atomis. praeterea secundum Anaxagoram partes similares, clim in chao infinito estant, a Mente diuina seccrni coeperunt, Mper hanc secretionem res omnes constituunturmon tamenlccernuntur partes similares purae, sed in omnibus omnia sunt commixta,quemadmodum S in chao. verbi gratia, in sanguine inest vivum,de aqua,&c. sed vocatur sanguis, quia plus habet sanguinis,quam aliarum rertim , idei; que aliae res non apparent,ut sanguis. secundum Democritum Vcro atomi distinctae sunt,aeternae, invariabiles,nec ex aliis atomis a liae fiunt,sed ex ipsis omnia constant.
i Quatuor infinit' a veteribus philosophis attribuu-tur. I. Est principium, quod ita probatur: In fiuitum aut ostprincipium, aut habct principium : atqui non habet princi p ium,quia si haberct principium,haberet etiam finem, proinde non eget infinitum: ergo est principium. II. Est aeter numetum quia principia sunt aeterna,Vt lib. I. expositum fuit: tum etiam quia fine caret: quod vero oritur 3c interit, finem accipit: utputa cum oritur pullus, desinit esse ouum: S cum
moritur pullus, desinit esse pullus. III. Secundum eos qui nullum aliud principium quam infinitum posuerunt,infini
tum omnia Continet,x omnia regit. IV. Secundum Anaximandrum,& multos physicos,est numen quoddam. C A P. V. Dubitationes de infinito. is TNfinitum esse, probatur quinque argumentis. I.Tem-Ipus scondum omnes physicos, Platone cxcepto,
270쪽
Physicorum lib. s. cap.I.partic. I .carct principio de sine: ergo est infinitum. II. Magnitudo diuiditur in infinitum, ut lib.
6.probabitur:vnde etiam mathematici utuntur magnitudi ne infinita,ut Euclides lib. i. proposit.Ιχ. ponit lineam infinitam. IlI. Generationum nullus est finis: go oportet sub esse materiam infinitam,cx qua generetur, ne res fiant cx nihilo. IV. Omne finitum terminatur ab alio:Vt aer ab igno, ignis ab orbe lunari aut igitur sunt corpora infinita, aut ii premum corpus est infinitum,quia si finitum esset,ab alio superiori terminaretur, proinde non esset supremum. V. Per intellectum possumus augere numerum , magnitudinem in infinitum: necno possumus intelligere inane spatium infinitum extra ni itidum, in quo spatio infinito nulla ratio suadet unum esse mundum. cur enim sit mundus potius in hac inanis parte,quam in alia,ratio reddi non potest, praelertim quia inane est locus aptus ad recipienda corpora. quod si potest corpora recipere certe ea rccipit: quandoquidem hoc infinitum est aeternum: in rebus autem aeternis potestas est
19 Γ Quaestiones de infinito hae sunt a nobis examinandae. I. An sit. II. Sitne substantia,an accidens, an neutrum horum. III. An in rerum natura sit corpus sensile
CAP. VI. Dissutatio contra Platonem se Dibagoreos, ponentes infinitum
1o πNfinitum sumitur multis modis. I. Infinitum dici- stur,quod non potest pertransiri,ut punctum. II. Id,
cuius transitus fine caret, ut linea infinita apud Euclidem lib. I.proposit. Ir.Vt circulus,Physic. 8.cap. I .partic. I. III. Id, ad cuius finem vix peruenitur, ut via longissima. IV. Ad cuius finem ex accidenti peruenire non possumus, i vorago infinita. Σ1 Praeterea infinitum dicitur vel adiectione, ut numerus augetur in infinitum: vel detractione seu diuisione,
ut magnitudo potest diuidi in infinitum. CV 11 Infinitum non esse substantiam quandam a rebus senta