장음표시 사용
321쪽
L I B. V I I. v 3osi mouebit dimidia partem poderis per idem spatium eodem
tempore. V. Non est neccsse ut mouens dimidiata virtute praeditum moueat id e pondus.Nec vera est sententia Zenonis, sit quid cadens edit sonum,ctia quantacumque eius parte sonu aliquem edere. VI. Mouens duplo maiori virtute praeditu movebit duplo maius pondus per ide spatiu eode tep
re.Hae reo illae uno immiti ira Mouens Potidias Spatium Tempus
ii Supponatur aliquid rem variare Vel augere quadam tenus certo aliquo tempore. Verbi gratia quidam ignis aquae gradus quatuor caloris afferat quatuor horis:& notentur sequentes regulae. I. Quod habet Candem virtutem,va riabit velavigebit eandem rem id est, aeque variabilem, vel aeque auctilem in duplum duplo tempore. II. Quod eadem virtute est preditum,variabit vel augebit candem rem in dimidium tempore dimidiato. III. Quod duplo maiorem virtutem habet, codem tempore Variabit vel augebit ean domici: in duplum. IV. Non est necesse, Ut dimidiata virtute praeditum varici vel augeat eandem rem. Has regulas sequens descriptio ob oculos ponit.
Varians vel Auseis Variatum vel Autium Quatenus variatur velausetur
322쪽
Motum semper fuisse, semper fore.
Cap. I. Videndum , virlim aliquando motus nullus crit,ia aliquando motus nullus crit, an semper aliquis fueritis: semper aliquis crit. nam h c cogniatio tam physico utilis est, quia ad motum pertinet, quam metaphysico,quia hinc cognoscemus primum moto rem immobilem, qui supra naturam est, δί omnium rerum. . . cst principium. 2 In hac quaestione quatuor sunt philosophorum o piniones Prima est Democriti,Leucippi,SE Epicuri, motum semper fuisse,& semper sore: quia in siniti sunt mundi, ita ut semper alij generentur,alij intercant: generatio namque ec . interitus non sunt sine motu.Secunda Anaxagorae, motum coepisse cum mundo, dc numquam desiturum, quia mens diuina, postquam infinito tempore quieuit, postea coepit partes similares ex chao secernere, quae secrctio numquam absoluetur, sed infinito tempore durabit. Tertia Empedoclis,infinito wmpore, modo fuisse motum, modo quietem, N. modo fore motam, modo quietem. ponit cnim motum Empedocles, prout eius verba ab Aristotele accipiuntur, cima ex sphaero fit mundus, vel ex mundo sphaerus: quietem autem, dum manet sphaerus, vel mundus. Quarta Aristotelis , unum quidem esse mundum, sed semper motum fuisse, & semper fore, quia mundus non habet principium,
323쪽
LI B. V III. 3us f Motum semper fuisse Aristoteles probat duobus ar
gumentis. I. Supponens, tamquam per se manu estum, &definitioni motus consentaneum , non esse motum sine mouente & mobili,sic arguit:Si motus non semper fuit, datur a nquis motus primus: sed non datur motus primus: ergo mo ius semper fuit. Non dari motum primum, sic probat:Si daretur motus primus , daretur prior primo : atqui non potest dari motus prior primo: ergo no datur motus primus. Minor manifesta est. Maior sic probatur : Cum aliquod mouens Mmobile efficiunt priorem motum siquidem iam suppositum C st, non esse motum sitne mouente S mobili necesse cst, vel Vtrumque esse aeternum,Vel utrumque genitum: vel alterum csse genitum alterum aeternum. Si virumque Vel alterutrum est genitum: cius generatio praecedit primum motum : ergo est motus prior primo: cum quia generatio est motus quida, id est mutatio: tum etiam quia supponit motum proprie drinum, quia semper generationem motus praecedit,per quePrae paratur materia ad recipiendam formam generatione Introducendam.Sin autem ambo sint aeterna, & Iim antea non producerent motum , postea motum inchoarunt, certeat ea non erant ita assecta, Vt motum producerent, postea vero ita assecta esse coeperunt. mutata igitur sunt, antequam primum motum producerent veluti quia facta sunt sibi in ii i cem propinqua, cum antea essent remota. quare cit ali qua mutatio prior primo motu . Ere est, lianc Aristote lis argumentationem diluere. Cum supponit non esse motum sine mouente & mobili : respondeo hoc vere dici de motu , sed aliam csse rationem creationis. quod ut perspicue intelligatur, notandum est, duplex esse subiectum : at terum quod alterum ex quo. ut c um homo fit albus, homo est subiectum quod fit album . cum autem ex ouo fit pullus, ouum non cst subiectum quod, sed ex quo fit pullus.
Rursus notandum cst discrimen intcr tria genera mutatio num , id est, motum generationem,& creationcm. motus C
nim supponit subiectum quo , id est,subiectum mobile: ut
ambulatio supponit animal ambulans:& dealbatio rem clua dealbatur. generatio autem non supponit subiectum quod generetur : quia antequam generetur, non est: scd suppo-
324쪽
nit subiectum ex quo generetur: quia ex nihilo nihil gigni tur, ut in generatione pulli non est pullus: sed est ouum, ex
quo pullus generatur. crcatio vero neutrum subiectum supponit. quod enim creatur, non est, antequam creetur neque
creetur ex aliquo praeexistente subiecto, sed ex nihilo Pr. terca quamuis generatio non sit motus, tamen supponit motum praecedentem, per quem praeparetur materia ad recipiendam sorinam .creatio vero non est motus, nec supponit motum praecedentem, quia nullum subiectum capax motus praecxistit. His expositis, ad argumentum Aristotelis: si motus non semper fuit, datur aliquis motus primus. sed non datur aliquis motus primus : ergo motus semper fuit: Concedo maiorem : M nego minorem. Ad probationem huius minoris , quia daretur motus prior primo , quod est absurdum, nego consequentia. Ad probationem consequentiae respondeo , motorem esse aeternum : mobile nec esse aeternum , nec genitum , sed creatum: creationcm autem ut paulo ante docui in nec esse motum, nec supponere aliquem motum praecedentem. quare ante primum motum non est motus: sed est creatio. quemadmodum igitur ante primum numerum non est numerus, sed unitas , quae est principium numeri: ita ante primum mo tum non est motus , sed creatio, quae cst principium motus. II. Aristotelis argumentum tale est : Semper fuiti a pus: ergo se in 'er fuit motus. Consequentia manifesta est ex d finitione temporis : quia cMn tempus sit nu'm crus motus , Ut definitum est lib. 4. non potest esse sine motu. Antecedens probatur. I. Per deductionem ad absurdum: quia negans tempus semper fuisse , asserit tempus aliquando coepisse, cum prius non esset : crgo ponit tempus fuisse, antequam tempus coeperit : siquidem ponit
prius, quod est differentia temporis, nec potest esse sinetcmpore. II. Ab auctoritate : quia omnes philosophi,
Platone excepto , ponunt tempus aeternum : solus Plato
dixi tempus coepisse una cum mundo. III. Quia quic- qui , esse incipit, in praesent; momento incipit , non potest enim incipere in praeterito,quod non est amplius: nec in futuro, quod nondum est. quare si tempus csic coepit, in
325쪽
momento coepit: quod cst impossibile: quia omne momeniatum est praeterito & futuro intcriectum: quippe quod est finis praetcriti, Sc principium suturi. Haec quoque Aristote lis argumenta di lucre opcrae pretium crit. Cum ait semper fuisse tempus, idesique semper fui e motum , nego antecedens. Cum ait, Ante primum tempus poni prius, proinde poni tempus, nego consequentiam. quamuis C-nim prius, proprie acceptum, sit differentia temporis : ta men quando dico tempus coepisse cum prius non esset, latius sumo adverbium P s. Denique sicut prius, est differentia temporis: ita extra, est differentia loci. sicut igitur cum dicimus extra mundum nihil esse, non ponimus locum cxtra mundum: ita cum dicimus prius tempus non fuit se, non ponimus tempus ante primum tempus. Ad auctoritatem respondeo, pluris faciendam esse auctoritatem Platonis, quam aliorum .philosophorum. Praeterea etiamsi omnes phaosophi assererent omne tempus esse aeter num, tamen praeualeret auctoritas sanctarum literarum, quibus contrarium statuitur. Ad rationem a momento sumptam, respondeo quemadmodum non omne punctum
cst lineae interiectum, ita ut sit finis unius partis, S principium alterius: sed punctum , a quo linea incipit, est tantum principium lineae: punctum vero, in quo linea desinit, est tantum finis lineae: ita potest aliquod momentum esse tantum principium lcmporis, dc aliud esse tantum Inis , li cet pleraque momenta sint praeterito e futuro inter
Motum non habiturum finem, probat Aristotclcs duobus argumentis. I. Tempus numq a1ni desinet: ergo motus iatim quam desinet. Consequentia a tempore admotum supra fuit probata. Quod ad antecedons attinet, eum prius es posterilis sint differentiae temporis, quemadmodum Ripra cx vocabulo prius , probatum fuit non osse primum tempus: ita nunc ex vocabulo poste rius, probatur non sere vltimum tempus , post quod non.
sit amplius tempus: quia qui dicit pbst, dicet tempus.
II. Non datur vltimus motus : ergo motus numquam desinet. Antecedens probatur: quia sit daretur motus Vlti-
326쪽
mus, daretur etiam posterior vltimo: quod est absurdum. etenim post ultimum illum motum manciat motivum, tam obile, quae iterum poterunt motum producere. Huic rationi non satisfaciet, si quis dicat ultimum motum esse interitum: quia cum nihil abcat in nihilum,etiam post int ritum manet aliquid capax noui motus. 'Denique motum omnino esse aeternum, id cst, nec habuisse principium, nec habiturum finem, Aristo teles ex eo probat, qu bd contraria assertio non est philosophica: cum philosophus nihil sine ratione diccre debeat e nulla autem ratio afferri possit, cur motus aliquando coeperit, non prius , de cur aliquando detinet, non posterius.
6 Γ Hinc impugnatur etiam sententia Empedoclis
dicentis modo amicitiam mouere δc constituere sphae-rum , modo discordiam mouere, S constituere mundum . nullam enim huius vicissitudinis rationem afferre potest. 7 's Hinc etiam reprobatur sententia Anaxagorae, qui rationem afferre nequit,cur mens diuina postquam infinito tempore quieuit,certo tempore coeperit partos similares segregare,atque ita mundum constituerc. 8 Quamuis Empedocles de Anaxagoras peccarint, tamen deterior est Anaxagorae sententia. nam utriusque ansertio ratione caret: sed Empedocles saltem ordinc quodam ponit in rebus naturalibus modo motum , modo quictem: Anaxagoras veri, ne ordinem quidem ponit: quia in insin iis nec ratio, nec ordo spectatur, ipse autem ponit mentem diuinam post infinitam quietem mouere in sinito tempore. Doc igitur quod ordine caret, neque Dei, neque naturae o
9 S Falluntur Empedocles, Democritus, &quicumque alij putant rerum aeternarum rationem non esse quaerendam: quandoquidem conclusiones perpctuo verae dc- monstrantur, ut triangulum habere tres angulos aequalcs duobus rectis.
327쪽
obiectionkm aeternitatem motis impς --tium solutio. to Us Ribus argumentis probatur motum non esse ae-Cap. hi ternum,quae Aristotcles hoc cap. dissoluit. Primo quia omnis motus 5c mutatio habet principium , dc finem. id cst, terminum a quo, d ad quem. Secundo quia in re bus inanimatis videmus principium Sc fincm motus,ut cum lapis proiicitur. Tertio quia animantia videntur se ipsa mouere, ac sistere, atque adeo motum suum pro libitu in choarc,ac desinere. Ad primum argumentum Aristoteles respondet, id verum esse de motu recto, non de orbiculari, qui potest esse infinitus M perpetuus, quippe qui non est in ter duos terminos oppositos, sed ab eodem ad eundem te minum. Ad secundum respondet, rem animae carentem. non aliter moueri,quam aliquo alio motu praecedente, puta quo mouens ad rcin mobilem accedit. quamuis igitur non semper sit motus exempli gratiaὶ lapidis: tamen fieri potest,ut semper sit aliquis motus: siquidem alij motus prae cedunt motum lapidis. Ad tertium respondet similiter in tum non incipere in animali, sed in re externa, quae mouctanimal. vlputa priusquam leo ceruum persequatur, ceruus senium leonis affecit,sc appetitum eius mouit. C A P. III. Neamulta mori moueri ossi quiescere. v I N rebus naturalibus aut cst tantum motus, aut Cis . I qui es siue immobilitas, aut utrumque: atqui nec est tantum quies, nec tantum motus cst igitur utrumque. α Ncm csse tantum quietem in rebus 'naturalibus, id est,non esse dicendum omnia semper quiescere, patet. I. Per sensum:quia videmus multa moueri. Il. Quia physica versatur in rcbus mobilibus. III. Quia omnes fere scientiae dc artes utuntur aliquo motu,Vt cum medicus sanat, dc cum geometra lineam ducit. IV. Quia natura definitur princi
328쪽
i; Non sunt omnia in continuo motu,Vt falso Heraclitus existimauit : siue loquamur dea cretionc S deminutionc,stuc de Variatione,siue de motu locali. quod ita ostendo:Dccrctio non cst continua, scd qui e aliqua intcrrumpitur: viciam animal augetur, prius cibus concoquitur, transit in ali mentum,atque ita praeparatur, Ut convcrti pos-st in naturam eius quod alitur: tuncque auctio fit,cum alimentum ita conuertitur, quo facto, alia matcria iterum praeparatur, ac deinde similiter conuertitur. quarc auctio non fit continenter. Similis cst ratio deminutionis: ut cum gutta cauat lapidem . nam una gutta ex lapide aliquid a dunit postquam multae guttae lapidem praepalarunt, id est, emollitierunt, ut ita per unam guttam dominui possit. postquam haec gutta id effecit, opus est noua praeparatione, antequ.am alia gutta iterum lapidcm cauet. Eadem est ratio variatio uis : quia prius subiectum praeparatur, postea variatur. exempli gratia, prius aqua rcfrigeratur, postea concrescit: deinde alia pars aquae praeparatur, mox concrcscit.
nec putandum cst omnes partes aquae continenter Con
crescere: quia inter divcrsas, id est, diu crsarum partium concretiones media est praeparatio quaedam. Adde, quod
omnis variatio est a contrario ad contrarium terminum, ut a morbo ad sanitatem. crgo in hoc icrmino cst sinis variationis. Denique videmus lapides diu manere in suo statu, & nec duriores fieri, nec molliores. quocirsia non semper Variantur. Motum quoque localem terminari ac
finiri patet, I. Per sensum: ut cum lapis pro lotur , Vi demus cum aliquando quiesccrc. II. Quia grauia & leuia in suis locis naturalibus quiescunt, nisi vi inde moueantur. Ex dictis patct in rebus naturalibus esse motum &quietem.
14 S Aut igitur qusdam semper mouentur,& alia scin-
per quiescunt: aut omnia modo mouentur, modo quicDcunt: aut alia semper mouentur, alia numquam, alia modo mouentur, modo quiescunt. atqui ex his tribus membris primum est falsum, quia videmus quaedam modo moucri, modo 'quiescere, ut lapidem proiectum : crgo Vel sc undiam,vel tertium membrum vcrum est. Vtrum autem horum sit verum, ex sequentibus apparebit, ubi docebimus
329쪽
non secundum, sed tertium membri in cise vexqm, id est, quaedam semper moveri, alia csse immobilia, rcliqua modo
ivo Epetendum csto libr. .axio. 2 quicquid mouetur, Cap. I aut per accidens, aut per se moueri. Pcr accidens mox tur, quod ideo dicitur moueri, quia est in rCmota, Vt nauta in naui,vel quia pars Cius mouetur, ut stribens mouealtar, quia mouet manum.Per se mouentur,quq nec ratione cis ius in quo sunt,nec rationς pariis moueri dicuRtur: 't inuus currens. iit by . liab I i Q rus
animal, vel ψb alio, ut res inanimata. M vel natura,ivi la pis descendens ; vel yi seu praeter naturam, ut lapis sursum
i Quod, se mouetur, ii raliter mouetur: Vt am-naal incedens, aut currcns. Consi laro animal,quatenus est animat,id est, quatenus constat exanima dc corpore. cetero . qui corpus animalis praeter naturam ascendit, Z secundum , naturam de cndit. i8 Quod igitur ab alio movetur,partim mouetur natura,vi cum grauia destendunt, partim vi, u praeter natu
is Quin etiam quod a se mouetur, i'terdum praeter i naturam mouetur Vt si homo manibus ambulcbput tibias in anteriorem partem inflictat. nam hi motus hon3j ij,qu
nus homo est,non nuemunt. iio η His expositis, dico, quicquid pellemo 'stur, ab alio moueri. quod deinceps de mobiyibus singulisaest pro-
et i K Quod praeter naturam mouetur,mani seste ab alio mouetur,ut lapis a proiiciciate. Σα Animalia dicuntur a se moueri: quia constant ex duabus partibus, id est, ex anima, quae mouet, & cor pore quod mouetur, ergo etiam in animalibus , quod per
330쪽
se mouetur, ab alio mouctur, id est, corpus ab anima. nam ipsa anima non mouetur, nisi per accidens, mota corporis.
Grauia cum descendunt, Sc leuia cum ascendunt, videri possunt , se moueri. sed verius cst, haec quoque moueri ab alio . quod probatur I. Quia moueri a se, cst proprium animalium. II. Quia si possent se mouere, possciat
etiam se sistere,fc in contrariam partem mouere. I H. Quia mouerent se variis motibus naturalibus, ut animalia. i V. Quia sunt res continuae: una aut in rcs continua nοὐ potest esse simul mouens, & id quod mouetur , rcspectu ciui dem motus.
Cimi forma sit achiis primus, motus veri, si a ctus sincundus: id quod gignit grauia & leuia, non solum a ctum primum, id est formam, sed etiam secundum, id est motum eis tribuit, nisi quid impediat: quia tum demum sunt persccta, cum sunt in suis locis. si quid autem ob stet, & motum impcdiat: certe id quod remouet hoc impedimentum', ex accidenti mouet. grauia igitur S leui ctiam diim naturaliter mouentur, ab alio mouentur, id est per se a gen crante, pcr accidens Vero a remouentcim pedimentum.11 Ex dictis patci,qui quid mouetur,ab alio moueri. 1s I TEcesse cst dari 'primum mouens: quia nisi pri I mum moueat, reliqua non mouent: Vcluti nisi homo moueat baculum, baculus non mouebit pilam. qua- alio moVcrctur, non cri et Primus. si igitur mouetur, a seipso mouetur.