장음표시 사용
391쪽
31 Haec mutatio non fit alimenti per se, id est , sco
sum ab co quod alituri sic Cnim cisci generatio de corruptio: sed alimenti recepti ab eo quod alitur. cxempli gratia, ani mal recipit alimentum, idque sibi adiunctum, in suam natu ram conuertit, ita ut alimentum ex dissimili fiat simile ei quod alitur.3ό Porro idem diuersa rati piae alit de auget, Vt cibus, quatenus est potestate caro, alit: quatenus putem est caro
3 Cur igitur animal, quamdiu vivit, neccssario litur: non ta non semper augetur, scd in pueritia augetur, Oti consistit, in senio minuitur' Quia scin por aliquid de animalis materia decedit. quare accedente alimento, quamdiu visa ctrix plus potest inde reparare quam amis sum sit, animal augetur: cum autem tantum ex alimento in caxnen Mi anguinem conuertit, quantum deperiit, animal in codein statu consistit: at cum minus reparat,quam a misit, animal minuitur, donec tandem vi illa prorsus consumpta ipsum animal perit.
Cap.6. I Einceps diaeta turnosti te tactia, de actione&paLl none.& de mixtione . quibus expolitis agemus de quatuor clementis,quae sunt materia gen crationis. 39 Tactus accipitur quatuor modis, quorum alij sunt priores,ali; posteriores. In prima signa ficatione tactus attri buitur iis quae habent positioncm Sc locum,quorum caetrema simul sunt. .Phys cap. . pari. . Socunda signaficatio primae addit hanc conditionem,Vt ca quae se tangians, sint mo- tiua Sc mobilia,id est,ut alterum habeat vim mouendi, alte rum habeat vim ut moueatur. Tertia significatio continetur sub secud quasi species sub genere. t enim mouere & m ueri latius patet quam agere: imotus enim tum demum vocatur actio εἰ passio,cum variatur tertia qualitatis species, id est , patibilis qualitas: ita secunda significatio latius patet, quam tertia,qua tangere dc tangi ea dicuntur, quorum ait sum habet vim agendi iterum patiendi.
392쪽
.6 Pleraque tanguntur ab eo quod tangunt: ut cor potibus accidere videmus: idcdque agundo rcpatiuntur. In quibusdam tamen res aliter se habet. Vt intelligentia tangit coelum,quod mouet, ab co tangitur; quia nec mouetur. Coz-lum quoque tangit sphaeram ignis, nec ab za tangitur, quo niam in eam agit, scd inuicem ab ea non patitur. Item ii serius coelum tangitur a supcriori, non superius ab inserio ri: qironiam hoc ab illo mouetur, illud vero ab hoc inii
cena non mouctur. Simili ratione dicimus rem nos tali gere, quae nos molestia assicit, eam vcro a nobis tangi non
Vtrum mile patiatur a simili,an contrarium a contrario o num omne agens agendo repatiatur: se ad quod causae se nus pasito referatur.
i A Gens & patiens,ex plerorumque philosophorum
sentcntia,sunt contraria: secundum Democritu msunt simula: secundum Aristotelem, quodammodo ide sunt, quodammodo dii ferunt A sunt contraria. Nain I. Sunt dem genere, sed dii ferunt tamquam contraria sub eodem scia cre contenta ut color agit in colorem,id est, nigrum in album aut in viride II. Cum ab initio contraria sint, postea fiunt simili amam agens assimilat sibi passum i ut nigrum ita agit in album, ut cx albo cssiciat nigrum. li I. Clim actio Myassio modo tribuatur subiecto, victim dicimus hominem sanare et sanari modo contrariis: ut cum dicimus calidum calcfaccre, aegrotum sanari eadem potest esse agentis A patientis materia seu idem subluctum, sed contraria dici non possunt idem esse. a. Plerumque agentia agendo repatiuntur, nempe
quae habet candem materiam,vt calor naturalis cibum concoquens. Quae vero non habent eandem materiam, ut co pora coelestia, quae agunt in haec inferiora: & multo magis quae omni materia carent,ut Intolligenti quae mouent orbes coelestes,agendo non 'repatiuntur.
3 s Agens refertur ad genus causae essicientis: patiet 4 ero ad genus causae materialis.
393쪽
C A P. VII I. De modo agendi patiendi qua uor opiniones. ιι DRaeter sententiam Melisit A Parmenidis , qui ola
I ncm motum, proinde omnem actionem de passionem negariit, tres sunt antiquorum philosophorum de modo agendi Sc patiendi opiniones. Prima est Qpinio Empedo clis existimantis actionem dc passionem si cri, eo quod agens per rei paticiatis meatus in cam ingreditur. Altera est De mocriti, de Leucippi,qui dixerunt infinita corpuscula solida atque indiuidua per inane ferri: atque horum mutuo coni ctu res agere dc pati,compositione generari, separatione in icti re,ingressu per meatus augeri x variari. Nam hi quoque, ut Empedoclcs, meatus ponunt, per quos agens in patiens ingrediatur, sed eo dissentitit: quod Empedoclcs Ponit mea tus plenos corpore,quod cedit, dum agens ingreditur : De mocritus vel , & Lcucippus ponunt meatus vacuos de inanes. Tertia est sententia Platonis, qui ex principiis indiui duis omnia componi ut Democritus S I cucippus:a quibus tamen distentit. I. Namque Democritus de Leucippus ca. indivisibilia dicunt esse corpora,Plato autem supcisci cs. II. Illi ponunt figuras infinitas,quia ponunt infinita corpuscula figuris differentia, hic figuras sinitas. III. In senerationis modo explicando illi utuntur vacuo S corpusculorum tactu : hic solo contactu supcrficierum absque vacuo, quia Va
Haesententiae fere sunt a nobis iam confutatae videlicet Parmenidis &Melissi, primo physico: Platonis, necnon Democriti te Leucippi,tertio de coelo. Sententia Em pedoclis hic reprehenditur poetissimum duobus argumentis. I. Quia ex eius principiis, quomodo res generentur, inter cant,varientur,explicari nequit. II. Quia frustra incatus ponit, cum eos corpore pleno ponat. Non satis Empedoclem defendes, si dicas incatibus opus esse, Ut per eos corpus inclusum agenti cedere possit. cum enim corpus undiquaque 'st diuisibile, ctiam absque meatibus agens viam sibi facere,oc ad internas patientis partes accedere potest.
394쪽
Sot retia Aristotelia de modo agendi θ potiendi. 6 Λ 4 Eatus non faciunt i res sit patibilis, scd ut res, Cap. sa Viquae patibilis est, facilius pati possit. Vt actio & passio fiat, necesse est, ut duo distincta
sint,alterum agens, alterum patiens. Et ut agens vel imme- diate tangat paticias,ut ignis comburens lignum vel mediate, i. per aliud corpus,quod simul patiatur & agat:vt ignis c lefacit hominem,quem non tangit, quia ignis calefacit a rem inreriectum,& aer calcfactus. hominem calefacit.
8 Quod patibile est, id non ex parte, sed in totum cst patibile. Noc opus est,ut actu sit per poros seu meatus diui sum, ut Democritus Leucippus,& Plato opinati sunt, sed sus-sicit posse diuidi. C Α P. X. . t
Non esse mixtionem quidam ita probant : Cum Cap.ro
commisceri dicuntur; aut permanet Virumque,Vt antea fuit,aut altorum interit, aut utrumque interit: sed nullo ex his modis est mixtio: ergo omnino non est mixtio. Respondet Aristeles dari quartum modum,quo mixtio reuera filmempe cum utrumque aliquo modo manet,aliquomodo interit: id est, manet potestate, non manet adii id quod antea crat: retinet cnim vim dc potestatem, quam anica habebat, sed viroque mixto fit actu tertium quiddam. Hinc apparet, cum in elementis tria spectentur,m teria, forma, dc primae qualitates,Vt calor, frigus,humor,siccitas, mixta ex elementis secundum Aristotelem ita compo- .ni, Vt materia maneat, forma pereat, qualitates quodammodo maneant,quodamodo pereant. nam contrariae, qualitates a se inuicem retunduntur δί hebetantur,ut calidum a Digido,& frigidum a calido quare manent in cire ut scholastici
loquuntur rotracto. i T itaque mixtio distinguitur. I. A generatione & interitu. C in enim lignum ab igne comburitur, no dicitur li- .gnum cui igne misceri: sed lignum interit,ignis generatur.
395쪽
H. A nutritione: quia nutritio est generatio quaedam de interitus liquidem cibus x potus interit, sanguis auic in caro cx eo gignitur. III. A Variati Onc. quoniam accidentia neque cum subicci o miscentur,ut album cum hominem eque incerse,ut album M inusicum,quae sunt in codem subiecto. 11 Nonnulli mixtionem ad sensum seri aiunt,id cst, clim rcrum quae miscentur partes adco paruae, ut sciisu percipi nequcant, iuxta se collocantur, suam naturam miscentes: Vclari paruae partes vini,d paruae partes aquae. Sed haec sententia ab Aristotcle refellitur tribus argumentis. l. Quia hoc modo est compositio, tuae a mixtione di 'cri. ll. Quia quod mixtum est,ex partibus similaribus constat: non pollunt a tem dici partes similares, quae habent diuersas naturas,Vt partes vini,& partes aquae.III.Quia sccundum hanc sententiam idem alii habenti sensum obtusum de hebctem,erit mixtum
quia non poterit rerum mixtarum partes sciasi percipere: a iij vcro, qui sensu valcat,ut Lynceo, non crit mixtum, quia Videbit esse diuersis partes. 3 Alii mixtioncm csse inquiunt, quando partes minimae diuersaru in rerum iuxta se ponuntur. Hanc sententiam falsam csse constat, quia texto physico probauimus non dari minimam rei diuisibilis partem.
Ve aliqua inter se misccri possint, requiritur, I. Vt
conficiat ex eadem materia &. habeant inter se contrariet a te in aliquam, adeo v mutuo in se agant, & , se inuicemi patia tur. ideo coelum cum clementis misccri non po- test: quia non constat ex Cadem materia, dc agit quidem
in clementa, sed ab eis inuicem non patitur. II. Vt facile dividantur , sicut aqua, δί vinum. III . Vt habeant potentias aequales , aut quasi aequales nam si alterum ab altero plurimum superetur . non crit mixtio , sed alte rum interibit , alterum augebitur : veluti si gutta vi ni in suo datur in maximam aquae quantitatem , vini forma destruetur, fiet aqua, nec crit mixtio vini cum aqua. Facilius miscentur parua quam magna ut parum a quae ac parum vini facilius miscentur,quam multum aque Minultum vini: propterea quod parua facilius mutantur, quam magnaria mixtione autem diximus mutationem aliquam.
396쪽
L I B. I I. tiretum fieri, cam desinant actu esse id quod erant.16 Rursus facile miscentur, quae non solum diuidua sunt, sed etiam facit terminantur, id est, quae facile in exiguas partes diuiduntur, nempe quae sunt humida,non visco
' in seu tenacia. 17 Γ Cum duarum rerum altera tantum habet vim potiendi,mixtio fieri nequit,ut coeli M aeris. cum autem in altero magna patiendi potestas inest, in altero parua: difficulter mixtio sit,ut stanni aeris: quia stannum facillime pati tur,aes autem resistit: proinde stannum fere in nihilum abit. ac tota massa fere est aerea: adeo ut videatur aes subire rationem materiae, stannum formae, ac tantum tribuere aeri
18 Mixtilia igitur sunt, quiet facile terminantur,&m tub agendi M patiendi potestatem habent.19 Mixtio vero est mxtilium variatorum Vnitio. Di
xi variatorum. quia quae miscentur,ut antea docui, neque intereunt,ncque eadem permanent. Dixi unitio: quia ex duo bus mixtis fit tertium quid,ut ex vino dc melle mulsum.
LIBER XXX. DE ORTU ΕΤ INTERIT V
C A r. I. De priscipio generationis materiaci. EN E RATIO M interitus sensibilibus eorporibus attribuuntur: adeo ut eadem sit materia sensibilis corporis,& generationis atque interitus. Non dixi
corpis simpliciter, sed adieci epithetum sensibile, ve
397쪽
significarem corpus naturale , excluso corpore mathe- .
Σ Hanc materiam alii Vnam numero statuunt, alii multas. Qui unam ponurit,in diuersas abiere sententias. nam
alii dicunt esse ignem,ut Heraclitus, & Hippasus:alij acrem, ut Anaximenes: alii aquam , ut Thales, ta Hippon: alij me dium quid inter aerem id ignem, ut Diogenes: alij medium
inter acrem Sc aquam,ut Anaximander.atque hi omnes philosophi fuerunt terram autem statuit Hesiodus poeta. lj qu que,qui plures materias ponunt, inter se dissentiunt: quatenus alij uimunt duo elementa, Vt Parmenides ignem S te ranDalij tria,ut ignem,acrem,terram: alij quatuor, Ut Empe
docles ignem,acrem,aquam, dc terram.
et Omnes autem in hoc consentiunt i fateantur prima subiecta recte vocari principia & clementa, ex quibus congregatione & segregatione, vel alia ratione transmuta tis,generatio M interitus accidunt, Falsa est corum sententia, qui dicunt Unam esse substantiam, eamque corpoream &sensibilem,contrariarumta inc qualitatum , ut caloris A frigoris,leuitatis & grauitatis CXpertem: quia ficri nequit,ut corpus actu sensibile omnibus
Plato reprehenditur ab Aristotele . I. Quia non docuit dilucide,vir im prima materia separetur ab elemen tis,an necessario sit cum eis coniuncta. II. Qua hoc prin- Cipio non utitur in suis disputationibus. III. Qgia nolstinguit inter subiectum generationis ,& stibicctum Variationis: sed ut aurum vocatur, etiam postquam ex eo est statua: ita primam materiam existimat Plato nomen tuum retinere,postquam ex ea res genita est: immo res Veri u S appellari censet ex nomine materiae quam formae,Verbi gratia, Verius dici aurum, quam statuam. Quod autem,e materia generationis hoc a Platone falsi, dicatur: patet: quia cum limmo ex icrra conditus sit,homo non dicitur, terra, Ic terr stris. eadem ratio est omnium aliarum rerum ex materia genitarum. IV. Quia prima rerum naturalium clementa. in qu pQ stremum res naturales dissoluuntur, limi soli I. n C . to peccat, rc soluens in superficies , quae sun raoluris i pciores,existimans prima elementa non esse soli sed ruper
398쪽
6 Prima rerum naturalitum materia, ex qua quatuor elementa constant, secandum Aristotelem non separatur actu ab omnibus formis, & ab omnibus qualitatibus, sed tantum per intellectum , cum reipsa semper praedita sit aliqua forma, dc aliqua ex contrariis qualitatibus. Verbi gratia, ex ac re fit aqua, id est, ex prima materia, quae habebat formam dc qualitates aeris, fit aqua, dum forma Mqualitatibus aeris sublatis, introducuntur forma oc quali
7 Tres principiorum gradus Aristoteles constituit.
In primo collocat primam materiam: in se eundo contrarias qualitates, quibus materia afficitur M praeparatur ad recipiendam formam: in tertio quatuor clementa, quae ex se inuicem generantur, quia ex eadem materia constant,
propriis autem formis Sc qualitatibus distinguuntur. Quo niam igitur de prima materia primo physico dc tertio de coelo dicium fuit: nunc de primis contrariis qualitatibus, Mde clementis disseremus. CAP. II. De primu qualita bus tangibilibus.
Si Vm quaeramus primas qualitates corporis tangi ubilis, eae sunt considerandae, quae sub tactum Cadunt: ut omnibus propositis,ex his primas colligamus. 9 Septem sunt tangibilium qualitatum contrarieta tes: Vade quatuordecim qualitates oriuntur: calidum, frigidum:humidum,siccum: graue,leue: durum, molle, Viscosum, aridum asperum laeve: crassum,tenue. His videntur addi pos
se rarum de densum. sed haec significant potius positionem
io Γ Ex his omittenda sunt graue&leue, quae tantum sunt causae motus localis, nec habent vim agendi vel pa'tiendi , id est, variandi 5c miscendi elementa. nam in praesentia quaerimus qualitates activas dc passiuas, per quas elementa commiscentur,dc in se inuicem mutantur,ut aer in quam,& aqua in aer m.
at Calor de stigus sunt qualitates activae: humor M
399쪽
siccitas, passiuae. Nam calidum colligit homogenea, A separat heterogenea:vt ignis purgat aurum,colligens partes auri, N ab iis separans alia metalla , quae commixta crant. Frigidum colligit tam homogenea, quam heterogenea: ut gelu non tantum aquam constringit, sed Vna etiam paleas, ligna,
11 Γ Humidum definitur,quod a se dissicile, ab alio facilE terminatur. Siccum e contrario definitur, quod , se facile, ab alio difficulter terminatur. 13 T Tenue,visco sum,& molle referuntur ad humidum: crassum, aridum,durum,ad siccum. i. Humidum dc siccum accipiuntur tribus modis. I. Quod habet propriam humiditatem,Vt aqua,Vel siccitatem, ut terra. II. Quod in se recipit alienam humiditatem, vi terra irrigata,vel siccitatem, ut aqua concreta. III. Cui ad haerct aliena humiditas,vel siccitas,ut lapis & aqua,si sibi inuicem adiungantur. Sed omnia humida reseruntur ad primum humidum,quod per se humidum est:& omnia sicca ad primum siccum,quod per se cst siccum. Is Asperum&laeue reseruntur ad durum, cui addunt positionem partium. Nam asperum est durum,cuius aliς pamtes eminent,alio superantur. laeue est durum,cuius sartes ex aequo sitae sunt..i6 's Similiter rarum M densum reseruntur ad molle M durum, & ad leue & graue, quibus addunt positionem par, tiu quia in raro partes sunt a se inuicem remotae, in donio propinquae .Vide .Phys cap. l .part l .i7 v Quatuor igitur sunt primae clementorum qualita tes : duae activae, inter se contrariae, calidum & frigidum M totidem passiuae, similiter inter se contrariae, humidum δίsccum. Has qualitates notauit Ouidius I.Metamorph. illo
. . I3 Vatuor illae qualitates coniungi quatuor modis possunt adeo ut quatuor sint primarum qualita'
400쪽
ium fgygiae:calidum Sc siccum,calidum x humidum, frigidum de siccum,stigidum de humidum. Nam calidum de se x idum,siccu m dc humidum coniungi nequeunt.
dus de siccus: aer, calidus de humidus:aqua, frigida de humida: terra, Digida dc sicca. Haec est AristoteIis de numero elementorum seatentia.
χo Veterum autem philosophorum opiniones variae fuerunt. nam alij elementa infinita statuebant, ut Democri tus de Leucippus alij finita, id est, unum, Vel duo,Vel tria, vel quatuor. nemo cnim plura quam quatuor posuit. ai v Qui unum clementum ponunt,hoc aiunt esse sub tectum,cui addunt duo principia, rarum dc densum seu calidum quod rarefacit, de stigidum quod condensat. nam per rarefactionem dc condensationem illius subiecti omnia giagni put'nt. Σ1 T Parmenides duo statuit elementa, ignem Sc te ccc 3