장음표시 사용
441쪽
1 Non est ignorandum,alios esse Ventos generales,quales sunt, qui a quatuor mundi cardinibus flant: alios parti se Iares,ut qui in Hirpinis Apuliae regione regnat. 33Γ Praeterea venti allani dicuntur,qui ex alto,id est, emari flant in terram.Apogaei vero, qui e contrario a terra in
Contrari j venti sunt, qui pra diametrum opponuntur: Vt Subsolanus & Fauonius, Caecias δc Africus, Vulturnus de Corus, Aquilo & Auster,Thrasias dc Phoenicias. Mesae se
cundum Aristotelem nullus ventus est contrarius.
'IA scptentripnali plaga plures Veios ponit Aristoteles, quam a meridionali:quia sub septentrionibus plus est aquarum S niuis, quibus a terrae calore,& a Sole calEfactis, exha- .lationes attolluntur.
6 v Omnes venti reseruntur ad quatuor praecipuos, id est,Aquilonem,Austrum,Subsolanum , M Fauonium. Nam Meses & Thrascias ad Asuilonem referuntur: Caecias partim ad Subsolanum partim ad Asticu: Asticus ad Austrum : Vul turnus ad Subsolanum : Phoenicias partim ad Subsolanum partim ad Austrum:Corus ad Favonium. Hanc quadripertitam diuisionem secutus est Ouidius, cum I. Metamorph. ita
cecinit, Eurus ad Auroram Nabat oue regna recesse,
Persida ue,dr radu iuga Abdita matutinis. iri eo reciduo quae littora Sole tepescunt, Proxima sunt Zephrro. Scythiam Septemque triones
Horrifer inua sit BoreaN.contraria testas
Nubibus a naeuu plumoque madescitis Aulano. Rursus venti omnes ad duos referuntur,id est, quilonius de Austrinos. Nam orientales , utpote calid ustuli, referuntur ad Austrinos occidentales,tamquam frigidiust li,ad Aquilonios. 8 Venti contrarii simul spirare diu non possunt,ut squilo& Austeri qui vehemeinior infirmior si contra rium. Dci id compescit. Qui vero contrarii non sunt, simul stare M a diuersis terminis ad candem locum spirare possunt, ut Caecias S Vulturnus. 9 Contrariis temporibus contrarii venti spirare si let: ut Caecias circa aequinoctiuna vernum, Asticus circa ςquin
442쪽
Veterum opiniones de causa terr e motus.16 Res sunt veterum philosophorum opiniones dei terrae motu . Prima est opinio Anaxagorae , terram sua latitudine sustineri suspensam in aero, eius sit periorem patiem esse ubi nos habitamus,ex inferiori parte ignem as- Cendentem ingredi caicondere per terrae meatus, sed si Peri Orcs terrae partes perrumpere non posse , quia sint pluuiis madefactae dc constipatae, ita ignem dum egredi cona
tur x impeditur,terram concutere. Secunda cst opinio De mocriti, terram ab aqua concuti duplici argumento. I. Contingit,ut ubi terrae concauitates aqua repletae suar,m gni imbres decidant, qui aquis illis vim inferunt: & ideo terra quatitur, quia cauernae illae tantam aquae copiam capere non possunt. II. Terrae pars, quae cxsiccata est, aquam ad se trahit. quaproptcr aqua ci, irrumpens, te ram concutit. Tertia est opinio Anaximenis,terram madi dam, dum siccatur, rumpi, inde fieri ut fragmenta decidet tia terram quatiant. Alias de terrae motu sententias lege apud Lucretnim lib.6. Senecam lib. . Natur.quaestion .a C . . Plutarchum lib. 3. de placitis philosophorum,cap. II.Plinium lib. Σι, CV9. Aristotcles Anaxagorae tria obiicit. I. Malc ait hanc terrae partem, quam nos incolimus,superiorena' csse a- 'lia terrae parte ei opposita. nam Σ. de coelo probatum fuit totius terrae locum csse insimum , nempe ad c latrum mundi.
II. Falsum est, terram propter suam latitudinem ibitincri
ab aurc.2. de coelo cap. 13. III. Anaxagoras accidentia ter rae motus non declarat,veluti cur, aliquando terra non con Curiatur. α Γ ,s Sententia Democriti nihil probabilitatis habet idcόque non cst digna,in qua refutanda aliquid operae CON
s Anaximenis sententia refellitur tribus argumen tis. I. Quia secundum hanc sentcntiam,vbi terrς motus a cidit,terra in se contraheretur,: quod tamen non contingit. II. Quia no apparet naaior iiccitas vel humiditas ubi cst te rae motus,quam alibi. III. Quia secundum hac sententu hiili
443쪽
terra per motum comprimeretur 5c constiparetur,ita ut tandem nullus terrae motus esse posset. C A P. XV. era terra motus causa iusique per varia figna consirmatio. 11 A Ristoteles causam terrae motus refert in spiritum, in qui intra terrae viscera ex halitu sicco gignitur, nec exitum reperit quo asccndat. Nam ex halitu sicco spiritus gignitur vel extra Vel intra icrram: atque hic, qui intra terram fit, vel continenter exit, vel intro fluit, vel
partim extra, partim intra fertur. quatenus ergo D terra erumpere conatur, nec inueRit eXitum, eatenus terram
quatin16 Γ Hinc est quod terrae motus saepius& maior fit cor
lo tranquillo. nain si spiritus cxeat,ventum esticit, non icrraemotum. si exitum non habeat,terram commouci. si partim exeat,partim intro fluat:tam ventum,quam terrς motum eia
ficit. sed hic terrς motus nec est vehemens, quia pars spiritus alio fertur: nec saepe accidit, quia quocumque exhalatio se conuertat,tota codem plerumque fertur. 17 T Terrae motus plerumque fi ut paulo ante auroram, quia tunc cxhalationes moueri incipiunt: Vci in meridie, quia tunc est maxima vis Solis, a quo spiritus concluditur,ta exire prohibetur.
18 's Validissimi terrae motus iis locis fiunt, ubi mare
fluidum est,aut regio fungosa,& subterrancis cauernas abundans, ut in Hellesponto, Achaia,Sicilia,Euboea. 19 S Vere dc autumno terra quati solet: quia hae tempestates sunt maxime statuosae, terra tunc mediocriter humecta, mediocriter a Sole calefacta. 6o Per imbres dc squalores ideo terra mouetur: quia vcl imber, vel ventus qui squalorem intulit, exhalationem repellit, nec patitur exire. si v Quidam terrae motus non ante deserunt, quam spiritus inclusus eruptione facta manifeste instar procellae
I Ignis in terra accensi ut in Eoliis insulis, hanc esse eausam putandum est,quod spiritus collisus incenditur,acre in exiguas partes diuiso.
444쪽
L I B. I I. σι 's In iisdem insulis,quia sunt ad Austrum expositae,5ccauernas amplas habent, sonitus interdum subterraneus fit, indicium spiraturi Austri. nam Auster iam stare coepit,licet nondum eo peruenerit: hoc autem vento mare ad insulaci mpulsum,exhalationem exeuntem,latro pellit, quae exhalatio tanta non est,ut terram concutiat,praesertim cum terrae concauitates permeet,in quibus sonitum edit Quoniam igitur in his insulis futurum ventum praedicebant: hinc datus fabulae locus, sciolum,qui ibi im 'erabat, Ventos suo imperio
6. 's Terrae motum praecedere solent, I. Caligo quaedam, qua Sol sine nube obscuratur: quia exhalatio sicca, quae acrem purgabat,intra terram refluit. II. Acris tranquillitas M stigias,ob eandem causam: quia calida exhalatio terram subiens, aerem deserit. Nam exhalatio est calida, dc venti sunt calidi, licol fiigidi videantur, quia stigidos vapores,quibus aer est refertus,deserunt: quam ob causam etiam spiritus, quein emamus, Digidus Videtur, ac refrigerat, cum sua natura sit calidus, utpote a corde caloris sonte profectus. III. Nubecula in longum producta instar lineae rectie. ut enim fluctus mari fluctuante Sc exundante crassi dc obliqui: ea autem tranquillo reddito, tenues de recti appcllunt: ita in aere ventis concitatis, nubes sunt crassiores dc obliquae: eodem pes aspirationis terram ingredientis discessum sopito tenues dc rectae sunt. sue Interdum Lunae defcctum terrae motus praece dit: quia cum dcfectio Lunae instat, calore, qui a Sole proficiscitur labescente, spiritus in terram commigrat, Meam quatit.
De reliquis accidentibis terra momae.
66 'Errae motuum alii diutius durant, alij citius dei 1 nunt.& alij continenter usque ad finem durant, alij intermissionem habent. atque hi vel ad quadraginta dies.
vel ad annum, vel ad biennium protenduntur. Durationis causa est vel exhalationis copia,vel locorum, per quos spirites meat,angustia dc anstinus.
445쪽
LIB. I I. φ 38uetur, in hanc δί in illam partem moueatur.
iiiii dii in alto positae, non facito qu4tiuntur; qVi
vel mare exhalationes stiperat,& rcfrigerat uύquc pondere cohibet,atque impedit, quominus quatiant: aut ab eis superatur,x cis cedit ac fluit, non dat concussioni locum . propter summa vero amplitudinem potius expellit, quam recipit exhalationes. Insulae autem continenti proxamae facilius terrae motu vexantur:quia cxigua cit maris portio, inter insulam de continentem intcriectat, ita ut parum virium hobeat insula,quae non procul a continente distat,quasi portio quaedam iptius continentis commoueatur.
noni tru est sonus effectus ab exhalat sone sicca in- GI tra nubem crassam ac densam intercepta: quae cum vi feratur, Sc in ambientes nubes' incurrat, ictum facit.nam sonum,qui ab hoc ictu fit tonitru appellamus.7s Sic igitur tonitru si,ut sonus ille, quem alij risum Vulcani,alij Vestae risum, alij horum minas nominant, id est, quem ligna edunt, cum igni apposita,propter exhalationem inclusam rumpuntur g Vari j soni in tonitru fiunt ob duplicem causam. I. Ob nubium inaequalitate ni . nubes cnim,quae a spiritu incluso disrumpitur, alii, densitor est,eo maiorem: quo tenuior, co minorem sonum edat, necesse est. Ilo Propter nubium concauitatos: quae ut variae sunt, ita varium sonum efficiunt, ut accidit etiona in sonu subterraneo. supraxσα dc in musi cis in stria mentis. Cum spiritus illo magno impetu ad nubes alli datur, dc ex cis extrudatur: thnuem ardorer concipit, & splendorem quendam emittit, luem ivlgur appellamus. 78 Fulgur , cum tinim se itiatur, post tonitru sit: sed prius cernitur,quam tonitru audiatur,easdem ratione, qua alios quoque ictus prius videmus, quam corum sonos perci piamus,ut remorum, campanae, M similium , qui in loco re moto fiunt.Lucretius lib.6. Sed tonitrumst vii Mose auribus avicipiamus. v
446쪽
Fulgere quam cemaat oculi quissemper ad aures
Tardius arienιunt, P visum quae moueaut res.
Id licet hinc etiam cognoscere, cadere si quem An iti videri erro procul arboris auctum, Antefit ut cerino ictum,quam plaga per aures Detionitum csulgorem quoque cernimus ante,
sensu percipitur quam tonitru , ita etiam prius fieri cenient . ignem enim cx Solis radiis,secundum Empedoclem, vel ex supero aethere secundum Anaxagoram, qui coelum igneum csse dc humoribus Oceani ali,eius que partes impuriores decidere putat huc inquam ignem in nubibus fulgerc, &,cum extinguitur,sonitum M stridore facere, ut cum ferrum candens in aquam immittitur.
8o 's Anaxagorae de fulgure sententia falsa est. I. Quia
coelum no est igneum, ut probatum fuit superioris libri cap. 3. II. Quia ignis sursum, non deorsum fertur. III. Quia non potest Anaxagoras rationem afferre, cur ignis ex coelo sereno numquam,ex nubilo non semper decidat. quam tamen rationem afferre deberct:quia nec coelo sereno, nec sempcrnubilo sulpur fit. tisi Empedoclis de fulgure sententia reprehenditur duobus argumentis. I. Qui aiaon affert causam propriam fulgit ris,sed communem, id est, radios solarcs, qui etiam aliorum meteororum causa essiciens sunt. II. Quia probabile est ignem in nubibus gigni eodem modo, quo pluuia S grando gignuntur. . 81 Vtriusque sententia de tonitru reprobatur duo bus argumentis. I. Quia si sonus fieret igne extincto in nubibus, cadem ratione fieret, cum aqua calefacta congelatur : quod tamen falsum csse apparet. II. Quia Empedocles & Anaxagorasitantum aiunt fieri strido rem in nubibus, non feruorem , clim tamen pro magni tudine ignis etiam feruor fieri deberet. clim enim stigi dum a calido superatur, & in spiritum conuertitur, se uor est.chm autem calor ab humido& fiigido extinguitur,
stridor dicitur, qui est exiguus quidam seruor: quoniam sti-
447쪽
sidum δί humidum, dum calorem extingui agendo repati tur,x pro parte aliqua superatur,x in spiritum conuertitur, qui stridorem edit. 83 Γ Clidemus existimauit fulgur non esse, sed videri. vi
enim cum aqua verberatur , splendor aliquis in ea apparet, cum reuera non in sit,sic nubibus inter se verberatis tonitru fieri,ac fulgur videri,cum non Insat. 84 Errauit Clidemus ignoratione eorum,quae de res xione ab Opticis traduntur. nam splendidum in aqua appa ret ob reflexionem ad corpus lucidum,puta ad Lunam: qux causa fulguri non conuenit. ICCA exhalatio,si paulatim de sparsim dissilii datur, neque continenter, sed per intcrualla, persaepe tamen excernatur,ac tenuiori substantia constet: tonitrua facit ac fulgura, ut in calce superiori libri expositum fuit. Si vcro conscr- tior ac densior excernatur,flatum officit,quem Graeci ccne-phiam, nos procellam Vocamus. α Quemadmodum igitur ex humida exhalati ne, quae magno impetu S copiose cxcernitur, imber g gnitur : ita sinuli ratione ex sicca exhalatione fit pro
448쪽
Clamσr m: vacis transiit per fax per aera. io U Et quia ex nube densa extruditur manifestum cst,
cur coelo iercno, aut leuiter nubilo fulmina non cadant. Lucretius eodem s. libro, Fulmina gignier λ cra , alteque putandum est,' Nub bus ex Iructu .nam caelo nu a streno, Nec leuiter densis mittuntur nubibus umquam.
ti Fulmina deorsum feruntur ob eandem causam, ob quam diximus procellam,& typhonem deorsum ferri, id est, quia nnbes in superiori parte densior δί frigidior est. idi 's Cum fit linen sit spiritus incensus,eum praecedit δίsequitur spiritus non incensus, qui cerni no potest, quia non est ignis colore tinctus. Itaque res prius ab hoc spiritu com
mouentur, quam a fulmine percutiantur. 13 Fulminum duo sunt secundum Aristotclem generaequorum alterum a Graecis vocatur Arges, id est, cadidum. Alterum,Psoloen,id est, iii midum seu i iliginosum. Illud ethadeo tenue ut non adurat: quia propter summam tenuit tem citius transit, quam ut possit incendere. Hoc Verd, cum miniis tenue sit, a tantum urit, quae rei istunt dc reluctantur, Aon ca quae cedunt. Hinc sit, ut icuti aes ab hoc fulmine liquefiat, clim lignum nihil perpetiatur: δί in crumena illaesa similite nummi liquefiant. sed in dolio nihil passo vinum absumitur: quia lignim fulmini transitum praebet, acinam c-so fulminis calore ita vinum breui tempore cxhauritur, Vt a Sole longo tempore exsiccaretur. Simili ratione fit, ut ani mal extinguatur, nulla ignis nota intrinsecus apparete: quia fulmen propter summam velocitatem ac tenuitatem per carnis illaesae poros ad cor celerrime transit.
i. Auctor libri de mundo tertium fulminis genus addit, quod vocat ελα - , dc ait Pt, id est, ut Budaeus lineari specie conformatum ferri. Sed Vulcanius eo loco te gendum censet γα uisci I , ut significetur fulmen bifidum vel hiulcum,hoc est,scissum & iatiscens, quodque ad instar litora: γ sertur. is Seneca libr. Σ. natur. quaestion. capite o. tria genera facit: quod terebrat, quod discutit, quod urit. ac te tium genus subdiuidit: quia vel a illat, vel comburit, vel a
449쪽
is Quod ad tempora, quibus fulmina mittuntur,®iones quς solciat fulminibus vexari,idem sentiendum de
fulminibus,quod de tonitruis. Nempe fulmina potissim limvere dc autumno mittutur in regiones temperatas: quia cum ex halitu calido dc sicco oriantur, nimius calor cum dissipat nimius rigor cum cxtinguit. i Crediderunt veteres praesertim Hetrusci fulmen futura portendere. qua de re legatur Seneca a. Naturi quaest. Hane superstitionem Lucretius merito irridet lib.6. Hoc es inquit igni eri naturam si minis i 'si ere,' qua vis M rem quamque videre R . Non T rhena retro voluentem carminasius a Iudi a occulta Diuum perquirere mentis, Vnde volans i is peruenerit, aut in atramis 'Verteris hic partem,quo paecto per loca septa Infixuarit,es hinc dominatus ut extuleruscidius e nocere queat de caelo si minis Q s. CAP. I 1. Communia de area ridet relise, se virgis. Cap. a. Is A Rca seu corona, arcus siue iris,paretia, de virgae ex Aradiorum siue aspectus reflexione cx densiore nube videntur,cum reuera non gignanturm ec diu durant. i Area dicitur, quia instar arcae rotundae est: nam a reas rotundas efficere solebant, per quas boues iumenta triaturandi causa circumagerentur. Corona autem dicitur, quia coronae more astrum cingit. Arcus, quia formam arcus rc fert. Iris in dicis, quod est dicere, quia futuram plumam praenunciat. Vnde a poetis Iunonis, quae pro acre sumitur, nuncia fingitur. I : ΣΟ Coronae phaenomena haec sunt. I. Plcrumque integro circulo apparet circa Solem, aut Lunam, aut aliud splendidum astrum. II. Magis noctu apparςr, quam intc. diu. II l. Cum interdis, magis circa meridicio aut post me
ridiem apparet,quam in Oriu,aut occasM.
et i Iridis phaenomena haec sunt. I. Iris num tu i m cst semicirculo maiQr, interdum minor. Quidam taxincia, resu orate dc credente Averroc, iridem persccto aut quali pcri e-
450쪽
cto orbe vidit.Sed ratio, aut esse mentitum,aut accepisse coronam pro iride. II. Quo propius Sol ab horizonte abest,co minoris circuli portio, Meb maior portio apparet. tuo altius supra horizontem Sol est sublatus, ob minor maioris circuli portio videtur. III. Post autumni aequinoctium diebus breuioribus quavis diei hora sit: aestate vero,meridie non cernitur. IV. Numquam plures simul quam duo apparent: cisi quidam testantur se tres , alij quatuor trides simul vidisse, quibus fidem non habeo. Atqui Vitellius cum Patauij effet, quatuor arcus obseruauit decem gradibus a Sole distantes. Non erant igitur, proprie loquendo,irides: siquidem Iris e regione tantum Solis sit. V. Cum duo arcus simul apparent,Vterque tres colores habet,purpureum, viridem,puniceum: sed in exterioa arcu Obscuriores colores sunt, dc ordine contrario positi. praeterea inter pun ccum M viride flavus apparet,ut sequens descriptio ostendit. 22 Paretiorum & virgarunt phaenomena haec sunt. LIuxta Solem apparent,non iuxta Lunam, aut aliud sydas. II. Fiunt ad Litus Solis, id est, Austrum vel Septentriones versus, vel ad utramque paricin nam modo unus est parcitus, modo duo Solis latera via gentes non supra, nec terram versus, nec e regione. III. Plerumque fiant Sole tendente occasum rarius Sole oriente , raristi me ipso meridie. dum tamen per totam diem apparent. IV. Num l am usque ad Plinij qtatem plures quam tres Soles simul apparuisse ol scrvatum est, ut ipse Plinius testatur libr. L. cap. I i. adeo ut