장음표시 사용
471쪽
proinde cx aqua de terra,vt caro,sanguis,&2diς similares partes animalium plantarum: aut ex his de ex horum exhal tionibus in terrae visceribus gignuntur,veluti metalla.
C A P. XIII. De corporum similarium assectioni tu.
uae . secundum quas corpus pati dicitur:partim acti uae,secundum quas haec corpora in sensum agunt.
II. Liquabile,& ineliquabile. III. Emollibile,& in emollibile. IV. Humectile,vel non humectile. V. Electile,vel inflectile. VI. Ruptile, non ruptile. VII. Fragile, non fragile. VIII. Impressile, non impressite. IX. Formabile,non formabile. X. Compressile, non compressio. XI. Tractile, non tractile. XII. Ductiletnon ductile. XIII. Fissic, non fissile. XIV. Dividuum, individuum. XV. Tenax,remittens. XVI. Subactile, in subactile. XVII. Combustile, incombustile. XVIII.Suritum reddons,vel non rcddens.
exposita fuerunt,notandum est cocrescere non possc, I. Qugaqueum humorem non habent,.ncque sunt aquea, sed plus habent caloris 3c terrae,ut mel dc vinum dulce. quae quidem
nec frigore coagulantur propter in situm calorem meque Calore. Nam ea tantum calore concrescunt,quq terrea simul Maquea sunt, cum humor internus a calore externo educitur.
supr. axio.76.quod melli dc vino dulci non conuenit.Excipe nisi elixum mel in aquam Digidam immittatur, ut exposui supr.aXio.72. Item excipe mustum,quod coagulari dixi axio. 8s. II Quae plus habent aeris quam aquae, Ut oleum, Sc argen tum fusile,quod vulgo vocatur argentum viuum,nisi hoc rei admisccatur,a qua coagulari si Chymicis credimusὶ possit. aiunt enim argentu viuum sulphuris admixtionc durescere. Quin cita Albertus scribit argetum vivum in fornace ligno quota viridi iniecto durescere. Lignu aute illud, orillu nu Cupat,cuius ligni alibi metio nulla reperitur,fortasse scriptura medosa est,ta corylii Albertus significauit. III. Qus sui l x ,Vt Viscum,pix: quia lentor humorcm detinet,nec cxsiccari
472쪽
98 Do liquabili,de illiquabili iupra dictum fuit.. -y- 99 Emoli ri non possunt, I. Quae cx aqua constant tcrystallus:& ca quoru totus humor est cxsiccatus, Ut nitrum, M sal.terre 4 vero cmolliuntur,ut cera. II. Quae meatus inae qualiter, id est,obliquς potitos habensi ut fictile: quia peruenire ad partes internas humor non potest. lco Eorum quae emolliri pomini, alia sunt tractilia,alia ductilia, alia flexilia. Trahuntur autem alia humore pro' prIO,Vt neruus, rium,pix, mel,quae emollibilia di latur: alia humore alieno,ut farina subacta,quae cisi emolliuntur,t men non dicuntur emollibilia,quia non suo,sed alieno ,humore mollescunt. Ac ductilia quidem, quae ex aqua constat, non mollescunt , sed liquantur: quia frigore sunt concrcta.l ae vero terrea sunt,igno emolliuntur i terrum ,& cornu. quin etiam ligna viridia,si parumper igni admoueatur,m Ol-
IOI T Humectilia sunt,quae alienum humorem possunt in se recipere, id est , in partes internas, non in supcrficie
Io2 Quaedam sitiit liquabilia, non humectilia: ltiat quod ab igne liquatur:dc sat,ac nitrum, quae ab aqua liquantur. Alia e contrario sunt Eum cctilia, non liquabilia,ut lana ta legumina. N ii nulla litiu& liquabilia dc humectilia,ut lutum. Alia ncc humectilia sunt, nec liquabilia,Vt adamas. Ioue Flexio est motio a recto ad curuum,quae sit eadem longitudine manente. Dixi, a recyo ad curuum: quia si fiat a curuo ad rectum, non erit flexio,sed directio. Rc flexio autem,quae fit in contrariam partem,a curuo ad cir una sit: Mest mixta ex directione & inflexione: quia citin transitus ab extremo ad extremum fiat per mediur id quod flcxum est in Unam partem,non potest in contrariam flecti, quin prius dirigatur. Dixi,e. ni longitudine manerae Uesia si longitudo nostruetur, non dicetur proprie flexio, sed contractio, ut cum corium ab igne contrahitur.
io Etsi flexio & directio disserunt,eadem tamen sunt quae vcti Sc dirigi possunt,ut virga,vel non possunt, vi lapi ios Ruptio &sractio differunt: quoniam ruptio est in magnas partes diuisio: fractio in quasvis partes, d plures duabus.
473쪽
alia utrumque patiuntur. IRumpuntur,quae meatus loge pro ductos habent,ut lignum. franguntur,quq meatus multos nod regione politos habent,ut vitrum. rumpuntur ta fianguntur, qhiae utriusque generis meatus habent,ut fictile.
in Impressio est stipersici ci per partem pulsu aut ictu
vel ut uno verbo dicam tacta in pro dii transitus. Dixi,per partem. quia ii tota superficies ccdat, nihil imprimitur. λδ .io 8 E0rum qi,ae imprimi possunt, alia sunt mollia, ut
io; Γ Eorum quae imprimi non possunt, alia sunt dura,' ut lapis,alia humida, Vt aqua. i . Ho 'I QMar res non solum imprimi possunt,sed cita impressae manent; hae formari 'aptae sunt, ut cera. Quae vcto audnon facile imprimuntur,velignum,lapis,aut imprcssum non. retinen ut lana,spongia, hae formari aptae non sunt. - Comprimi res dicitur,ctim pultu in se coit,superficie in profundii translata,nec diuisa, nec parte altera.in alterius locum subcute Dixi lecti ai , quia ii superficies diuida tur, res potius dicetur rumpi,quam comprim. Dixi ecparte, Ac.ut excludam aquam,quae ita pollenti cedit, ut non comprimatur,sed transferatur,x undique circumfundatur. ita Comprimi possunt,quae in suos meatus coire valent,propterea quod eos corpore molliori dc ad caedendum atque effugiendum apto plenos habent,ut lana,spongia,C ra,caro.Coinprimi non possur, quae in suos meatus coire iac-qucunt, Vel quia meatibus carent, vel quia rebus durioribus plenos habent,ut serrum,lapis,aqua. ii 3 Tractio est verbum homonymum.Nam alia est,qua totum corpuς de loco in locum trahitur,de qua Phys libr.7.ic. 3. Alia,de qua hic diccndum, id est, cum id quod trahitur,ci continuatum est ex quo trahitur. Haec autem est continua re superficiei in obliquum transsatio. Dixi,m obliquum. quia quodammodo ex latitudine in longitudinem motio sit,unnide cum corium trahitur,longius & angustius sit.
ii ι ' Quaedam de trahi & comprimi possunt, ut lana:
dam trahi possunt,non comprimi, ut pituita alia compris: mi, non trahi, t spongia. . . l. I
474쪽
tum simul M in prolandum Per partem potest transferri, ut aes. Non ductilia sunt , quorum superficies non potest ita transferri,ut lapis,M lignum. ii 6 Quicquid ductile est, etiam imprimi potest. contra non omnia,sed picraque impressilia in rebus ductilibus ni
ii7 Γ Eorum quae comprimi possunt,alia sunt ductilia,ut
cera,&lutum:alia non sunt ductilia,ut lana.
ii 3 f Findi dicitur, quod magis diuiditur quam diuides
diuidat quoniam diuisio actum diuidentis anteuertit. iis ' Fusilia sunt,quae in longitudinem habent meatus, quibus inter se copulantur,sed non in latitudinem: t ligna. 1io Fissilia non sunt, I. inae sunt absolute mollia, ut cera. II. Liquida,ut aqua. III. Quae imprimi possunt,Vt aes. IV. Quae frangi possunt,V Vitrum. Hi 's Sectilia sunt,id est secari possunt, ρος cum concreta sint. neque necessario diuiduntur vltra quam diuidensi diuidat,ncque stanguntur,dum diuiduntur. 1 Sectilium quaedam sunt dura,vt os, lapis: quaedam mollia,ut cera: nulla liquida.
113 Qvqdam sunt fissilia & sectilia:vt lignum in longitudinem scinditur,in latitudinem secatur. Ia s Lentum , seu tenax, seu visco sum, seu glutinosum dicitudiquod cum molle aut liquidum sit, trahi polost: qu
niam humor Zc siccitas permutatione quadam , catenarum modo componuntur: adeo Vt propter humorem res protra hatur,ic propter siccitatem retrahatur. Corpus autem, quod tale non est,stiabile vocatur.
iets inae igitur lenta sunt,ea partim sunt liquida, ut oleum,& pituita: partim mollia,Vt cera,pix, is cum .ia 6 T Subactile est,quod, cum pressile sit,compressionem retinet,ut cera,& massa triticea. Non subactile est, quod vel non est pressile, ut lapis: vel compressionem non retinet, ut spongia. 1χ7 T Comburi possunt,quae meatus in directum productos & ad ignem accipiendum idoneos, humoremque igne imbecilliorem, id est, non aqueum,sed potius aereum in iis meatibus habent:vt lignum, os, lana. Comburi autem non possunt,quaς aut talibus meatibus carent,aut humorem igne
475쪽
ehementiorem habent, yt glacies, de pleraque ligna, cum sunt admodum Viridia. Dixi, erumque. nam quaedam ligna . viridia combuxunturia quia humorem Vnctuosum, proinde
aereum continent,Vt olea,pinus,abies.
118 In rebus combustilibus numerantur, quae sumtum
reddunt. chm enitri incenduntur, eorum humor in Vaporem
separatim abire non potest thus. Cuius autem humor in vaporem soluitur,id suffitum non reddit,Vt lutum. iii 29 Γ Suffitui S vapori communia haec sunt. I. Vterque a calore exhalatur. II. Vterque ex humore exhalatur. 13o Differunt autem: I. Quia suffitus excitatur exte-bus terreis humorem insitum habentibus: vapor ex aqua rebus aqueis. II. Sullitus hon madefacit, sed potius colore i inficit,vapor madefacit.
isi 's Differt etia suffitiis ab halitu sicco, qui in spiritum
mutatur. nam suffitiis in acrem quidem conuerti potest,non tamen in spiritum seu Ventum, quia paulatim mutatur.
131 Sussitus diuiditur in fumum, fuliginem Mnidorem. Fumus est sessius rei lignosae, ut ligni, ossis pili. Fuligo
est rei p inguis,ut cerae,thuris,myrrhae,picis. Nidor est rei vnctuosae, ut olei,saeui. i 33 Oleum suffitum reddit, non vaporem, aqua vaporem,non suffitum.134 De vino dulci haec notentur. I. Magis terreum cst,quam alia vina. II. Suffitum mittit quia pingue est, de ex humido de sicco constat. III. Frigore non coagulatur,ut alia vina. IV. Comburitur,ita ut flammam c5cipiat, quae est ii litus e vino secreti incensio. reliqua autem vina non redduthalitum, sed in vaporem abeunt. V. Ebrietatem non affert. ut enim scribit Hippocrates in libro de ratione victus in morbis acutis, minus caput petit, quam alia vina. Immo siquis temulentus vinum dulce biberit , id quod haustum Crat, Concoquitur, ει minus infestat,teste Aristotele Pro blem. seci. 3. quaest. 33. VI. Non habet vinosum saporem. Denique nomine tantum, non reipsa est vinum .. Quocirca qui vini dulcis est auidus,illudque largius epotat,is non V ni, sed rei dulcis auidus dicitur.χ.Topic.cap. .partic.Vlt. a33 Redeo ad res combustiles,in quarum numero coia locauimus ea quae sumtum mittunt. Comburi possunt, νη
476쪽
in cinerem soluuntur. Huiusmodi butem sunt, quae aut solo calore,aut simul calore S Digore cbagulantur. li 36 CarbuticuluRex quo sigilla schipiantur, colore ru bcr, qui cum ad Solem exponitur carbonis ardentis colo rem rcfert,minime omnium lapidum ab igne vincitur. Vide Theoplir. lib. de lapidibus. i37 si Eorum quae comburuntur, quaedam flammam' mittunt per se: quaedam magis alij materiei adiuncta, maniper feralia nullo modo. Flammam per se cinittunt, quae cumlitimida non sint umum redduntui quidem l .imina nihil liud est,quam fumus incensus. Flammam aliis potissimum rebus aduincta ciliciunt, quae humida dc acrea sunt, ut pix,O
i38 Eorum quae flammescunt,alia in .carbones Vertim turmvmpe quae plus tcrrae habent,quam nimi, ut ligit, seli diora, alia non Vertulit u , quae magis acro sisnt, ut papyrus
i 39 's Quaedam flammetaind. non laquantur, ut ligna,
quia confertum habent humorem, & undique continuum: aliqua liquantur no flammesciuit vias, quia non habet tali tum humoris continui,ut flammam suscipere possiti non nutata tam liquarqquim st.rimnesicre possunt, utilitis, quia partim ita allectum est,ut lignum,partim Vt aes. ait o Rei liquidae sunt in Ghlici dncrcntia. nam quae
suffitum mittunt, ad humorem magis pertinent. quae Verocrcinantur adsiccitatem. . i utilCap. Io. I i Exposui affectiones similarium corporum passiuas Actiua aulcm sunt,secundum quas in aliquem sensu agunt. Hae igitur pro diuisione sensuum diuiduntur. Quaedam as . pectum ainciunt,ut dolorcs:alique auditum,ut soni. nonnul lae gustum,ut sapores:aliae olfactum,ut odores aliae tactum,ut cae quas supra exposui. nam diucrso respectu activae & passi uae dici possutit. Tactiles ergo sunt primo calor, frigus, hu- Inor,siccitas:deinde quae has consequuntur; V lentum, Eabile,molle,durum,asperum bene.
477쪽
i , Orpora similaria diuiduntur, I. In inanimata, M
1.3 Inanimata diuiduntur in fossilia,ut lapidcs, de me
xallica,ut aurum,argcntum,aes.Animata Vel sunt partes plan- ru Π,ut lignum,coitCX:Vel animalium,Vt OS, Caro, sanguis, neruus. Ex his componuntur partes similarcs,Vt caput, ma
1 Cum corporum alia liquida sint,alia concreta liquidoru constitutio aqueane sit,an terrea,an comunis,partim cxcvaporatione,pars ex trassiste,qua accipissit, dignosci potest.
non reddunt,teirca sunt:aut simul ad aquam Micrram perti-nciar,ut lac laut ad terram M aurem,Vt mei: aut ad aquam Maerem Vt oleum..i 6 Quae calore crassescunt, ex aqua & terra constant. qtiar sol frigore crassescunt,te rea sunt.quae calore M stigo re crassescunt,non. solum ad aquam δί terram , sed etiam ad alia clementa reseruntur:Vt Olcum ad aquam & acrem, mel ad ictram N acrem a 7 Vinum aut terreum aut aqueum dicendum est pro maiori aut. inori faecis, quam continet, quantitato. ita 'a C/inouum magis terreum est ques Vctus M dcfoecatum. t Iaxime autem terreum in Vinum. Arcadicum, quod ita in viribus exsiccatur,ut cras una bibatur. 1 84 'S Quod ad concreta corpora attinet, e. quae Digore conoecuerunt,ud aqua pertinent, i glacies,nix,grando,pruina Quae calore concrcuerunt, ad terram re rutur, Ut caseus, nitraui,ses. Quae utroque concrcuerunt, ad icrram simul dc aquam spectat:& horum alia nec liquari nec emolliri possunt, quorum scilicet totus humor exhaustus est, ut fictile, succi nurn,SI tollas:alia possunt emolliri,quia totus hu mor non c-xiit,ut ferrum,Sc cornu.
tur non nulla,quq commun ta sunt terrae dc aquς,ut cera.Quae verti ab aqua liquantur,terrea sunt,ut sal, dc nitrum. Quae a neutro liquantur,partim terrea sunt,ut fictile:partim aquae M terrae Communia, t serrum dc cornu.1 eo. I Alia potestate ad aquam reseruntur, quia calorentin
478쪽
enim ex olei liciatis corpora similaria, ita ex similaribus dis
similaria componuntur. 'iues Forma est cuiusque rei egcntia, sine qua res non
dicitur talis, nisi homony s. An vero adsit,cx proprio munere dignoscitur: Vt homo mortuus homonum,s dicitur homo, qtita non ratiocinatur :& oculus lapideus homon mωs dicitur oculus,quia non videt.
is Essiciens corporum similarium est calor x frigus. Intellige essiciens instrumentarium: sunt enim qualitates, per quas natura agit in humidum M siccum. CIENTIA de anima plurimi facienda est,cum Cappropter nobilitatem subiecti, tum etiam quia aecurate tradita cst. Mathematica quidem est certior, sed subicinum minus dignum habet, quippe quae in quantitatibus Versatur. met phylica vcro,etsi praestantius subiectum habet, quia de Deo de coelestibus intelligentiis agit,ime minus certa cst, quam haec scicntia de anima. Σ Huius scientiae duplex est utilitas. I. Confert ad cognoscendam naturam, quia est pars scientiae naturalis, Manima est naturale principium animalium. II. Inseruit omnibus scientiis, quatenus declarat carum subiectum, in quo insunt,id est,an imam.
3 De anima duo nosse oportet. I. Eius essentiam.
479쪽
II. Affectiones, quae ves in ipsa iniunt; ut intelligentia, vesper ipsam sunt in composito, ut irasci, cupere. Sed utraque pars magnis obscuritatibus ac dissicultatibus est inuoluta. Quod ad essentiam attinet, I. Dissicile cst scire, lua, methodo sit inuestiganda. nam alij aliam methodum in ossi sentiis de definitionibus adhibcndum putant. IL Q uelint principia definitioncm animae constituentia.
QVt haec principia habeantur, L Screndum est in
qua categoria anima collocetur sitne lubstantia,an quanti ta ,an qualitas,&α II. Vtrum sitipotestas an actus i III. Vmitrum sit partibilis, ita ut facultas intellectus sit in cerebro, sensus in corde,vegetatiua in iecore, ut Platoni videtur. sit impartibi Iis, ita ut tota sit in toto corpore, id tota in qu libet chis parte, sicut Aristoteles statuit. IV. Vtrii in aris mae differant inter se num cro tantiim an etiam specie, Vesgenere. v. Vtrum anima sit res synonyma, quae recipiat unam communem desinitionem,an homonyma qua non possit communiter definiri. VI.. Vtrum prius explicare oporteat totam animam,din partes eiu ς id est , facultates, Vc-getatiuam, sensitivam, s. XII. Quae pestes inter se con iungantur, vel distinguantur. vlput, utium phantasia de
facultas motiva sint coniungendae cum sensu, an cum intellectu. VIII. Vtrlim prius explicare oporteat facultates animae , an operationes. Facultas cst, ut sensus: o peratio, ut sentire. I X. Vtrum operationes, an obiecta prius declarari Jcbcanta operatio est, ut aspicere: obicctum est, ut res adspectabilis. X. Definit,o animae debet esse talis, ut ex ea omnia animae accidentia inno
6 De accidentibus siue affectionibus duplex est quaestio. I. Vtrum earum proprium subiectum sit anima,an compositum ex anima dc corpore. II. Vtrum anima sine corpore consistere possit,an non.
7 Posterioris quaestionis solutio pendet ex soIutione
prioris. Nam si animae operatio sine corpore aliqua est, ani ma non eget corpore ad operandum, proinde consistit sine Corpore. si vcro operatio sine corpore nulla est, anima sine corpore non consistit, quandoquidem nihil potest in rerum natura esse otiosum.
480쪽
s V Pleraeque affectiones de operationes Udentur esse
anima: SI corporis Communes : Vt irasci, confidere, cupere. 8cc. intelligere autem Videmur, nihil CROperante corpore, non tamen sine phantasia: atqui phantasia non est sine co porer quare siue intellectus ponatur esse phantasia, siue non operari. sine phantasia,fatendum erit intellectum quo que a corpore. non separari. at si a phantasia differt, Msinescae operatur, sine dubio immortalisa est, Ma corpore separabilis.4Vtrum autem horum Nerius sit, tertio libro e
9 Quod aulcm pleraeque affectiones sint communes animae corpori, pates: quia pro varia corporis affectione, interdum leuibus de .causis irascimur, aut terremuri, alias ob gratorcs caulas i vel minus prcbinihil irascimul aut terremur, prout alias alio modo corpus nostrum cst affectum. lii C. . s- ioci l Quocirca in irarum assectionum definitione mentio Corporis fieri debet. nam physicus per formam simul deser materiam delinir. imi si Et merito physicus aut Omnem aut aliquam anti muconsiderat, id cst, eam quae corporis animati sor ma est. I . Rerum genera quatuor sunt. I. Res materiales Mnaturales,quae considerantur a physico. II. Rclimateriales, qua ab homine fiunt.hae tractanxur ab aliquo artificio,vt sta tua a statuario. i III. Res.per solum inime in abiunctae a materiaevi linea, triangulum, numerus. in his Versatur in thematicus. IV. Res per se a materia abiunctx, ut Deus, δίcoelestes intelligentiae,de quibus agit metaphysicus. i tu i
C A p. I I Veterum opiniones de Mima. ii et x Xplicandae sunt veterum sententiae de anima, Vt Cap.Σ. C ab eis recte dicta sumamus, falso pronunciata re
I . . Quoniam animatum ab inanimato differt potissm im cognitione,& motu, quatenus animata cognoscunt, Mase mouentur: idcirco animae definitionem alii ex mota