장음표시 사용
461쪽
venarum,Sc caloris, qui in Venis continetur: alui desectio 1-plius alui: sputum,corum organorum, quae ad respirationcm pertinent,sanitatem dc robur indicant. Vide Galenum lib. i. de crisibus.13 's Quae concoquuntur, classiora ac calidiora redduntur. intellige cum Galeno crassiti Cm zzmperatam,& rei conuenientem.Alioqui vi urina tenuior indicat non esse concoctionem inchoatam, ita crassior non esse perse m.
14 's Ex concoctionis definitione facile colligitur in concoctionis definitio. nam oppositorum oppositς lunt defi
sitorum patibilium, id est, humidi sicci, imperfectio ob proprii caloris defcctionem . quae defectio caloris nihil aliud est, quam frigus. 11. In concoctionis quam Aristoteles Graece α- is appellat,vocabulum late accipimus, & ad omnia, quae conco qui dicuntur,reserimus.Galenus autem in libro de differentiis sympto malum,ad alimentum coarctat,& angustius acciapit,dum distinguit,id est, in concoctionem,prauam concoctionem,& tardam concoctionem .Primo vocabulo sgnificari ait concoctionis priuatio nem secundo deprauatam alimenti mutationem: tertio de bi lem eiusdem variationem.
Aturatio propriὸ dicta est alimenti, quod in stu- Cap. IVLctibus inest,concoctio.
27 v Tunc maturatio perfecta est,elim semina,quae in sei ctu sunt, possunt aliud ei simile essicere.hac enim ratione di- Cimus alia etiam perfecta csse,cum sibi simile generare pos.
28 Alia praeter fructiis improprie Ze per transsationem maturari dicuntur.Sic tuberculorum, pituitae, dc ceterorum, quae non alunt, sed potius a natura excernuntur, concoctio Ec maturatio dicitur. 29 Quae maturescunt,subinde crassiora evadunt,&ese is aquc ex aqueis terrea fiunt.
462쪽
3o T Vt duplex cst maturatio, alia proprid, alia improprid dicta: ita duplex cit maturationis finis. Natura namque alimentum p cr maturationem ad se adduci ut scilicet ex eo possit efficere tibi si mile: excrementa vero ad maturitatem adducit,ut ea expellat: ut tuberculis accidere videmus: chira Unim maturuerint anantur. i3i Maturationi contraria est cruditas.Quae tribus ino dis accipitur,proprid,improprio,dc maxime improprid. 31 Γ Cruditas proprie dicta,est alimenti, quod in fructibus inest,inconcoctio. 33 Alimentum inconcoctum cst humor indefinitus, id cst,qui non cita calore terminatus:α l cst aereus de flatu sus,vel aqueus,vel Vtriusque naturae particeps. 3 Cruditas cx co fit, 'bd calor humorem superare ne quit: vel quia exiguus est calor,id est, minor quam rei natura requirat:vel quia plus inest humoris,quam ut possit ab innat calore Vinci . 3s Improprie cruda dicuntur excrementa, in quibus si
militer calor non Vincit,ut excrementa, quae a naturali ani malis calore concoquuntur.
36 Maxime improprid cruda dicuntur, quae calore cx-tcrno concoquuntur,ut lac de fictile. 37 Quod autem calore non icrminatur,hoc cst, per calorem non crassescit seu maturatur. id nullo modo crudum debet appellari.Quocirca secundum Aristotclem aqua elixa quidem dici potest,non tamen cruda,quia igne non crasscscit. Quamquam nec clixa proprie dicitur Ad per similitudi- , ncm qhiandam,ut postcrius explicabitur. ε
ues T ' Lixatio est concoctio indesiniti, quod in humoreel Γὰinest, id est, humidi interminati, quod inest in:re
quae elixatur.& vel cst aereum,vel aqueum. c.39 Fit autem elixatio a calore humido:Vt cum caro coinquitur a calore iusculi in quo clixatur. . . o Quocirca ea quae in sartagine friguntur , verius est ssari quam elixari.neque enim coquuntur ab oleo vel buty-α ro,in
463쪽
- ro n quo sunt, scd potilis ab igne zxterno. Et v perspicuoi stelligatur diis rent a inter frixad elixa notan sum est inna caro in iusculo clixatur ius illum ab externo igne tum ageret in carnem, Mesi are. Cum autem in cilco l-gitur ipia caro in oleum agit,& ipsum ad se trahit: ide que clon in exsiccatur. Hinc est quotl est quae frigunturi humidiora surar, quam ea quae elixantur. Nam in h. cc ius ages, hii morem extrabit: illa vero in oleum aut butyrum agentiae, hi morem ad se trahunt.
i Elixari proprio dictitur, quae humorem sensibilem
habent ab humido calore patibilem, vi carnes . lapides au lcm non cligantur, quia non habent humorem sensibilem: ligna non elixantur quia eorum humor ob dessitatem vinci ab externo calore humido non potest. r. Improprie dicta fitvir elixari, I. DIra, ut lignum. II. Liquabilia,ut aurum impurum, eX quo per ignem educi-.tur argentum, M sit quis alius humo inest . . ut Liquida, ut lac, Minustum,quae per calefactionem mutantur. Nam lac, quod eli terreum de aqueuiti,a sero secernitur Jc concrescit. mustum autem, quod est terreum M ac reum, spiritosam atq;
. Elisationis & concoctionis varius est finis:& modo et iis, mi do sorbitio modo alius vitiis Quod clixatur,vel fit crassius, ut mol: vel inimis δίς rauius, ut multum: vetat itii ditur in parto in crassam Sc par tem teritiem,ut lac in caseu in x ferum Aqua S oleum per sea eptum, uinus proprie dicuntur elixari, quia fiunt tantum minora, non etiam grauiora. M Nihil refert, utrum naturalibus instrumentis, Ut Alimenti in ventriculo dc in venis : in arxificiosis, vi carnis in lebcte, elixatio fiat. semper enim ab cxterno calore humido fici
6 Elixationi contraria cit molynsis, quae est humoris in re elixanda insiti in concoctii . ob calori in humido ambiente desectionem. id est, quia calor humidus ambiens
humorem rei elixandae minuere ac terminare non p. est. I 'Clim autem deiectio caloris cum frigore sit con imicha:irigus vel est in humido circumstate, vcl in re clixan- .da Mod calorem repellit, nec sinit concoquero. inna Lis
464쪽
3 sunt elixis duriora. Vnde Hippo crates libr . Aphorismo 68. molle crusio opponit, inquiens molles humores csse bonos, crudos vero malos. C Ap. VI.
Ssatio est concoctio a sicco calore externo Idci CO etsi res clixari coopcrit,tamen si humido deficiente a solo igne coquatur, non clixa, sed assata M adusta dicetur. I so Rerum assatarum partes externae sunt sicciores: quia a calore sicco assantur: internae humidiorcs: dum quia assatio partes cxternas exsiccando, crustam quandam cili .cit,& meatus claudit per quos humor exitum habcret: tum etiam quia humor ut siccum calorem circvim stantem fu- iat, in sc contrahitur. In rebus clixis contra, partzs Cxternae sunt humidiores, quoniam ab humido ambiuntur: partes aut in internae sunt sicciores, quia humor internus, ut supra docui, ab humido calore externo CXtrahitur. Vide problem .scct. i. quaeit . V. dc sect. s. 'luxit. φ . & se l. 37.
si Tam assatio quam clisatio diuidi potest in natu
ratem dc artificiosam. Quamuis enim haec nomina propriutribuantur iis quae arte fiunt, tamen natura eodem modo ampici quandoquidem naturam ars imitatur. Verbi gracia,cibus in ventriculo cli Xatur,ut notaui supra axiom. J. Putredo V.C-
si, lumbrici non in ventriculo gignuntur, sed in inseriori aluo, id cst, in intestinis, ubi nil nor est calor: quamquam ex intestinis interdum ad ventriculum ascelidunt,& per Vomi tum redduntur. Σ Vt elixationi in lyn sis , ita affationi stateusis ad uersatur: Vtrobique enim, id est, si ac sit molynsis, siue si leusis,calor externus tantus est, ut humorem rei coquendae moueat quidem, non tamen superet. Expositae sunt omnes species concoctionis de inconcoctionis . .
465쪽
est consequens est,ut de humore dc siiccitate, Sc pQ tibilibus qualitatibus, quae humorem & siccitatem consi:
Quemadmodum aliud est liquatum actu , aliud liquabile : ita aliud est humidum vel siccum actu, aliud,
s; 's Hum,dum oc siccum in rebus gignendis, Ut opso
nium condimentum', siue ut aqua de farrita, Commiscentur SI alterum alteri causa est,ut terminetur, ac certis finibus circumscribatur. .
16 Omnia terminata corpora constant ex sicco dc triamido, proinde ex terra S aqua: quia inter clementa terra est maxime ii cca, aqua est maxime humida.MIntellige maxime humidam, vel quia magis humectat quam acr,ut notavi 2. de generat. axiom. 26. vel quia facilius alienis terminis ternii natur: ceteroqui hurni dii limum clemen
s Ex dictis colligit Aristotele, omnia animalia degere in terra, Sc aqua. Sed huic sciatentiae obstat I. Quod ipse Aristotcles scribit s. . de histor. animal. cap. l'. in Cy- pri in silae fornacibus, in quibus Chalcitos lapis, crematur, bestiolas nasci pennatas, paulo grandibus muscis maiores, quae per ignum saliunt de ambulant, ab igne autem dimo tae moriantur. Ibidem si ribit Salamand Mn igne non ab sumi, sed ignem cxtinguere. Il. Historia cle au i paradisi v teribus ignota, ham constat ita esse a natura comparatam, ut semper in aere degat. nam dc uxillis A pedibus. Carct, minimum carnis habet. S quantum ex aspectu coniice re licet, in aere natat, ud piscis in aqua: ac foemina caudam habet, non, ut aliae lues in inseriori parte concauam , sed insuperiori, ut ibi quemadmodum probabile .cst, oua seu foetum contineat, sicuti mihi multisque aliis studiosis Patauit olim ostendebat ac declarabat doctissimus Guilandinus, qui & in ac re,& in sphaera ignis varia esse animalium genera non dubitabat. d mmm e
466쪽
de mollities. 4l. Concrctio icta coagulatio, & fusio seu li quatio. III. Exsiccatio α humectatio. . Incrassatio Eg
6o Dorum cst, quod per superi lcm in se non cedit. Molle autem, quod per supcri ictu in sc ccdit. 6i Vt hae definitioncst intclli antur, notandum est, corpus corpori premcnti cic Vrgcti ced cre tribus itio diri pos
se. Aut ciali retot in mutat locum , Ut cum nauisa VCmo im
pellitur: aut pars pcn compressione circumfunditur, ut cum . aqua comprimitur: aut si retria pars intro cedit, ita ut super scies in prolandum abeat, Ni lana, de ipongia. Quod igitur hoc postrerno modo cedit, molle dicitur. S quod eo dc mmodo non cedit, durum appellatur. Alus modis quod cedit, imbecill m. quod non cedit, robustum nou Litiar. 6r Darum aut molle dicitur vel absolute, vcl relato. AMolute duri n.& mni a Plarone in Timeo definitur car- 'nc ab Aristotele hic tacui. Quod nim carni seu rvivi non cedit, durum est. quod vero ccdit, i-olle. Pcr rotationem ad alterum idem potest dici durum Sc molle. . ut plumbum i secum scrio conferatur,cst Iraolic,quia ferro cedit. ii cum lana, durum, quia lana plumbo cedit. . '
Communia de cano et one usione x iocalici hum Iasione.
C-p 63 ix 4 Olle aut duri ha corpus non sine aliqua cocretio IV Liae fit, piar quam siccum & humidum coagmen
tantur,& res terminatur. hi 6 Tres sunt, ut aliarum Torum, ita etiam Concretio nis,lusionis,cxsiccationis,& humectationas causae. l. Materia. II. Forma, tuae etiam finis rationem habet. 2. I by cap.
467쪽
do,id cst aqua, aut ex utroque constat. Nam inter Clcmenta,.tcrra aqua maximc patibilia sitiit Quocirca cum haru iri ida sint, tuendum cst , stigus quoque ruagis ad patibiles,quam ad agentes facultates pertinere .Quamquam agere dicitur,vel quatcnus intcriinit,VElper acciden6, pcranti sic stasina,quatenus circumitans calorem cogit & undi-
aqua' aut aquam siue inlitam, siaue adscititiani habet. Aquae sp cci cs iunt viii una, lotium,serum,dcomnino quae sedimento non propter lentorem carcuat. Lentorem d. co,ut in oleo, pi C,ac ceteris rebus viscosis,quorum humor lento rc dctcn- us non potcst exsiccari. Insita seu natiua aqua cst,ut in lacte: adirent Da,ut in lana madcfacta.
isi i ratur 52d viroque casti a Sole cxsiccatur. Cum cnim res calcfit a calore externo exsiccatur,ut aqua a calore ignis, aut Solis. um autem refrigeratur,a calore interno siccatur, qui ob frigus circumfusum colligitur, & inde im accipies cxit, si nititquc humorem educit, ut vestis.
quid in aquam cogitur, victim ex nube pluuia generatur. II. Cuin id quod concretum est ut glacies, liquatur. Adde . tertium moduli, , cima aquae species fit,ut lotium. Et quar xum, cum res alieno hi ore madefit,ut larus. CA P. X I.
468쪽
Σ Concretio fit aut frigore, aut calore sic Quam uis enim mel clixum concrescat: hoc tamen non propter humorem,sed propter frigus aquae contingit. . 73 Eorum,quae concreta sunt,atia non soluuntur, ut i ctilia:alia soluuntur : atque haec a contrariis solui seu liquari dicuntur. Nam frigore concreta, soluutur ab igni,vt glacies.
sicco autem calore Concrcta,liquantur aqua Ut sal.
7 Res aqueae frigore tantum concrcscunt. cum enim calore liquentur,non possunt calore Oncrescere. quoniam idem eidem per idem non potest esse contrarioru cffectuum scausa. Dixi, idem quia diuersa dc contraria pariunt ciluctus contrarios:vt aquam frigus congelat,calor distbluit. Dixi G-ή . Nam diuersis rebus ab eodem tribuuntur diuerti ci fectus: ut ignis fictile in durat, obram & glaciem liquefacit. Dixi, r idem, quia per diuersa idem in eodem parit diuersos effectus ut calor praesens calefacit, absens refrigerat. 7s ' Res aqueae,dum concrescunt, non crasses cunt. crasia sities enim fit : cum humore abscedente, id, quod siccuni deterrenum est, densatur. quod rebus aqueis concrescentibus non accidit,quia earum humor non exi sed constipatur. 76 Quae ex aqua & terra constant, haec calore S iri
gore concres ut δί horum nonnulla simul crasscscunt: ca Iorc quidem, quatenus calor exicrnus humorem internum educit unde terreae partes constipantur: sxigore auter , qua tenus frigus calorem extrudit,cum quo etiam humor cxit.
Dixi nonnulla crassescere: quia mixta liquida,
ut lac, dum concrescunt, simul ctiam crassescunt, mollia Vord, quae liquida non sunt, humoris exitu concrescunt, non crassescunt, ut fictile. Differentiae ratio citi quia in liqui dis multum humoris inest, qui paulatim educitur: Vndest ut partibus sicin sensim coeuntibus 5 c stipatis, cras sities inducatur. qua: veto non sunt i quida, cxiguum humorem continent k adeo ut parte humoris excunte, illi co dulla facta crassitie concrescant: qujppe cum tantum humoris remaneat, quantum ad partes siccas continendas
7s Quaedam prius humectantur, quam crassescant, nimirum quae crassa vel dura per frigus antea facta sunt: ut fictile: quod frigore durum antea iactum, cum frimum
469쪽
in fornaccm mittitur, vapores emittit, Ec emollitur. quam-obi .m in fornacibus tor luctur.
79 Ex plus terrae qx in aquae in se continent, si sti
e externo colWrCucrin catos C liquantur,Vt lutum sui autem interno.frigore concrcueritis, non nisi caloris exsuperantia soluuntur, si d molliuntur,Vt scurum, δί Cornu. .go 'l Cum ferrum Iiquatur, S iterum concrescit puriu redditur,albius,& durius, ac minoris ponderis: quia multum cxcrementi subsidit,co quod ferrum multum terrae impurae continet. Ferrum auici hoc modo saepius purgatum ac de siccatum fit Chalybs.
stus pyrimachum, Plinius pyriton appellant.hic non est purus lapis,sed admixtam habet naturam metallicam. id edque in fornaces coniectus non redigitur in cineres, scd liquatur,deinde rursus concrescit ac durus redditur. 8a Mylae quoque liquescunt,ita Vt fluant. dc clim ru sus concreuerint, atro sunt Colore , calci aulcm similles, immo calx quaedam nigra structurae utilis propter pingue
83 Liquatur etiam terra, tuae Eumorem in se habet, ut ea, ex qua fit inrum, δc gleba metallica, flux cx metallorum' a mixtione fundi potest. Ipium quoquc vitrum refrigeratione concrescit, ut sirrum mec liquatur,nisi caloris exsuperantia: dc priuῆ mol-lcscit, quam liquetur, 8 Eorum quae calcire concrescutit,alia solui non pos sunt, ut fictilio , 5c lapides qui ex terra Jgni combusta generantur , veluti myliae: alia humore frigido solui intur, ut ni trum. de sal,quae in aqua soluuntur,non in oleo. 86 Ea sola,quae plus habent aquae quam icretae,calore: crasscscunt. quae vero plus habent terrae,concrescunt sine crassiati C. Vt nitrum, sal, lapis, fictile. . . 87 De oleo haec notentur. I. Spiritosum est, de geris plenum: idc. quo in aqua supernatat II. Neque calore,neque frigore concrescit. Id. A frigore crassain sit: quia frigus spiritum in aquam conuertit.ssemper autem cum aqua Oleum inter se admiscentur,fit quiddam utroquς crassus. IV. Calore Myempore crasscscit, bc albescit. Albescit quidem aquae in exi-. inmin l
470쪽
stentis expiration z. crassescit vero, quia calore tabc conto, spiritus in aquam mutatur. V. Neque ue ncque a oz 'siccatur, crin quia aurcum tum iam quia lciatum est. nacti humor qui in oleo inest, a lentore cQntine tur, quos sau inet
88 Quod ex terra dc aqua constat,ad id refertur cuius
maiori in copiam in ic continet,atque ita terreum vel que-uin dicitur.Verbi gratia, mustuiri d coctum terreum est. lia more enim per calorem ovai raro α educto ieco partes cocunt de constipantur ita Vinum concrescit praesertim in Arcadia, ubi erasiam potabatur.' 89 I ac, prout plus caici, vel scit Confinci, ita terreum est velaqueum. Caibus terreus est, si a calore durescit. Se rum est a tu eum,qui a non crassescit ignis calore,sea in vaporem abit, Sc comburitur.
o Sanguinis fit, e terreae sunt, residuum ci aqueum. Itaque anguis, qui fibras habet , frigore siccatur A co crescit. Ccrui aut cin sanguis aqueus cli,5 nec fibras habet nec conia crescit. sanguis quoque Vitiatus non concres it: quoniam cst Pitui totus 5 aqueus,ac veluti sanies. Vi ' Quae ignis N aquae opera Concrescunt ea aut ViXfOluuntur ab exsupcrantia quadam , ut de ferro diximus ax. 7'. Nam ferrum cum calore liquatum sit, frigore congclatur aut nullo modo seluuntur,ut fictile, te quo vide axio. S. Etenim fitille nec per meatus aquam recipit,nec ab igne liqua ri pytest,cum igne Concreuctit. - '' Ligna terrea sunt de aerea. Ideo comburi possunt, non liquasi, nec mollescere. exceptis lignis viridibus. infra axio. 99. Horum alia sunt magis acrea, proinde leuiora: alia magis teri QR proinde grauiora. Ideo picrumque in aqua in natant. Excipi r nigra ebenus, quae sua grati tale mergitur,.qiua plurimum terrae habet. ι ia
De corporum simi :rium I rincipio. 93 'TZ X posui primarum qualitatu effectus id est, lori', frigoris humoris,& siccitatis: nunc de corporibus similaribus, in quib' primis effect illi cernutur,dispiciamus V 9 COI