장음표시 사용
521쪽
tiam gustus exquisitissimd inter omnes sensus figuras poci peret : quod est perspicue fusum. II. Quia sapores inter se
sunt contrarij, ut dulce, M amarum: figurae gutem non si tinter se Contrariae, ut triangulum A circulus. III. Quia est certus numerus saporum, Ut supra docui: figurae vero sunt
' 41 IL AE Ateria odoris est natura quaedam aeri M aquae LVI communis nam animalia terr stria,atque aues in aere, pisces autem in aqua olfaciunt quam interpretes non ineleganter δἴσω appellant. Vt enim in acre M aqua dia phanum, id est, perlucidiim,nominatur,quod lumen δί colo res recipit: ita etiam διο πν vocari potest,quod in iisdem e lementis odores recipit,& odoratui seruit. 6 ' Causa cificiens odoris est humor sapidus. idcircuquae saporem non habent, etiam odore carent, ut simpli cia clementa,& lapides,& qud magis res cst sapida,ed magis est odora. Quidam putarunt odorem esse saporem, alii ex halationem liccam,alij utrumque,ita ut e corporibus e filuat, de ad odoratum perueniat. sed aequὸ falsae sunt haesententiae, atquc Alsum est, colores esse defluxiones a corporibus ad oculos. nam vapor refertur ad aquam, quae sine admixtione sicci non est odorabilis. fumida vero exhalatio non potest fieri in aqua, in qua tamen diximus odoratum non minus ficti,quam in aere. 8 odores proportione respondent saporibus, quod ipsa diuersorum odorum nomina saporibus quoque con munia findicatit: ut acres, dulces, austeii,acidi, Pingues. qui Vero appellantur putidi,proportione quadam amaris saporis
9 Frigus & gelu, ut sapores hebetat: ita etiam od
so Odorum duo sunt genera Vnum, quod saporibus respondet,ac per accidens delectat,ut odor cibi .Alterum ab eduliis seiunctum,quod per se delectat,ut odor florum.
522쪽
si Secundum odorum genus est hominum proprium
eis a natura sanitatis causa tributum: quia natura cerebri fit gida est, atque homo inter omnia animantia maximum fligi dissimum cerebrum habet. Quapropter locis Cerebro proximis odor per respirationem attractus sio calore ac motu temperiem ac bonam valetκdinem affert:homo igitur u triusque generis odores percipit. Ui ι'Σ Cetera vero an i malia tantum primi generis od
13 Qus pulmonem habent, respirando olfaciunt, ut
homo. Quae vero pulmone carent, etsi non respirant, tamen olfaciunt: quod perspicitum est: quia odore cibi remoti trahuntur,ut apes, muscar,fbrmicae,alatae M alia similia. ει Differentiae causa est,quod in animalibus pulmo
nem habentibus sensorium odoratus opertum est, ac respirando detegitur: in aliis vero semper detectum manet. similis differentia in aspectu reperitur. nam animalia, quae molles oculos palpebris tectos habent, nisi oculos aperiant,aspicere nequeunt. quae vero oculis duris praedita sunt, eos semper apertos habent. lues Cetera animalia praeter hominem res foetidas &grave olentes non auersantur ratione selius odoris, sed qua tenus sibi sentiant esse noxia,ut homini carbonis halitus.16 N Cum quinque sint sensus: ex his duo per coni
cium percipiunt, nempe tactus, δί gustus: duo per externum medium interiectum,nimirum visus,& auditus. medium t cum tenet odoratus. itaque noti immerito quidam dixerunt odorem esse veluti tincturam quandam δί loturam siccitatis in aere & aqua. nam ratione tincturς assimilatur colori ,ratio ne loturae comparatur sapori.
1 'Falsa est quorundam Pythagoreorum sententia,
noti milia animalia odoribuς alli. nam haec sententia duobus argumentis restititur. 2 Quia sicut animalia non sunt simplicia, sed constant ex quatuor elementis,ita etiam eorum a limentum non potest esse sinplex, sed mixtum dc corpulentum :-ideύque excrementa inde fiunt: & aqua pura iam alit. II. Quia locus,in quem cibus recipitur, id cst stomachus,procul abest a cerebro,ad quod odorcs feruntur. 18'Odor itaque nou consert ad nutritionem. sed . . taI
523쪽
quam rationem habet sapor ad trutritioncm, eandem habet odor ad sanitatem
De sensilium diu lane. 19 QPecies cuiusque sensibilis, Ut coloris, odoris,saporis,
ON cct. finitae sunt: quia in omni sensu reperiuntur duo contraria sensibilia: ut in aspectu album dc nigrom: in gustu dulce dc amarum . quapropter α haec contraria, dc iis nteriecta, necessario finita sunt. 6o Cum omne corpus ratione quantitatis diuidatut in infinitum,ut 6. Phys probatum fuit: neccile esse videtur, ut ad corporis diuisionem etiam qualitatςs eius sensiles pcr accidens dividantur: consequenter etiam ita sensus diuidatur: dc omnis magnitudo, qualitum uis exigua, sensu percipiatur. quod tamen falsum est. scire igitur oportet, partes pro indi uiso acceptas, id est, dum in toto sunt, non sentiri actu, nisi sensus separatim divcrsas partes se illat: verbi gratia diuersa eiusdem rei partes separatim & distulistis icmporibus aspiciat. ceterum id quod sentit,non per p)r es, sed totum simul percipit. cius itaque quodientitur, pars non cstactu sentilis, 1 cd potcstatc.a toto autem sciuncta sentitur actu. Ceterum partcs, quae a toto seiunctari sciatiiuntur,finitae sunt. nec quae uis magnitudo aut per se subsistere aut sensu percipi potest. exempli causa caro,quatenus est quant , potest diuidi in ip- finitul n. . quatenus autem cst caro, non potest in infinitum diuidi: quia cum ad minimam carnem dividendo pervcne ris, si ulterius diuidas, carnis formam tolles. ac solent imi lima quaeque ab ambiciate dissolui ut ab acre , vel aqua: quo' circa sensile non minuitur in infinitum : cum quiae exigua Orpora intercunt, tum ctiam quia pςr exiguitatem senium fugiunt. Quod hinc licet animaduertore: quia res, quo mi nor est,co dissicilius cernitur,lc eo petu picaciorem & pci se ctiorem aspectum requirit unde sit sensibiluin infinitum mi nueretur, opus esset, ut vis sensitiva in infinitum augercini . atqui hoc est impossib ilo: ergo de illud.
524쪽
AB sensis prius agani in mediumquam in se ortara Oan idem a pluribus sentiri posit. si QOnus& odor ad sensorium perueniunt, non ino montento,sed in tempore. prius enim agunt in ab rem proximum, cumque immutant , ω variant. idcirco haec obiecta prius percipiuntur a proximis, quam a remotis. L men autem non variat diaphanum sed in instanti illud ill strat,& oculum afficit. 6Σ Quaeritur,an plures simul possint idem audire, olf cere, videre. & quidem si spectetur primum,id est, remotum mouens, plures idem sentiunt, Vt eandem campanam, Cun- in florem eundem Solem. sed si spectetur id quod proxi-n e senium mouet, aliud ab alio percipitur. idcirco vox aliter cominus, aliter eminus auditur. 63 Sonus dc odor non sunt corpora, sed assectiones corporum . proinde sine corporibus esse nequeunt. quid sit lutamen ,expositum fuit a.de anima, cap. 7. praeter ea quae diximus supra cap. . 6
CAP. VIII. An duo simul sentiri punnt.
MVlta quamuis diuersi generis obiecta,ut album
& dulce, simul sentiri possunt: quia sensus ea percipiens,re est Unus,ratione plures, ut expositum fuit 3. del , anima,cap. a. quatenus ergo est unus , simul sentit. quatenus plurium vim habet,multa obiecta percipit. CAP. IX.
omnesen iis esse diuiduum. fue Vicquid sensibile est, magnitudinem habet pro- C-p- 7. inde est dividuum. quod ita de aspectabili pro b tur: in cade inque probatio ad alia sensibilia transferri potest)intra certam distantiam res videri potest, dc ultra certam di stantiam videri non potest. harum igitur distantiarum cst a liquis terminus,eas distinguens,utputa sit longitudo ABCA IJ i , C . Res videti possit ab A vsque ad C: adeo ut in tota Iose τ μ. . t it
525쪽
gitudine A B cerni possit, & in tota longitudine BC aspici nequeat. si igitur res alpcctabilis sit indiuidua, ponatur iapuncto B: curia ibi videri poteritiquatenus B est finis lineae A B: M videri non poterit, quatenus idem B est principium Iincae BC. ita qui asserit rem aspectabilem esse indiuiduam, ducitur ad hanc absurditatem quod eadem res simul videri possit,dc videri nequcat.Eodem modo duci poterit ad absum ditatem, quod idem sonus simul audiatur, A non audiatur. denique omnium sensibilium quod ad hoc,eadem cstratio.
Exi osti A & reminiscentia differunt. plerumque enim memoria valent,qui tardo sunt ingenio reminiscentia verb,qui dociles ac incntis cclexit te praediti sunt. Σ Praeteritorum cst memori ut praesentium sensus,futurorum spes,vel metus,vel Opinio. 3 Omnis igitur memoria seu recordatio cum tempore est.& quoniam ad ea,quae olim contigerunt,refertur: neceti sario inter ea & memoriam cst tempus interiectum. Non tantum homo,sed 5c animalia bruta recordan tur:non tamen omnia, sed ea tantum, quae temporis cognitionem habent.
Memoria per se est primi sensitivi. est enim pha tasmatum,quae sunt in primo sensitivo, id est, in phantasia:
526쪽
per accidens vero est intellectitii: quia intelligibilia non suntii nephantasmatibus , sicut uniuersalia non ibiat sine parti
cularibus. nam ut in mathei laticis describimus figuras cer tae quantitatis, ut trian gulum certae magnitudinis, non ta men consideramus cam certam magnitudinem, sed simpli citer triangulum, proinde triangulum uniuersale, licet illud in abaco descriptum sit particulare: ita etiam intellectus in phantasmatibus contemplatur univcrsale, cum phantasmata sint particularia.
6 Causa memoriae est: quia obiectum sui imaginem Cap.
in sensu imprimit, non aliter quam annulus incera. unde recordari dicimur, cum illam imaginem in sensui retentam spectamus.
7 Quocirca memoria valent,qui S speciem illam siue
imaginem recipere,& receptam retinere facile posint. contra memores non sunt , qui aut non facile species recipiunt,
aut non facile cas retin Ciat.
8 In summa memoriae obstant. I. Multa agitatio motus,vel propter passionem,ut in aegrotis, dc ebriis accidit: vel propter aetatem, Ut in pueris, qui augentur,& in senibus, qui decrescunt. II. Frigiditas,quae humores congelat, Vt intimidis. III. Durities. quae non patitur speciem sensibilem facile recipi, ut in iis qui sunt Valde tardo & hebeti ingenio. IV. Nimia humiditas , Ut in iis qui sunt perquam celeri ingenio, uaciatisque celeritate praediti. 9 Etsi pueri multarum rerum obliuiscuntur, Cum pro .pter motum Sc agitationem illi aetati conuenniniciansum e tiam propter nimiam cerebri humiditatem tamen quae memoriae mandant, firmissime retinent ob duplicem causam. Prima cit,vehementia motus Sc impressionis propter admirationem : quia cum recens in mundum Venerint, omnia sunt ipsis noua dc admirabilia. Secunda est: quia anima pucrorum,quasi arca quaedam inanis 3c vacua,facilius nouas species recipit, quam anima viri multas species in sc continens. hanc ob causam iuniores facilius discunt,item meminisse ea melius possumus, quae primum mane percipimus: quia procedente die postquam in multa incidimus, memoria hebetatur,ut docet Arist. problem. scct. RO. qil. S.
ro Memoria est phantasmatis, non quatenus cst phan-
527쪽
tasma,id est,species quςdam in anima,sed quatenus est ima go rei a qua fluxit,& impressum est in anima. tuncque recordamur, cum hoc phanta ima intuemur, tamquam imaginem rei sensu perceptae,Vel intcllectae. ti Quandoque scimus nos recordari, quia Contem piamur praesens phantasma, tam quam imaginem rei praete ritae: interdum dubitamus, an recordemur, quia phantasma quidem in nobis agit, sed nobis non con stat, an sit imagorei antea sensu perceptae,vel intellectae: aliquando falso putamus nos recordari, nimirum cum nouum phantasma contemplamur,quasi imaginem rei prqteritM: quod quidem maxime contigit cuidam An pheronti Orciano, qui ca,quae t maginabatur,quasi antea contigissent, narrare sol cbat. idem etiam iis contingit, qui excessu mentis, quem Graeci sκαὶ is
re Meditationes recolendo conseruant memoriam: quia recolere, nihil aliud est , quam saepius id cin phantas a non ut est phantasma,sed ut est imago,contemplari. i3 Memoria igitur cst habitus, id est, retentio S Con seruatio phantasmatis, non ut est phantasma, sed quatenus est imago rei antea perceptae vel intelle istae.
' i o Eminiscentia est memoriae amissae instauratio cxl Interno aliquo principio,quod obliuione deletum non est. si quis autem non ex seipso reuocet in memoriam id cuius cst oblitus, sed ab alio iterum discat, quod olim didi cerat, M oblitus crat: non dicetur reminisci, sed discere denuo. Paulo aliter definitur reminiscetia ab Alexandro libri
natur. quaest. Cap.I.n CmpC,inuentio Per inquisitionem phan
lasmatis, quod fuit quandoque in corpore, in quo cst anima
sensitiva. is Reminiscimur interdum uno motu, Veluti cum ex principio carminis, Sicelides 1m ae , rcuoco in memoriam Gnem eiusdem carminis,pausi maura tamimus. Intercium pluri' bus motibus se consequentibus:ut ex luce memini tencbr rum, ex tenebris recordor iuris, ex iure in memoriam reuOco rem amissanti -
528쪽
is T Principium horum motuum plerumque sumitur
vel a simili,ut cum ex imagine recordor Caesaris: vel d con trario, Ut cum ex calore recordor frigoris: vel a propinquo, ut cum ex principio carminis recordor sequentium ver
i Ordo ad memoriam valet,sive sit naturalis,ut climex tenebris recordor lucis: siue ex consuetudine, ut cum exprima orationis parte reminiscimur sequentis partis, quam post illam saepius recitauimus.18 Interdum difficile est reminisci: quia non recorda mur principis proximi, sed remoti: ita Vt sit opus plurib. motibus,priusquam rem inueniamus,quam quaerimus. v uta si ex lacte in candoris,ex candore in acris,ex aere in pluuiae,ex pluuia in Autumni memoriam veniendum sit.
i9 Ex eodem principio quandoq; reminiscimur,quandoque non possumus reminisci: propterea qu/d ab eodem ad diuersa sunt diuersi motus : ut ex aere in pluviam , ct in
Ventum.quandoque ergo vnnin quaerimus, oc ad alterum fit motus. verbi gratia alius est motus ex aere in ventu,ex Vento in terrae motum, ex terrae motu in ruinam aedium,ex ruina ς-dium in mortem Titii, ex morte Titij in testamentum cius, dc ex testamento in heredem: alius verb motus est ex acre inpluuiam,ex pluuia in Autumnum,cx Autumno in poma. it que fieri potest, ut ex aere reminiscar poma, nec possim re minisci heredem Titij.eto Quemadmodum interdum natura peccat, Sc odit monstra : ita etiam in reminiscendo quandoque peccamus, ac similitudine decipimur. exempli gratia cum velim reminisci Anaxagorae, in memoriam venit Anaximenes,vel An ximandorvi ita quasi quendam soloecismum committimus.
Communia de memoria o reminiscentia. zi ' π Emoriae&reminiscentiae communia haec sunt. I. IVLIn utraque cognitio temporis est necessam: dc neutra sine tempore esse potest. II. Vtraque est affectio corporalis : id edque diu investigantes quod meminisse vo-lrint, nec facile recordari possunt, dolore capitis laborare se
529쪽
Ient,etiamsi quaerere desierint: quia scilicdi corporeum ali quid mouerunt, quod non statim sistitur, atque illi quaerere desierunt. III. Qui supcriores partes corporis maiores habent,quam proportio requirat,pumiliones, pueri, senes, nec memores sunt,nec facile reminiscuntur. 11 Nisi tempus cum negotio, vel negotium cum tempore eoniungamus, non possum us dici meminisse. etsi putemus nos meminisse, fallimur. contrarius autem error committi non potest, id est, Vt dum meminimus, putemus
13 Memini mus vel temporis definiti, ut heri deambulasse,vel indefiniti ut aliquando saltasse. Σ Differentia longi aut breuis temporis dignosci
tur interno principio: quia species, quae sunt in anima, proportionc respondent rebus externis, ita ut eas repraesentent secundum earum quantitatem, δί maioris rei sit ma ior species. α; Γ Differentiae inter memoriam & reminiscentiam tres sunt. I. Alij memoria valent,non reminiscentia: alij eContrario reminiscentia, non memoria, Ut docui supra axio. I. II. Reminiscentia supponit memoriam praecedentem, quae obliuione deleta fuit: emoria vero non supponit pia Cedentem reminiscentiam. IN. Multa bruta animantia memoriam habent,nullum autem animal praeter hominem reminiscitur.
530쪽
LIBER X L. DE SOMNO ET VIGILIA.
i VM somnus sit vigiliae priuatio, utrumque ad Cap. I. 'i eandem animalis partem pertinet. haec autem est pars sensitiva: quoniam ex sensu vigiliam, proin- . . et de etiam somnum dignoscimus:& eum, qui sen- . tit, vigilare dicimus. 1 Vt igitur sensus, ita etiam somnus 5c vigilia sunt a nimae dc corpori communia. 3 Plantae nec dormiunt, nec vigilant: quia sensu carent. Necesse est omne animal ut sensus , ita etiam somni & vigiliae particeps essc.etenim actu non sentit, nisi vigi let: nec semper sentire aut Vigilare potest, cum omnis ope ratio aliquando cesset. quocirca opus est,ut animal modo vigilet, modb dormiat.1 Cetera omnia animalia aliquando dormire constat. de solis testaceis siue ostreaceis dubitari potest.sed dicta ratio euincit haec quoque interdum somno capi.
idici debet somnum esse affectionem omnium sensuum: quoniam absurdum csset omnes sensus necessarid simul cessare, cum necesse non sit,ut omnes simul operentur.