장음표시 사용
551쪽
1ις D E IVVENTUTE, SENECTUTE, Me.
C A P. XV. De accidentibus cordis se causa motus pulmons ,vel branchiarum, o de constitutioae in frumenti refrigeratisi. 'Cap 26, 18 VTtRia cordi accidunt, palpitatio,pulsus,& respiratio. 1 19 Palpitatio est caloris in corde existentis compulso seu constrictio ob refrigerationem excrementi- . tiam,vel colli quatrice, ut in quibusdam morbis accidit,quq fit ut interdum adeo calor in angustum coarctetur, ut an mal intercat. 6o 's Pulsus est perpetuus motus cordis ob tumefactioncm humoris e cibo accedentis, qua fit ,t vltima cordis tu
Cap.27. 6I In iunioribus maior est, quam in senioribus: quia
in iunioribus fit maior evaporatio. 6Σ Hinc pulsus venarum oritur: quia Venae ex cordCinitiun, ducunt. Cum cordis calor ob accedens alimentum augetur,cor dilatatur,& pulmonem attollit,non allicr quam manus folles attollit: nam pulmo ad similitudincm quodam modo follis factus est) & sublato pulmone attollitur pectus, ut in re Ipirantibus apparet. hinc fit, ut aer ingrediatur, qui pulmonem Sc cor refrigerat. ita deminuto calore, pulmo M' cor deprimuntur:Vnde acr, qui ingressus fuerat,exit, de licet frigidus ingressus sit,iamcn calefactus exit.ciusque ingressus vocatur reipiratio,siue inspiratio: egressus autem ex paratio. 6 Similiter in piscibus auctus calor partes mouet,S branchias attollit:vnde aqua ingreditur, quae refrigerat, at que hac refrigeratione minuto calore, & compressis partibus,eadem aqua eiicitur. 61 Haec sine interruptione respirationis x expirati nis vicissitudo conseruat animal quamdiu vivit. & quia in spiratio praecedit expiratio sequitur: idcirco qui moriuntur, expirare dicuntur:hic enim est ultimus viventis actus.
552쪽
TOMUS PII. LIBER XLV. ET HI CORVM PRIMUS.
i Protegomena. Ts i philosophia,si verbi notationcm spectes,nia hil aliud ,quam amorum sapietiae significat. vnde Cicero L. de ossic.Iapientiam, inquit, qui expetunt hilosophi nominantur.& I.de legib.Ita ter omnium bonarum rerumstsapientia, a cuius amore Graeco verbo philosophia nomen inuenit tamen pro ipsa sapientia dc rerum cognitione accipi solet, ut apud cundum Cic.3. de Orat. illo loco : Cognitio optimarum rerum atque in tu exercitatio, philosophia nominatur. Σ'Eius variae definitiones afferuntur ab Ammonio in Porphyrium,S ab aliis. Nos eam non posse definiri arbitra mur: quia quod definitur, synonymu aut quasi synonymum sit oportet: philosophia vero nec synonymωs, nec secundum analogiam, nec alia mili ratione dici potcst una scientia, quippe quae multas scientias toto genere diuersas comple-ciitur,ut mathcmaticas,physicam,mctaphysicam, politicam. 3 Quia vero in praesentia Politicam enarraturi sumus: in primis sciendum cst, de eius nomine tres esse opiniones, Vnam Platonis,alteram vulgarem,tertiam Aristotelis. Plato censet promiscue vocari posse regiam,politiacam,oeconomicam. Eius verba in Politico haec iunt: τα ίω ara βασιλικω, ra m m&υ, - οἰ πομα υ si Ἐνα δαφε - . sed hanc sententiam Aristoteles rcfellit i. Polit.
Vulgus etiam Peripate icorum uniuersam hac phialosophiam practicam, existi imat recte vocari cthica,seu moralem,stu de morib. Aristoteles autem doce', rectius appeta
553쪽
lari politicam, quam ethicam. Et hic. Nimach.lib. I. cap. r. & Ethic. magia. lib. c. 6. parti c. . S cap.Io. partic.2. Ratio cui dos est: quia communc scientiae nomen , toto subiccto , non ab
eius parte sumi debet. unde politica seu ciuilis Σῶ πόλει, Gid est,a ciuitate denominatur. ciuitas enim est subicctum ut scholastici loquutur totale, cuius pars cit c Uis,id est,homo, de cuius moribus in pthicis tractatur. 6 Ut igitur principia physica traduntur in lib. naturalis auscultationis: de mundo autem agitur in lib. de coelo: ita principia politica explicantur in lib. Ethicis: de ciuitate autem seu republica disseritur in Politicis. Ipsi politicae subiiciuntur, non ut partes, sed ut ancillantes,oeconomica,poetica, rethorica, S historica. his e nim,tamquam instrumentis, politicus utitur ad ciuium animos & domos recte informandas. 8 Ethicorum inscriptio non a toto subiecto, sed a m xima parte sumpta est : quia maxima librorum Ethicorum pars de virtutib. moralibus,quae beatitudinem practicam cia ficiunt,pertractat.nihilominus tamem in iis tam libris exponuntur etiam virtutes dianocticae, & beatitudo contempla tiua,quae secundum Aristotclis sentcntiam activae praestat,ut lib.6.& lib. Io. gemonstrabitur.' Tria Ethicorum volumina circumstruthar: nina irtim
Ethica Nicomaclisca,Ethica Eudemia,& Ethica magna. Ego coiicio Aristotele primo con cripsisse magna Ethica, deinde Eudemia , tandem Nicomachia: ita vi Eudemia nihil aliud
sint, quam magnorum Ethicorum emendatio: Nicoma chia,Eudemiorum correctio.
io 's Plerique putant Eudemia dc Nicomachia vocari, quoniam Aristoteles illa Eudemo,haec filio Nicomacho di
cauit. Cicero autes. de finib. videtur existimasse Ethacorum Nicomachiorum auctore fuisse Nicomachae ne tu inquit Arisbule or eius Alium Nicoma. u. cmius accura e sicripti de morib. δε-bri Hcuntur En quidem esse Aristotelis.sed non video,c- non potucr t
stotele coscriptu: & varia Io a hoc confirmat. na ultimii huius operis caput transitione cotinet ad libros politicos, quo rum Aristotelem esse auctorem nemo negat. Pr crea lib. 6
554쪽
huitis op eris, c. s. citatur primus liber Poster. Analyt.& diue sis Politicorii locis citantur hi libri Ethici: et lib. r. c. i. & lib3. c. .& lib. . cap.2. SI lib. 7.c. 3. Plinctiam sextus Ethicus citatur I. M taphyl. adeo ut necc sic sit clandem esse authorein Ethicorum, Politicorum, A nalyticorii,& Metaphysicorum re Ego puto Nicomachia Eudemia nominari, quia di ctante Aristotele a filio Nicomacho, SI a discipulo Eude
u Magna Ethica si a voluminis magnitudine vocentur, fateri cogimur opus integrum non extare: quandoquidem haec Ethica sunt omnium breuissima. 1 Ex dictis patet,eum, qui Ethica Nicomachia intellexerit, nihil desideraturum ex iis, quae Eudemicis magnis Ethicis continentur. O11 Libellus de virtutibus falso Aristoteli adscribitur.
meus codex manuscriptus auctorem facit Andronicum Pe- qripateticum, qui eadem methodo simul egit de affectioni b. seu perturbationibus animi,& de Virtutibus ac vitiis.16 In libris Ethicis. explicatur summu hominis bonuquod in hac vita consequi potest.id a Latinis vocatur beatitudo, Cicero lib. I. de nat.mor. beatitudinc &beatitate dura vocabula appellat,sed usu mollicda censet a Graecis appella- ηtur duim. de intcrdu-μωια,EtlI. lib. l. c. 3'part. 2.i V De hoc summo bono generaliter agitur in primo libro:partes eius explicantur libris sequentibus.
C A P. I. sit aliquod summum bonum. I TR iplex est,a,ictore Aristotele s. Metaphys p. I. dia- CapI ncca id est, habitus', vel opcratio intellectus, usus ratio imminatrii in effectiva,ut ars: activa,ut praeelectio:& cc t Cmplativa,ut scientia: unde cognitionum tripertita diuisio, sumitura opic. lib s.c. l. parti c.2 .Quintil.lib. 2.cap. l8.2 Omnis aute dian ora55 omnis actio bonii aliquod ap- pctit na & cum quis malii appetit, ut voluptatem, id appetit sub ratione boni: quia scilicet sibi bonu videtur.I.Politicap. L3 Bonum igitur est,quod omnia appetunt. Itaque bonum habet rationem finis retro finis habet rationem boni.
1 Finis vel est operatio, vel op 'post operatione mancio
555쪽
Est autem operatio,vt aedificatio. Opus,Vt domus. Sed quo tiescumque opus post operationem madet, illud operatione melius cst. 6 Quot sunt actiones,artes,& scientiae, tot sunt si es, . sed interdum aliae artes aliis subiiciuntur, ut ars conficiendi fraenos arti equestri,S ars equestris arti militari:tuncque huius,quae architectonica vocatur, finis est praestantior uia est finis ulterior. Exempli gratia, conficimus frς nos,ut equos
regamus, Sc equos regimus, ut obtineamus co ra hostiles victoriam.
Cap. z. ω 7 T Necesse est aliquem esse viximum actionum humanarum finem,ita ut alii omnia huius gratia, hoc vero per se ' cligamus: alioqui res in infinitum progrederetur, de nostera appetitus inanis esset, quippe qui finem suum assequi non
posset. 8 Hic vltimus finis est summum bonum,quod in his, libris quaerimus. 'nam si finis quo est ulterior, eo est mclior: certh necesse est,ut sinis ultimus sit optimus.., CAP. 1 I.
. 9 QVmmi boni, quod hominem beatum eisicit, cogni- tio ad politicam pertinet,cuius pars est ethica, Vt ho mo est pars ciu itatis .quare totius ciuitatis vel gentis bonum longe praestat unius hominis bono. 'Io In politica nec adhiberi potest nec desiderari de- -bet δευς α mathematica: sed pro subiccto argumento sum .'cit singula populari stylo & rudi Minerua pertractare. Π Idonei politicae auditores non sunt, I. Pueri,cum quia sunt cxpcrtcs actionum, ex quib. principia politica xi
muntur,proinde non sunt capaces huius scienti tum ctiam quia sensu ducuntur de secundum affectiis vivunt, adeo ut haec scientia sit eis inutilis. II. Vitiosi & incontinetes: quia ita Vivunt,ut pueri,secundum affectus M animi perturbationes. quamobrem ipsis quoque haec scientia nihil prodest. Idonei auditores sunt , qui ex rationis praescripto vitam traduccre cupiunt: hi namque & hanc scientiam c pero,ὼ ca ea utilitatem consequi possunt. '
556쪽
C A p. I I I. i PE sit mmum bonum ex aliorumsenseum. is, Vmmum bonum ab omnibus vocatur beatitudo & Cap . o omnes bene vivere, ac bene agere, i dem putant, 'quod Matum esse . . 1 Summum bonum alij in alia re collocant. nec solum lii ab aliis dissentiunt, led etiam iidcina semctipsis. verbi gratia, alii summum bonum ponunt in Voluptate, alii in diui liis , alij in alia rc. Rutilis cum quis aegrotat, summum vo- cat sanitatem : cum paupertate premitur, diuitias: cum suae ignorantiae conscius, viros doctos admiratur, scientiam te magnarum rerum cognitionem. Plato autcm ait id esse i
iue Non omncs opiniones sunt examinandae,sed quς cc-
Icbrcssunt,quaeque ratione aliqua nituntur. nam futiles satius est praetermittere:praesertim cum magnus sit carum numerus:quippe cum Varro ducentas octoginta octo opinio
nes do sim mo bono enumerari posse auctor sit , refcrente August. de civit. Dei. i5 Methodo utimur notioribus nobis ad notiora secundum naturam, id est,ab et sectis ad causas.i aprupter huic scient:ae operam daturus in primis bene educatu bene moratus esse debet: adeo ut si ex se bo
na a in alis discernere nequeat,tamen recta imperantibus obicra perare si paratus: primus enim locus sccundum Hesio dum zνεργις, debetur iis,qui agenda Sc fugienda norunt,alteriis, qui recte monentibus parent: deterrimi vero de inutiles habentur qui nec sunt prudentes,nec prudentibus obediuncis Ex ratione vivendi sumuntur opiniones de beati risedine.Tria vero sunt praecipua vitae genera,Voluptuosum, po- Iiticum,& contemplativum. Voluptuosi summum bonuinponunt in voluptate .politici in honore,aut Virtute: contem plativam vitam degentes,in contemplatione. CAp. IV. Refutatio quarundam opinionum de summo bono. as Vi summum bonum in voluptate ponunt,fortasse
aQuia multi auctoritatem & potestatem habentes, Sardanapalo similes sunt, ij pecudum vitam eligunt ac cet
557쪽
ris anteponunt. Ciceronem igitur audiant,cuius vcrba i. Pa rad.haec suntinis cum tibi me Dem siue mater si ita aecum omnium natura dederit animum quo nihil est praestantiuι neque diu . . nius c te ipse abiicies atque prosternes, is nihil inter te atque inters . mdem putes interesse' - ΣΟ Nec in honore,quem multi politici quasi ultimum vitae finem sectantur,bcatitudo consistit. I. Quia honor magis est vi honorante, quam in honorato,adeo ut facile huic ripi possit,& ab alieno arbitrio pendeat, quod de beatitudi, ne non cst sentiendum,quae est res constan firma,& stabilis. II. Quia honorari virtutis nomine a viris prudentibus cupiunt,ut viri boni δί virtute praediti videantur. itaque virtutem esse honore potiorem dc praestantiorem fateantur ne esse est. Σi ' At vero sola virtus non sussicit ad hominem beatum faciesidum. quid enim,si virtute praeditus dormiat: nam ho Ctempore beatus a miscro nihil dii fert. unde aiunt inter beatos Sc miseros dimidiam vitae partem nihil intercise infra ca. vlt. quid si in tota vita nihil agat Z ut quia recte ageret impcdiatur8prosectb virtutis habitus parum ei proderit, nullam actionem producens.quid praeterea,si in maximis malis N ca- . lamitatibus t Priamus, versetur Z quis hunc nisi disputandi causa beatum appcllet' Σχ Dc contemplatione dc vita contemplativa posterius disseram lib. 6. dc lib. Io. Σ3 Pecunia non est summum bonum. I. Quia vita in conquirendis pecuniis eccupata,laboriosa est,non coniuncta cum ea animi tranquillitate, quam beatitudo requirit. II
Quia pecunia per se non expetitur, sed propterea,ad quae est utilis,& quae pecunia comparanturibeatitudo vem proculdubia expetitur pzr se, C A P. V.
Summum bonum non esse ideam. Cap. 6. DLato existimauit summum hominis bonum esse Ι - αγια, ipsum bonum,id est, id eam boni. quae
sententia repudianda est. I.Quia nec omnium bonorum ne Cbonorum per se expetendorum est una idea. II. Quia quae-
558쪽
rimus summum bonum,quod ab homine acquiri potest, cuisiusmodi bonum noncst idea. 11 Γ Non csse unam omnium bonorum ideam ita probatur. I. In quibus Est ordo,ita ut alia lint priora alia posteriora, horum non est Una idea : atqui in bonis est eiusmodi
ordo: crgo bonorum non est una idea. Maior propositio conceditur a Platone. Minon pro b ur: quia bonum reperitur in diuersis, atquc adeo in omnibus catcgoriis: ut in substantia bonum est Deus dc mens, in quantitate mediocritason qua litate virtus, in relatione Vtilo,in tempore occasio, in loco domicilium: categoriarum autem aliae sunt priores, aliae posteriores: ut substantia est prior quantitate, quantitas quali latc,qualitas relatione: Ergo etiam bonorum alia sunt priora, alia posteriora: proinde non est bonorum una idea. II. Non est una idea communis omnibus categoriis: atqui bonum, ut modo docui, reperitur in omnibus categoriis: non est igitur boni una id ex III. Si una esset omnium bonorum idea,vna ego etiam omnium bonorum scietia: sed non est una scientia: crgo non est una idea. Maior est perspicua. Minor probatutaquia tantum abest,ut omnium bonorum sit una scientia, ut ne quidem cius boni,quod ad unam catcgoriam refertur,vna scientia sit. exempli causa, occasio partim conderatur in arte militari,quatenus in bello spectatur, par tim in medicina, quatenus in morbo cernitur. IV. Homo
de ips homo siue idea hominis,quatenus homo, non differunt: quia utrique eadem hominis definitio ςonuenit: ergo similiter bonum de ipsum- bonum siue idea boni, quod ad boni rationem attinet,nihil differui. Nec ad rem facit, quod
idea sit sempiterna,quia tempus non facit rem magis talem. ut enim res diuturna non est propterca candidior, uam nix cxiguo tempore durans sita idea boni non ideo ceteris bonis praestat, quia sempiterna est: consequenter non est dicen dum, summum bonum esse ideam.
26 Ne quidem bonorum per se expetendorum esse unam ideam, sic probatur: Aut sola idea est bonum per se, aut etiam alia sunt bona per se Ut sapientia, dc honesta voluptas. 1 ola idea est bona per se,inanis est, nec datur bonum per se, quod e nobis acquiri possit. qabd si alia quo que sunt per se bona secundum unam illam commvnsim
559쪽
ideam,necesse clt omnium eandem esse rationem, quod i men falsum est aliter enim sapientia est in bonis,aliter sani tas,aliter facultas Vid Cndi,&c. i Γ Denique bonum neque est commune synon 3 mum,nec homonymum, sed analogum: veluti quam habet rationem scientia in anima,eandcm habet sanitas in corpo re,aspectus in oculo. 1s f Idea non sollim a nobis acquiri nequit : sed etiani eius cognitio nihil ad bonum acquirendum prodest. I. Quia a nullo artifice idea consideratur: Viputa medicus non considerat ideam hominis,sed hominem: nec probabile est, omnes artifices nisse eam praetermissuros, si ad aliquid con ferret. Il. Quia idea est uniuersalis, actiones autem tui manar, quibus summum bonum comparatu in rebus particul
tibiis spectantur. CAP. V. I. Beatitia is definitio 7' 19 π Eatitudini haec attribuuntur. I. Est corum,quq sub I actioncm cadunt,finis. II. Est bonum perrectissimum, id est,quod expetitur tantum propior sic, non propter aliud. III. Est sum ciens, id est, viro beato sufficit, ut vitam optabilem dc persectam degere dicatur, etiamsi hoc so Iobono fruatur. Intellige ei sum ccre,non vitam solitariam degenti, quia homo est animal ciuile &sociabile, sed ita vi
communicetur cum parentibus, liboris, coniuge, cognatis, affinibus,& amicis. a. 3o S Beatitudo igitur est bonum perfectum & sufficies, cum sit eorum, quae sub actionem cadun vltimus finis. haec est beatitudinis definitio nominalis. CAp. VII. Matitudinis definitio ου-δες. v Ssentialis vero definitio beatitudinis est, operatio
siue actio animi secundum virtutem in Iuta perfecta Dixi operario rue actior quia cuiusque rei bonum M pers in opere eius consistit: ut statuatij in statuassi, loris in
560쪽
pictura conficienda. Nec dubitandum, quin aliquod sit ho
minis opus: quia fieri nequit, ut ad otium de ad nihil agendum sit natus .Dixi,animi quia hominis cssentia magis consistit in animo, quam in corpore. M quidem in facultate ra tionali, qua a brutis secernitur:aut in facultate sensitiva, tuatenus rationi obtemperat: ceteroqui sensus est communis etiam brutis: anima vero vegetatiua inest etiam plantis: nos autem hominis proprium quaerimus, quod nec plantis, nec bestiis conuenit. Dixi , secundum virtutem: quia secundum hac opus recte fit. id enim in quoquo genere bone est, quod secundum virtutem est. Dixi, in vituperfecta: quia sicut una hirundo ut est in prouerbioὶ non facit ver, ita una actio vel exiguum tempus non facit homi ncm beatum mos vero per
fectissimam beatitudinem, bc persectissimum hominis bonum quaerimus.
Tra,Pio. Ata beatitudinis definitio, quo magis confirme- CPa. s.l I tur.conferenda cst cum variis dictis ac sententiis, quae de ea circumseruntur. cst cnim in hac scientia principium:& quomodo potest,comprobari dcbet: quia magnum ad sequentia momentum habet persecta principiorum Cognitio . nec male Hesiodus A. Principium ait plus csse quam dimidiam totius partem,& Arist. Elciach. cap. vlt. pa tic. s. inquit principium esse maximam totius partem, qua reperta facile est reliqua supplcrc. Caius quoquc Iureconsultus in l. i. D. de orig. iur. ait principium esse potissimam rei partem. Horatius dimidie parti principium comparat,in quiens .Dimidum sicI qui bene caepi habet.
C A p. IX. Datae de nitionis coliatio cum variis aetata, o sententisin 33 Vm alia sint bona animi, ut scientia, &prudentia
alia corporis,ut sanitas, & pulchritudo, alia exter na, Vt honores, dc opes: praestantissima esse animi bona