장음표시 사용
581쪽
vel confidendum est: qui Verb metus vacuitate modum se perat, nomine caret. tales dicuntur suisse Galli,qui nec terrae motum , nccprocellas timcbant. sed qui nimium confici Gaudax est qui nimium metui timidus appellatur. 3 Audaces initio confidunt , dc pericula facila sub cunt sed in ipsis periculis sunt tardiores, Sc a sententia desistunt. Contra viri fortes ab initio sedati sunt oc quieti in Pisis autem factis acres & celeres. I ' ι Qui mortem sibi consciscit, ut paupertatem vel aliquam animi molestiam stigiat,non est vir fortis sed ignauus δί timidus : quippe qui molestias oc aerumnas perferre nequit, ut Cato, Lucretia, Calanus Indus, dc quicumque a lii mortem vitae sibi iniucundae praetulerunt. Recte enim Martialis, Rebus is aduersiis sucile es contemnere visum ' Fortuer is, facis,qui miser esse potes. Et Hercules apud Euripidem.
Considerari autem,quamuis in malis poni tu, ' . Ne ignorae cuiusdam arguar rectata tace.
. Calamitate, enim quisquis nou perfert Ne isti quidem telum poterit tua ere. s fortitudo accipitur proprie,& improprie. Fortis Cap. 8. proprie dicitur, qui honesti causa pericula subit. Fortita dinis improprie acceptae quinque sunt species. I. Fortes dicuntur,qui vel ut consequantur honores a legibus propositos, vel ut vitent poenas legitimas, vel iussu magistiatus fortiter se gerunt. II. Qui propter peritiam militarcna a lacriter pugnant. III. Qui propter iram pericula ad unt.
IV. Qui propter spem δί fiduciam,eo quod multos saepti v 'cerunt, in periculis confidunt, oc alacres sunt. V. Qui propter ignorantiam periculi ad audendum prouehuntur: ut Argivis contigit, qui pugnam cum Lacedaemoniis non detrectarunt, quam diu eos pro ,Sicioniis habuerunt. Xen
582쪽
s Fortitudo etsi in fiducia versatur, tamen in rebus formidolosis magis cer itur. 4 Quocirca sortitudo molestia 5 dolore non vacar, ac incrito laudatur: dissi essitis est citiustes molestas toleran ter pati, qua iri E iucundis abstinere. 8 Finis tamen sortitudinis est iucundus, ut pugili
bus de athletis coronae & honores iucunditatem aliarunt, Iicet pugna de ictus molestia cos assiciant.
V ub quis virtutibus in structior est, S quo be
tior,ed molesti iis secundum Aristotelem mortem fert quia cum sit dignissimus vita, sciens prudens maximis bonis per mortem spoliatur: quod quidem permolostum cst. nihilominus tamen se virum fortem praestat, ut cam honcitatem quae est in bello,consequatur: hanc enim vitae M aliis bonis, quae moriens amittit, ratione sortitudinis praefert. Contra hanc sententiam M. Tullius in Catone maiore sic scribit: uid quod sapientissimus qui que ae s o Mimo moritur, sui timimus iniquissimo ' nonne vias, videtur Mimus is, qui plus cernat' o longius idere se ad meliora professici Uge autem cuius obtusa' a cies ron videre' Sane nos scimus, fideles, qui in Christo mo
riuntur, caduca haec & terrcstria bona cum aeternis& Coelestibus bonis commutare: adeo ut quo maiorcin fidem habent, co iucundior & fclicior cis mors obuciniat: in Lac o nim Vira perpetuam pugnam patiuntur, in altera a Christo ut victores corona donantur , SI coelesti bcatitudine
so Γ Magnum est inter virum sortem A bonum mili rem discrimen : hic enim facile pericula subit, &ob cxiguum lucrum a duce acceptum, Vitam cum moric comm
lat. quod viro forti minime conuenit. C A p. VII. De temperanti dr intemperantia. Ip. si . Vin facultatum animae irrationalium alia si irasci
bilis,alia concupiscibilis: in irascibili cst sortitudo, de qua proxime dictum fuit: in concupiscibili autem est
temperantia, cui opponitur intemperantia, de quibus nunc Ei est dicendum. α obiectum temperantiae M intemperantiae est V - .luptas corporea quae tactu percipitur ex cibo, potu, Se reb SVenetcis
583쪽
Venereis. Dixi volvt aer quia liccit temperantia Wintem perat tia versentur etiam in dolore, qui voluptati adner latur, magis tamen spectantur in voluptatibus, quam in doloribus. Dixi corporear ut excluderem animi voluptates, veluti quae ex honoribus aut disciplinis percipiuntur: quoniam ad has voluptates temporantia dc intemperantia non pertinent. Dixi, quae tactu percipiumur excluderem Voluptates, quae alpectu percipiuntur, ut ex coloribus M pi cturis, vel auditu, ut ex comediarum S fabellarum recit
tione. quid de odoratu dicendumst Cima duo sint odorum genera: unum, quod saporibus respondet, ac per accidens delectat,ut odor cibi: Alterum ab eduliis seiunctum , quod per se delectatrivi storum, Sciassitus, de sensu de sensi.axiom. o. intemperans non his, sed illis delectatur, idque per accidens propter spem alimenti,non aliter ac lupus laetatur vlla Oue, aut eius voce audita. nam lupus aspectu aut voce
ouis non laetatum, scd spe cibi, quia se cam voraturum sperat. Quid de gustatu hoc parum utitur intemperans: quia non delectatur saporibus, sed ipsa perceptione ali menti, quam tactus esticit. quapropter magnus ille op soniorum gurges atque helluo, Philoxenus Erixi dis fi lius, collum longius gruis collo optabat: . quia tactu opso ni j maximam pCrcipiebat voluptatem. Ethic. Eud. libr. S. cap. 2. Plutarch. in libr. an recte dictum sit, λαθε βιω-ς.
s; Ex dictis manifesta est intemperantiae turpitudo: quoniam iis rebus delectari, quibus intemperantes capiuntur, belluarum potius est, quam hominum : quandoquidem tactus csst omnibus animalibus communis.1 Cupiditatum aliae sunt omnium hominum communes, aliae sunt singulorum propriae. Communes sunt, ut cibi, & potus. Propria , ut huius vel illius alimenti,qu Cap.ueenus alij alio cibo magis delectantu . In illis pauci peccant, dc quidem. viro modo peccant, nimium scilicet affectantes, ultra modum naturae conuenientem, o Voraces,
i a Graecis appellantur. In his vero, Ox pro Priae sun plerique peccant,nec uno modo peccant sed quia vel plus appetunt quam . oporteat, Vel alio modo quam
584쪽
ue intemperans igitur in Voluptatibus modum si perat: vel quia iis rebus delectatur, quibus delectari non
oportet: vcl quia non ita delectatur, ut oportet, in dolo ril iis autem versari dicitur, quatenus voluptate priuatus dolci. 16 Qui in expetendis voluptatibus modum des runt pauci admodum reperiuntur: ideύque nomine carent: sed ab Aristotele Maia remni, id est lenius expertes ,seu mapidi
Temperans voluptates modic), de ut virum bonum decet, concupiscit. Quocirca I. Non dclectatur, nisi iis,quibus delectari oportet, id est, quae ab honesto non a
horrent, nec valetudini nocent,nccrem familiarem cxhau riunt, memor illius dicti, Nocet empta dolore voluptis. II. Li- Ciras Voluptates mediocriter expetit: nec carum absentia discruciatur: sed carum praesentia modice, non vltra quamd Ccct,hetatur. Dcnique svi rem uno verbo complcchaor uix rationi paret, atque cx eius praescripto Voluptatibus
11. 38 In temperantia est quam ignauia probrosor de turpior, quia magis sponte suscipitur, cum iacilius sit inrcbus iucundis mediocritati seruandae astu eri, quam in rc bus sormidolosis dolori, ut hominem de statu suo di in
19 Quamquam res singulares, quae metum homini ignavo ac timido inserunt, dolorem afferunt: idcύque cH-ciunt,ut quis arma abiiciat, Zc turpiter fugiat: tamen ipse segnauiae habitus dolore vacat. quare magis voluntarius est habitus ignauiae, quam singulae actiones .contra in intem perantia res habeturam singulae actiones, iucundae sunt intempcranti atque ab co expetuntur: intcmpcrans autem n mo seri cupit. εο In temperantiae nomen per smilitudinem ad peccata piae ilia transferimus. nam pueri cupiditate trahuntur , ut intemperantes liaque tres sunt inter intemperantes & pueros similitudines. L Vtrique castigatione M crcitione egent. II. Vtrorumque cupiditas,nisi cohibe turiari de rius augetur. III. Vt puerilis aetas a pςdagogo, ita cupiditas aratione regi, dc ex eius prsscripto coli neri debet.
585쪽
beralis modum scruat: prodigus in dando modum superat, in accipiendo descrit: auarus e contrario in dando modum deserit,in accipiendo superat. 2 Pecuniς appellatione complectimur non selum pecuniam numeratam, id cst nummos, sed etiam omnes alias res,que nummis aestimari possunt. quo modo pecuniae vocabulum non solum accipitur ab Aristotele, sed etiam a Iurisi consultis. D.de verb.signita pecuniae verbum. 178. in pr.& l.
pecumae nomine. 222. quoniam omnes hae res in pecuniam conuerti facile possunt,ut inquit Imperator in I. Σ. C. de constit. pecvn.
3 Liberalis optime pecunia & diuitiis utitur. hic autem usus magis in danda pecunia consistit, quam in accipienda vel custodienda. I. Quia virtuti magis convcnit bone increri,quam beneficium accipere. II. Quia gratia non
habetur ei qui accipiti sed ei qui largitur. III. Quia laud
bilius, difficilius, sui scriptum est in sacris literis, Act. zo. . vers. 3 . beatius est dare, quam accipere. IV. Quia ut largitio ad liberalitatem pertinet, ita abstentio ab aliena poc nia, ad iustitiam refertur. Denique quia liberalitas maximἡ amabilem hominem reddit:quod donationibus & largiti
586쪽
4 Liberalis in dando,tria obseruat. I. Non dat gloriae causa, nec reni crationis accipiendae spe, sed honesti gratia. II. lis tantum largitur,quibus largiri oportet,&quantum Oportet, α quando, S quomodo oportet. IV. Dat Ii
In accipiendo quoque tria obseruat. I. Non accipit, unde accipiendum non est. II. Non est ad petendum procliuis. III. .Accipit, unde est accipiendum, veluti ex suis reditibus, & a suis debitoribus, non quia accipere sit honestum,sed quia est neccssarium, ut pecunia ad largiendum, Mad necessarias impensas sustinendas suppetat. 6 S Rem suam non negligit, sed custodit ob eandem causam,ut scilicet habeat,quod largiatu una opus crit.
's Magis propensus est ad profusionem , quam ad a
8 Pro ratione facultatum impendit, dc inde liber iis iudicatur: proinde fieri potest, ut qui minus largitur, sit liberalior , videlices si ex tonuioribus facultatibus dono. quod Christi quoque iudicio confirmatur Marci 12. M ucae 2 i. t M.' Liberaliores sunt qui facultates ab aliis accipiunt, puta iure hereditario, quam qui cas sua industria S suo labor quaesi acriant, vel quia ilii egestatis incommodum nonsant cxperti: vel quia hi magis. diuitias diligunt, quasi ibuni opus,quemadmodum parentibus sui liberi,de poetis sua ca mina magis placent: vel quia dissicile est,ut liberalis fiat di ueri cum ei pecunia magnae curae non sit, quippe qui ad Iar giendum, quam ad accipiendum est paratior. io V ndo vulgo tortuna reprchendi solet, itidit caeca .
iit atque eos maxime ditet,qui minimc omnium Propter a uaritiam diuitiis digni sunt. quamquam hoc rationi con xentaneum cst: qualidoquidem pecuniis abundare nonpo test,qui in iis conquirendis .diligentiam non adhibet,dclaro giri mauult,quam pecuniam accipere,quod etiam Lucianus
in Timone scrip im reliquit. i. ii Q uod dixi, libin alam esse magis in id propensum, ut modum in dando superet,quam ut deserat,non est ita ac cipiendum, quasi re ipsa modum superet: alioquin esset pro
587쪽
i Σ Cum liberalis rectὰ impendit, laetatur. cit in animas uertit se aliter fecisse modice dolet: S magis dolet, si, cum
res postularct,sumptum non fecit, quam ii re non exigentcimpendit: facile enim pecunias suas communicat, bc facile in his iniuriam patitur, omnino auicio discntat a Simonide, qui interrogatus,cur in extrema senecta tam elset pecuniae tenax,respondit, auia malo mortes pecuniam inimicis meis relinquere,quam vivens amicis egere. i3 Cum prodigus peccet vel in largiendo,Vel in acci piendo: non facile reperitur, qui utroque modo peccet: quia non est facile ut quis a nemine accipiat, S omnibus donet: licem in celeriter facultatibus destituetur. i Prodigiis auaro praestat. I. Quia facilius sanatur, ad mediocritatem perducitur,ut aetatis maturitate Correctus,vel inopia coamis.Il.Quia prodigus videtur poti sis stultus,quam improbus. IlI. Quia prodest iis,quibus largitur,cum auarusi Ac sibi nec aliis prosit. unde ea proucrbia orta sunt: Tam deest auaro quod habet, lim quod non habet &, arus in omnes malus iusi pes mus.
is Quidam & profuse largiuntur,&auare accipiunt: quia largiri quocumque modo cupiunt: nec aliter habent, quod largiter effundant,quam si aliis auferant. quocirca horum largitiones,ut Syllaeta Caesaris, non csse liberales haben das domonstrat M. Tullius lib. l. de officiis. is ' Prodigus si custode & magistro careat, in magna viatia delabitum quia cum facile impendat,etiam in res obscoenas,& ab intempcrantia natas sumptuosus est: oc quia vitam suam a d honesti normam non conformat ad Voluptatcs pro pznsior euadit, & ad eas ab assentatόribus impellitur:sed ali cuius cura & diligentia nixus, ad mediocritatem peruenit, ac fit liberalis: T Auaritia pcne insatiabilis cst, I. Quia senectus de o-n nis imbecillitaς hac vim habet,vi homines illiberales reddat unde Mitio apud Terciat. in Adcip. actu S. scen . . AHomnia inquit alia istate sq:mus rellius. Solum unum hoc mitium ad erasenectus hominibus, Attentiores semus ad rem omnes,quam sat est.
588쪽
quam ad profutioncm procli ucs: S plerique sunt magis studiosi pecuniarum,quam ad dandum proponsi. 18 Auaritiae generae duo sunt. nam auarus dicitur, vel quia in dando modum descrit, vel quia in accipiendo mo
i9 Ad primum genus referuntur, qui Vocantur parci, te
naccs,sordidi. quorum alij bonitate dc δ' qui taee quadam mouentur, aut saltem sc moueri autumant, nec largientes, nec pecuniam alienam accipere Volentes, ne quid turpe admittere cogantur. in horum numero sunt, qui vocantur cumini
sectorcs. alij metu quodam tenentur, quati non facile fit eum res suas ab aliis intactas seruare,qui alienas praeripit. Eo Ad secundum genus reseruntur, I. Qui illiberales mperas praestant,& sordidas artes exercent, ut lenones, Sc foeneratores. H. Qui ob exiguum quaestum,turpitudinem ac dedecus subeunt vel sine vicae discrimine, ut aleatores: vel cum vitae periculo,ut grassatorcs,M latrones. Σr Liberalitati magis opponitur auaritia,qulim prodigalitas. I. Q fa est maius malum,ut supra docui axio .l .ll. Qui plerique naturaliter magis sunt propens ad auaritiam, quam ad profusionem:adeo ut ex parte auaritiae magis recedatur , mediocritate,quam ex parte profusionis. - . C 4 p . II. Demagnificentia lux sordi . Cap. 2. ΣΣ Vm liberalitas in paruis pecuniis versetur tam ac cipiendis,quam largiendis: magnificentia tantum
. in magnis sumptibus spectatur. quocirca Vlysses inquiens se
multa dedisse mendicis, Odvs. lib. 17. versi. to. M lib. I', vcrs. 76. non magnificentiam suam, sed liberalitatem prae dicabat.13 Magnificentia interiecta est luxui vi cxsuperantia , dc sordibus tanquam desectioni. Σ 'Magnificus viro scienti similis est: quippe qui decorrum cernere potest,& magnos sumptus coiiciniae facere, o portet enim sumptum operi conuenire: ita ut opus sumῖ γω sumptus opere dignus sit quare Seneca de beneflci.2. y I6. Alexandrum magnum merito deridet,qui,cum ciuitaxem
589쪽
alicui donaret, atque ille tantum munus ut sibi propter magnitudinem non conuenient recusares, Non quaero, inquit. quid te deceat ancipere, sed quid me deceat dure. Nihil enim per se quemquam decet: sed multum interest, quid de cur, quando,ubi,& cet.sine quibus circumstantiis ratio cc stare non potest. Σ1 Magnificus non inanis gloriae causa , sed honesta gratia sumptus facit. 16 Γ Impendit autem iucunde ac libenter: cnon lasegiter &prompte. nam subtilius rationes subducere,M ad calculum reuocare,non est hominis magnifici,sed parci 17 Γ Quicumque est magnificus, est etiam liberalis. nam qui in rebus magnis impendit ut oportet,idem facit etiam in paruis. denique in omnibus recte impendit. rei a tem,ac sumptus magnitudine a liberali distinguitur.
18 U Sumptus magnifici partim sunt publici, partim
priuati. 19. U Publici sumptus partim ad religionem x cultum diuinum pertinent, ut donaria, quae suspeduntur in templis, constructiones templorum, & cetera id genus: partim ad rempubl. spectant, ut ludorum exhibitio, praefecturae administratio,cxpuli prςbitio. 3o Hi sumptus pauperi non conueniunt,quia eius facultates superant, sed locupleti, qui diuitias ab aliis accepit, vel sibi quaesiuit. Item decent viros nobiles,& illustres: dc omnino eos,qui aliqua eiusmodi laude ceteris antecellunt.
si Privati sumptus magnifici sunt, I. Qui semel fiunt,
Vt nuptiarum apparatus, 3c doctoratus impensae. II. Quibus uniuersa ciuitas, aut viri clari student: ut in hospitibus recipiendis,in muneribus dandis,dc re ninnerationibus. III. Qui in opera diuturna fiucit, ut in amplas dc diuitiis conuenientes aedes extruendas.
31 Γ De domo aedificanda Cicero I. de ossic. tria praec pit. I. Vt ornetur dignitas domo . non tota dignitas ex domo quaeratur: nec tam domo dominus, quam domino domus honestctur. II. Vt habeatur ratio non solum sui, sed etiam alioriim: adeo ut in domo clari hominis,in quam dc hospites multi recipiendi, δί admittenda hominum cuiusque generis multitudo,adhibeatur cura laxitatis 5c amplitudinis. - Eeee
590쪽
III. Vt caueatur,ne supra modum sumptus fiant. adhibenda est enim mediocritas, quae quidem ad communem usum cultumque vitae referenda est. 33 Qui modum superat, I. Peccat,quia in rebus paruis magnos iumptus facit, & splendoren astcctat inconcin ne: utputa nuptiali apparatu eos excipiens, qui symbolam in conuiuium contulerunt. II. Quia non honesti, sed iactantiae & ostentandarum diuitiarum causa, quo magis hominibus admirationi sit,hos sumptus facit. 3 Sordidus peccat,& modum serit, I. Quia in omnibus rebus pecuniae parcit. II. Quia magnas impensas faciens, in re parua honcstatem perdit. Verbi gratia, in nuptiali conuiuio apparando,cum magnos lumptus fecerit,i men vinum parce praebet. III. Quia procrastinat, &cun ctanter impendit. IV. Quia conqueritur, & lamcntatur, quasi nimium impendat, oc omnia maiora faciat quam
31 Hi duo extremi habitus,quibus magnificentia interiecta est,ncmpe luxus & sordes, vitio sit quidem sunt, non
tamen admodum deformes,nec alteri nocent:ideoque nurulam turpitudinis aut ignominiae notam inurunt.
C A p. I I l. De magnanimitate Uisi imitare,cr superbia.
IVAgrianimus sit magnitudine summus: quamquam eo quod ita ut oportet,de suis meritis iudicat, de n eque plus neque miniis quam par sit, sibi arrogat , hac ratione cst me dius,ut dictum fuit lib. 2. ax. n. nam qui rebus magnis se disgnum existimat, cum sat indignus, is modum superat,& si perbus nominatur,qui verb se indignum putat, cum dignus si modum deserit id pusillanimus appellatur.
mum autem bonum inter externa sit honor r profecto gnanimus potissimum in honore vorsatur: quippe qui cst magno honore dignus, & ipse se eo dignum iudicat. pusillam nimiis modum deserit,siue eius persona spectetur: quia cum maioribus honoribus sit dignus, ipse minoribus se dignum censet: