- 아카이브

Iulii Pacii a Beriga Doctrinæ peripateticæ tomi tres, primus logicus, secundus physicus, tertius politicus. Eiusdem logicæ disputationes octo

발행: 1606년

분량: 789페이지

출처: archive.org

분류: 철학

601쪽

tutes pertinent. exempli gratia, ad temperantiam pertinet lex prohibens adulteria: ad fortitudinem lex ne miles arma

abiiciat:ad mansuetudinem lex Vt nemo verberetur, aut iniuria afficiatur.

6 Iustitia igitur legitima, id est, secundum quam le-gibus obtemperatur,est virtus integra dc persecta,ad alterum tamen relata. Dixi, integra o perfecta: quia omnes virtutes

morales in se continet,ut Theognis cecinit Versu I 7. δε οσ-η συλλήβδην et cr- n.id est, Iustitia in sese virtutes continet omnes. Dixi , ad alterum relata: quia virtus propriὸ dicitur, quatenus pcrficit cum,in Quo estriustitia vero dicitur, quatenus ad alterum refertur,id est,quatenus virtute praeditus, ea virtute mlitur erga alios.

7 Hinc tria colliguntur. I. Haec iustitia plurimi facienda cst,& homines optimos reddit Hed eius actio est difficilis. optimus erum est . non qui secum dc sibi, sed qui cum

alias & crga alios virtutem colit. II. Praeclare dictum est a Biante, Magi iratus ostendetvi in quia magistratum gerens, alterum spectat,& in communione vitae versatur. III. Iusti tia videtur esse alienum bonum: quia vir iustus aliis laborat,

non sibi. C A P. III. De Desilia or in a filia particulari.

Est quaedam iniustitia particularis, quae est pars iniu- Cap. 2.stitiae uniuersalis modo expositae, ut ignauia δί in temperantia est pars vitii: quod probatur sequentibus argu n, quod ad iustitiam mentis. l. Omne factum, quod ad iustitiam uniuersalem resertur,etiam ad aliquod particulare vitium resertur, ut a morum abiectio refertur ad iniustitiam de ignauiam,adult tium ad iniustitiam dc intemperantiam. Atqui plus pecuniae sibi sumere quam par sit, ad iniustitiam uniuersalem rese tur.Ergo etiam ad aliquod vitium particulare referri debet. sed non potest ad aliuὸ vitium, quam ad iniustitiam referri. Ad hanc igitur,id est, ad particularem iustitiam cst referendum. II. Propositum & voluntas distinguit maleficia. ff. de furi .l. Verum. λ'. dc l. qui ininiae. 63. in pr. Si quis igitur adult rium libidinis eausa committat,est intemperans. si verb tu

602쪽

ues 8 ET HILORUM NICOMACH.

cri causa id faciat,est iniustus. Ita apparet cile quandam in iustitiam particularem . quae distinguitur ab intemperantia. Ill. Omne delictum ad aliquam Viiij spe tona refertur,ut dulterium ad intemperatiam, militiae desertio ad ignaviam. at illicitus contractus ad nullam aliam viiij speciem rcferri potest, quam ad iniustitiam. haec igitur est iniustitia ira

ticulariS.

9 Inter iniustitiam uniuersalem M iniustitiam part cularem similitudines duae sunt, quarum prior spectatur in

nomine, posterior in re ipsa. nam I. Vtraque vocatur iniustitia. II. Vtraque ad alium refertur,dc in vitae communio ne spectatur. io Differentiae quoque duae sunt. I. Illa habet ratio nem totius: haec autem, partis. II. Illa versatur in iis omnibus , in quibus virtus spectatur: haec autem solum in pecu nia,honore,& salute.

ii ' Cum duplex sit iniustiti perspicuum est iustitiam

quoque, quae iniustitiae opponitur, duplicem esse, videlicet uniuersalem,S particularem.quot enim modis alterum cociariorum dicitur,totidem etiam alicrum dici constat. l.T pic.cap. l .parti c. .iΣ Iura lcgitima vel ea praescribunt, quae ad quoscumque virtutum δί vitiorum effectus pertinent, Vt parentes a lcre,debitum soluere, arma non abiicere, neminem laedere, vel ea quae sunt causae virtutum, ut leges de pueris recte c- ducandi S.

i3 Iustitia particularis partim est distributiva, parti in

commutativa. iticumque ius vel est distributivum et coni

mutatiuum . .

i. Distributio spectatur in honoribus,pecuniis, δί ceteris rebus,quae inter eiusdem reipublicae ciues diui ἀuntur, ita ut pollit aliquis vel aequum consequi, vel plus aut minui

quam Oporteat.

is Commutatio spectatur in contractibus:quorum alii sunt voluntarij,qui proprie vocantur cotractus, ut emptio Arvenditio,iocatio de conductio,societas,depositum,mutuum,&c. alij non voluntarii, qui delicta appellantur: atmia sunt partim clandestini,vt furtum,adulterium, lenocinium, serui Lorruptio,partim Violenti, ut caedes,rapina, conuicium

603쪽

De iure d bibum . I 6 IVs distributiuum,clim in aequalitate consistat, me- p. s. dium quiddam est: siquidem aequale est medium in ter plus de minus. Itaque iniustitia spectatur in aequalitate, id est, in exsuperantia dc desectione, quae sunt duo cxtrema: tu stitia vero posita est in aequalitate,quae extremis illis est in

teriecta.

17 Haec aequalitas sumitur proportione geometrica, Vt etiam Platoni placet tib 6. de legib. S Isbcrati in Areopagi

tico minimum cnim sunt quatuor termini,in quibus hoc ius ccrnitur, id os duae res quae distribuuntur, duae personae quibus distribuitur.candem vero oportet esse rationem rei ad rem,quae est personae ad personam.Verbi gratia, si Achil lcs cst duplo praestantior Aiace, munus Achillis debet esse duplo maius quam Aiacis. is Hanc proportionem in distributionibus honorum SI ccterarum rerum scrvandam esse,probatur. I. A contrario: quia nisi ita fiat,querelae oriutur: veluti si personae inaequales mulacra aequalia accipiant,aut personae aequales muneribus inaequalibus donenturitanquam haec sit iniuria,quae est ali na a proportione: ut ius est, quod in proportione consistit. II. Ab adiuncto: quia omnes fatentur distributioncm pro di- pMitate dc meritis personarum fieri debcre: quod tu demum obseruatur, cum unicuique tribuitim pro meritis: haec autem cst proportio & aequalitas,quam Geometricam vocant.19 Hanc proportionem x hoc ius violauit asinus,qui cum praedam partiretur inter se, leonem dc vulpem,tantum dem omnibus,id est partes arithmetice aequales leoni vulpi& sibi tribuit: cum plus leoni,quam vu*i deberetur, S plus vulpes quam asinus in venatione merita esset. quare non immerito asinus a leone punitus & dilaniatus fuit apud Aeso pum DK38. C A P. V.

De iure correctivo 'io πVs autem correctivum,quod in contractibus vers Itur,aequalitatem arithmeticam requirit. nihil enim

604쪽

666 ETHICORUM NICOMACH.

reseri,utrum improbus Virum bonum laeserit , an bonus tin probum: quandoquidem nemo cum iactura alterius locupletari debet. D. de condict. indeb. l. nam hoc natura l . ete nim lucrum dicitur,cum quis plus habet bona,aut minus in ii : veluti plus cmolumenti, & minus impensarum. contra damnum est, cum plus habet mali,aut minus boni. Hinc Aristoteles recte ait minus malum habere rationem boni. similique ratione nos dicere possumus minus boni habere

rationem mali.

11 Iuste igitur Cyrus a praeceptorc ob prauum iudicium

plagas accepit,quia grandiori pucro longiorem togam, mi nori breuem adiudicauitruum haec ad maiorcm, illa ad in norem puerum spectaret. auctor Xenophon lib. i. de Cyri instit.Vnde apparet quemadmodum asinus peccauit, adhibetis aequalitatem arithmeticam in praedae distributione, ubi re quirebatur aequalitas geometrica,ita Cyrum peccasse, uteri tem proportione geometrica,qua rem suam domino auferebat,ubi geometricae proportioni non Crat locus. ΣΣ ' Litigantes itaque iudicem adeunt tanquam medium: ἴc a nonnullis iudices appellantur με-δοι, quasi medium , id est,ius tribuentes. iudex enim est quasi ius animatum, id cst,

iuris executor.

13 Hinc est, quod ius a Graecis vocatur en γον, quas .amον: quia δὶ χ αεο , id est,in duo aequalia diuisum e dc iudex dicitur δυο : quasi δὶς ς, id est,rem in duas aequales par

tes secans.1 Hoc autem iudex facit, adimens ei qui plus habet,

δc attribuens ei apud quem minus cst: ita ut aequales reddantur,adimit ergo, non totum id,quo ille hunc superat,sed quo aequalitatem ζuperat. Verbi gratia,Titius δί Meuius socij sui, de res communes habent pro aequalibus partibus. hae res stimentur centum aureis, cx his igitur ccntum, Oportet quin quaginta tribuere Titio,quinquaginta, quio. Iam finge M uium auferre sexaginta, adeo ut Titio relinquantur tantum quadraginta, manifestum est, partem Titij superari a partς Maevij aureis viginti. num igitur viginti aurei auferetur Mα uio,ac tribuentur Titio Nequaquam. hac enim ratione ferret,Vt iniquum M plus, quod crat apud Maevium, iam eDxpcnes Titium. sed quia aequalitas in co posita est, ut xterρος obtineat

605쪽

L I B. v. 'colobtineat quinquaginta, Maevius autem ultra quinqua lata, decem habet,ac Titius deccm ex sua portione desideratud-

circo decem adimentur Maevio,vi tribuantur Titio.

M N Lucri de damni vocabula, cisii late a nobis accepta

sunt, x ad omnes contractus tam Voluntarios quam noli voluntarios relata, tamen proprie pertinent ad contractus voluntarios, ut cutii res vili pretio distrahitur, cmptot dicitur lucrum facere,venditor damnum pati. - CAP. VI.

De ture talioris.16 DYthagorei simpliciter ius definiebant, is serino OP L .dic si id est,cum quis ab alio patitur, quod contra ipsum fecit. hoc a Latinis vocatur ius talionis , quoniam aliquis tale quid patitur,quale fecit.ab Imperatoribus in l. 8.C. Theod. de exhib. reis appellatur poena reciproca. 1 Theoph. in , .poena. Inae de iniur. nominatur ταυτο θυα. hoc ius etiam Rhadamanto, de auctoribus duodecim tabularum placuit. quin etiam probatur lege Molaica, ubi praescribitur dens pro dente,oculus pro oculo,& cet. 17 Aristoteles hoc ius non probat acceptum simpli citer, sed secundum analogiam. Nam I. Si magistratus percusserit, non est repercutiendus. sin autem picbcius magistratum perculserit, non solum repercutiendus, sed gi aut iis est puniendus. II. Non est aeque puniendus is qui inuitus, atque is qui sponte percussit. III. Artificum opera, Ss cete

ra quae in ciuili societate communicari oporici, diueria iuntdc inaequalia. utputa agricola frumentum sutori pro ens,calceos ab co accipit,oportet igitur calceos frumento exaequari,id est,tanti aestimari .verbi gratia,tanti valeant decem calcei,quanti valet modius seu menti:absurdum est, si talione ita uti velimus,ut opus sit agricolam modium frumenti praebentem, tantundem frumenti a sutore accipere, vel Vm. mcalceum . nam sutor frumento eget,nec potest frui hei,si da. qu . re:agricola uerb e et calcei non frumento.Vnus Mitem calceus noti est modio frumenti αν time. 28 Vera aestimatio rerum ab indigentia 5 usu sumi itur.haec enim est naturalis mensura,qua res aestimare, meti-

606쪽

co, ET HI CORVM NICOMACH.

xi, de exaequare oportet. atque hac ratione prisci homines, antequam nummi cuderentur, Vsi sunt in rebus permutan dis. sed quia saepe euenit, ut egcam re, quae tibi superfluit: tu vcro inuicem nulla re mea egeas, Vndc permutationis usus dissicilis rcdditur: idcirco inuentus est nummus,quali spon-μ sot S fideiuior, quia nummos habens poterit quamcumque rem, qua cgebit, accipere. exempli gratia, accipio a te frumcntum: pro quo darem tibi vinum, ii vino egeres. sed vel alia re indiges,quae mihi abcst,vel saltem in posterum gebis aut vino,aut alia re. do igitur tibi pro seu mento pecumam,qua rem tibi necessariam,quandocumque voles,comparare poteris.

CAp. VII. Aut sitiuuitia, ct inimi itia. is rVsta actio est media inter facere & accipere iniu- stiam, ac iustitia est mcdiocritas scumcdictas, quia medium petit, id est, aequale, quod est inter plus δί minus:

non tamenint aliς Virtutes morales,collocatur inter duo cxtrema vitia, sed uni opponitur iniustitiae, quae spcctatur in plus accipiendo, non in minus sumendo. in saxi O.T C. 3o lustitia cst habitus,quo vir iustiis cst aptus ad consulto agendum quod iustum cstrita ut tam sibi, quam aliis ae quum tribuat,non plus aut minus quam debcatur.3i Iniustitia est habitus, quo homo iniustus cst aptus ad consulto agendum, quod est iniustum,id est,plus vcl minus tribuendum quam debeatur.3Σ Iniuste pati,hab ct rationem desectionis:iniuste a gere,habet rationem exsuperantiae.

C A p. VIII.

Secundum quae vitia escatur inta s.

6. 33 Vi iniuriam facit, non propterea est iniustus, niti circonsulto faciat. vlputa qui libidine ac perturba

tione ductus,cum aliena muliere rem habet, non est iniustus,sed intemperans. m 1 CA P .

607쪽

Di biotio iuris ciuilu a patrio,dominicos a conomiso. 3ι Vm audis hoc loco agi de iure,intellige ius ciuile, quod proprie vocatur ius: aliud verb cst ius patriu, vel herile vel oeconomicum. 3s Ius ciuile est inter eos, qui communione &societate vitae ut rebus necessariis abudent, inter se coluncti sunt. homines liberos & geometrice vel arithmetice aequales. 36 Hic tria obiter notentur. I. Lex potius .lcbct impcrare, quam homo: magistratus auicin officium in eo post tum est, ut lcges seruet, quasi custos S minister. qua de re plura dicentur in politicis. I l. Vir iustus aliis laborat, dum tum cuique tribuit.vnde iustitia ut inotaui axiO.7.mcmb.3. videtur esse alienum bonum. III. Viro iusto debetur ali quod praemium, nempe honor: quo praemio qui non sunt

contenti,fiunt tyranni.

3 Inter patrem & filium, necnon inter dominum de iscrutim non est ius ciuile, sed quid simile, id est, inter illos

cst ius patrium, inter hos ius dominicum siue herile. nam mancipia, liberi nostri, dum parui, nec a nobis seiuncti sunt,partis instar sunt. proinde inter patrem & liberum, vel dominum 5c seruos non est iniuriae locus, cum nemo scipsum consulto iniuria afficiat: consequenter in has personasius proprie dictum non cadit: sed inter cas personas dumtaxat ius repcritur, in quibus cst imperandi & parendi vicissi ludo atque aequalitas. 38 Similius iuri ciuili est ius oeconomicum, quod in ter virum M uxorem spectatur, dc ad tuendam rem familia

C A p. X. Iuris ciniis, diuisio.

39 TVris ciuilis partes duae sunt, naturale, M legitimum. Cap. 7.1 Naturale est, quod ubique gentium cadem vim ob tinet, quia sic natura est constitutum, non quia ita homini bus videtur. Ius legitimum est,quod ex hominii instituto v let,& quod ab initio utrum hoc vel illo modo costitueretur,

608쪽

εo. ET HI CORVM NICOMACH.

nihil intereat,sed postquam constitutum cst, multum inter est ut observeturiveluti captiuum mina redimi,in testamento condendo septem tcstes adhiberi,sententiam ex scripto a iudicc recitari. o Hoc ius est simile mensuris,quae apud alias gentes aliae sunt:& saepe mutari solet vel tacito conssensu populi,vcllata lege contraria.ius vero naturale est immutabile: non tamen onanc ius naturale:scd illud tantum, quod diuina prouidentia est constitutum, id est, quod non supponit peccatum,sed est peccatis & vitiis antiquius: ut Deum colere, parentes honorare. Inst. de iure natur. 9. pcn. i S Quaedam naturalia in nobis mutari patet hoc exemplo : quia manus dextera secundum naturam est valcntior, quam sinistra : consuetudine tamen sit, ut aliqua sint stra manu magis valeant. et Ius proprie dicitur, quod est uniuersale: reliqua propriὸ vocantur priuilegi vel decreta. D. dc legib.l.iura g. Gell. lib. Io. cap. 2o. atque haec quoquc iuris legitimi partes

dici possunt. 43 Vlp.D. de iustit. 5c tu. l. l. F. huius studi j. dc cum secutus Iustinianus tit. I., .vit.& tit. 2.triplex ius iaciunt, Vide licet naturale,gentium,& ciuile. Quod illi ius gentium vocant, Aristoteles naturale appcllat,quemadmodum saepe appellatur etiam ab auctoribus iuris.Inst. de ror. diutis, . singulorum. quia naturali ratione introductum est, ut Iustinianus

M Vlpianus dustis locis docent. Quod veri, illi nominantius ciuile, Doctores ius positiuum, Aristoteles legitimum nuncupat: quia tam ipse, quam alij prisci philosophi passim

legem opponunt naturae, de lege esse aiunt, quod est in hominum instituto. Denique quod illi naturale vocant, Ar stoteles merito praetcrmittit. sic enim ab auctoribus iuris definitur, tau natura omnia animalia docuit proinde impropriddicitur ius: quia ius propriἡ dinum in animalia bruta non cadit,ut docebo. axiom. I9. CAp. XI. Di tinctis Dier tuo uo factum, se luctum hominem: nec minter muriam,imulaum sectumo in IIum hominem

609쪽

LIB. V. Vod natura vci lcx iubet, Amor id est ius, appel- latur. idem,cum factum est, δυ s. st , id cst, iustum factum dicitur. Similiter quod lex vel natura prohibet, αδκον, id est, iniuria vocatur idem, cum sponte factum cst,uδ. Μαα id est,iniustum factum nominatur. Si damnum nec opinato illatum fuerit, infortu C p niunt dicitur.si vcro neque praeter opinionem, neque mali

tioso,peccatum nuncupatur.

per iram vel aliam animi perturbationem alterum laedat, rem quidem iniustam facit, non propterea tamen iniustus est quod si consulib,& ex praeelectione laedat, iniustus merito perhibetur. Si quis non sollim ignorans, sed etiam per ignorantiam delinquat, venia dignus est. qui vero per aliquampcrturbationem nec naturalem nec humanam delinquit, ei non cit ignoscendum.

Vγῶ 'onre,an multus Arquis tauri patiatur,velius suum obtineas.

reus actori condemnatur,tunc reus inuitus, actor volens ad aequalitatem, in qua ius positum est,rediguntur. Quemadmodum non idem est rem iustam agerc,5 α δαῶν, id cst, iniuria afficere: quia si quis inuitus & co ctus rem iniustam agit, veluti si cuius manu apprehensa alter verbcretur, iniuriam non facit; ita etiam aliud est iniustam rem pati,& α - Ptis,id est,iniuria affici. nam si quis volens rcm iniustam patiatur,iniuria non afficitur quandoqui dem certissima iuris regula est, volenti non fieri iniuriam. D. de diuerfreg. iur. l. nemo Videtur. I S. so Nemo igitur sibi facit iniuriam: quia sponte facit, ut incontinens,& Glaucus, qui arma permutans cum Di mede, pretiosiora dedit pro vilioribus, χρυσεα χαλκεύων, λωιτόμβοί α βοί-. si Iniuriam igitur facere, est alium sponte laedere prγter eius voluntatena:& iniuria affici, est ab alio volente Iaedii num.

610쪽

cos ETHICORUM NICOMACH.

C A P. X III. Vtrum iniuriam faciat, qui plus tribu ar qui plus accipit. 11 xγT is, qui plus accipit, quam ad se pertineat, alte

V rum iniuria assicere dicatur, duς conditioncs re quiruntur. I. Vt Volens accipiat, non inuitus, nec per facti ignorantiam. II. Vt accipiat eo inuito,cui minus tribuitur.3; ' Qui plus alteri tribuit,quam tibi .isiuriam tibi non

facit. I. Quia fortasse plus pecuniae tribuit, ut ipse plus honori vel dilectioni uci honesti cosequatur. II. Quia sciens prudens,non inuitus sibi minus sumit. Cum quis uni plus quam alteri tribuit: magis di cendum cst, cum iniuste agere qui tribuit, quam cum qui plus accipit: quoniam actionis principium cst in co qui tri buit,non in eo qui accipit. Hoc intellige de causa efficiente principali. nam corum quae sunt pura instrumenta, alia est ratio. cuiusmodi instrumenta sunt , gladius , manus, S seruus iussu domini ad iniuriam faciendam adactus: haec enim omnia dc similia sunt instrumenta cius qui iniuriam facit. 11 φῖ Iudex aut per imprudentiam, aut dolo male iκdicat. priori casu, cum scilicet per ignorantiam iuris lcgitimi prauam sententiam pronunciat, non omnino iniuste, sed quodammodo iniusto facit, posteriori casu, quamuis aduer Itas ius legitimum iudicci, non contra praecepta iuris natu ratis, tamen est Vcre dc proprid iniustus. quamobrem graui is hoc casu punitur, tamquam ex delicto. prior autem casus refertur a iuris auctoribus inter quasi delicta. D. de iudic.l.filiusfam. ii α de cxtraord. cognit.Lvit. 6c Inst. de ob

lig. quae qu. Qx del. in pr. C A p. XIV.

Vulgarium quarumdam opinionum examinatio.

16 I Issicile est esse iustum vel iniustum: quia ut aliquis 1 talis dicatur,non sussicit cum hoc vel illud agere, puta depositum reddcre,vel alium verberare sed opus ei ut certo modo affectus agat,nempc ex praeelectione: quod non

iacile est. . - . .

SEARCH

MENU NAVIGATION