장음표시 사용
641쪽
Vae cuique gratia sit reserenda.
EC omnia omnibus,nec eadem omnibus sunt tribuenda. Excmpli causa, alius honor debetur patri,alius matri, alius magistratui, alius praeceptori: S omnibus pro dignitate gratiae sunt reserendae.
α Quemadmodum iustius est, debitum solvere,quam alij pecuniam donar :ita picrumque gratia potius cst ci refc renda. quo beneficium accepimus,quam de alio bene me rendum. Sed fieri interdum potest, ut haec ratio commutC-tur. yerbi grati qui ab hostibus redemptus cst, potius p trcin quam redemptorcm suum redimere aebet. Interdum nequidem retribuendum cst et,qui beneficium contulit: vcluti si improbus virum probum beneficio affecit, non pro terea probum improbo idem praestare oportet.
t C A P. III. De dis uenda,vel non dijsoluenda amicitia. Cap- - 3 E amicitiis distrahendis haec praecepta dat Aristo-1 I teles. I. Qui propter utilitatem aut voluptatem est
amicus, merito utilitate aut voluptate cessante amicitiam dissoluit.Sed si fingebat se propter mores diligere, cum portius ad utilitatem vel voluptatem respiceret,inerito accus tur. II. Qui propter virtute amat,si alter fiat improbus, cum
non statim amare desinat sed tu demum, cum eum non esse sanabiis
642쪽
anabilem animaduertet. intcrim det operam,ut cum ad meliorem frugem conuertat. III. Si ex duobus propter virtutem amicis alter in suo statu mancat,alter longe melior ac praestantior euadat, recte hic desimet esse amicus: praetcritae tamen amicitiae memor crit,& plusci tribuet,quem aliquando amicum habuit,quam cXtraneo.
C A P. IV. uomodo oficia dr studia erga amicos ex iis prosciscantur,quae in hominibus reperiuntur erga Jeipsos. amicis tributitur,& amicitias circumscribunt, Cap
a ex iis quae sibi ipsi quisque exoptat,fluxisse vidcntur. I. Amicus, quae amico bona sunt,ea vult & agit illius causa. I I. Amicum vult esse M viuere ipsius amici causa. III. Amicus una cum amico vitam degit,& eandem vitς rationem instituit, simul dolet, simul laetatur. Haec autem omnia viro bona erga semetipsum conueniunt: omnes cnim animae partos in eo consentiunt δί conspirant: talis crgo est erga amicum,qualis est erga seipsum. Reliquis haec non conueniunt, nisi quatenus boni videntur. Ceterum alij ea quae sibi mala su ni,cligunt,victi cupiditatibus: alij propter ignauiam S: de si diam a bonis abstinent:alij v lucre nolunt,sed tibi manus inferunt: alij secum ipsi pugnant, E in varias partes distrahunturinam alia secundum rationem volunt,alia secundum a petitum concupiscunt,ut incontinentes. Quapropter hi m scri sunt, qui nec sectim, nec cum amicis c sentiunt: viri autem boni sunt beati,qui & secum ipti,dc cum amicis omnino consentiunt. C A P. V.
3 Eneuolentia modo late accipitur,Vt sit genus ami- Capo citiae,ut sit p. lib. prox .axio.6. modo anguste: in qua significatione distinguitur ab amicitia, I. Quia beneuolentiacii ctiam erga ignotos,& latcre potest quae duo amicitiae non Conuenire,patet cx eius definitione superiori libro tradita. II. Quia benevolus tantum bene cupit, non etiam cius causa laborare vult,cui est beneuolus:amicus autem hoc facit. Otaque beneuolentia cst quasi amicitia quaedam otiosa.
643쪽
6 Distinguitur etiam beneuolentia a dilectione. I. Quia quos diligimus, eorum praesentiam expetimus: at ii tantum benevoli simus,corum praesentiam non curamus.II. Quia dilectio est cuin vitae consuetudinc coniumsta: beneuolentia vero subito dc repente oriri potest. 7 Beneuolentia cst principium honestae amicitiae,nam progressu temporis conuertitur in amicitiam : sicut aspectus iucunditas cst principium insani amoris:&,cum absentis de-
inter se consciatiunt,& ea,quae publice utilia sunt, volunt atque cligunt.
probi sunt seditionum auctoresesquippe qui nec sibi constant sed alias aliud volunt: ncque contentiunt, cum singuli plus honoris vel emolumenti vel voluptatis ad se trahant, oneravero de labores a se amandent.
CAP. VII. Cur ιν qui beneficia contulerunt nagis diligant quam diliguntur. io D Enefici maiori amore prosequuntur eos,de quibus absunt bene meriti,quam ab eis amentur, I. Quia pic-rique magis cupiunt beneficio assici,quam bcneficium in al-lcrum conferrc:rationi autem consentaneum videtur, ut qui beneficium accepit,inuicem reserat. II. Quia quilibet magis diligit suum opus,quam ab co diligatur, ut de parentibus ocliberis diximus superiori libro axio.31. beneficium autem est opus eius qui conscrt,non eius qui accipit. III. Quia iucun
dius M amabilius est id,quod est honestum, quam quod est utile, beneficij vero collatio est honesta,acceptio est utilis. IV. Quia dilectio est actio quaedam, ut de beneficij collatio: sed beneficium accipere est pati, quemadmodum S diligi. quare actioni actio,passioni passio consequens est: id est, qui bEneficium
644쪽
Ll a LIB. IX. r so beneficium confert, diligit is vero in quem beneficium c5- fertur, diligitur. V. Quia difficiliora sunt gratiora: difficilius autemest bene mereri, quam beneficium accipere.
Vtram quo se ipsum, an alium mago amare debeatit π rla beatus magis seipsum amare debet, quam ami- Cap. 8. V co sibique potius,quam amicis,bona tribucrem ,
tamen ca,quq vulgus admiratur,sed vere bona,& maiora b na. itaque amicis, chm res cxigit, pecunias Vci honores vel voluptates concedit, ut ipse malus aliquod bonu consequatur, id est, ut plus honestatis apud ipsum resideat. quis brem pro amicis S pro patria etiam mortem op pCtere paratus est.
ii K Vir malus non debet magis diligere seipsum quam amicos: quia si hoc faciat, plus sibi tribuet corum bonorum,
quae in contentionem veniunt,nempe honorii,Voluptatum,
Pecuniarum: unde oriuntur querelae ac distidia, hic est, qui Vulgo vocatur . mirac,& merito reprehenditur. C A P. I X. Vtrem beatus amitas indigeati; Ir beatus eget amicis,nec potest iis carere. I. Quia Cap s. V omnibus bonis abundat,proinde non caret amic tia,que inter externa bona principem locum obtinere vid tur. II. Vt habeat erga quos munia virtutis obeat, vcluti in quos beneficia conferat,& liberalitatem exerccat, quae longe iucundior & honestior est erga amicos,quam erga extra ncos. III. Quia homo est animal ciuile & sociabile, non silitarium: ide5que ei vivendu est cum amicis. IV. Quia be tus delectatur pulchris & honestis amici actionibus:haec igitur oblectatio ei non cst adimenda. V. Quia vita beata est iucunda, vita autem solitaria & sine amicis non est lucunda. Cic. in Laelio, iti est,inquileia Deum MPm,atque hominum, sueti ut neque dat gat quemquam rec ipse ab et Eo diligatur, circum D
re ommius copiis,atque in omnium rerum Aundantia vivere.doinde
multis interiectis subiicit Si quid tale posset contingere, ut aliquiae nos Detis ex hac hominum frequentia trigeret, ct in solitudine istam cos care atque ibi supped)tos omnium rerum, quin natura de Ara nam ct copi is, hominis omnino a piciendi pote Hatem re
645쪽
et μὰ tam esset sierreus t vita sierre posse ' ciaque non aufer ris ructum voluptatum omni Iobtudo' VI. Quia amicus est alter ipse:& vir beatus erga amicum ita est attactus,ut erga seipsum . quare ut naturaliter expetit se cili,5 viuere, ita ctiam cupit amicum esse, & vlucre : quod quidem ex conuictu ecvitae consuetudine intelligit: ideoque timul cum amico v
i. 's Vtilitatis causa vir beatus amicis non eget, cum beatitudo sit bonum persectum,& seipso contentum , C A P. X.
Cap.IQ, is Sus M utilitatis causa non sunt multi amici quae V renes: quia nec multis commodo inseruire possumus: nec, si plures nobis inscrutant, quam ii cccssari j iint,adrecte vivendum conserunt,sed sunt potius impedimento. ut enim vulgo dici solet, Segnius expediunt Gmmissa negotia plures. i5 Ad voluptatem quoque pauci i ufficiunt, i in cibo susticit parum continenti. ir T Quin etiam paucis amicis virtutis &honestatis e
go contenti esse debemus: multo, autem habere non lic ei: quod probatur sequentibus argumentis. I. Quia ut in ciuitate non debent sic nimis multi ciues, ut declarabitur 7. Polit. cap.3. scii secundum vulgatam distinctioncm cap . ita etiam in amicorum societate non dcbent esse nimis inulti' amici, sed exigviis numerus est commendandus. II. mancino potest simul cum multis vulcro, ii nitique omnibus sese impertire. III. Quia nostri amici debent otiam esse ami-- ci inter se: quod non facile in multis contingit. IV. Quia cum amicis dolendum,uci gaudendum est: nec possumus ad multos simul accommodare nostros asseruis: quia forta sic
Ilus gaudendi, alius dolendi causas habet. V. Quia ut non possunt multae simul amari, itan si pollunt multi amici simul valde diligi. VI. Quia celebratς amicitiae tantum inter duos extiterunt, ut inter Pyladem & Orestem, inter Theseum S
a 8 Qui multis amici sunt,nemini vere amici sunt, sed tantum amici politic id est potius blandi & humani,quam amici.Vnde Phavorinus 2. comment. referete Laertio in Vita Aria
646쪽
L I B IX. 6 s. ta Aristotelis testatur Aristotclem dicere solitum,
δῖο om:cui βιnt amici, ei nustas est amici id est, cui sunt multi amici. hoc dictum ait Laertius extare 7. Ethic. intelligens thica Eudemia. nam lib.7. illius operis,cap. secundum vulga tam distinctioncm,i1. hoc habetur. Inepta autem est inter pretis Laertiani translatio,quae sic habet,o a ici, nemo amicus CAP. XI. iorum in rebus prose sinu in aduersis opera amicoru magis indigeamuae.19 Α Micos habere, magis necessarium est in calamit Cap. H. frutibus: sed pulchrius M honestius in rebus prosperis: in Utraque autem fortuna amicorum praesentia est suavis Miucunda. zo Vocandi sunt amici ad res secundas prompte M cupidQ,ut de eis bene mercamur: ad res autem aduersas cun- ctanter δί parcissime, ne eos molestia assiciamus .decet enim memores eius esse, quod apud Euripidem ait Orestes Pyl dem alloques, αλιο ἐγὼ id est, u scisme calamitato. Hemr. 11 Contra decet nos ad amicos infortuniis vexatos prompte M cupide trinquamuis vocati no simus,ut eis opem feramu aut saltem eos consolemur: in rebus autem pro spe ris, ut in rebus agendis adiutores simus, alacriter: ut autem beneficiis assiciamur,tard. & cunctanter cst cundum.
tu 1 De co MIMO et istae societate. 11 Vemadmodum amantib. aspectus, ita amicis con-Cap. u.
uictus est iucundissimus.' Qus quisque vivendi genere delectatur, id in amia sum conuictu appetit. quate potatore compo an ausores Colludunt enatores simul venantur, philosophi siniui phi
lo ophantur. eadem est aliorum ratio. Σ' Conuictus & mutua coli suetudo mores auget. id circo Theognis recte monet, ut improborum consortium' vitemus', & cum viris bonis conmersemur: quoniam ab his
647쪽
C A p. I. ne voluptlte dicendum proponit., Ic E N o v xi de voluptate: I. Quia est coni iunctissima cum vita humana. nam ab ipsis incunanulis voluptatem dc dolorem percipimus, priusquam honestatis de turpitudinis, vel utilitatis te damni ullam rationem habe re possimus. it. Quia plurimum ad virtutem moralem valet, iis rebus latari, quibus oportet, de ab iis abhorrere, a quibus est abstinendum. Vide 6. de T. io. libr. Σ. ΠI. Quia magna est de voltiptare controuersia: adeo ut alijstatuam eam esse summum bonum, alij vero e numero bi,
norum cilciant.1. I Quidam voluptatem vituperant, fortasse quia videt plerosque nimis ad eam propcnsos de procliues csse: sperantcnim, si homi ncs quam maximu ab ca retrahantur, hac ratione futurum,ut mediocritalc,an qua Virtus contistit,assequania cur.Sed haec ratio Aristoteli non placet: quia sermones cilii ci debent esse vcri,M actionibus consentanei: alioqui no prosunt. nam qui vident eum qui voluptates reprchendit,voluptates sequi, eius sermoni fide non habent, dc ad voluptates praecipites seruntur. δί quamuis ille fortassis honestam volu ptatem sit amplexus,tamen hi, quia non possunt inter voluptates distili fuere, eius exemplo male accepto, ad turpes MPrauas Voluptates delabutur. satius igitur est,ucra doctrinam tradere, cam quo re ipsa dc usu comprobare, ut intelligatur, quaenam Voluptates sint expetendae,aut sugiendae.
648쪽
3 Udoxus putauit voluptatem esse summum bonum. Cap.2.' I. I. Quia ab omnibus expetitur tam ratione praedi iis,quam ratione carentibus. II. Quia omnes dolorem peria tamquam malum fugiunt, & voluptatem per se tamquam
bonum appetunt,non propter aliud.unde cisim voluptas dolos, ut bonum malo,opponatur: nccesse est, voluptatem esse bonam:& quia per se appetitur,apparct eam esse summu b num. III. Quia bono ad lucta,illud melius efficit. vlputa melius est iuste agere cum voluptate, quam cum dolore,vel si ne voluptate.Sed haec ratio tantum concludit voluptas esse hi, bonis, non etia esse summum bonum. Immo hae ratione Plato ostendit voluptatem non esse summu bonum quia vi
ta iucunda est optabilior cum prudentia,quam sine pruden tia: ergo vita iucunda per se non est optima, & voluptas per solum est summum bonum, cum mixtum illud ex volupta te & prudentia antecellat. Verum si ratio Platonis valeret, nullaimine summum bonsi homini communicabile. quodcumque enim dicatur esse summum bonum , id aliis bonis
as. Examinantur ratione siquae contra voluptatem a ferri flent.
Tunc soluamus arguincta, quibus nonnulli conan Cap. 3.; u tur ostendere voluptatem non esse bona. I. Sic a gumentantumVoluptas non est qualitas: ergo non est in bo nis. Respondeo: consequentiam non valere: tria nec actio secundum virtutem nec beatitudo est qualitas, & tamen si ne dubio est in bonu: in lib. s. cui s. ostendedum est,bo num reperiri in omnibus categoriis, non in sola qualitate. L. Sic arguunt: Bonum est definitum:voluptas non est definita: crgo voluptas non est bona. Maior propositio probatur auctoritate Pythagoreorum,qui in sexie bonorum ponebant definitum iis serie malorum indefinitum. I. letaphys. cap.I.
Mimu propositio sic auiti Quod interiditur & remitti tur,non est definitum: atqui voluptas intenditur & remittitur'. ergo voluptas no est definita. Ad liunc prosyllogismum respondeo duobus modis. Prinid respondeo ad minorem Mmmm 3
649쪽
. t per distinctionem. cum enim inquiunt voluptatem intendi. de remitti: vel hoc intclligunt de perccptione voluptatis, Ade eo qui voluptato assicitur, vel de ipsa voluptate per se. si priorem accipiant significationem, idem obtinet in virtut bus,quas constat esse bonas: nam alius cst alio iustior,& alius alio magis vel minus iuste agit si vero loquantur de ipsa v luptate,rcspodeo volup ratem per se nec intendi, nec remi ti,se d ratione mixtionis cum Golorcmam aliae sunt voluptates purae,simplices,& sincerae:aliae magis vel miniis cum do
loribus commixtae: ut voluptas cx rerum diuinarum cotemplatione est pura dc simplex: sed voluptas cx potu est mixta cum dolore ex illi, quandoquidem potus ideo delectat, quia sitim extinguit,quae cst mosina, adeo ut sine hac molestia d dolore non sit voluptas ex potii voluptas igitur per se est bona, cam per se non intendatur nec remittatur. Respondeo secundo per iacgationcm maioris propositionis. . poteste'nim aliquid intendi vel remitti usque ad certum terminum dumtaxat. quarc co termino definitur S circumscril tur, Meii in bonis, ut sanitas. quud etiam de voluptate dici potest : I l. Sic ratiocinastur: Neque generatio , ncque motus, cst bonum per se Sc persectum,quia tedit ad finem, in quo Pcr . sectio conlistit: atqui voluptas est generatio, Vel motu ergo . non est bonum perfectum, dc pςr se. . Respondeo, minorem
propositioncinuisu falsa m. omnis cmin motus est velox, aut tardusi voluptas. autcm ngo est velox,nec tarda. nam i t 'i' locii r vςl udo possi; aliquis ad voluptate in perduci, tam cnequc Vclociter neque tarde stultun voluptate. Praeterea omnis motus.cst in teporri a successuid, M alicuius finis gra : V'l'pi Vexbςst in momento, tota simul, nec ulterio rem linqm habet. infr cap. . voluptas igitur non est motus Iiciu 'n iis genera o cst λ determinaxo e mino a quo , ad determi laxum terminii ad quern. L Phys. cap. 6 Voluptas au tem no est a determinato termino a quo, ad determinatum
tςrminum au quem: crgo non ςst generatio. Rursus si volu P siser Mnergim , aliq id Mncrarutur voluptato, quoac dolose i rirpi: atqui falsum est consenuens: ni his enim cst, quia 'pluptate generetur, de dolore intercat rusum tu est antecedes, v0luptatem esse gcnerationcm
650쪽
tio: voluptas est repletio:ergo voluptas est generatio. nam dotalor ut aiunt )est indigentia eius, quod natur. 1 conssat, ut
cum aliquis esurit,aut sitit: voluptas autem cst repletio, vi ci bi de potus sumptio,per quam gelacratur caro,sanguis,& Ccr. Respondeo,veluptatem non esse repletioncm : quia repletici spectatur in corpore,voluptas in anima sentiti ua. fateor qui dem interdum voluptatem consequi repletionem,ut in cibo α potu contingit:sed nec propterea voluptas est repletio,iae quo hoc in omnibus voluptatibus obtinet. nam voluptas cca templativa nec dolorem antecedenrem supponit,nec est re- ctio, nec sequitur vllam rcpletionem. IV. Proserunt v luptates turpes, per quas putant sc ostendere voluptatem
non esse bonam, quia non est honesta. Respondeo prim b, quae turpia sunt, non esse iucunda viro bono , sed homini improbo. quemadmodum igitur simpliciter de vere calubria& dulcia sunt, quae homini sano sunt salubria dc dulcia, non quae talia aegroto videntur: ita etiam simpliciter de verὰ tu cunda ac voluptuosa sunt, quae virum bonum delectant, non quae homini improbo de male affecto placent. Respondeo secundo voluptatem esse bonam, quamquam non debet exrcbus torpibus percipi: sicut diuitiae sunt bonae, quamuis non sint por proditionem acquirendae: δί sanitas est bona; Ii ct non iit quocumque cibo reparanda. Respondeo ter- tib , voluptates specie differre :& alias esse honestas,quae ex
rebus honestis, alias turpes, quae ex turpibus percipiuntur. V. Sic argumentantur: Verus & bonus amicus in convcrsatione rationem habet boni & honcsti,non voluptatis: assentator autem omnia refert ad voluptatem : ergo voluptas
non est bona. Respondeo, hanc quidem voluptatem non esse bonam, quam assentator affectat, sed nihilominus esse alias voluptates in bonis. VI. Obiiciunt, quod vita pueridis, quamuis iucundissima,& voluptatibus reserta , tamen. non est eligenda. Respondeo, hoc non obstare, quominus stat aliae voluptates non pueriles, quae sint optabiles de e ligendae. VII. Non est , inquiunt, cligenda actio turpis,
quamuis perpetua voluptas consequeretur. Rcspondeo, hoc ideo verum esse,quia voluptas non est ullo modo ex r bus turpibus expetenda: nihilo minus tamen sunt aliae voluptates,quq nihil habet turpitudinis,sed bonς sui & optabiles.