장음표시 사용
671쪽
a petitione actoris, sed etiam inter se discrepent, dum alius
in totum absoluit, alius in totum condemnat, alius partim condemnat, partim absoluit, adeo ut iudicium non fit habiturum exitum. Addit Aristoteles iudicem non peierare, nec mald iudicare, fircum omnino absoluat, quamuis putet partem deberi: quoniam absoluit ab ea simplici dciotius p titione, quae male concepta est, id est, non iudicat nihil deberi,sed iudicat non deberi quod petitum fuit. Hippodam a sententia,ut est aequior,quam Aristotclica,ita etiam ii re quo utimur comprobata est. sed Aristotelis sentcntia aucteri iure Romano non discrepat,dc ratione stricti iuris nititur. Vide l. I.& 2. C. de plus petit. dc , ii quis agens. Inst. de action. V. Periculosum est, quod Hippodamus statuit, vi honores iis habeantur, qui nouum aliquid reipublicae utile inuenerint: praebet enim occasionem mutandi patrias loges, quod facile M sine magna cauta fieri non debet, ut etiam Romano iure cst constitutum, D. de constit. principi. Σ. immo nihil vetat malos homines spe praemii perniciosas leges proponere, δί tamquam reipublicae utiles obtrudere: qua ratione status reipublice in discrimen adducitur. C A P. VI. De re publica Lacedaemyriorum Cap. . 36 T Acedaemoniorum reipublicae a Lycurgo institu- 1 tae Aristoteles haec obiicit. I. Nullam rationem Lycurgus inuenit, tua ilotas in Oiscio contineret. quapro
pter ab eis insidias Lacedaemon ij non semel passi sunt,.quemadmodum &Thessali a penestis, α Romani a seruis duce Spartaco. Ilotae apud Lacedaemonios, de penestae apud Τhcssalos erant homines liberi, sed valde pauperes,qui iniquis legibus premebantur ,& quasi loco mancipiorum habebantur. tales sunt hodie in Polonia,& multis Germaniae locis rustici. II. Mulieribus nimium indulsit, adeo ut in
temperanter M luxurios ε viverent, octam auaritiae, quam multorum malorum causae fuerint, multumque etiam Viri
dominarentur, propterea qubd Lacedaemonij erant bellico sicuiusmodi homines valde ad Venerem procliues
672쪽
quod veteres significarunt, Martem cum Venere copulantes.Lucretius lib. I. belli stra munera Mavors,
Armipotens regi in gremium qui saepe tuu e
Retici aeterno deuinctas vulnere amoris.
III. Reprehensione digna est inaequalitas bonorum : alij namque amplissimas facultates possidebant, aliorum res familiaris tenuissima erat. agro autem Spartano ad paucos redacto,& duabus ex quinque partibus ad mulierem transitatis,factum est, ut, cum ager posset mille M quingentos equites, dc triginta militum armatorum peditum alere, t men ne mille quidem numero essent. Hoc vero vitium contigit, partim ob legem ab Epitade quodam latam sauctore Plutarcho in Agide) ut liceret patrimonium cui cum que inter vivos donare vel testamento relinqueredicet emptionem α venditionem tamquam minus honestam notaret: partim quia mulieres constituebant amplas dotes, Mnubere cuiuis poterant: hinc igitur vitium illud ortum est, quod paucitatem hominum introduxit,ob quam respublica Spartana non Unam plagam perpessa est, ac tandem fund tus interiit. Huic hominum paucitati dc penuriae dicuntur Lacedaemonij tempore priorum regum sic mederi soliti, ut ciuitatem multis donarent, quo magis hominibus abun daret. Sed praestat ex sententia Aristotelis, per bonorum adaequationem habere ciuitatem hominibus refertam. IV. Lex habenti tres liberos vacationem praesidi j tribuit, habenti autem quatuor liberps immunitatem omnium munerum concedit. Quare stante dicta agri diuisione, si multi liberi nascantur,necesse est, ut sint multi pauperes. V. R tionem Ephoros eligendi Aristotcles puerilem esse scribit: qualis tamen esset, non declarat. IV. Ephororum potentia nimis magna erat, cum omnes c populo crearentur, de saepe essent pauperrimi,proinde venales. pCeterea non erant legibus adstricti, quamuis essent fere imprudentes M imperiti. VII. Eorum vita erat nimis remissa & .dissoluta: idcirco voluntati ciuitatis, quae in ceteris duritie Masperitate modum superabat, minim E consentanea. VIII. Senatorum potestas perpetua crat. atqui ut corporis, ita etiam animi senium est: quo sit, ut aliquis desinat esse aptus
673쪽
ad senatoria negotia administranda. recte enim Dari j uxor
gestit una ingenium e simul autem cum sinebentibus consenescit, ct ad res omnes obtusum redditur. IX. Rationem suae a ministrationis rcddere non tenobantur: idcirco saepe cor
rupti pecunia, vel gratia, iniuste se gesserunt. X. Modus
cligendi senatores puerilis crat: conuocato enim Populo delecti viri tabellas habentes, in domicilio quodam
collocabantur: unde nec concionem videre, nec ab ea
videri, sed tantum clamorem audire possent. Itaque iis, qui de honore contendebant, per concionem separatim transeuntibus, populus clamorcm cxcitabat: delecti ai tem illi viri clamorcin notabant, qui prima, qui secunda, vel ulteriori vice excitatus csset , ac qui maiori clamore a populo exceptus fuerat is senator renunciabatur. Vide Plutarchum in Lycurgo. XI. Nemo cooptabatur in senatorium numerum, quin cum honorem ambiret. satius autem cst, dignos promoueri, etiamsi non petant, immo etiam inuitos. illa autem honorum petitio reddit homines ambitiosos , proinde cst vitiosa , licet in Romana quoquc rc publica obtinuerit. sed Romanam rempublica in vitiis non caruisse, Vel ex multis ac pene perpetuis seditionibus de discordiis, quae tandem rempublicam subuerterunt, facile apparet. XII. Regnum crat hereditarium , ita ut duo ex duabus ab Hercule ortum ducentibus familiis reges cssent. atqui praestat reges cligi potius morum ratione habita, quam familiae. quocirca ipse legislator regibus illis non fidebat, sed ad bellum cum summa potestate proficiscentibus. legatos inimicos ad iungebat, a quibus omnia ipsorum facta notarentur, de Ephoros deferrentur. item regum inter se dissidia, reipu'blicae salutaria iudicabat. XIII. Coenae publicae seu com munia conuiuia non fiebant publico sumptu, ut apud Ciς tenses: sed oportebat omnes symbolam conferre. quod onus pauperibus graue crat. qui vero hoc onus sustincr. non poterant, non erant reipublicae participes. XIV. Lςη de prae-
674쪽
de praesectis classis creandis reprehensa est a multis, tamquam discordiarum M seditionum causa:quia magna erat corum potestas,ac pene regiae potestati par.quapropter inter ipsos de reges neccsse crat multas oriri contentiones de disti dia. XV. Plato quoque lib. i. de legibus recte reprehendit Lycurgum, quod in republica constituenda tantum ad virtutem bellicam respexit. quare Lacedaemonii , quamdiu bella gesserunt,incolumes extiterunt: imperio autem adepto, perierunt quippe qui uti otio nesciebant, nec ullam bcllica potiorem artem colebant. Eodem vitio laborauit, S cadem de causa periit Romana respublica. XVI. Lacedaemoni j recte putabant honores Zc imperia comparari potius virtute, quam vitio: sed peccabant, praeserentes Virtuti haec bona cxlcrna, quasi horum causa virtus colenda esset. XVII. AErarium publicum non habebant , nec publicos reditus , cum tamen bellandi artem colerent, quae magnos sumptus requirit : c priuatis autem facultatibus maligne conferebant in publicum , sibi inuicem indulgentes, S minus quam Oporteret, Conferentes. sane hac ratione factum est , ut ciuitas inops esici, singuli autem ci
i Quaedam in Spartana republica Aristoteles probat. I. auod omnes ciues cupiebant rempublicam salisam esse id est,reges propter summam dignitatem, qua erant prae diti:& populus,quia ex ipso populo creabantur ephori, quorum summa crat potestas. M Optimates,quoniam ex eis constabat senatus. II. Quod bona virtute non vitio acquiri st tuebant,ut paulo antc retuli.
C A P. VII. De republica Cretensium.18 Retensis respublica Laconicae similis est,sed in quia C*p isbusdam aliquanto deterior: na ad eius excplum Laconica a Lycurgo est instituta,correctione quadam abhibita.
Iia. I. Vt Spartanis i lotae , ita Cretensibus perloeci agros colebant. II. Apud virosque erant coenae publicae, quae Lacedaemonij ab initio vocabant Andria, ut 6c Cretenses:
675쪽
sed postea,mutato nomine,Vocarunt Phiditia. III. Eandem potestate habebat apud Spartanos ephori,& apud Cretenses cosmi: scd cphori erat quinque,cosmi vero dece. IV. Senato rhi numerus in Vtraq; republica erat aequalis,sed senat' a Cretcsibus vocabatur Consiliv. V. Vtrobique crat reges: sed postea Cretenses,sublatis regibus, curam belli gercndi cosmis demandarunt. VI. Vtrobique omnes erant concionis A co mitiorum participes, quamquam apud Cretenses videtur
paulo restrictior fuisse populi potestas, apud quos nihil noui
decernere poterat,sed tantum quae a senatoribus de coimis decreta fuerant,comprobare. 1o Publica conuiuia apud Cretenses rectilis popi larius sunt instituta, quam apud Lacedaemonios. nam L cedaemone singuli per capita conserebant: dc qui non poterat conferre, non poterat esse reipublicae particeps, ut supra notaui: in Creta vero e publico sumptus fiebat. . Σi In Cretensi republica haec reprehenduntur. I. Quae dicta sunt contra ephoros,eadem valent contra cosmos. II. Cosmi non eligebantur cx omnibus,ut Lacedaemonc cpho ri,sed tantum ex certis familiis:quae res faciebat, ut populus miniis reipublicae faueret. III. Cosmi peccantes seu delin quentes non corrigebantur aliqua legitima rarione: sed coitione ex collegis,vel ex priuatis hominibus facta, eliciebat 'tur. IV. Licebat cosmis ante tempus se magistratu abdicare. V. Viri magni dc potentes, ut legibus se subducerent, sole bat assumpto populo M amicis,uni summam potestatem tribuere seditionem excitare.
De republica Chartaginiensium.11 Res respublicae inter se similes , aliisque prae 1 stantiores apud Graecos fuere, Laconica. Cretensis, δί Chartaginiensis: haec autem erat omnium Optima. 23 Huius Chartaginiensis reipublicae memoratu di 'gna,quae partim laudem, partim vituperationem merentura haec iunt. I. Sodalitiorum conuiuia, quae ab iis vocabantur
Wisκia, Phiditii Lacedaemoniorum erant similia. II. Centum G quatuor virorum magistratus erat similis ephoris, praeter
676쪽
quam qudd non ex quibuscumque eligebantur,ut ephori pud Lacedaemonios, scd tantum ex optimatibus: quod quidem rectius est. III. Reges de senatus apud Chartaginienses erant similes regibus & senatui Spartano Sed hoc rectius apud Chartaginieses habebat, quod reges no scper eligebantur ex cade familia, no tame ex quacuque familia, mai6rquc habebatur virtutis, quam aetatis ratio. IV .Ea,de quibus regesic senatus c5setiebat,no erat opus ad populu refcrre:at si di- sentiret,ad populu deferebat,tuncque populus pro libitu st tuebat,quod sibi videbatur. V. Quinquemuiri, qui muli rum Sc magnarum rerum domini crant, semetipsis deligebantur: ipsos centumuiros, quorum maximus erat magi-o
stratus, eligebant:& diutius obtinebant imperium, quam lij:quoniam de defuncti magistratu, & priusquam iniret ma-. gistratum ,reipublicae praeerant. quae quidem omnia sunt oli-garchica. VI. Iidem quinquemuiri nec mercedem ullam capiebant,nec sorte eligebantur:haec autem sunt aristo cratica VII. Aristo craticum quoque hoc est, omnes lites M controuersias ab iisdem magistratibus diiudicari, non alias ab M liis,ut fiebat Lacedaemone. VIII. Summos magi stratus. non solum ex virtute, sed etiam ex diuitiis creabant. quod ergo ad hoc, respublica mixta erat ex aristocratia & oligarchia. hoc tamen magnum crat eius reipublicae vitium, quo efficiebatur,ut summi magistratus cssent venales,& maiori pretio essent diuitiae, quam virtus. existimauit enim legislator fieri non posse,ut ficultatibus destituit,recth magistratu fungantur M otientur. sed oportebat secundum Aristotelem in cauere,ut viri probi tacultatibus non destituerentur. Pr terea peccauit legislator ille, dum habuit magis suspectum hominem pauperem,licci probus sit, quasi rempublicam quaestui sit habiturus, quam diuitem , qui in magistratum suscipiendum sumptum fecit. fere enim qui magistratum emit, suam potestatem tam in ciuilibus quam in criminalibus causis venalem habet, ut ait Imperator Nou. 8. Alexander quoque Seuerus diccre solebat necessarium csse, ut qui e mit, vendat, nec sine rubore puniri posse cum, qui quod emit vendit. Scneca libr. I.de beneficap.9. Prouinci-,inquit, stoliari,'nummarium tribunal, audita utrimque licitatione, altari
addici, non mirum quando quae emeris, vendere in gentium est.
677쪽
IX. Plures magistratus eidem simul gerere eodem tempore dicebat, atque hoc gloriosum existimabatur. Sed praestat in magna ciuitate singulos magistratus singulis demandari: cum quia unum opus ab uno melius efficitur, tum etiam ut plures sint magistratuum participes. X. Cum respublica ad oti garchiam verteret, idcirco ne pauperes seditionem excitarent, eos solebant praeficere ciuitatibus subiectis, vi ex iis praefecturis pecunias colligere possent: quo praemio deliniti quiescebant. Sed hoc remedium, si contingat subiectos deficere, cessabit. quare praestat, legi natorem aliam quampiam rationem inuenire, quae non ab externis casibus pendeat. C A P. I X. De republis Atheniensium. Cap.ro. α Orum,qui de republica aliquid pronunciarunt,a-IL iij priuatam vitam traduxeriit, alij muneribus publicis functi,rempublicam constituerunt,& leges imposuerunt,alij tantum leges condiderunt. Σ1 f Privati homines fuerunt, Socrates, Phalcas, Hi podamus,dc quibus supra dictum fuit. 26 Rempublicam constituerunt, leges condiderunt , Lycurgus Lacedaemone, Minos in Creta, Solon Athenis.
Σ Solonem quidam laudant, tamquam egregium
legislatorem,S egregium virum politicunm: quia paucorum immoderatum dominatum sustulit, & populum scruitute liberauit, patriamque id antiquam reipublicae formam resti tuit, aptE permixtis rerumpublicarum generibus . nam Athenis senatus ariopagiticus ad Oligarchiam , id est, pauco rum dominatum, pertinebat: magistratuum electio erat aristocratica, id est, ad imperium optimatum spectabat: tu dicia vero erant popularia. Verum Aristoteles affirmat Solonem rerum quidem iudicandarum potestatem omnibus ciuibus dedisse, sed neque senatum ariopagiticum, nequc magistratuum electionem instituisse: horum enim virum' que cx vetori republica ob eo retentum fuisse. Priorem
sententiam videtur sequi etiam Plutarchus in Solone, licet ita
678쪽
cdtin utramque partem argumenta asserat, ut M. Tullius qui libr. i. de ossi c. discric ait Solonem ariopagum constituisse. 18 Quidam Solonem reprehendunt, qudd nimiam
potestatem populo concesserit: unde factum est, ut reliquae partes ciuitatis debilitatae sint, populo tamquam tyranno gratificantes. nam senatum ariopagiticum Ephialtes de Pericles mutilarunt, foris autem ac iudiciis P cricles mercedem assignauit, adeo ut tandem respublica in statum omnino popularem deducta sit. Aristoteles Solonem excusat: quia respublica Atheniensis, praeter eius consilium, casu quodam corrupta fuit, eo quod populus Atheniensis, Medis deuictis, magnos spiritus habere coepit, de blandos orato res nactus est, quibus frustra viri boni resistere sunt conati: ipse autem Solon necessariam populo potestatem concessit, magistratuum eligendorum, M rationum ab iis repetundarum : qua potestate si populus priuetur, inquit Ar stoteles eum non tantum seruum, sed etiam reipublicae hostem fore: magistratus autem Solon locuplctibus reliquit, dc cum populum censum in quatuor classes distribuisset, ultimae classis homines ad nullum magistratum admisit, tantum eis concessit, ut in concione suffragium , dc incomitiis calculum haberent: quod etiam scribit Plutarchus in vita Solonis. C A P. X.
De legibus, legum conitoribus. Σ' Υ Eges rebus publicis iam constitutis condiderunt, i Zaleucus Locris ad occidentem incolentibus, quos Graeci epizephyrios appellant: Charcindas Cataneus suis ciuibus, S aliis Chalcidicis ciuitatibus Italiae atque Siciliae: Philolaus Chorinthius Thebanis: Draco heniensi bus: Pittacus Mitylonaeis: Androdamas Rheginus Chalcidensibus Thracibus. 3o 's Nunc, quae dictorum auctorum propria sunt, referam. Charondas primus accuratas de falsis testibus legeseon didit. Philolai propria est bonorum exaequatio. Plato nis propria sunt, uxorum, liberorum,& bonorum com-
679쪽
munio, necnon publica mulierum conuiuia: item lex ad Gbrietatem pertinens, Ut sobrij praeficiantur conuiuiis:& lex, vi qui in rebus bellicis exercentur, fiant ambi dextri. Dr conis nihil proprium est, praeter summam legum asperitatem: idcirco eius leges notatae sunt a Demade, quasi non atramento, sed sanguine scriptae: omnAque a Solone, mna de homicidiis excepta, antiquatae sunt: auctor Pl tarchus in Solone. Pittaci propria est lex, utqui per ebrietatem deliquerit, duplo grauiorem poenam patiatur, quam si sobrius deliquisici, Ethic. libr. 3. cap. I. dc Rethor. libr.
si s Apud Romanos constat multos fuisse legumla
tores,ut reges,interreges, dictatores,populum,senatum, plebem,praetores, imperatorcs,praesectos praetorio. ex his, Romulus rempublicam constituit, urbem condidit, leges dedit: alij tantum urbem auxerunt, & leges condiderunt,ut
alij reges : alij reipublicae sormam constituerunt, seu muta uerunt, dc leges tulerunt, ut primi Constites,& Augustus: alij tantum leges condiderunt, quo munere praeclare functi, Sc immortali nomine digni essent decemviri, nisi occupata republica tyrannidem exercuissent, donec sediti ne propter foedam Appij libidinem orta,magistratu se abdicare coacti sunt.
680쪽
LIBER L V I I. POLITICORUM TERTIUS.
C A P. I. Tuiust ciuis,s qui sit ciuit M. Vost AM politicae societatis materia est Cap. i. ciuitas,forma est respublica: prius de ciauitate , postea de republica est disserendum. α 's Ciuitas est uniuersa ciuium multitudo.
3 s Alij proprie, simpliciter, & perse-
iste sunt ciues,quia perfecte ciuilem communionem participant: alij impropole, imperfecte, & qu damtenus, quia in quibusdam tantum causis sunt ciuilis societatis participes. Ex perfectorum ciuium numero excluduntur, I. Qui titulo tenus sunt ciuitate donati,sed reipsa non sunt honorum participes. II. Inquilini, qui tantum ius habitandi habent. IlI. Qui tantum forum sortiunt, , dc ius litigandi habent. IV. Pueri nondum in ciuium numerum adscripti. V. Senes, qui propter aetatem a ciuilibus muneribus dimis sonem acceperunt. VI. Infames. VII. Exules. VIII. Sp iij. in scap. . ue Ciuis propriὸ dictus secundum Aristotelem est, qui magistratuum ad consultandu vel ad iudicandum est pa ticeps. Magistratus enim appellationc Aristoteles senatu de concionem comprchedit. Ciuitas autem est huiusmodi ho minum tanta multitudo, quanta ad rerum omnium, quae ad vita bene degenda necessam: sun opia obtinenda sufficit.