장음표시 사용
691쪽
CAP. IV. plura esse democratiae o obgarchiae genera. 9 Emocratiae quinque sunt species. Prima, in qual Iomnes liberi aeque sunt reipublicae participes,sive sint diuites,siue pauperes. populus igitur praeualet.quia pluetes
sunt pauperes quam diuites. Secunda,in qua magistratus cxcentibus angustis dc exilibus creantur, ita ut quilibet bonis acquisitis magistratuum fiat capax, dc bonis amissis exclud tur. Tertia, in qua omnes ciues lunt magistratuum participes, dummodo lint integrae vitae, nulla infamia notati. Quarta,in in qua omnes ciues admittuntur indistincte ad omnes in gi stratus: sic tamen,ut ex legum praescripto respublica rega tur.Quinta,in qua non lex,sed populus dominatur,ita ut omnia populi decretis gubernentur. Haec non est proprie respublica, nec propic dcinocratia, cum in ca leges non Valetant, M proportione quadam respondet tyrannidi. proinde qDCm locum apud tyrannos habent assentatores , eundem apud
huiusmodi populum obtinent dem agogi, id est, populares
C p. S Oligarchiae quatuor sunt species. Prima, clina m
gistratus ex conlibus creantur tam magnis,Vt plerique ex populo cxcludantur: quia plerique sunt pauperes: licet tamen cuiuis tantum bonorum possidenti,quantum lege praescribi, tur, magistratus capessere. Secunda, cum magistratus cli guntur cx paruis censibus, sed ipsi in deficientium locum lios ex certis quibusdam substituunt. Tertia,cum filius in Io cum patris succedit: ipsi autem magistratus pro libitu,non ex legum praescripto imperant. Haec ultima proprie vocatur dynastia,&vltimae democratiae ac tyrannidi proportione rospondet.
8 saepe contingit, ut legos cum reipublicae statu non consentiant:Vtputa leges sint oligarchicae, status autem rei' publicae sit popularis,vel contra: quod tunc potissim im ob tinet , cum aliqui formam reipublicae mutant, quia non si lent statim receptas leges abrogare. C A P.
692쪽
2 1 demandandis honoribus δί magistratibus ibi ius virtutis ratio habetur. haec constat cx optimis viris S optimis ciuibusviam huius reipublicae proprium csst, ut idem sit vir bonus SI ciuis. Secunda, in qua habetur ratio virtutis, Adiuitiaruin,& libertatis,ut Chartagine: haec enim tria sunt, quae in contentionem veniunt de administranda repubi ca, ut dixi superiori libro axiom. 13. Tertia, in qua habetur ratio eirtutis S libertatis,ut Lacedaemone. Quarta,est politia, quae magis vergit ad oti garchiam,quam ad democratiam, id eli, in qua habetur quidem ratio diuitiarum S libertatis, sed IPmagis diuitiarum.
CAP. VI I. . . Dii Ariopoliti mo aristocra M. 1o J TAm politia proprie dicta ex oluarchia 5 demo- Cap. q. I l cratia constat. vi nim in democratia libcrtatis, in o ligarchia diuitiarum : ita in politia utriusque ratio
Quibus modis conciti uitur politia. Π Rcs sunt modi, quibus i litia ex oligarchia da de- C p -2. I inocratia conflatur. I. Si duo coniungantur, quo rum alterum sit oligarchicum , alterum democraticum: Ve- . luci si diuitibus irrogetur poena, nisi iudicandi munus iub-cant: paupcribus vero iudicantibus praemium dctur. nam hoc, cst populare: illud, o ligarchicum. II. Si medium quid statuatur: utputauia oligarchia magistratus deferiatur ex mamgno censu, in democratia ex paruo censu, aut nulla census ratione habita: politicum igitur est, si magistratus deferantur ex mediocri sensu. III. Si ex duobus contrariis institutis pars ex oli narchia sumatur, pars ex democratia:veluti si in gi sinatus electione creantur, non habita ratione cCnsus. nam oligarchicum est, magistratus eligi: populare est,ma
693쪽
gistratus sortitb capi. rursus obgarchicum est, ex sensu de dari magistratus: populare est non habere census rationε. 11 Recte facta rerumpublicarum permixtio duobus argumentis cognosci potest. I. Si dubitetur , utrum sit oli sarchia,an democratia: quemadmodum de republica Spa lana est dubitatum, aliis eam Oligarchiam vocantibus, aliis democratiam. II. Si nulla sit reipublicae pars,quae aliam reti, publicae formam expetat. hoc quoque bonum reipublicae Spartanae contigit. CAP. IX. De t minitae.
baria. Secunda, Acisymnetia, seu dictatura. Haec imperia e posui libro 3. axiom. 3o. Vbi inter species regni retuli: quia partim ad regnum referuntur,quatenus leges sunt constitu tae in subditos consentientcs: partim ad tyrannidem,quatenus huiusmodi monarchς omnia faciunt pro libitu,nec sunt Iegibus subiecti.Tertia, tyrannis propriE dicta, cum quis ad suam utilitatem dc commodum aliis aequalibus vel meliori- bus inuitis imperat. CAP. X.
epublica,quae post optimam estri que ciuitatibi cra
Cap.II. is r Ost perfectissimam de numeris omnibus absolui tam rempublicam , quam in tanta hominum peruersitate potius optare quam sperare licet, optima & pleris
que ciuitatibus conueniens est ea respublica, in qua ciues nec diuitiis abundant, nec inopia premuntur, sed me di cribus facultatibus sunt instructi: oportet enim,aut omnes, aut saltem plerosque esse mediae fortunae homines,ut in bonorum virorum potestate respublica sit. Haec sententia probatur multis argumentis. I. Sicut virtus hominis in in diocritate consistit,ut Σ. Ethic. probatum fuit: ita etiam probabile est, virtutem ciuitatis in mediocritate constitutam
694쪽
esse, non in nimia bonorum copia, vel inopia. II. Medio cres homines facilius rationi obtemperant: diuites autem solent esse superbi,& contumeliosi: pauperes vero, fraudulenti δί rapaces. III. Locupletes publica munera subire nolunt, pau eres vero non possunt. IV. Locupletes nec parere sciunt vel possunt, nec aliter quam heriliter imperare: pauperes autem nec sciunt imperare,nec aliter parere quam ut serui dominis. quapropter ciuitas ex locupletibus 5c pauperibus constans, non est communio liberis hominibus conueniens,sed qualis inter dominos Sc seruos reperitur. V. Diauites despiciunt pauperes. hi vero diuitibus inuident:proinde inter cos amicitia vel concordia esse nequit. VI. Ciuitas,quam maxime fieri potest,ex personis aequalibus id paribus constare debet,quales sunt mediocris fortunς homines. VII. Hi maxime in ciuitate salvi esse possunt: quia nec propter diuitias aliorum insidiis sunt obnoxij, nec propter paupertatem aliis insidiantur. VIII. Accedit auctoritas Phoci-lidis,qui ita cecinit. Ποψα με ισπ Θέλω nim V id est, Multu medisssunt optima. medius volo in ciuitate esse. IX. Eiusmodi homines inter paupercs S diuites interiecti rempublicam conseruant, impedientes quominus diuites vel pauperes totam rempublicam ad se trafant: ex multo rum enim amplis diuitiis ori utur oligarchiς , cx multorum nimia paupertate democratiae: quae respublicae saepe conue tuntur in tyrannides. X. Q ad plures sunt mediocris fortunae homines, eo minus oriuntur in ciuitate seditiones. quocirca seditiones potius in paruis, quam in magnis ciuitati bus excitantur: dc democratiae diuturniores sunt, ac minus lubricae,qu am oligarchiae. XI. Optimi legumlatores in m diocrium ciuium numero fuerunt: ut apud Graecos Solon, Lycurgus,Charondas,& apud Romanos Iureconsulti.
16 's Paucissimae sunt eiusmodi respublicae: I. Quia . plerumque pauci sunt homines me dij. quare si populus.
praeualeat, democratiam constituit. si esuites sortiores sint,oligarchiam condunt. II. Quia cum discordiae oriuntur inter diuites dc populum : quae pars superior euadit, canon constituit rempublicam aequalem dc communem, sed
695쪽
quali victoriae prςmium sibi sumit reipublicae administrati
nem . ita populus democratiam,vel diuites oligarchiam citi ciunt. III. Quia populi in Graecia imperiunt obtinentes,ci uitates sibi subiectas, aut a se deuictas, ad suarum rerum pia blicarum cxemplum consorinarunt. Cuius rei pol multa C cmpla apud Thucidi dem extant. ubique enim Athenienses democratiam, Lacedaemo mi Optimatum rempublicam eri gebant. IV. Quia in ciuitatibus hic mos inualuit, ut aequa litatem repudient, & impcrium obtinere nitantur, si secus res cadatcictoribus obleuiperare parari.
i 'aud propius respublica ob optima abest, co est
melior.& quo remotius,co deterior.
CAP. XI. rea quibus est respublica expetenda.
. Ir. Is T intelligamus quaenam rei publicae formae singu-V lis populis magis conueniant, duo sunt notanda. I. Oporici eam ciuitatis partem firmiorem esse, quae vult rcm publicaiii manere, quam quae id minime vult. II. Duo in ciuitate spectantur,qualitas, & quantitas, qualitatem voco,ut libertatem, virtutem, diuitias, nobilitatem. quantitatem appello numerum ciuium. Contingcre igitur Potost, ut altera pars ciuitatis alicram supcret quantitate & qualitat c, vel quantitate superet, qualitarc.autem superetur. .
a'. 's Haec duo, id est, quantitas A qualitas ciuium sunt inter se comparanda, & utendum sequentibus praeceptis. l. Vbi pauperes magis quantitate seu numero superant, quam qualitate syperentur a diuitibus, ibi constituenda est democratia . cumque multae sint democratiae species, ut docui ax.. 6. talis crit democratia, qualis cst populus. Verbi gratia, si plurimi sint agricolae, orit prima & optima democratia. sina item alit plurimi opifices sordidi& mercenarij, erit pO strema& deterrima democratia. Il. Vbi diuite &nobi- les imagis superant plebem qualitate, quam numero si perentur,ut hodie Venetiis se res habet,ibi constitui dcbet o- ligarchia: A quidem talis oligarchia, qualis diuitibus illis Mnobilibus conuenit: quandoquidem sunt etiam oligarchiae plura g.nera, ut exposui axo.In utraque autem republica le-
696쪽
gistator rationem habere debet hominum mediorum, qui diuitibus de pauperibus tu iri interiecti,ut cos reipublicae ad iungere,siue iit oti garchia,sive democratia. III. Vbi medio crium hominum multitudo tam pauperes quam diuites, aut saltem alterutros superat,ibi commodis lime oc tutissim d fieri potest politia. /ao Errant,qui sophismatibus in republica constituet da utuntur id est, fallunt cos, quos a seipublicae admuti stra tione excludent. nam progressu temporis sophismata deteguntur,S respublica dis Ibluitur. 1i Sophismata constituentium oligarchias liaec sunt, Cupquibus populum d Ccipiunt, ne animaduertat se a republica includi. I. Vt omnibus quidem liccat in concionem venire, sed sola diuites multentur, si in concionem veniant, vel maiori poena assiciantur quam pauperes. II. Vt solis paupcribus liccat abstinere a magistratibus gerendis. lII. Vt diuites vel soli puniantur, vel grauiori poena assiciant ut, quam paupcres, nisi iudicandi munus obeant, vel ut ij soli possint δί cogantur iudicare,qui nomen professi sunt, A in albo iudicum sunt scripti. quamuis enim omnibus liceat
nomen profiteri, tamen pauperes metu multa , in quam in cident, si nomine dato non iudicent, nomen suum profiteri non audebunt. IV. Vt solis pauperibus impune liceat armis carere. V. Vt soli diuites multentur, . nisi secXerccant. . ΣΣ Democratiam constituentes utuntur contrariis sophismatis. vlputa pauporibus mercedem tribuunt, si in
concionem Venient: diuitibus autem permittunt,ut impune absint.' , Aristoteles hoc loco tria praecipit. I. Vt illa duo
in republica coniungantur,id est,ut praemium detur pauperibus,si rempublicain administrent,& puniantur diuites: sic enim fit,ut respublica sit omnibus communis,& omnes camsaluam esse velint. II. Vt rcspublica ab iis tantum gubernetur, qui habent arma. III. Vt tantus census definiatur, quantus amplis limus ad hoc valet, ut qui rei publicae administrandae sunt participes plures sint iis, qui rempublicam non participant.
697쪽
C A P. XII. . De consilio publico inattuendo. Cap-I TVnc videamus, quomodo singulae respublicael sint constituendae. Tres sunt reipublicae partes, quarum rationem maxime habere debet legislator: quoniam his recte constitutis necesse est ut respublica recte habeat, & pro harum aluersitate reipublicae diuersae sunt. I. Consilium, quod consultat de publicis & communibus causis. II. Magistratus, qui ius imperandi habent. III. Iudices. Σs Necesse est,aut omnes de omnibus rebus, aut alse quos de omnibus,aut alios de aliis, aut de quibusdam rebuς omnes,de quibusdam aliquos deliberare. 16 In democratia omnium rerum deliberatio omniabus committitur: quod quidem tribus modis contingere potest. I. Si omnes ad consilium admittantur, non simul, sed per partes: ut fiebat in republica Telcctis Mile iij, SI aliis quibusdam, in quibus omnes ad magistratus perueniebant ordine ex tribubus,dc minimis ciuitatis partibus: ipsi autem et magistratus coeuntes,de rebus publicis deliberabant: sed o-' mnes ciues non conueniebant,nisi leges essent ferendae, aut respublica conformanda, aut ea audienda, quae magistratus proponerent. IL Si omnes coeuntes deliberent,sed magistratuum tantum cligen orum, aut legum condendarum, aut de bello S pace statuendi,aut rationum a magistratibus repetundarum causa conueniant: reliqua vero a magistrat bus curentur,qui Vel ex omnibus ciuibus sint clecti, vel so te constituti. III. Si ciues ad magistratus creandos & rati nes ab eis exigendas conueniant, de cum de bello aut belli societate deliberaturi sunt, reliqua autem a magistratibus administrentur: atque electione creentur ij magistratus, in quibus aliqua scientia seu peritia non omnibus communis requiritur, ut in imperatore peritia militaris. IV. Si omnes ciues conuocati, de omnibus rebus deliberent: magi' stratus autem de nulla re statuat, sed tantummodo prius rem examinet,& inquirat,an populo deliberandi causa pro
*7 ' In oligarchia pauci aliqui de omnibus rebus delibe-
698쪽
rant: quod quidem quatuor modis accidere potest. I. Si ex
mediocri censu deligantur magistratus,qui multi sint, & le- gem ducem sequantia tacuicumque autem censum lege definitum habenti liceat ad rempublicam accedere. II. Si non omnes sint consili j participes: sed tantum pauci electi, qui ex lege imperent. III. Si in consilium cooptentur ab iis paucis, qui iam in consilio sunt. IV. Si liberi succedant in locum p rciatum. His duobus postremis casibus non solent ex legibus imperare,sed leges sibi subiicere. 18 In aristocratia & politia duo modi obseruantur.Pimmus est, clim de quibusdam rebus omnes deliberant, ut de pace Se bello,& de rationibus repetendis, de aliis vero rebus certi magistratus consultant,vel suistagiis clecti,vel sorte ducti. Secundus est,cum de quibusdam rebus electi magistratus de quibusdam sorte ducti, vel communiter de iisdem rebus tam electi, quam sortito creati magistratus deliberant. Sorte ductos intellige vel simpliciter,id est ex omnibus ciui-bus,vel ex iis qui antea idonei iudi zati fuerint.19 Prosunt democratiae ad hoc ut recte deliberetur, hae leges. I. Vt multentur diuites,nis in concione adsint, praemium detur pauperibus,si adsint. sic enim fiet, ut omnes' intersint, ac melius reipublicae consulent mixti diuites cum pauperibus. II. Vt conisitandi munus obituri, siue suffiagiis creetur, siue sortito fiant,aequali numero sumantur ex omnia sus partibus civitatis. III. Vt si multitudo popularis nimium diuites superat,paucis popularibus in concionem Venient bus praemium detur,vel aliqui ex popularibus sorte eliciantur,ne auctoritas diuitum multitudine obruatur, sed aequali
tas seruetur.3o T Oligarchiae prosunt hae leges. I. Vt aliqui e populo
electione diuitibus adiungantur in republica administranda. II. Vt pauci consultent: deinde ad populum referant:p pulus autem de aliis rebus,quam de iis quae proponentur,deliberare non possit. III. Vt populus vel idem statuere possit, quod praeconsultores illi decreuerint, vel saltem nihil contrarium. Hactenus de consilio:deinceps agamus de m gistratibus.
699쪽
CAP. XIII. De magistrati MCap. 11. ii TN magnis ciuitatibus,in quibus multi sunt ciues,o- 1 portet singulorum mulacrum singulos esse magistratus: sic enim fiet, ut multi sint, magistratuum participes, praesertim si lege caueatur,ut quidam magistratus diu inte mittantur, quidam semel tantum gerantur.Praeterca unum quodque opus melius perficitur, si in illud solum incumbatur. nam Verum est,quod vulgo dicitur, uri int nius, minus
est ad inguis sensius. sed in paruis ciuitatibus, in quibus pauci
sunt ciues, necesse cst plurium rerum curam coniungere,& in. Vnum magistratum conferre.
3Σ Alij magistratus conueniunt omnibus rebus publicis, sed in aristocratia cliguntur ex civibus bene institutis, ino ligarchia ex diuitibus,in democratia cx quibuscumque hominibus liberis. Alij sunt fere iidem magistratus in diuersis rebus publicis,sed eo differunt, quod in alia republica malo rem , in alia minorem potestatem habere debent. Alij sunt magistratus quarumdam rerumpublicarum proprij. Verbi
gratia, - οι,id est, praeconsultatores conueniunt oligar chiae,senatus conuenit democratiae: oportet enim quosdam, esse,qui populo prospicia ni, ut ei liceat suis negotiis vacare. quamquam senatu quoque potestas in democratia fragitur,. si populus diuitis abithdct, vel euntcs in cuncionem praemium accipiant: tunc enim omnibus facile est in concio nem venire,& de omnibus rebus consultare. censura VCrorector itus , de similes magistratus ad aristo cratiam pertinent. p In magistratibus constituendis notandae sunt tres distinctiones. I. Aut omnes ciues creant magistratus,aut aliqui duntaxat,aut alios creant omnes,alios aliqui pauci. II. Magistratus sumuntur aut ex omnibus.ciuibus,aut ex qui busdam ut partim ex omnibus, partim ex quibusdam. III. Aut fiunt clectione de susti agiis,aut so Te,aut partim ciccti
3 Ex omnibus magistratibus sumi possunt duobus m
dis. I. Vt semper sumantur ex omnium ciuium numero. II. Vr sumatur per partes, veluti modo ex una tribu, modo ex a . lia doncc per omnes tribus magistratuum creatio transicrit.
700쪽
3s Γ Electio M sors duobqs modis in republica conium gi possunt. I. Vt alij magistratus cligantur,alij sorti id creenta'
tur. II. Vt in codem magistratu Vtrumque concurrat, veluti ut quidam eligantur,& ex his aliqui sortiantur. 36 Ex dicharum differentiarum coniunctione oriuntur vari j modi, qui vel democratiae conueniunt, vel politia vel aristo cratiae,vel oligarchiae: sicut Aristoteles in contextu exponit sed hic contextus adeo corruptus mihi videtur, Ut
vera Aristotelis sententia inde colligi non possit.
CAP. XIV. De iudicibus. 37 TN iudicibus constituendis tria spectantur. I. Ex quia C p IT:
uibus,aut ex quibusdam. II. Quibus de rebus fiant iudices, . seu quot sint iudiciorum genera. III. Quomodo fiant iudices, id est,utrum electione,an sorte. 38 Iudiciorum octo sunt genera. Primum, quod ra tiones a magistratibus repetit. Secundum, de delictis a publicis personis admissis. Tertium, de iis quae ad rempublicam pertinent. Quartum, de multis a magistratibus irrogatis,si sorte de iis dii bitetur,an recte irrogatae sint. Quintum, de priuatis rerum magnarum contractibus. Sextum, de caede. Septimum, de peregrinis. Octauum, de paruis contractibus. Iudiciorum de caede quatuor sunt genera. Pr 39mum,de caede consulto admissa. Secundum, de caede prae ter voluntatem casu aliquo facta. Tertium, de ea, quae iuste facta dicitur, vcluti si quis, corporis sui tuendi gratia,alterum occiderit D. de iustit. dc iv.l. ut vim. aut si latronem interfecerit, vel militiae desertorem. C. quan . lic. vnic. sinoiud. se vindic. l. I. & Σ. vel si laesae maiestatis reum necaucrit. D.de religiosi. minime. 3s. Quartum, de iis, qui ob caedem non voluntariam solum mutarunt, dc in patriam redire cupiunt: solebant cnim iudicibus se committere, ita ut, si cati iam suam probassent,in patria manere possenti sin minus,st tim supplicio afficerentur.Talis magistratus Athenis fuit,de quo plura Demosthenes in oratione contra Aristo cratem.