장음표시 사용
681쪽
s V Ciuem quidam definiunt, cum qui ex utroque parente cive natus est: alij, cum qui ex alicrutro parente ciuecst natus: alis, cum qui ex parentibus ciuibus ad aliquot vG que gradus ortus est,puta, cuius patcr M auus et etiam pro-- auus M abavus ciues fuerunt. His definitionibus primum oppono, quod contradictionem in se includunt: primum euini
auctorem, puta auum aut proauum, Vocant ciuem, quamuis definitio ciuis ei non conueniat, cum non sit natus ex cive.
Idcirco Gorgias Leontinus partim fortasse ambigens, par tim ironia utens,dixit,quemadmodum mortaria fisit 1 mo . tariorum fabris,qui no sunt mortaria, ita ciues fieri a ciuium cstectoribus, qui ciuos non sunt, ut Larissaei fiunt a Larissaeorum opificibus. Secundo oppono, qui, d nulla ex dictis definitionibus cis conuenit,qui primi aliquam urbem inhabitarunt,Vel condiderunt.
7 Interdum necessitate aliqua cogente, peregrini M- serui in ciuitatem recipiuntur. quod siue iuste, siue iniuste fiati certe qui ita fiunt honorum participes,reuera ciues sunt. - C A P. II. diu tones de ciuite. 8 Vod is,qui rei publicae praeest, cit,sive iuste impe- rc Vt rex,sive iniuste,ut tyrannus: id fatendum est k republica fieri. Cap.Σ. 9 's Qvcmadmodum idem flumen dicitur,lichi noua
semper aqua fluat: ita eadem ciuitas manet, si cadem reipublicae forma maneat, licet homines mutentur, aliis morientibus,aliis nascentibus. Similiter Iurisconsultus rospondet dem iudicium manere, quamuis omnes iudices mutentur, D de iudic.l. quaerebatur. forma autem mutata,licct iidem .homines maneant,aliam csse rempublicam fatendum est. Io Mutata republica, quaeritur, an prioris reipublicae
pacta sint seruanda. Hanc quaestionem hoc loco Aristoteles proponit, non tamen dissoluit.Ego, clim sententiam Arist telis hac de re non habemus,existimo acta prioris reipublicae esse seruanda,cum quia dictum fuit axio.8. ca a republica facta esse, tum etiam quia hoc utilius est, quam acta illa rς
682쪽
ctuassiones de Gue. ii L Vemadmodum omnium nautarum ossicium&Cap. 3 a virtus est,ut nauem saluam esse velint, licet in ea naui diueria munera obeant,dc ut Ciceronis verbis utar alij malos scandant,alij per seros cursitent,alij sentinam exhauriant,ille autem clauum tenens scdeat in puppi: ita omnium ciuium ossicium dc virtus est,ut rempublicam saluam esse v lint,in qua alij alia munera obeant. 11 Quoniam igitur varia sunt rerum publicarum gen ra,variae quoque sunt Optimi ciuis virtutes: utputa,in democratia debet esse popularis,in aristo cratia vir optimatum studiosus.
is Quocirca non est eadem boni viri & boni ciuis perfecta virtus: siquidem boni viri virtus persecta, una est, boni
I In optima tamen republica eadem boni ciuis & viri boni virtus est, nimirum ut ad recto imperandum & rectc p rendum sit idoneus. is enim recte imperat,qui aliquando paruit: sicut optimus dux aliquando sub alio imperatore militauit: & optimus doctor Qit aliquando discipulus. Ceterum at ia est virtus imperantis, alia subditi: in illo requiritur prudentia, perquam recte consultet : in hoc vera o pinio , per quam recto imperanti assentiatur , de libentcrobtemperet. hanc 6. Eth. cap. Io. Vocauimus synesim .i In aliis rebus publicis,ut in quibus opifices ad magistratus admittuntur, alia est boni viri,alia boni eius perfecta virtus. Cicero igitur lib. I. epistol. 9. ad Lent. iudicat rempublicam Romanam non fuisse optime constitutam,ctim inter bonum virum & bonum ciuem distinguat, in quiens, Cum ipsa quasi republica locutus sum , vim hi tam mali MC. eumque, quem bonam ciuem semper habuisset, bonum virum esse pateretur.
1ό Quidam in alia republica ciues esse dcbent, in
alia ciues cs non possunt. Vt mercenarij in democratia ciues sunt , quoniam sunt liberi : sed in aristocratia non sunt cives , quia virtute politica carent : nec in oliga chia , quia sunt pauperes. Opifices autem non tantum in
683쪽
democratia , sed etiam in oligarchia possunt esse ciues, quia multi eorum ditescunt: in aristo cratia vero nequaquam sunt ciues,quia virtute politica praediti esse nequount. C Ap. IV. Diuisio reipublicae.17 Dostquam de ciuitate , tamquam de materia, egi-1 mus: sequitur,ut de republica,quae ciuitatis forma est, differamus.18 Respublica est ordinatio oc descriptio cum aliorum ciuitatis magistratuum,tum eius maxime, quod summam in ciuitate potestatem habet. i9 Recta respublica est,quae commune bonum propotatum babet: deprauata est, quae solius imperantis, vel domi nantium utilitatem spectat. CAP. V.
De republicon qua multi diuites,vel pauci pauperes dominantur. . a o MEcesse est, aut unum , aut multos, aut paucos in
I l republica imperare: de vel mald administrarC,id
est,ad stam utilitatem respicere, vel bene regere, id est , ad publicam utilitatem spectare. Hinc oriuntur sex rcrumP blicarum genera, id est, tria recta, de bene constituta, re gnum , aristocratia, Sc timocratia seu politia: utroque e nim vocabulo appellatur ac tria deprauata, tyrannis, Oli garchia , 5c democratia. In regno dc tyrannide unus: in aristo cratia Sc oligarchia pauci: in timocratia de democratia multi imperant. Coniunge 8. Ethicaxio.28. xi Oligarchi Mid est,paucoru dominatus:&democratia,id est,status popularis,distinguuntur,dc denominantur ab accidenti. Vera autem inter eas differentia sumenda est a di-Mitiis Sc paupertate. nam oligarchia est,in qua diuites imperant,sive multisve pauci sint: sed quia ubique contingere solet,ut multi sint pauperes,pauci diuites:idcirco diuitum res publica ex paucitate imperantium: pauperum autem respurblica ex dominantium multitudine appellationem sumpsit.
684쪽
Costatio democratia,ct olearchiae. PAuci, quia diuitiis vel nobilitate alios superant, ae- Cap. 6.quum esse consent,ut aliis in republica gere da praeserantur: pauperes autem,quia sunt aequc liberi, contendunt se debere esse aeque reipublicae participes. sed neutri satis firma ratione utuntur. cum enim ciuitas sit communio seu so-
Cietas perfectae de beatae vitae causa instituta: certὸ qui plus ad hanc vitam in commune conferunt, ij magis rem publicam participant. quare non tam diuitiarum, aut libertatis, quam politicae virtutis ratio in republica haberi debet. 23 omnino tria sunt, propter quae putant homines aditum sibi ad rempublicam gerendam patere debere, libertas,diuitiae, virtus. videtur etiam cste quartum, id est nobilitas : sed haec nihil aliud est,quam vetusta seu maiorum dc parentum virtus vel diuitiae. lib. seq. cap.7. partic. I. Vulgo est cap. 8.C A P. VII. Δuando multitudini imperium est committendum. 2 I multitudo paucos prudentia SI politica virtute su-Cap. 7. Operet: aequum est , ut multitudo potius imperet, quam pauci. quamuis enim singuli per se parum virtutis habeant, tamen virtus omnium coniuncta virtuti paucorum
antecellit: quemadmodum conuiuium, in quod singuli symbolam contulerunt lautius est iis,quae sumptu unius fiunt.
2s V Si vero multi sint liberi quidem . sed tam politicae
Virtutis quam diuitiarum expertes, periculosum est his in gistratus demandare: facile enim fiet, ut propter paupertato in delinquant,aut propter imprudentiam errent .pcriculosum est etiam eos omnino a republica excludere, quia tot erunt ciuitatis hostes. itaque placet lux Solonis M aliorum quorumdam, qui ciusmodi populo magistratuum clectio nem, &. rationum a magistratibus repetundarum munus committunt. sic enim omnes collecti, de cum melioribus permixti,ciuitati proderunt,quemadmodum cibus non pu-xus cum puro coniunctus efficit totum cibum pauculo meisliorem. Rrrr
685쪽
C A P. I X. Obiectionam solutio.
αε A Duersus id, quod proximo axiomate dictum est, uri opponitur, I. Quod is demum recte iudicat de
iis, quae ad aliquam artem pertinent,& ea recte cligit,qui a rem ipsam tenet: quomodo se habet medicus in rebus medicis,& geometra in geometricis. quare iudicium de rationibus exigendis a magistratibus , & electio magistratuum non debet imperitae multitudini committi, sed ipsis magistratibus. Rei pondeo ex supradiistis, licet singuli e populo sint deteriores iudices,& cicctorcs, quam magistratus,tameomnes simul vel cise mcliorcs,vel saltem no deteriores .Praetcrea non semper artifices optim E iudicant,sed interdum alij rectius iudicant: ut de constructione domus rectilis iudicat pateriamilias, qui inhabitat, quam aedificator: & de gubernaculo rectius iudicat gubernator nauis, quam faberri Mde epulis rectius coui , quam coquus. II. Opponitur,quod absurdum est,summam auctoritatem, id est,magistratuum lectionem,& rationum repetitioncm,imperitis, pauperibus,& vilibus hominibus committere, qui ad cocionem admittuntur. Respondeo,hςc non committi singulis,qui sunt concionis participes, sed ipsi univcrsitati,id est, concioni, cuius census est maior,quam singulorum magistratuum. uniuersitas enim a singulis, qui in ea uniuersitate sunt, etiam iure ciuili distinguitur. D. de rer. diuis. l. 6.9. I. & de in ius vo c. l. sed si hac. io .,.qui manumittitur. Denique aliud est senatus, a Iiud senator: item aliud est cofessus iudicum, aliud est iudex: M aliud est concio,aliud qui in concione deliberat. CAP. XI. Si unius aut paucorum virtus eliquorum omnium simul are plurum virtutem si ret. Cap.'. νγ o I in ciuitate unus vel pauci numero sint, ex quib=s olis ciuitas confici non possit,quorum tanta sit virtus, Ut cum ea totius multitudinis virtus non si conferenda: hi non debent dici partes ciuitatis: iniuria namque afficien tu si aequo cum aliis iure viantur, quibus quasi dij homini
686쪽
18 Qui nimium in republica propter diuitias, clic
telas,& alias ciusmodi causas, possunt, merit. a veteribus ostracismo eliciebantur ad tempus e ciuitate, cui ob corum potentiam periculum imminc bat: quo iure si Romani fuissent usi,respublica a Sylla Sc Mario, C fare Sc Pompeio perturbata de jubuersa non fuisset.Sed satius est, lege cauere, linquis ita potens euadere possit. si tamen contingat aliquem talem euadere, praestat aliqua legitima ratione uti, quam id facere,quod Athenienses faciebant: quia seditiose ostracismo utebantur, Sc cum ciuitas in diuersas partes distracta esset coitione facta,qui plus poterant, aduersarios suos, a quiabus sibi metuebant, ex civitate expellebant. ita non communis, sed proprij boni rationem habebant. Vide Plutarchum in Alcibiade. 19 Qui vero virtute heroica supra mortalium conditionem est euectus, eum ostracismo pellere absurdum est.sed neque fas est ei imperare, legemve ci praescribere. hunc igitur perpetuum regem esse decet. talem fuisse apud Medos Dei ocem, ideύque regnum ei fuisse delatum, scribit Herodotus lib. I.
Species regni.3o Egni species sunt quinque. Primum est regnum Cap.
L Laconicum, id est, cum regis potestas consistit, ut apud Lacedaemonios,in bcllo gerendo, dc re sacra curanda: extra aciem vero non habet ius vitae oc necis. talis fuit Agamemnon : idcirco apud Homerum aequo animo fert male dicta in concione, ted exeuntibus ad praelium mortem in natur, nisi sibi obtemperent, inquiens penes se esse ius vitae 6c necis.Hoc regnum vel est hereditarium,vel clectione cO- stat. Sccandum est regnum barbaricum,cum scilicet rex potestatem tyrannicae aequalem habet, legitimam tamen, de , maioribus acceptam, cui subditi se libenter subiiciunt, non inuiti,quia ingenio seruili sunt, utpote barbari. Ea ba sun quit Liuius, pro legibis semper domisorum imperia fuerunt.Quar obrem hi reges custodii sui corporis Giuibus comittunt,non
extraneis,Vt tyranni. na tyrannu extranei cotra ciues, regem
ciues aduersus exteros olim custodiebat. Eiusmodi regnum
687쪽
olim floruit apud barbaros,ut Medos, S Persas: hodie floret
apud Turcas,& Mosco uitas.Tertium regnum est,quod Grς-ci iam es κτει , Latini dictaturam appellant. hoc a barbarico. diffsert, quia non est a maioribus acceptum. aesynanctarum
autem seu dictatorum alii perpetuum regnum habent, alij ad tempus, vel ad certam aliquam actioncm sunt electi: ut Pittaeum Mitylenaei elegerunt aduersus exules, quibus An timenides & Alcaeus pociarraeerant. Apud Romanos saepe creati sunt dictatores ad certa bella gerenda. sed quia huius magistratus summa erat potostas: idco non liccbat eum ro
mus Caius Caesar fuit dictator perpetuus,ideύque pro tyranno habitus, &interscctus filii, quo interempto dictatura apud Romanos fuit abolita. Quartum est regnum heroicum, cima aliqui propter bcneficia in multitudinem collata, vel trad cndis artibus,vel bellis gerendis,uel quia 'spersos congregarunt,uel quia solum & agrum praebuerunt, reges electi sunt, & ad posteros regnum transmiserunt. horum potestas in bello gerendo,in sacrificiis, quae non ad sacerdotes pertia iaciat,& in litibus iudicadis cernitur.tale fuit imperium Mosis, e Iosuae in Hebrae os,aeneae in Troianos,Thesei in Athe nicntcs.nam Mosses Hebraeos scruitute AEgyptiaca liberauit, Iosie agrum cis distribuit, Atiacas ex patriae incedio eripuit, Cap. u. Theseus dispersos congregauit. ' Haec quatuor regna, quae hactenus exposui, legibus sunt constricta. Quintum est re gnum plenum,quod Graeci omμβι σιλειαν vocant,cum scilicet omnia sunt in manu regis, adeo ut rex sit etiam supra leges. Praeter hos, alij vocantur improprid reges, ut rex sacrificulus apud Romanos.
De rege secundum leges imperante.
3i riss Elius est, rempublicam gubernari optimis legi ut V1bus,quoad eius fieri potest, quam ab optimo regesne legibus: quia lex affectibus 5 perturbationibus carcti quib' omnes homines sunt obnoxij. sed ubi lex deficit, quia generaliter loquitur & in quibusdam specialibus casibus iniqua reperitur,ut 1.Ethic. explicatum fuit, ibi necessaria est Iebis,Vel senatus,vel concionis auctoritas. μαα
688쪽
Aristoteles mauult omnes bonos cives Imperare, quam unum regem. I. Quia plures rectius iudicant, quam unus. II. Quia ut in aqua, ita in hominibuS accidit, ut quo maior sit mustitudo, eo minus sit obnoxia corruptioni. III. Quia facile contingit,ut rex liberis suis,licet indignis, rempublicam post obitum suum relinquat: quod est remi
periculosum. Ex his concludimus, aristo cratiam esse regno
Huie sententiae opponitur, I. inod plures facile
dissentiunt,dc seditiones excitant,unus vero secum pugna non potest.Respondeo,multos illos,si probi sint i supponimus,non esse seditiosos. II. Qubd apud veteres in aureo illo seculo apud scriptores celebrato reges gubernabant. Respondeo,hoc ideo factum esse,quia pauci erant Viri praestantes,qui aliis antecellerent, gubernatione digni videri possent praesertim cum ciuitates paruae essent.
Probibile igitur est, I. Constitutos fuisse reges
propter eorum benemerita de multitudine, de quibus benemeritis dixi supr. ax. yo. II. Cum multi eis, ortate sim rIese ise coepissent, mutatum esse regnum in aristomariam. Cum hi qui in potestate erant,in dies fierent ex publica administratione locupletarentur,inde sectum et se ut diuitiae essent in pretio,atque ita aristocratiam conue messem oligarchiam. IV. Oligarchiam mutatam ctam turannidem. Tandem sublata tyrannide, constitutam es
Ciores gubernatio transferretur, inde factum est, ut populcsset potentior, qui ad se rempublicam traxit, p rtim in magnis ciuitatibus, quae vix aliam reipublicae formam tuto Regi tanta potestas tribuenda est , quanta pD: singulos coercere, non tamen toti reipublicae vim secere. Hoc consilium quidam Syracusanis dedit, cum ab einvsius custodes seu satellites peteret: Syracusam vero,llic silio neglecto poenas suae stultitiae,a tyranno oppressi,dederunt nam Dionysius Syracusis, ut Pisistratus Amen usus est satellitibus ad tyrannidem occupandam. Vide Uiorum lib. I ,.5c Pollaenum lib. . atag. Dion
689쪽
CAP. XIV. De regno pleno. p. 11. 36 o Espublicae deprauatae nullibi sunt recipiendae: - 'o bonis autem rebus publicis ea debet in qualibet ciuitate recipi, quae populo conuenit, quod specialiter sequentibus axiomatibus exponam. 3 s Regi subiicienda est multitudo, quae sic est comparata natura,vt ferre possit familiam ciuili seu regendi virtute praestantem. Eiusmodi populum vocat Aristotcles βαι ιιτο-38 Aristocratica multitudo, id est,ad potestatem optimatum ferendam, apta est, quae imperio liberali gubernati potest ab iis,qui politica imperandi virtute praediti sunt. 39 Ciuilis multitudo est, quae, cum sit bellica militaris, imperare M parcre secundum lcgem potest, imperia dc magistratus pro dignitate ac meritis tribuens iis, qui non sunt egeni.
Propoπuntur eaqua deinceps explicanda supersunt. V A T v o R sunt hoc libro enarrandae I. Rerum- publicarum genera supri expolita diuidentur in species,usque ad cap. io. II. Explicabitur, quae' nam fit post persectissimam dc numeris omnibus absolutam,optima respublica,multis ciuitatibus conueniens. nam multae ciuitatus ad perfectissimam illa reipublicae sormam adspirarc um posiunt:hoc autem dcci
690쪽
bitur cap. Io. III. Explicabitur, quae euique ciuitati respublica conueniat,cap. II. IV. Quomodo singulae rerumpublica- rum species sint Constituendae,cap. IM I3. dc I . CAP. II Cursint plura rerumpulli rumgener o quot sint,m Deo necesse est plura esse rerumpublicarum genera, Cap. I. 1 quia multae ac specie differentes sunt eluitans par tes:alij namque sunt diuites,alij pauperes,alij mcdiocres posisident facultates:rursus alii sunt armati,alii inermes. praeterea partes plebis sunt agricolς,& qui in foro versanturae sordidi opifices nobiles autem inter se differunt diuitiis generea de
virtute.Quoniam igitur vel omnes sunt reipublicae participes,vel pauciores,vel plures: hinc fit, ut multa sint rerumpublicarum genera,quae lib. .cap.S. sunt relata.
Ies,cum plures sint,imperium obtinent.Pura aristocratia est, in qua diuites δύ nobiles,cum pauci sint,administrant. CAP. III. Cur sint plura rerumpublicarum genera, quia supra enumerata.
Ι II. Artifices:quorum alij cxercent artes necessa rias ut pistorcs: alij artes ad luxum inuentas, Ut Unguentarij: alij artes ad bene de commode vivendum receptas, Ut suto res. III. Forenses,qui in foro venali versantur, Ut mercatores, 3c qui emunt ut ibidem reuendant. IV. Mercenari j,qui ope ras suas mercede locant. V. Milites. VI. Pastorcs. VII. Lo cupletes,qui suis facultatibus publica muncra subeunt. VIII, Magistratus. IX. Consilium,quod consultat&deliberat. X. Iudices.
luti si quis simul agrum colat,& militet: sed iidem simul diuites Sc pauperes esse no possunt,ac pleriique hi sunt multi, illi pauci:proinde sibi inuice aduersantur. quamobrem hae duae videntur esse praecipuae ciuitatis partes:consequeter duo osse potissimum rerupublicarii genera,democratia, dc oligarchia. Rrrr ε