장음표시 사용
731쪽
namque ad purgandos animos valet,ut non solum Aristoteles testatur , sed etiam sacrae literae exemplo Saulis ostendunt, quem malo genio Vcxatum musica Dauidis sedabat. III. In vulgi gratiam recipiantur in theatro musicae intensiores. IV. Pueri etiam musicam Lydiam discant, quoniam ornatum & disciplinam affert. 13 In summa tres termini statuantur, ultra quos non est in musica progrediendum. I. Mediocritas , ne artis excellentia quaeratur. II. Possibilitas, ne frustra laboremus in eo, quod assequi non possumus. III. Decorum,ne sordide oc illiberaliter musica Vtamur.
732쪽
DIS PUTATIO P RI M ADE LOGICA.
Reston . Georgio Friderico Pastorio,Heid bergensi
' O G i c Α λο τοῦ λώγου, Dialectica τῶ δ Peu dicta est. Eadem fere est Logicae o Dialecticae et mologia quo niam λον ς er λἰὼ θ sunt coniugata.
Verbum Λογο, quod Est hic vel pro ration e, quae Graecis est Rixi: obi ZGe , a vel pro disputatione accipituυ verti est disserere seu disputare. b Quocirca Logi
ca est vel ratiocinandi, vel disserendi: Dialectica autem est disserendi facultas. . a Λογος triplex est: δαλπς in mente, aere vως in vore, dr γε- γρομι-ος in scriptis: Logica autem res icit ad internum ti Hoti ctore Arisilia I .Postercap. Io parti T. b Disserere proprie dicimur cum a-Bis sed quodammodo etiam nobiscum: tuncque idem es isse ere, quia
Cum autem disputationum genera sint quatuor: i. Didascalicς siue apodicti cς ex propritis cuiusque disciplim; principiis,quae principia si perperam aut falso adbib cantur, fient apateticae. i. deceptoriae disputationes: ii. Dialecticae seu Topicae,exprobabilibus: m. Pirasticae seu tentativae, ex iis quae respondenti videntur , de quae necesse est cum scire,
733쪽
qui sibi scientiam arrogat, quales sunt Socratis disputationes cum Sophistis: r v. Litigiosae, seu sophis licae, seu captiosae quae falso sumi ex probabilibus,vel concludere videntur: cum inquam in tot sint disputationum genera, eae maxime notae dc frequentes sunt,quae sumuntur ex probabilibus, sub quibus etiam pirasticae continentur: idcirco in Dialecticae vocabulo plerumque ad hanc significationem respicitur.
Logica, quae vel ratiocinatrix dicitur, vel in disputatione generaliter sti mpta versatur, nec non dialcctica aeque late disputationem conisi derans, totam facultatem significant: Posteriori vero disputationis significatione accepta, id est pro disputatione ex probabilibus, tam Logica quam Diale ctica est nomen partis. Quare homonymiae distinctione diuersae opiniones' de Logicae de Dialecticae vocabulis ita
conciliantur.' uidam Dialeeticam Logicae partem seriunt, at ivtroque vocabulon: - acultatem sius uri volu ut lautem virum rue vocabulum diuersimoc accipit. Logicam pro tota cacultare siumit Topic M. iae p. I .part.8.o 9 Pro eius parte, Poster. lib. I. V. 21. partic. I. ri. 29. OI M. F. cap. 7. pari. 1. se a bi. Dia recticam pro tota facultate, Rhe tor.hb. I. cap. l .cum ait De omes sion μ' similiter ωidere Dialecti eae es,vel ipsius et iure ,υel partu coetu dam IV primis autem capitis verbis Dialecticam accipit pro parte Logicae, sicut etiam lib.de Interpricap. I 2. partic. 2. o Prior. libr. I. cap. l. pari c. 6. se cap. olari. s. se Topic libr. l. ca .r partis. s se cap. Io.D. I a. o lib. 8. cap. I. pari. I. OElenta. cap. 2lart. 23. ct Meta f.M. ia. cap. . o altis lotay. Prae terea Plato Dialecticae appetae ionem Metaphisicae tribuit, Der ubi lib.6.ct 7. V. Huius autem homonymiae vitandae, ac facilioris doctrinae tradendae causa, nos cum Peripateticorum Ccleberrimis, Logicae vocabulo totam facultatem,Dialecticae appellatione partem 'eius significabimus. uae agit de epicheremate,id est,argumentatione ex probabilibus.
Vlterius autem, ut omnis homonymia tollatur, notandae
sunt hae Logicae distinctiones 'Primb, aIlia est naturalis,qua
734쪽
73α Disputatio. I. omnes homines naturaliter praeditos esse ex eo costat, Obdhomo est ζωον οῦ κον, animal logicum seu rationale: alia am-ficiosa, quae certis praeceptis methodice digestis comprehensa, doctorum Virorum propria est, de qua posteriori nos disputationem instituimus.
Secundo, vel est Logica communis, quae ad nostrum n stitutum pertinet: vel singularum scientiarum & artium propria, quam Aristoteles παιδι- πια a ,-- - ω ν Hic hΑuerroes e Logicam appropriatam appellant. a lib. I de part . animal. cap. I. b Metv f. libr.I. mraetore, caruit. c In prooem.in M. LPMur. Analyt
Tertio Logica a Scholasticis distinguitur in doccntem M' utentem: a id est, in doctrinam Logicam, dc usum Logicae. illam ars,ogica continet:haec in Philosophia & aliis scien tiis fungitur. b His generaliter praemunitis, de arte Logica
a Vientis verbum hὰ a Scholasticis p a se accipitur. b In usum opraxim deducitur.
Artem Logicam esse, dubitari non potest. cum enim alii bene,alij male ratiocinentur: nihil prohibet,ca, pcr quae illi
his praestant,praeceptis artificiose comprehcndi. Simili ratione Aristoteles Rhetori libri I. capite I. probat esse artem Rhetoricam.
Asserimus eam esse vere & proprie artem a , prout ars ab Aristotele definitur sexto Ethico: id est, esse habitum cum recta ratione effectivum L non ut Scotus falso cxistimat scientiam. a Ali, Logicam artem esse coni Muni, quorum sententia si cribimus a scientram, quorum sentent scientia vocabulum propiae accipiatur, Micimus: ἀμ necscientiam res artem, sedhabitum que δε- instrumentalem emere tonentes habitum instrumentalem disti Lum a quinque veris habrtibus quos Aristoteles 6. Ethmcap. Ioce se id est i sicienti intelligentiaiapientia, rudentia,θ arte. b F sectiuum ab Himo issert, ut essectio ab actume. Efectis es , cuim sinis est op post essectionem notavi in cationu ad , curacionissem
735쪽
De Logica. Actio est, tia ex praeelectione proficiscitur, nec semper habet ulteri rem em.Vide lib. 6. Ethicaeq. .ct Haec sanὸ ob curior sunt, quam ut hoc loco possint ut tyronibus debeant exacte ex Dari.
Tractat enim de conficiendo instrumento sciendi; quod vocamus syllogismum,opus post effectionem permanens.
Atque hoc ponimus Logicae subiectum', id est, sellogis
mum, quatenus est instrumentum ad scientiam in animis nostris pariendam aptum.' Mn semus e ubiectum Logicae adaequatum demon alio vero est subiectum principale.si cientia 5 Rosiatica, i. lat accepta, e nis ariaequatus scientia demon fratrua est is principalis. De subiecto se Deprincipalibus loquitur Ari, Meles libr.I .Prior cap. l. parti I. De μόκ-cto adaequato tor. i. Rhetori V. L. Ego loco antea citato, De omnis Llo senio,ctc.
Hinc libri Logici ab Aristotele constripti, merito appellatione organi continentur: Logica namque est organum siue instrumentum,quia docet instrumcntum sciendi.
Ex dictis Logicae definitio haec colligitur,Ara ratiocinandi seu quod idem valet,syllogismos conficiendi, ut in qu cumque re discernatur verum a salso.
In Logica itaque explicantur syllogismi partes, de syllogismus ipse,tam in gen cre,quam in specie.
partium syllogism, aliae sent simplices, aliae compostae: quarum utraeque spectantur vel per se, velut sunt partes: de vel in primis notionibus et in secundis. Ν
Notiones sunt animi nostri conceptus, quibus repraesen tantur res, vel quatenus sunt, vel quatenus intelliguntur. δίquia res prius sunt, quam intelliguntur: idcirco illo modo vocantur primae notiones, ut sabstantia, quantitas, qualitas: hoc modo secundae notiones,Vt genus,species differentia.
Simplices partes sunt, quae simplicem animi coisceptum,
736쪽
veritatis & falsitatis expertem significant: vi, homo. Compolitae, quae compositum, id est, quae vcre aut falso aliquid cum alio coniungunt: Vt,homo est iustus.
Per se spectari dicuntur, cum non considerantur ut partes, hed ut per se aliquid significant. ut partes autem consideran tur,cum in toto spectantur . Verbi gratia,homo est pars huius orationis, homo est iustus: sed de per se, atque extra camorationem, in vox certam rem significans. m. v. . .
Partes simplices, per se consideratae, vocantur dictiones, ut nomina, oc Verba: quatenus sunt partes enunciationum,gppellantur subiectum M attributum: quatenus sunt partes syllogismi,nominantur termini, maior, minor, medius: de quibus suo loco.
Partes compositae, per se acceptae, dicuntur enunciatio ne pii syllogisino autem appellantur propositiones:syllogis-n Q probamlae nuncupantur problemata, de iam probatae
Nam LX id licibus.t. ex nominibus Jc vobis componuntur inungiati menex enunciationibus syllogismi. I,
Partes itaque syllogisini persta acceptas, in primis notionibus explicat Aristotcles 'in libro Categoriarum: easdem in secundis notionibus considerat in Ityro dei Interpreta vione:de syllogismi forma generali tractat in Prioribus An Iuticis:de jpeciebus sylligismi silmptis amaterie, in libiis . sequentibus hoc esυ, de syllogismo necessario, quem Vo mus Demonstrationem in Posterioribus Analyticis:de pro babili seu dialectico,quem Grςci appellant 'κ ,in Topicis de captiosos usophistico in Elenchis Sophisticis
Quocirca si primas dc summas artis Logicae partes spe ctcinus,eam compcriemus ab Aristotele partim compositiuo partim diuisiuo ordine conscriptam: nam a partibus syralogismi ad syllogismum, componendo: a generali autems in adsingulas species,diuidendo progreditur. it vi xxv
737쪽
X X l. His omnibus libris praeponitur Isagoge Porphyri j, non ut pars Logicae,sed ut introductio ad Logicam,explicans quin que vocabula,quorum in organo Logico frequens est usus, nempe Genus, Speciem, Differentiam, Proprium de Acci
O G i C A multis modis diuidi potest. Primo intractatum de primis notionibus, qui habetur in in bro Categoriarum,oc tractatum de secundis noti nibus,qui reliquis organi libris continetur.
Haec diuisio similis est aedificij in fundamenta de super
ficium diuisioni.Nam primae notiones secundarum,Sc Categoriae sunt artis Logicae fundamenta. Hac diu one Osumus in Insiturionisus Logicis, non ut omnium v nmased ut maxime illi operi accommodata.
Secundo Logica diuiditur in duas partes : in quarum priori agitur de partibus syllogismi secundum se consideratis, in altera de syllogismo primum generaliter,mox sp
Tertio in partem generalem,quam Averroes communem, veteres Latini artem veterem vocant,dc specialem,quam Α- uerrocs propriam,Latini artem nouam appellant. illa de syl- . Iogismo in genere,& de eius partibus integrantibus pertractat:haec singulas syllogismi species declarat.
738쪽
De Logicae artis diuisione. 737
a Garamuis vulgo non distinguantur,sed pro una habeantur. b In Topitas is Trebatium. c Lib.,cap. est.
Nam iudicamus de his quae iam sunt ficta: disponimus, quae nondum facta sunt, praescrtim secundum eos, qui has Logicae diuitiones probant: quandoquidem ad iudicium referunt constructionem c nunciationum M syllogismorum cum inuentio quoque tam horum quam illarum sit Adde quod M. Tullius adeo iudicium 1 dispositione seiungit, Vt potius ad inuentionem quam ad dispoisitionem reserat b: dc in Topicis non solum inueniendi sed etiam iudicandi a tem docet c. Apparet igitur,aliud esse iudicium,aliud dispositionem : proinde Logicae partitionem in inuentionem ac iudicium , dc in inuentionem ac dispositionem, non cci v nam & eandem diuisionem, sed duas ac diuersas. a Prior.lib. I .cap. 27. 3O.9 Po r. lib. 2.cap. I3. I . o Topitas. I. V. I .lib. 8 .ca'. I. b In Oratore. c De inuentioue prim' loco tractate po 'ade iudicio agere incipit eo loco. Expositu omnibus argumentandi locis oci 'quo loco agi de iudicio,nemi vi ror) dubitabit, qui verba ilia Ciceronis in Iratore e v eudet, Nec v n utetur impruὰenter hac copia sed omuia expendet di sili et no enim semper, nec in omnibus causis e e iisdem eadem argumen rum momeuta Iuvi. Iuccium igitur adhibebit nec inueniet solum quid dica sedeciam expendet. f.J
Vtrouis autem modo Logica secetur, negamus elusino dipartitionis auctores csse Stoicos,ut vulgo creditur. Nam si Stoici Logicam in has duri partes diuisissent,no solum i dicaussi stas persecuti essent sed in arte quoque inueniendi quada-2nus elaboras en quam tamen eos totam reliquisse tectatur Cic. in To picis. Immo hare inueniendi artem adeo ignorarunt, ut quibus re locisa umenta depromantur,ne suspicati quidem' eodem Cicerius. . de sinibus auctore Praeterea Diogenes Laertim in Zeno ι vita, non hanc, sed aliam Logicae Stoicum diuisionem assere.
x i. Hactenus de Logica disseruimus, quod ad Logicam pae diam pertinet: deinceps ipsius artis praecepta quambreuissi me de commodissime fieri poterit,proponemus. u
739쪽
Disputatio I I. ATTRIBUTION E.
OVia vero Logicae scopus est veritas,quae in attributione maxime cernitur: scum enim alterum alteri attri buitur , nec csse est ut ei vere aut falso attribuatur idcirco potissimum in ca tractatur de attributione, quae est inter attributum de subiectum cui attribuitur,relatio quaedam.' Categor.cap. .parta, de interpretation cap. I. Iart. S.6.
Cum autem attributio vel potestate, vel actu spectetur: aut enim consideratur quidpiam , quatenus alteri attribui tur , ut iustus homini in hac en unciatione, homo est iustus: aut quatenus aptum cst ut alteri attribuatur, ut genus dicitur, quia potest attribui multis speciebus) cumque in huiusmodi rebus potestas sit actu prior': in hac disputatione ad potestatcm respiciemus: nam de attributione quae actu sit,
tunc agetur,cum de cnunciatione disseretur.' Prior tempore. viae cap. I .partv9.de inrer .
Omnis attributio vel est homonyma, Vel synonyma, vel polyonyma,vcI heteronyma, vel disparata, Vel Paronyma a. Nam quae vocantur analoga, ut radices montis 3c plan tae, b via ab uno te ad unum , quomodo substantia de accidentia dicuntur entia si appellatione homonymorum comprehendimus La Categor. cap. l. se ibi Ammo. ct Simplicius. b Me f. lyb . 4. cap. 6. c Metaph hb.2.cap.2. d Porph . in Isag. cap. 2 laud2. Simplis. o Ammocin Categoricap. I.
Attributio homonyma est attributi homonymi de subi ctis homonymis. Subiecta homonyma sunt, quae Vulgo vocantur aequivoca aequi uocata, de ab Aristotcle ' dc finiuntur, Quorum nomen solum est commune, ad illud vcro non citaccommodata definitio, diuersa cst. Attributum homonymum, est nomen illud eommune, quod multis attribuitur, nec recipit unam illis communem definitionem: vulgo dicitur aequivocum aequivocans. Verbi gratia, Canis sydus, canis quadrupes, S canis piscis, homonymωs nominantur c nes: quia nulla est canis desinitio tribus illis communis. quare tria
740쪽
De Attributione. 7 're tria illa,sunt subiecta homonyma, de canis est attributum
homonymum ' Categoricap. I. paro.
. Similiter attributio synonyma est attributi synonymi de subiectis synonymis. Subiecta synonyma vulgo vocantur V-m uoca uni uocata,& ab Aristotele ' ita definiuntur. Quorum de nomen est commune ad illud nomen accommodata definitio est cadem.Attributum synonymum , Vulgo vniuo cum vni uocans , cst quod multis attribuitur tam ratione sui nominis quam ratione suae definitionis ad illud nomen accommodata . Vtputa animal dicitur synonymως de homine δί bruto: quia horum utrumque dicitur animal , x virique conuenit dcfinitio animalis, nempe Vivens sensu praeditum. Ergo homo brutum sunt subiecta synonyma, anima vero est attributum synonymum.
' Categor. I. cap. llarc x VII.
Homonymia quandoque manifesta est, quandoque latet a. Magis aulcm latet in uniuersalibus,quam in particularibus b. Et quandoque latet non solum in nomine, sed e tiam in definitione ad illud nomen accommodata: adeo ut falso videatur esse una communis dcfinitio, quae re vera est multiplex,& falso videantur cffc synonyma,que re vera sunt homonyma c. a Topiclibatap. 3laria. θ de SophissElenss.cap. 3 parta .ct P sit T. .part.2I.θ Ethicib. . cap. l. b Poster. lib. a. c. I .part. 2 . orii lib. 7. c. s. para. 2o. lib. I. c. I pari. I .
Idem diuerso respectu potest esse homonymum & synonymum. Vt animal homonymως animali vivo dc animali piacto, synony s homini dc bruto attribuitur. Rursus canis piscis A canis quadrupes homonymωs canes, synonymωs nimalia dicuntur. mnio Lo Si Lin Categ. Ilare .ct 2.
Attributio polyonyma est attributi polyonymi de stibi
cto polyonymo,ut vestimentum est indumentum a Nam polyonyma dicuntur diuersa nomina candem rem significantia,vel ros diuersis nominibus significata b. H qc saepe voca tur synonyma c.