Iacobi Lodoici Strebaei Rhemensis De electione, & oratoria collocatione uerborum, libri duo, ad Ioan. Venatorem cardinalem

231쪽

11s DE ELECT. ET ORAT. 'Inueniensu fiunt multae CT acutae struentiae, quales edunt prudentes ci exercitatisse leuitate rerum oratio tota elevnetur.De medio verba sinenda fiunt, ac dii. g antius pavolo metienda quam in iliariam so mone. Quicquid existurgesci quicquid ampullosum est er lectatum, quod prificum cet inusitatum, quod audacter nouat , quod audaci Rura modiscatum, quod insolens, quod nimi graue,quod elbornmnatum cI elumbe, quod disiimile sui,

quod obscurum Cr abditum, quod infinitum immen msums,hoc es nimia tractum circunductione, fugiendum est . illum dicendi puri, imum candorem multis in locis habuit cloquentiae Latinae princeps, habuit cr caesar in hac parte ineo iudicio) ciceroni uel aequandus,uri praeferirendus. De uiribus eloquetis non dico,delinguae proprieotate,Cr rem quadam licii tite loquor, in qua uel iudioce Tullio summus fuit Caesar. Hoc genere floruit temoporibus nostris Desiderius Erasimus, cuius opera muta sunt acute siubtiliter que conscripta, pauca uero senilia, quae ex inductiria deiecit insta dignitatem purae Cr candiadae tenuitatis. Apud eum copiosius Cr enuctratus est semmo,sententiae crebrae ac minutae, ioci multi, nec ingratis ales: uerba bona atque usitata: fgurae plurimae,nec abo horrentes ab usu frequenti. Ambitus ita contracti it striritum maiorem non desiderent. Numerus sepe nullus,

saepe presus Uc uenuntiis. Omnia quae suscepit, docet, Crdilucidiora no ampliora scit. Laudabilia fiunt haec omnia in oratore, cui stitutam est, humilem, sed tun in dicendi rationem confeclari. I n acutis oratoribus alij fuerunt imis politi , ut L sidue quum scriberct orationes quas haberent pro se rudes cr illiterati. Al cum Cicerone dicam in Gaedem ieiunitate concinniores, id est foeti, florentes etiamor lauiter

232쪽

cOLLOCA T. VERB. LIB. II. arqσ lcuiter ornati, qui in hoc solam genere versabantur. Alij qui nihil cedebant his eleganti er quam vellen aut medium genus, aut supremum scili rapiebant: quorum scultas eloquendi,quia maior est, Cr rerum uarienti dericentior, ingenuis animis potius capscnda est. Opus s. imitatione,quae quod praeceptis deest,implet: σ quod huisbent praecepta,confirmat. Quos tibi proposueris imitanis dos,ab una aut altera fiententia non iudicabis aut enucleate,aut temperate,aut grauiter egisse:tua te ratio sileret:a toto corpore,uel a tota parte iudicanda est frina dicenis di. . An ideo Vergilium tenuiter cecinisse bucolici dices,

quod uersiculus est tenuis, Fronde super uiridi sunt nobis mitia poma Haud quaquam, sied illor bonam partem humili materiria er elocutione conficit. Interiecit aliquando optimos uersius, qui in canenda heroum malewte non dedeceant. Nolo igitur leonon aestimes ab unguibus. Perpende quanα tum sit earum rerum de quibus agitur,podus, sint ne gramnes,an leues. vide quum verba sint quae taxati sumpta de sermone vulgari, an longius altius ue adornatum petita. contemplare qui sit habitus Durarum , sint ne cottidiatanae 'riarae,an rarae Cr eximiae. Confidera quae ratio comae ponendi,an contexta sit firma coagmentatione, er numeαris expleta, an vero dehiscat luctura,er subinde timerus abrumpatur.Hoc modo scite cognosces in qno genere eollocanda sit omnis oratio. Sed et nos iuuandi gratia restramus ad exilem tenuitatem quae repunt humi,non oratoriria quid sed uel soluta,vel poetica. Sic enim planius sciquale sit delineamentum macilentaefigurae. Ad hanc fromam pertinent epistola similares, quae aliquam modo crtem limanis subierunt. Sunt enim tres1pecies epictora p a lar: .

233쪽

aso DE ELEc T. ET ORAT.larum. Aliae de rebus magnis Cr grauibus agunt ornatcer copiose,Cr ab orandi Acultate,quas posunt, accipiat uires,eos dignitatis attolluntur,ut ad hune quasi plebeia ordinem rhirri non debeant. Aliae fiunt tam viles cir abierectae,ut nullo ordine censeantur. Aliae cultae CT eligantes, tenues tamen Cr expresae, quae in elegantium ponremo loco sederunt, quippe quae non alio conduntur artificio, quam leuiores causae,Cr controuersiae minores. Ηu adde rerum V1tir a narrationes,non omnes quidem, sed quae recte Cr nude quod uolant persequuntur,quales fiunt commentarij caesaris. Alij commentur , cuiusmodi lucre M. Varronis,Cr antiquorum, quibus exponebantur eleganntiae ac opes linguae Latin simplices erat Cr 'ciles,quod adhuc fragmenta demonstrant: ex nouisimo ordine con tenti,non aucupabantur pueriles delicis, Cr uoluptates

illus etfoenanatus,quibus eraserunt posteri. Relinquebantitam floridam suauitate Gellijs,Ausonijs,Politianis, Rhodiginis,Beroaldu, Crinitis,Cr id genus scriptoribus, qui antequam ad rem veniant, quantu posint in arte dicem, d in pompa ac proludio Uetant, ex inani digladiatione

morantur indoctos. Natim ueterum compositionem marisculam ex stugistram, quamuιs aliquando tenuem, quam istorium bellas petitiones,Cr artisiciosam,sed saepe inutialem palaestram. Qui uerecundiore jerunt ingenio,ut D

natus er Seruius, atque interpretes multi , eas edidearunt annotationes, Cr ea commentaria , quae summisse narrarent quam haberent ipsi de uerbis er rebus alienis sintentium. Solus iste mea sententia decet interpretem, rhetoricantem ueninior aequalitus, CT oratio paulo coma

positior , ut quae uel medium attingit, uel mediocritati quam extremae gracilitati propior est. Ex poematis graciη

lia sunt

234쪽

cOLLOcAT. VERB. LIB. IL alia fiunt Bucolica, Comoedire, Mimi, Epigrimari de rebus minum. Ampliora quaedam par est inurgere, oti quaeri .cunque canunt amores, molles rictus, blandas voluptates, conuiuia, iocos, lusus que iuuentutis. Q hibus est materiavrauior,ut deus,ut diui, ut heroes, ut pugilta uictores,ut certamina, si rebus aequari uolunt, tantum debent astura gere,quantum rebori ipsis dignitatis accrescit. Lγricis carminibus iuueniliter lasciuientibus addantur elegi, Cr una eum illis in extremis ordinibus sedeant. Item epistola

amatoriae, cuiusmodi scripsit Ouidius Naso, Sdiluae dein

presioris argumenti,Saorae magna ex paene,quan s initis mira sit litiequalitus.Ad haec batrachoi omachin, culices,mula gallic hortulcer siqua sunt opuscula iocose

quid sed non indigna quae legantur,uix eam de qua loquvnu excedunt gracilitatem,etiamsi uerbora magnit dine nonnunqui tumescunt. Nec heroici,nec tragici poemra semper alta cupiui sublimes.Homerus aliquando repit, ut quin acit induentem membra Telemachum:σEuriapides in colloquio uiliu personarum, comico sepe shnilis est. quum boni poetae res humiles, at solerte ut apes,

exornant honore uerboru :quod quu accidit,ad mediant

prope dignitatem character assurgit. saepenumero audio qui dicant in Virgilianis carminibus nullum se reperire discrimen , pinnia grande quiddam sonare, bonis uerbis schematiis uariis scatere, in omnibus autorem eodem conatu laborasse. Isti mihi non uidentur habere neq; senasum,neque rationem, qui de rebus ac uocibus tam absumd strant iudicium. In Aeneide fiunt descriptiones locorum, temporum, personarum, conatulorum, ludorum, praeliorum agnisci apparatus,euentus acerbi,orationes Iogιi Cr numim ,legationes,conciones, querela, conso

235쪽

αια DE ELECT. ET ORAT.lationes. quid quaeso tale rint que in agricultura,aut in humilitate pastoralis V tor est sublimiorsan qui rusticorum si monta restri, an qui deorum, heroum, magi iratuum, rerumque maximarum decora alta persticit et obstruat In Aeneide uerba stledida,translata, figuris innovata, longe petitet,sublimia,Ornari,sicite contextasonitia,CT in sumania dicam tantum excultri ingeni,s,Cr tollas humanae uitatae peritu liaria. I n Aeglogis quid est quod opilio non intelligat,praeter illa pauca quae poetae sibi indulgent uelut a do in legantur, vel ut ueterin morem restrant, uelut s eruet temporum decorum s conitit enim rem pactorurulem quondam in honore maximo sufe, r in ea versuritos esse uiros egregios,qui non ignorarent scientiam nariturae qua ratione motus Virgilius ut mihi uidetur intexuit non exposuit multa qim PhUici distulata fuis libris reliquerunt. Sunt hic maiora uulgo runicorum, quod βαgniscat hoc versiculo Mars,sicelides Muse paulo maiora canamus. amobrem ut rara fiunt,non es iciunt artem pecuariam e)maiestirps ascendere,qu) heroicae grauitatis amplitudo peruenit. Errant igitur qui per ignorantium sic iudicant. Errant etiam uersifcatores idi, qui omnia canunt eodem modo,CT quantum possunt,tanum ubique conantur, Cridcirco existimant fiso puri uirtute summos niti poetis.

Quae sit cuiusq; generis proprietas,hic dicerem si de arte poetica scribere; tituisiem: sed aliud est propositim negoαcium:quapropter ad mediam eloquendi frinam uenio. De media figura. CAPUT XX.

Ux temperati mediaeque clocutioni materia βροponam quae uerba,et quae steries copositionis docea

236쪽

c ULLO C. VERB. LIB. II. ceat illam materiam, pauci exponemus Dinccps, cpsi scierit opus, ad eam rem utentur exemplis. I ii hoc genere sunt aut totae controuersae,aut membra causam. De paratibιμ primum loquamur, quibus cognitu difficile no erit de causa tota iudicare. Exordium, quo dicenti cociliantur auditores,nec concitatam CT ardens esse vult,ne bacchariri uideatur inter sobrios: nec contra languidum ac rigia duni Cr iacens,nem tim initio auertat illos, quor menαtes admouere causae debuerat. Amat igitur quietu Cr temperatum, sied elegans CT copositam dicendi genus. Quod Ji no ostentat uas opes,quoniam illud principio sit odiois sum, attamen ut sit aliquid quo moveantur animi,fient ratius bonus exornat occultius, CT uerecunda moderatione

sibi quaerit autoritatem. Id esse uerum demonfirant ex mdia Ciceronis, quae si non omnia cadunt in eandem simmam nam ctunt alia verecundiora, ut pro Sexto Roscio: alia audentiora, ut in Verrem: alia solicita magii, ut pro Milone,Cypro cluentioralia sicar ut pro cecinna:ata alio modo composita tamen nullum est in omnibus, si iuristim magnitudinem struat,quod non gracilitate maiorem

praebe ferat dignitatem. Nec si confirmat idem totas sibi causas subtiles Cr tenues suilbe, propterea exinimandum est omnia ab illo subtiliter ese dicta, id pro dignitate fori non potuit, sed multo maiorem partem controuerse huimii ornatu fuisse contentam. Nam principium orationis pro cecinna multo numerosius est,quam pro eode arguo mentatio: quums medium non sit in hac arte punctum, quod pari interuallo distet ab extremis, sed longe pateat oratorum mediam: quod dixtam principium, medio uom quam termino demilpo propius est. Quamobrem ad illud genus ese restredum videtur. Non ignoro prooenivap I maiorum

237쪽

αι DE ELEc T. ET ORAT. maiorum causarum longis ambitibus expleri solare, erad grandiorem quandam eloquentiam perduci: sed liceat mihi quae medio proxima sunt, aut non in certe procul absunt, ad mediam re crve. In exordi s optimos quosque plurimum niti, argumento fiunt idorum praestiones,qui cogitationes suus monumento literarum tradiderunt. Staqua pars operis apud illos culta cr expolita fiuum ostenis dit artificem,illa uel maxime ostendit. Nemo est fere qui nesciat malum esse gubernatorem, qui statim impegit in portu. An non impingit lae, qui principio quietas ustres procella horridulae orationis olfrndiis Id ne qui iam coomitta Cicero praecipit in Oratore, ut Lmmus orator uerupibulabone', aditus que ad causam faciat illustres. Ne moueat illud,I n principia non venire pulcherrimos ornaritus, qui lacu communibM adhibentur. Non efficit ut fini humiles ingressu sed quodammodo frugim uerecundi. Non defiunt tamen initia quae ex abrupto incipiant, Crgr fime commoueant aduersarium: ut ciceronis illud in catilinam: Quousque tandem patientia irostra abutere catilina s Pertinent haec ad sublime genus, in quo summus eloquentiae uires effundit orator. Summisiora in ordine secundo ponuntur, non omnia quidem persimaria, sed interuallo modico segregata. sunt quidam aditus pera angvili, ideo que humiles appellandi: quos si quis inter prooemia constituit, longe extendit prooemij nomen. Sunt autem huiusmodi: Antequam de Republica P.C. diis eam ea quae dicenda hoc tempore arbitror, exponam uotabis breuiter cosilium Cr prosictionis Cr reuersionis meae. Paruis de rebus, sed βr be necessarijs con utimur P. C. de Appia via ex de moneta coctus,de Lupercis tribuni plebis rex runt. In hoc genere pre sunt illa parua exordia, Pae in

238쪽

coLLOG VERB. LIB. II. xv quae in medijs causis persaepe reperiuntur. Non enim sunt ad alliciendos animos, ne abhorreunt a causa, sed ad dia sunguendas partes orationis, Cr ad colligendos fensus, ut remssa attentione caetera patientiu3 exaudiant. I n mea dia suauitate sunt Cr multae narrationes, ut quae plus diagnitatιs desiderent,quam doloris. Est enim quum uel perissonam, ut egregium virum, uri rem, ut locum,urbem,' tu ,regionem,praeclare icta dictaue exornare exponendo contendat orator. N on abjicit orationem,ne rerum dignitati multum detrabat humilitas. Non mouet tonitruaer tempe'tes acerbae dictionis, quia non ea res ad diiscendum proposita est, quae concita re uelit asteras ampliae prationes, et tragoediarum querelas.Ornatum quaeris ersuauitatem ζcui mirum in modum quadrat aequabilis Crprofluens oratio, qualis est haec: Fuit apud Segestinos ex aere simulachrum Diuii tum summa atque antiquistina praeditum religione, tam singulari opera artificios perastctum. Hoc translatum carthaginem,locum tantum boatiantas mutarat: religionem quidem pridiam constris nabat. Nam propter eximiam pulchritudinem, etiam boastibus digna quam sanctifime colerent, videbatur. Aliis quot seculis post P. Scipio bello Punico tertio Cartha anem cepit: qua in uictoria videte hominis virtutem erdiligetiam ut er domesticis praeclaristac uirtutis exemis plis gaudeatis, Cr eo maiore odio dignam istius increditabilem dudaciam iudicetis, conuocatis Siculis omnibus, quod diuti, me saepsimes Siciliam vexatam a cartha giniensibus nouerat, iubet omnia conquiri, sibi pollic tur magnae curae fore,ut omnia ciuitatibus quae cuiusquam fuissent, rectituerentur. Plurimae sunt aliae apud autorem eundem, in quibus uiua medθ generis imago expressa est. EM

239쪽

,16 DE ELECT. ET ORAT. Eas autem Acile cognoscct, qlli non modo rem de qua agitur, citius sit dignitati sed etiam numerosium Cr af fluens eloquendi genus explorabit. Alta sunt expositioinnes,quae fine graui motu rem aliquam inculcat iudicibus, que 1i non si erit intellecta,nec causa bene agi, nec argu

mentationes institui poterunt. Illa reprimus ud tenuent strinam,propterea quod maxime docere uolunt, non ania

mos permovere a Mibm,quod hi summae grauitatis mondelenire uoluptate, quod proprium est temperata elocurationis. Diissentire Quintilianus uidetur. Sic enim ait quarto libro Institutionum, Ego uero nes enim di simulabo iudicium meum quanquam id quod sum dicturus, ex αptu magis quam praeceptis uillS continetur,narrationem, ut si ullam paricin orationis, omni qua potest gratia Cruenere exornandam puto. Non dioentit autem. Est in caesare gratia Cr ueti tis,est in Teretio multa,etiam in narratione, ut quum jacit exponentem Simonem Pammphili uitam. Vterque tamen in imo genere uersatur. Sunt

subtilitati fue uenustites. Ergo idem in nono sic iuriis

cat: Membratim plerataque narrabimus, aut ipsas perioαdos inuioribus interuallis,N volui luxioribus nodu refotitiemus,exceptis quae non docendi gratia, sed ornandi narrantur,ut in Verrem proferpinae raptus.

Quid est narrare membratim, aut periodos resoluere,

nili suave Cr tractum dicendi genus in senim ius in gi; φ fiviliare deducere s mod si quιs opinatur eum in alia sententias iste, ex illi suifragatur,licet quide per me:

aliter tamen dixisse ciccronem comperiet etiam in causis publicis , siquando maxime cuperet dorere Iudices quid esset in controuersia. Itaque narrationes aliae fiunt graeileser pressae,aliae graves er atroces,siae liberes Cr afflues

240쪽

cOLLO C. VERB. LIB. II. tes.harum discristina sicere primum materiae diuersae, is inde rerum uarietatem induit ornatu uario eloquetiae deaecorum. I n confirmationem Cr re utationem, cui sepius acuta subtilitas adhibetur,etia cadit res charactere medio

signanda, ut quum officia demonstrat orator,quum stariciatur in loco communi, Cr auditoribus subministrat uota Iuptateiu, quam testem,aut litigatorem,aut amicum in glisce commendat, quum laudat illud res personis, eregregiasscta, quum dat autoritatem aduocatis,quam gratulatur aliculiquum extollit ueterum instituta, quum mirat ut iram uel iudicium,uel aliorum,quum argumentatiora

nos munit sententiarum dignitate,quum asseverationibus disti roborat, quum bonem praefatione inducit alioqui tacerba er amara dictu,quam describit aliquid non ut hiastoricus , sed ut exo lator earum rerum quae causam faciunt ampliorem,quando similitudines confert ad ornanaedum magis quam ad probandum,quin illactrat exemplureram gestirum, quum deprecatur addito colore, quum pulchritudine uerborum tegit rerum deformitatem: in summa dicam,quotiescunque res utilius est aut decentius, aequabiliter,temperate, ornate,copiose, siuauiter dici: inatermedio generi materia reperta est.Haec omnia patefaceis rem exemplis, nisi me mole)ti prolixitas retardaret. scio Ie est a Cicerone excipere. Restriae fiunt orationes eius omnium rerum varietate, nec sinunt alumnum suum esururire exemplorum inopia. Quod, inquit, in accusationis

septem libris non reperitur genuss quod in Habitis quod in Cornelii quod in pluriscis nonris desensionibus Quae exempla selegissem,nisi uel nota arbitrarer, uel posse eliis gere qui quieraret. Nucta est enim ullo in genere laus oratationis,cuius in nostinis orationibus no sit aliqua si no pera