Iacobi Lodoici Strebaei Rhemensis De electione, & oratoria collocatione uerborum, libri duo, ad Ioan. Venatorem cardinalem

211쪽

DE ELECT. ET ORAT interruptus. Qualitate, ut tristis iucundus, suauis sen,

anxius seuerus,elegans invenustus. Alia ratione, ut celer, tardus. Ubi numeri ponuntur In omni pari totas conutinuatione uerborum. Nullus est locus in oratione comae posita, qui numero omnino uacare debeat. At initia er clusiones sicut attentius audiuntur,ita accuratius quam media componi volunt. Non dico media semper oporterare negligentius aptari, sepe enim quam optime collocanαtur, sed si quis incompositior esse uelit, habere silum meis

dis,ubi malit occultare negligentiam . Quando numeristitimur Semper. Memini me dixisse antea,non uti si per oratores,qui uel alijs rebus occupati, vel bonitate rerum verborum que contenti, uel stonte dissoluti relaxant hoe uinculum. Illud est non funditus a me,sed paucis in uerbis connecterest rius. Caeterum nemo peritus huiusce connexionis artim,sic refotuit uniuersum opus,ut sine lege solutum feratur. Ad quid utimur' Ad durium uoluptiae rem,quibus orato ut sine taedio perferatur, aliquid oblectationis adminisseat. Hoc vicium quam sit utila,multis ante uerbis aperte monstrauimus, ne quis uel natura, uel moribus seuerior bellum huic generi uolaprius inseret. Quemadmodum numerim adhibitus aliquid uoluptatis

Eo modo ficti animums delectat, quo versus Crcarmen. Natura capitur modis. I ii numeris autem modus

est quidam ex concentus obscurus, tum ex cuiusque uocis accentu, tum ex interuallorum breuitate cr langitudine. Q nid opus uerbias Non est anxie discutiendum quemadis modum uoluptate asciat animum nostrum, quum omniabus qui hominis aliquid habent, suavem esse constet atq; iucundum. Quaerendum potius, qua ratione componaratur, Cr quibus rebus debeat accommodari. Sed horam alterum

212쪽

/COLLO c. VERB. LIB. II. alterum iam diximus,alterum postea dicemum. Interea de ambitu, in quo maxime rbγthmus colicitur, quot h beat parteis, quantamqrecipiat longitudinem, paribus an imparibus liciatur particulis, quando maxime deacea explicanda nobis sententia est.

De ambitu. CAP. Xur.

A rabitum Graeci Latinici circuitam,

comprehensionem, aut continuationem, aut con inersionem,aut circunscriptionem appellitant. Nam quod huiusmodi circuncurrens oratio suum numeris explet orbem,cτ cotinuato curseu non ante requiescit, quam too tum circulistutia confici haec eiusdem rei na multa suscepit. Describitur ab Aristotele hoc modo: circuitus

dictio est quae per se principium ex Mnem er constri

cuam babet magnitudinem. Duobus autem modis intelliis gitur. Oratio longiuscula, quamuis incoposita membris, ambitus aliquando nominatur,u Animaduerti I udices, omnem accusatoris oratione in duas diuisum esse partes. Stetit soleatus praetor populi Romani, cum pactio pura pureo,tunicat tauri nuliercula nixu3 in littore. Sed hoe genus orationum diuidi potest,ac in plura incisa partiri: quamobrem tutius est: domare circuitum duabus pluriabus ue constare particulis, nunc conluctoribus, ut, D pressam,caecam,iacetem domum pluris quam te,er quam fortunas tuas aestimani. Nunc distinctioribus, ut, Anteae quam de Repub. P. C. dicam ea quae dicenda hoc tempore arbitror, exponam uobis breuiter consilium cr pro ctionis er reuersionis meae. Est igitur brevisimu conis prehensio ex duabus partibus. I s enim prosecto mortem attulit, qui caussa mortis ait. sunt interim inebra paulo

. o luctora

213쪽

,io ' DE ELECT. ET ORAT.su ora,ut haec Grati simus in eius morte decoranda, tui nullam aliam gratiam refcrre tum possinnus. cr haec, Ac de hac quidem diuina atq; immortali laude Bristi silebo,

quae gratifima memoria omnium ciuium inclusa, nonduduihorinte publica testita est. In hac oratione tria quitamembra sunt,sed ea in duo Iongiora constrinus,propteris

ea quod duo posteriora quo fusa sunt in unum. Quod in sinulibus ficiundum censeo, ne minimas quan totius

corporis, sed maiores ac praecipuus numeremu3 partes. componitur etiam periodus ex tribus membris. Etenim

quin legatio ipse mortis causa uisse eiu3 monument extare uoluerunt,ut in bessis periculosis obirent homines legationis munus audacius. N ificetur aliquati partes, ut in bis duabus orationibus: caeteris autems errore sui deposuerint, in Reip. gratiam redierint, venia Cr impuae nitaton dandam puto. Hanc ego epistolam P. C. non quo illum dignum putare,rectaui,sed ut confisionibus ipsius omnia patefacta eius parricidia uideretis. Pulchrior est ambitus ex partibu3 quatuor. Author est cicero. Constit, inquit ille,ambitus Cr plena coprehensio e quatuor frepartibus,quae inebra dicimus, ut Cr aures impleat, Cr ne breuior sit quum satis si nes longiori quanquam virus nonunquam,uel potius saepe,accidit, ut aut citius insisteis dum sit aut longius procedendaem,ne breuitia aureis deinstaudasse uideatur, ne ue langitudo obtudisse. Sed habeo mediocritatis rationem. Nec enim loquor deuersu, er est liberior aliquato oratio. Quatuor igitur quase hexameatrorum in is uersu quod sit, constit stre plena coimprehen o. haec cicero. Eiusimodi circuitus hoc fit exemis plum. Si quatum in agris loci s desertis audacia potest, tintu in Iora uis in iudici)s impudentia galeret, non mia

214쪽

coLLO C. VERB. LIB. II. aranus in caussa cederet A. cecinna sexti Eburii impudeliae, quam tum in ui acienda refit audaciae. No ubis seruatatur haec langitudo. N uc enim curtiora,nunc logiora meae bra componunturi curtiora sunt haec: masi uer) aut iuiudicio posit idem improbitas,quod in ut confidelia: aut non eo libentius tum audaciae cesserimus, quo nunc ima pudentiae facilius obsisteremus. Productiora queseqxuno tur:Qnae Sina no idcirco solum emanarat, quod iste cerate stituerat ac deliberauerat non adesse, uerum etia quod nemo quenquam tam audacem, tam amentem, tam impuae dentem fore arbitrabatur,qui tam nefrijs criminibus,rint multis testibus euictus,ora iudicum aspicere,aut os sum Populo Romano ostendere auderet. saepe comprehensio quinque partibus constit. Videte igitur quam inique a eidat, quia res indigna sit, ideo turpem existimationem sequi:quia turpis existimatio sequatur,ideo rem indigna non uindicari. Porrectior est hic ambitus ex totide in labris: Venit mihi in mentem M. catonis hominis sapientatificii, ut quum se uirtute,non genere,populo Romano

commendari putare qum ipsisui generis inirium ac nominis ab se gigni er propugari uellet, hominum potenαtifimorum suscepit inimicitias, er maximis in laboribus usque ad summam senectutem summa etini gloria uixit. Procurrit ambitus in sex partieulas. Nam quum bis sex. Roscius esset Ameriae, Titus alter iste Roscius Romae,

quum hic filius Uiduus in praedijs esset, quamc se Mollantate patris rei familiari uitis rusticae dedisset, iste

autem frequens Romae esset, occiditur ad balneas Palatianas rediens a coena sex. Rosciug. Progreditur er lorius, ut hic:Posteaqua uictoria constituta est, ab armisque reces sinas,qμ proscriberentur homines, utque ex omni rero α gione

215쪽

αrα DE E LE c T. ET ORAT.gione caperetur ij, qui aduersari fuse putabantur, erat

ille Romae frequens, dis in foro, Cr in ore omnium cototidie uersabatur, magis ut exultare victoria nobilium utideretur, quam timere ne quid ex ea calamitatis sibi accis deret. Aliquando colligatur res in longam catenam,quod sicut historicis est fantasiare, ita non alienu oratoribus, ut M. Tullio. Qnstra autem bie de rheda reiecta penula deis fluisset,ses acri animo definderet, illi qui erant cu clois dio,gladijs eductis, partim recurrere ad rheda,ut a tergo Milonem adorirentur:partim,qubd hunc iam interficta putarent,caedere incipiunt eius scruos, qui post erant: ex quibus qui animo fideli in dominum erunt,er praesentes fuerunt, partim occifi sunt:partim quum ad rhedam puri gnari uiderei,domino succurrere prohiberentur, Milone occisum esse etiam ex ipso clodio audirent, scerunt id servi Milonta dicam enim no derivandi criminis caussa, sed ut βctum est neque imperante, neq; scientsines pro sente domino, quodpuos qui'; seruos in tali re lacere uoluisset Est igitur in circuscriptione uarietas,quae tu parintium multitudinctium disturi longitudine creatur.Eam qui commode interseret ut rer2m natura poscet, Cr fusoniores explebit numeros, T radiu satietatis etfugiet. Inriterim tam multae particula, tot uerba dissoluta, hoc est ια νβm ot interpositiones ueniunt in unu continuatiori nem,ut neq; facile siparari, neq; distincte numerari queαant. Quod quum accidet, illam minutarum rerin verboα raras congeriem in pauca refrre membra expcdiet, ut ambit m partes modums tenere positis. Quicquid est tam usura, multiplex,quia uix tandem capit finem, an

in sat ut, Cr implet satietate: quamobrem suauitaten erosa carchetiam si pedes neque sunt inconditi, nes

216쪽

cOLLO C. VERB. LIB. II. ad irati. Vt in alijs rebus, sic er in orationis excur umodivi est tenendiis, ut ne breuior ne ue langiorsi quam qui aurium secueritate probari posit. Nimia breuitas, Crri fium redundans cfullo,ofudit dudient . Hic itaque dubitet aliquis, quod necesse sit concilrrere pedes ad exinplendam circunscriptionem Frustra prosili ὀ numer

quaerat. Fesciunt interdum decem pedes, quod trigintaeoniuncti non inciunt. N cc cur ita fit, qui iam rutiois nem inuenit. Sensius est iudex, qui mutila de redundantia deprehendit, moderata cognoscit, Cr ad id quod mediotaere est, insito desiderio priuri Excrcendus est igitur ineoncinendis ambitibus oratorum principum, ut longa consuetudine ducat habitum, Cr expedite parem tenere cursum posit. Exercendus in scribendo dicendos mula, quorum men ura sit aequari periodis eloquentium uirotarum. Non omnes acerrimo seunt iudicio. Exercendae sunt igitur aures uti musicorum,qu) pcrcipiunt cincnbo lydocto,ubi debeat extrema fieri per fio, cr pulmo anheolans interstiratione recreari. Nulla sunt hac de re proc*m,nullae conditae lcges. t ii obseruatione cr usu posse tum est hoc negoci . confirmat mintilianus bis uerabis:E numero stacia ipsa,quae in hac quide parte pluriamiam ualent, quod possunt nisi aurium habere iudicium cur alia paucioribus verbis satis plenu, vel nimium, alia pluribus breuia er abscissa sunt cur in circvductionibus etiam quum sensus finitus hi, aliquid dimen loci uacare

uideatur' Vtitur ad hoc ciceronis exemplo: Neminem

vectra ignorare arbitror I udices, huc per hosce dies sero monem uulgi, atq; hanc opinione populi Romani uisse, C. Verrem altera actione restonsurum non esse, neque

ad iudicium afuturum. cur hosce potius quam host Neo

217쪽

que enim erat aster . Rutionem 'rtasse non reddaem, sentiam esse melius. cur non satis sit, sermonem uulgi suisses compositio enim patiebatur. Ignorabam ed ita,ut dudio,hoc animus accepit, plenum sine hac geminatione non esse. Ad sensum igitur referenda fiunt. ciste cicero in Bruto: Nam eT aures ipsae quid plenam, quid inane sit,iudicunt,er spiritu quali necesitate aequa coprehenaesio terminatur:in quo non modo defici,sed elium labor re turpe est. Omnes stre longitudines qliae iucunde caridunt in aurei proditae sunt a poetis. Nec pares orati nes ducere,peccatum est,si modo compositio poetica utatetur. Sunt orationes pares dimetris,ut, Minuebat uectiagalia. Pares trimetriis, ut, O' fructra nquit, suscepti mei liabores. Parta tetrametris, ut, si extitit et in rege fides,

nihil sapientius Posthino. Pares hendecabilabis,ut, ca leeos Cr uestimem mutauit. sunt ex duodecim s Dbu A. cuti asclepiades,ulis cogitationes inanes meae. sunt quales pentametris,ut, Publicam dilapidabat pecuniam. Sunt er aeque longae ais heroicus versus ciam elego, ut,

Fide sapientiat: uestra pstetim plus oneris sustuli, quam ferre me posse intestigo. Quid moror s Nulla carmen est, cui no aliqua oratio soluta posit aequari,uel numero HIolabam, uel tempora quantitate. Heroici poetae sententiantiam coplectulo aut heimstichio,aut integro versu, duenersu cum pede,aut uersu cu betallichio,aut duobus ueris bus,aut duobus uersibus cum pede,aut totidem cura Maemistichio,aut tribus,aut pluribus. Quae res aperte dem strat non esse certum terminum finemq; comprehenseonis,orationem extedi pro rerum magnitudine, Cr auria

iudicio. Quin senties in orationibus doctigimorum pluara circuitus imperfictor esse atque rasos, adiungito proximas

218쪽

proximis partes,Cr continuato uoce quod sequitur: nis orte tam alienum sῖ ut nihil omnino superioru uim perascere uideatur. Parι es ambitus sunt incisiones er menis bru,de quibus ante mentionem fecimus: quae ut uarientum in circuitu, paucis gruenionibus agendum est. maritos circuitus facere decet' Quantos subiecta res patitur, erstiritus indefissus sustinere potest. Nunc enim breuiores

sunt,nunc longiores: ut excmpla quae paulo ante proaduramus,ostendunt. Decet ne aequaliter particulis incidere an facere alida breuiores, alius Iongiores Vtrum loαco decet. Aequalitas in exacto numero pulchra est,sed crinaequalitas in illo non erit turpis. cauendum tamen est ne quum priora mebra procera fuerint, posteriora atteripuentur in angustum. Eiusmodi comprehensio excrescet tu caput, ac coeptum nullo modo persciet.cotra decebit posteriorum Agitudo porrectior, quae a cupite mediocri iustum corpus extedet, ex steciem modulationis haeraritione Iaciet ductiorem. Quando breuiores, Cr quando longiores trahentur gando res id postulabunt. Res

breuis explicanda uerbis est: quid opim est illam onerare uerbis ociosis aut dilatandis ludio cofundere sententius' Si tenue genM est, π paruum,quod facilitate quaerisita Uitatum loquendi morem,quid est neceste contexere Ionagus periodos ex membroru prolixitates videndum quid res uelit, CT propositum dicendi genus tenedum est. Res est copiosa Auge uerba quibus exprimatur. Quod si geanus aut buaue est, aut temperatum,aut lusum Er historio

cum ic isti membra tractiora restondeant. cur aliquanodo minora fiunt,aliquando vesi grandiora s Rerum uararietas,generti obstruatio,dele lationis aucupium peperit

hoc discrimen.Vtris partibas utendum et an incisis, an o 4 membris

219쪽

xis DE ELEc T. ET ORAT. membriss Vtrisique miscenda est oratio. Nihil enim peiusquam unum er eandem tenere frinam. com dixeris, constitues membra, post membra conclusiionem. Nuctu taediu gignet illa uariadi iucunditus. Pluribus, an singualis partibus uteduras Utimur singulis quin caesim mei bratimve dicimus, pluribus quum duus plures ue partiaeulas circunducimus in orbem. bis Cr illis promiscue uitatur oratores.Nia de lictu comprehensionis huc adhei posis sunt, sed opportunius aliquando dicentur. Veniendum est tandem ad nurus yrmas s dicendi. Exprimendus est ille character omnium discitimus, ut planum fui quacuis generi uerba, qllae iunctura, quae concinnitus, qui numeri conueniant. Alioqui inutilia uidentur ea uerbo, rura gener quae libro primo ad hunc usum distinximus: Cr alia ornamenta quam potifimu ueniant orationem, incertum de indefinitum relinquitur.

Tria genera eloquendi,qui chao

racteres dicunti

tur. CAP. XVII.

VEteres omnes ab Homero tria scere genera dicedi, ογ,id est gracila:AM ,medium: αδψ, plansi Crcopiosum. Gracili uenustitem,medio suauitate,uberi uintumplitudinems tribuerunt. Primum a cicerone dicitur aut acutu,aut tenve,aut enucleatu, aut subtile, aut presissum,aut cassidum,aut missu ,aut humile,aut gracile. Alterum aut interiectis,aut intermedium,aut suaue,dut temperatum,aut mediocre, aut aequabile. Aliud grandia loquat amplum,graue, vehemens, acre, robustum, arα dens, copios . Hanc tripertitam strinarum diuisionem

220쪽

cOLLOC VERB. LIB. II. xII rerum ipsarum natura monstrauit. Omnia quae dicenda subjiciuntur oratori,aut sublimia, aut humili aut intcra

media fini necesse est. Vt id confrinctur, quod satis per

se conflat, nulla opas est demonstratione. O num clitera verba er eloquendi genera rebus aptari debeant,er cloacutionem citra rerum decorum contemnat orator, totydilorum steries ese, quot rerum dicendaru genera sunt,

oportet. Praeterea ratio sonorim quibus omnis accomomodatur actio,ircis flataedos esse characteres aperte diacentibus ostendit. Nam quu voces aliae sint graues,clia acutae,aliae temperat non deceat acria cr actita pi diiunci res infe , summissa peracute,media ues abiecte vel elate. Nec enim sensus patitur uoces a compositione, coapositionem a materia dissentire. Qua obrem sum visioni

Mocks rerum tenuitatem, clamori magnitudinem, mediovcritati temperatiam accommodauit ars eloquendi: Cr tot

orationum,quot erant sonoram tituit figuras. Deinde uidebantur inter oratores, qui non ita longe vulgus Crrerum gracilitate, er uerborum trita consuetudine lipeo rarent:er alij contra, qui dignitate sentetiaram,Cr grauniis maiestite uerborum, communem disertorum elorquentiam logo interualdo praecederent: er alij multi,qui mediu quoddam tenerent iter, illis ornatiores, his autem sum flores.Ex quibus omnibus Iacile deprehensum est quot duce natura florerent omnino genera dicendi. Ad hcc,quam extrema duo certu Cr definitum cepissent loricum,media autem essent incerta Cr insinita, quum s geonera pauca chlitui oporteret, ad docendu nihil fuit nec melius neque certius, quam ut sit in quantitate sinit: βοfacere duos sines, cx mediu: π quae proxima finibus esissent,ad sine; restru:quae medio pero,ad medium reduc o I re.Posi