Johannis Lomeieri Zutphaniensis De veterum gentilium lustrationibus syntagma. : Cum indice necessario

151쪽

iso DE LUSTRATIONIBUS CAp. XIV.

de sacrific. cap. a. Cloppenb. schol. se isic. Outram. de sacric' Histe eonsideratis non dissicile erit iudicium de sacrisciis gentiliu

quae non divino mandato & fide: sed humana εθελο σκε - , & v niloquis daemoniorum oraculis , infirmis sane fulcris nituntur. His tamen superstitionibus, tanto eum ardore , Deorum suorum plac tionem ambiebant , ut si qua ratione intelligerent Deos nondum esse placatos, non quiescerent, usque dum hunc sibi propositum fi nem adepti essent. quod Graecis erat καλλιερεῖ , Lat. Litare , quod antiqui Lutare dixerunt , frequentativa sorma ἀπὸ τῶ Lucere ; Proprie enim solvere est. Litant homines Diis, ut debitores creditoribus,

solvunt. Litantur hostiae & sacrificia Diis , ut pecunia ac debitum solvitur creditoribus. Nam & sacra litari Diis, hostiaeque dicuntur,& Deo litarit Sed & Dii litari dicebantur, id est, .placari, ut creditores liberari, nam liberare creditorem in jure dicitur qui sese liberat a creditore , eumque placat. Si ergo una victi a litatum non esset, repetebantur Ceremoniae. Cato de re rust. cap. IqI. Si munus in omnes litabit, siae verba concipito: Mars pater , squid tibi in illisce suovetaurilibus lactentibus neque satisfactum est , te hisce suovetaurilibus piaculo. Si uno duobusve dubitaverit , sic Terba concipito a Mars pater, quod illuc porco neque satisfactum est, te hoc porco piacula. Symmachur, lib. I. epist. q9. Impendio angor ammi, quod sacri ciis multiplicibus ne dum Spoletinum piatur ostentum. Nam ct Iopem ride propitiarit Octari

mactatio. Plaut. Poen. ach. 2. sc. s. Nam ego hodie infelix Diu meis iratissumis . . ' Sex immolari agnos, necpotui tamen i Propitiam Venerem amre ut esset mihi. F. .

Livius, lib. que . Senatus majoribus hostiis , usque ad litationem Sacrificari jussit. Apud Virgilium Trojani saera repetunt, cum prima disepticuille, prodigiis indicatum esset. s. Eneid. v. 23 I. Instruimus mensas, a que reponimus Unum. Caesar, quo die inte sectus est, ne centum quidem hostiis:perlitare potuit. Flor. lib. q. cap. a. de P. . ylio & Augusto habet Smbertus des cris cap. I9. Hinc hostiae succidaneae dictae, quae prioribus, si non esset litatum, succedebant, & caedebantur: dc proverbium: o, u. μεοω. de quibus eodem loci agit Saubertus.

Deos his nugis placatos esse intelligebant, si mala, quae metueba' , non evenissent. Iul. Obseq. cap. 1 o. Urbe lustrata pax omiserisque fuit.

152쪽

eap. rr. Urie loli ita, ibit nise accidit. cap. Si. I. rationibus prospere expiatum e nam totas revus do sorsque tranquillussore. Alias Dii iteram somniis, oraculi , de quibus cap. I i. gratum sibi mille cultum illum offenderunt. Praeterea ex ipsi hostis signa quaedam colligebantur, ex quibus Deorutir iram vel gratiam praesagiebant. Ex apparatu: Cum Galba, somnium expiaturus, praemisistet, qui rem Luinam appararent, ipse nihili invenit, praeter tepidam in ara favillam , atratumque juxta senem, in catino vitreo thus tenentem, & in calice fictili merum. Sueton. Galb. cap. 18. Inter prodigia Neroni mortem denuntiantia, id. cap. q6. Kal. 3an. exornati lares, in ipsos crificii apparatu, conciderunt. Ducebatur holita, non trahebatur, stabat, nonfuiniebat, si boni quid ab ea sperandum. 2. Georg. . Et ductus cornu flabit sacer hircus ad aram.

AEneid. 9. v. 627. Et tuam ante aras aurata fronte juvencum.

Festus: Piacularia auspicia appellabant, quae sacri cantibus mIlia porten- debant; cum aut hostia ab ara profugilset, aut percussa mugitum dcuisset, aut aliam in partem corporis, quam vorteret, decidisset. Inter sacrificandum ab ipsis Adami filiis signa quaedam uel irae vel gratiae Dei os- servata suisse credibile est. Potuit enim Deus acceptare hostiam Ab iis , Caini repudiare apud se, non ostendens palam, quod tamen factum esse patet, quia a Caino in animadversum. Si Cainus deprehemdere potuit sacrificium suum non placuisse, fratris placuisse Deo, potuit & Abel. Hieron. quaest. in Genesin. Unde scire poterat Cain, quod fratris ejus munera suscepisset Deus, ct sua repudiasset, ns illa interpretaris vera esset, quam Theodotis suis: Et inflammavit Dominus super Abel, super sacri cium ejus, super Cain νινο ct sacri citim ejus non inflammarit Z Ignem autem ad sacri cium devorandum solitum venire de caelo, ct in dedicatione templi sub Salomone legimus, ct quando Elias in monte Carmelo exstruxit altare. Mercerus : Nebrai credunt, quod igne caelitus delapso devorata sint Abelissacriscia, inde intellectum, quod ea accepta haberet, ficiet in holocaustis Salomonis, in dedicatione templi postea enatium, ct in sacri clis Elia. r. Reg. I 8. ct alias deinceps saepe. Sed hic comminisci miraculum , cum Scriptura min exprimat, incommodum videtur. Adde quod ignis, sacri ia, qua comburebantur, utpote animalia, e caelo derorabat, non sacriscia cibaria, qua non combureb/ntur, ut erant IIabeli. Quare

ridentur divinare, o temere quidem, Hebraei. Ego ex successu rerum sua rum id quidem putem eos cognovisse, qaod Cainfla res male cedere, fratrι

153쪽

1 1 DE LUSTRATIONIBUS CAp. XIV

ut videmus ethnicos , licet idolis sacrificarent, intellex e cum lita fient. Sed id signum scriptura nobis non exprimit. Certe Deum puto visibili aliquo fiagno id tum decl.trasse, ut 2 postea legis tempore, ubi manifestasigna sui frixoris ct sta pacationis exhibebat Quicquid siti verum est quod ait Ap

stolus: μαρ υρῆνυς ἐπὶ τοῖς δώροις ἀυlῆ τῆ Θεου. Diabolus autem , ut&llic Deum aemularetur, signa quaedam in sacrificiis sibi oblatis edidit , quibus aut iram aut favorem suum manifestavit, quae observata fuerunt tum in sacrificiorum mactatione, tum in eorum combustione. In mactatione exta animalium observabant , haec enim notis quibundam a Diis lignari, varieque moveri, ac quasi animari credebant. Tibull. lib a. eleg. q. Tuque regis sortes, per te praesentit haruspex Lubrica signa vit cum Deus exta notis. Huc facit Stratagema Alexandri Macedonis , qui sacrificaturus inscripsit medicamento aruspicis manum, quam ille extis erat suppositurus rtiterae significabant victoriam Alexandro dari , quas cum jecur calidum rapuistet, & a Rege militi esset ostensum, auxit animum, tanquam

Deo spondente victoriam. Frontin. Stratag. lib. I. cap. O. . Iq. Hoc

de Agesilao narrat Plutarchus in apophth. Laconicis. Statius A. Theb. -- Et in nullis spirat Deus integer extis

Arnob. lib. 2. Semicruda coepistis, o lepiter animata porricere. Zeno Veronensis, de Iona: Non aris faetentibus funestos exeitam ignes, non thura cremant, non merum profundunt, nec pecudum inexspectata morte rapti

jecoris bravies consulunt fibras. Manil. lib. q. Hinc in tanta suevi petimus, quam saepe volucres Accipiunt, truidaeque suo sub pectore Iibra. Dido, q. Tneid.

- Pecudumque recisis Pedioribus inhians, spirantia consulit exta. Daemonibus hoc adscribit Minucius Felix in Octavior Dum non quam extorum fibras aulinant. Exemplum insigne est apud vatem Er chielem, cap. 2I. ubi exta consulit Nebucadiaeaar. Item apud Di vium, lib. ψI. cap. Iq. Cn. Cornelius Cos. evocatus a viatore, quum

templo egressus esset, paulo post rediit confuso vultu; ct exposuit Patribus conscriptis, bovis sescenaris , quem immolavisset , jecur defluxisse , id se

victimario nunclarui parum credentem, ipsum aquam effundi ex olla , ubi exta coquerentur, jussisse, o vidisse cateram integram partem extorum, jecur omne inenarrabiliter absumtum.. Territis eo prodigis patribus, ct alter compulum curam adjecit : qui se, quia caput jecinori defuisset, tribus bubus

154쪽

CAn XIV. ' VETERUM GENTILIUM. in

perlitasse negavit. Senatus majoribus hostis, usque ad litationem sacri car jussit. Saluti Petillium perlitasse negant. Lucan. lib. I. Nec cruor emicuit solitus , sed vulnere largo, Dissusum rutilo nigrum pro sangule virus. palluit attonitus sacris feralibus Arum: . cui Atque iram Superum raptis quoirit in extis. . . . 'su

Terruit ipse color ratem: nam pallida retris non lis, a Viscera tincta notis, gelidoque infecta cruore . Plurimus asperso variabat sanguine bror. o Cernit tabe jecur madidum: vena que minaces Bostili de parte videt , pulmonis anheli i u i a Fibra latet, parvusquesecat vitalia limes. 'IGr jacet: ct saniem per hiantes viscera rimas i ta

Emittunt: produntque suas omenta latebras. i uodque inefasin nullis impune apparuit extis , LEcce videt capit brarum increscere molem Alterius capitis , pars agra& marcida pendet: Pars micat, ct celeri venas movet improba pulsu. lams ubi concepit magnorum sata malorum , IExclamat: rix fas, superi, quacunque monetis Prodere me populis: neque enim tibi summe litavi Pupiter hoc sacrum: castique in viscera tguri . huiri Inferni venere Dei, non fanda timemus; Sed venient majora metu: Dii visa secundent, i

Et fibris sit nuta fides, sed conditor auis

Finxerit ina Tages. flexu c omina Tuscus - 2 i

Inxolvens , multaque tegens ambage cavebat.

Lege & Senecam , in Oedipode; v. 3 3-383. Quibus artibus p pa, & victimarii sepstitiosos luserint,animadvertas ex αλα νεια coqui qui apud Athen. lib. s. cap. 6. primus surandi artem se reperisse jactat,& nunc jecur, nunc cor ex sacrificio scite subducebat. Hic ex vel ribus consulendus Cicero , ex recentioribus Peucerus, qui de divin tionibus sunt commentati. In victimarum combussione &.altare, de τα ἐπάνω ἀυ si respiciebantur. In ipso altari motus cum crepitu si observaretur , Deum Deamve adventasse credebant. Senec. Med. q. 2. Sonuistis ara, tripodas agnosco meos Favente tammotos Dea. Ovid. 9. metam.

155쪽

Et temptioomeresores, imitataque iuvam i

Cornua fulserunt, crepuitque sonabile sistrum.

In illis quae super altare erant, sive ἐν τοῖς ε πανω ἀίδ ut loquitur Servator, Mati. 23. 2 o. ignem observabant& fumum. Ignis ex cineribus vel sponte erumpebat , vel alio quodam adminiculo excidatus.. . Sponte: apud Appianum in Syri . inter sp a futurae Seleuci potentiae recens tur, η Dία άυlg ἡ-, ουδὶνος σπαδος - Se μγγα. Inter ostenta, quae Tiberio imperium portendebant, hoc aceidit, ut apud Philippos sacratae olim victricium legionum arae , sponte subitis collucerent ignibus. Sueton. Tib. cap. Iq. Virg. 7. AEneid. Praeterea castis adolet dum altaria tedis', Et juxta genitoreis adstat Larima rirgo, . Visa nefas longis eomprendere crmibus ignem: Atque omnem ornatum flamma crepitante cremari , - Regalesque accensa comas, assensa coronam Insignem geminis: tum fumida lumine fulvo . . . Involvi, ae totis Vulcanum spargere tectis. Id vero horrendum ac visu mirabile ferri. Namque fore illostremfamafatisque canebant Ipsam, sed populo magnum porten leve bellum. Statius, q. Theb. - Atque ipsosovantiastam sVirgulta, ct tristes crepuisse uisensit .icervos Tiresias illi nam plurimus arior anhelat Ante genas, impletque caros vapor igneus orbes. Idem, Io. Thcb. -- Pone da altaria virgo,

Quaeramus superos. facit illa, acieque sagaci i Sanguineos flammarum apices, geminumque per aras Ignem, ct clara tamen media fastigia lucis orta docet, tune in speciem serpentis inanem ancipiti ποτolao frangique ruborem Demon'at dubio, patri que illuminat umbras. Senec. Tragic. Oedip. v. 3O7 327. Tir. Quid flamma st largas jamne comprendit dapes f M lat. subito resaly Iumen, o sabito occidit. Tir. Utrumne clarus ignis , ct nitidusetit Rectusque purum verticem caelo tulit, Etsummam in aurassus explicuit comam ;

ii c

156쪽

Cap. XIV. VETERUM GENTI Lau M.

An latera circa serpit incertus via, Et fluctuante turbidus fumo labat eblan. Non una facies mobilis flamma suis ;Imbrifera qualis implicat varios sibi

Iris colores, parte qua magna poli Curvata picto nunciat rum bos sinu:

Zuis dest illi, qui re sit dubites colore

Carrulea fulvis mista oberravit notis: Sanguinea rursus ; ultimum in tenebras abis Sed ecce pugnax ignis in partes duas

Discedit, ct se scindit unius sacri

Distansavilla. genitor, horresco intuens. Ut autem diarius flamma eluceret, vinum igni insupdebant, quo adminiculo excitabatur. Octavio Augusti patri, cum per secreta Thr .eiae exercitum duceret, in Liberi patris luco, barbara ceremonia de filio a Sacerdote affirmatum est, cum Dominum orbis futurum , quod infuso super altaria mero, tantum flammae cmicuisset, ut supergressa fastigium templi , ad coelum usque serretur r unique olim Omnino Magno Alexandro, apud caiacm aras sacrificanti , simile provenisset ostentum. Sueton. Aug. cap. 9q. Georg. q. Ter liquido ardentem perfadit nect ire Vestam, Ter flamma ad summum tectisubjecta reluxit, omine quo mans animum, oc. Contra foedum in sacrificio Didonis omen, cl. . eid.

z. . Vidit thuricoms cum dona imponeret aris inorrendum d tu latices mgresce: sa ros, Fusaque in obscanum se vertere rina cruorem. Ex sumo κα πιομαν εία versabatur circa ejus malum; scrutabantur enim,

quas vertigines faceret, quantum se attolleret, & quo motu, rect ne an obliquo, vel in orbes contorto ac complicato, agglomeratione quadam in tortiles spiras. Peucerus. Ovid. I. Trist. Heg. 6. Adspice ut aura rumens fumos e thure coortos In partes Italas, o loca dextra ferat. Sensus ines igitur nebulis quas exigit ignis: Confitium fugiunt catera pene meum. Confisio commune sacrum cum fiat in ara Fratribus, alterna qua periere manue i

157쪽

DE.LUSTRATIONIBUS

Scinditur in partes atra favilla duas. Hoc memini) quondam feri non posse loquebar , Et me Battiades judice falsus erat. .

Omnia nunc credo, cum tu non stultus ab Arcto Terga vapor dederis, Ausoniamque petas.

Scilicet & Ovidius & Battiades, id est, Callimachus respiciunt historiam , quae est apud Pausaniam in Boeoticis: dum Oedipi filiis adoletur, fumum ex flamma emissum in duas partes discedere. De ea re lusit Bianor epigrammate in Eteoclem & Polynicem, quod legitur lib. s. an-

tholog. Gr. titulo os ηρωας. Statius, lib. I r. Thebaidos: Ecce iterum fratris primos ut contigit artus Ignis edax, tremuere rogi, o novus advena bustis Pellitur, exundant diviso revices Iaruma , l. Alternosque apices abrupta luce coruscant. . . t Senec. Oedip. v. 323. Libata Bacchi dona permutat cruor, Ambitque densus regium fumus caput,

Ipsosque circa spissior vultus sedet, Et nube densa sordidam lucem abdidit.

Item circa nidorem, quo redolerent sacrificia, alienone, an eo, qui ex carnibus ustis effumarat, hoc enim delectari Deos putabant. Min. Felix in Oct. nidore aliarium, vel hostiis pecudum saginati. Arnob. lib. 6. Nidoribus aleae fumos ita, & lib. 7. Ex aris ardentibus nidorem consectatur osumos. Tertuli. apolog. eap. 22. pabula propria nidoris o sanguinis procuret. Item: Numen de nidore concipiunt. & de idolol. cap. 6 Spiritus ritissmi nidoris. Clem. Alex. admon. ad gentes: Ζευς δε ει Θει

Irati placabant numina Phoebi, Mactantes teneras per littora curra capellas,

Eximiosque boves, quorum de carnibus ustis AEthereas nidor sesustulit ater inauras. In ipsis sacrificantibus bonum omen sternutatio: Plutarchus Themist. de tribus captivis Themistocli sacriscanti oblatis: Ti, ις μὲν ἰδων 'ευ

158쪽

phrantides , ut inql ct magnam ho iam ct lucidam sanimam ediderant, ac bonum omen flerηutamento a dextra datum, Sc. vide supra cap. 12.&quae collegit Ouaeelius ad Minucium Feliccm occasione Cenii S cratis, quem quidam sternutationem tum ipsius, tum aliorum esse putarunt. ' . . . ' 'Post sacrificium observabatur ignis e cineribus erumpens. Ees. 8. pice, corripuit tremulis altaria flammis' Spente sua, dumferre moror, cinis ipse, bonum sit..Ubi Servius: Boc uxori Ciceronis dicitur contigise ; cum post per si sim sini cium libare vellet, in cinere vise est flamma , qua flamma eodem an oconsulem futurum ostendit ejus maritum. Metam. Io. postquam Py cmalion Veneri sacrasecisset, eamque. orasset: Scnst, ut ipsasuis aderat Venus aurea festis, Vota quid illa velint: ' O amici numinis omen Flammater accensa est, apicemque per aera dinis. Serpentes saepe victimas libarunt, ut ex Virg. s. Aineid. Supr. cap. a 2. ostendimus. C. Vs. Flacc. s. Argon.--Et summas frondentibus intulit aris Libant qκe dapes, placidi quas protinus angues Umbrarum famuli , linguis rapuere coruscis. Triste tamen fuit hoc prodigium sacrificanti Graccho, apud Livium, lib. 23. cap. 16. ad exta, sacrificio perpetrato , angues duo ex Occulto allapsi edere jecur, conspectique repente ex oculis abierunt. id cum, aruspicum monitu, sacrificium instauraretur , atque intentius extares ollae servarentur; iterum ac tertium venisse tradunt , libatoque rici nore intactos angues abiisse. Quum aruspices, ad imperatorem id pertinere prodigium, praemonuissent, & ab occultis cavendum hominibus consultisque; nulla tamen providentia fatum imminens m veri potuit.

159쪽

Purgatio animae. Mus Principium τὸ Θ σῖον in homine.

Abstinentia , Furgatio ipsa intellectus.

Θεουργία, pretiosa. Voluntatis in exercitio vim

tutum. Purgatis anima post hane mitam , ex sententia 'thagorae , Putonis , Poetarum. Finis ut homo sis τιαρωγώνγ. Chri bani Hars

tici Gι ροι uoniam autem Deum, mentem puram , castam sanctamque esse, ipsa ratione dictante, intelligebant gentiles , secum eo communionem coleres pono sie, nisi ipsi essent similes facile colligebant. Itaque animae purgationem praecipuam esse religionem cordatissimi quique inter eos judicabant. Plin. pa-

g. ad Traj. Animadverto etiam Deos sis , non tam ac ratis adorantium precibus, quam innocentia ct frictitate utari: gratioremque exsi- mari, quι delubro eoru u pM mcammae memem, quam qui meditatum .armen intulerit. Perciat. a. 1 t , .

Quin damus id superis, de magna quod dare lance iN- pqsir magni Messalla lina propago.

. . lai . Compositum jMDAue animi, senosque recessus u Mentis, ct incoctam generoso pectus honesto ' i e Hoc cedo, ut admoveam templis o farre litabo. Alia insignita sagaciorum gentilium dicta adduxit H. Grotius , anno-ιatis ad cap. q. de verit. relig. Christ. Hoc scilicet sub lustralibus ceremoniis latebat μυς ριον. ut enim m res emendarent, hominumque vitam corrigerent, sacra haec a maioribus instituta sunt. Arrianus , in dissertationibus Epicteti, lib. I. eap. 2 o. ipsum inducit haec dicentem: ύτως γ ομ α Moc. crως ἐις φοιν ασίαν εργο μεγα ρτι ἐπἰ aro δε--ἐπανοφωσει τοῦ βα

160쪽

c Ap. XV. VETERUM GENTILIUM. 139

circumagiror, atque ex adibus ejiciant sordes, araritia o quaestui, Osiqua id genus alia plerisque domestica. Hujus autem sanctitatis & uaterioris κοθαρσεως principium, non si de nisi coelitus tantum arcessiverunt. Quod docet Socrates perinductionem, Dialogo qui vulgo Platoni inscribitur: πε , αρε se ἐιλδαί- ; An virtus doceri post ' Si enim hoc feret, a viris bonis esset discenda. Sed a viris bonis non docetur, quia multi boni , neque praeceptores bonos , neque discipulos, & ne filios quidem talos habuerunt. Aut igitur doceri non potest, aut illi propter invidiam non docuerunt, quae in bonos viros non cadit, his enim prodest inter multos sui similes agere, quod reliquis obest. Reliquum est, ut aut natura

dictis tribuatur Virtus, aut alio modo. Non natura: res enim natura bonas malasve aliqua arte dignoscimus , ut equos & canes pro saut praVOS. Homines autem an boni malive sint nulla arte discernimus. Tandemque concludit: λως 1οικεν ήra διδακΤὸν εἶναι, φυ- σει άρεlη, αλλα Θεία μοιρα παραγυετ' κ'ωμενοις. Sic apparet virtutιm

non disciplina, neque natura, sed divina sorte sui possesseribus contingere.

Cum etiam haec tum vulgi, tumPoetarum sit constet udo,s quem magnia fice collaudare velint eum Θεῖον. i. l. divinum appellare: ut de Laccdaemoniis ait Aristotclo, ethic. Nicem. lib. 7. cap. I. Pr clare Cicero, a. denat. Deor. Mustos praeterea ct nostra civitas ct Gracia tulit ingulares viros: quorum neminem , nisi juvante Deo, talem fuisse credendum est. Quae r tio Poetas, maximeque Homerum impulit, ut Principibus Berotim, Usto, Diomedi, Agamemnoni , Achilli, certos Deos, discrimintim o pericul rum comites adjungeret. Postea c cludit: Nemo igitur vir magnus fine

aliquo agatu divino unquam fuit. De Poetis notu est illud πολυπιυλλη ιγ. Est Deus in nobis,agitante calescimus illo, . Impetus hic sacra semina mentis habet. Aristoteles τῆς ευΤυχίας principium nobilius , quam sit Ratio, in homine agnovit, quod non sit τι πις Natura, neque νοῦς Ratio, sed δαί-M- άγαθος κυβερνητης, Genius bonus gubernator. Est . Eudem. lib. 7. cap. 17. Iterum, ibid. cap. I 8. Proposta quassi ione, τίς ἡ τῆ κι,

Quid fit motus principiam in unima st Haec sequitur

라틴어 텍스트