Johannis Lomeieri Zutphaniensis De veterum gentilium lustrationibus syntagma. : Cum indice necessario

331쪽

dam susurrantibus labris precatus laurum a capite ad pedesChariclea sursum ac deorsum subinde commovebam. In his omnibus creberrima occurebat Battologia,& πιλυλογλ quam in gentilibus reprehendit Servator, Mut. 6. 7. quae proficiscebatur ex summa rerum divinarum ignorantia: quem enim potissimum deorum vel dearum orarent, nesciebant: omnes igitur precabantur vel certe plurimos. Servius ad I. Georg. v. 2I. Post specialem tu vocationem tranis si ad oeneralitatem, ne quod nxmen praetereat. More Pontificum, per quos ruta veteri Di oriribus sacris, post speciales Deos, quos ad ipsum sacrum , quod Febat, uec se erat iurocari, geueraliter omnia nxmina m rorabantur. Adde quod Pagini crediderunt, Deos suos coacervatis elogiis & congestis capi titulis. quam ob causam Poeta Callimachus inducit Dianam, pstentem a Iove patre , cum dono virginitatis nominum ac titulorum multitudinem :

Existimabant ergo se μαγγανευειν προς τος Θεους, id est, lenocinium& indecoras blanditias adhibendo, copiasque verborum, quasi agmine facto, a Diis, quod petebant impetraturos. Mirum, nisi importunae illae preces ad Baalem Sidonium fusae , quas memorat S. Scriptura, I Reg. 18. 26. eundem ad modum conceptae fuerint. Prophetae ejusa maue usque a meridiem, iurecarerunt nomen Baal, dicentes, o Baal ex audi nos. Continuo sex horarum spatio vix est, ut iisdem tantummodo, quae lingui populari binae tantum erant, vocibus , nempe uapcontenti acclamarent. Neque ea verba aliter , quam uti aliorum, qua plurima erant, exemplum adduci, est iniquum. Tales sunt preces, quas in urbis periculo concipiunt apud ZEschylum, in εστ αὐτὶ i, διως, Thebanae muliercular. Et apud Aristophanem in Thesmophoriar usii, ubi mulieres, in ludicro licet argumento, publicos mores faciorum exprimunt , Sc: εὐφημ' έςω Et chorus: ἄγε νυν , μῖς. Sic apud Ovidium,

. metam.

- Bacchumque vocant, Bromiumque Paeumque Unigenamque, satumque iterum , solamque bimatrem , Additur his Niseusque, indetonsusque Thyoneus. Tt cum Lenaeo , genialis consitor ura, Niaa-

332쪽

CAp. XXXIII. VETERUM GENT IUM. siue

. Nyctilensque, Elelcusque parens, ct Iacchas . OEuan. Et qua prater ea per Grajas plurimagentes. Nemina Liber habes. dec. Genus precibus additi vel totius crant corporeis, vel quorundam

Totum corpus vel quiesebat, vel movebatur. Quiescebant stando, vel sedendo. . Stabant durante sacrificio, quem habitum omnes nummi veteres omnia alia monumenta ostcndunt: notante Scheffero, ad Pul. Obseq.pet. 86. . Sedentes autem orabant, ex Numae, apud Plutarchum, praecepto: Κ Θηχαι ποοσκυνησονJοις. Idoraturi sedeant. Rex David sedit coram Domino. 2. Sa n. 7. ubi Vatablus notat: Nimini licere sidenti orare Dchm , praterquam Regi. Sedit tamen & Elias orans sub junipero. a

Rud. adi. a. st, 3. I sane in rixeris fanum huc intro, Sedentcm, scytcmque opprimes. Propert. lib. 2. eleg. 28. Ante tuosque pedes illa ipsa adoperta sedebit. Sedentium enim animi tranquilliores sum, quare Augures auguria camptantes sedebant: tu & Senatus, cujus constia, quasi confidia. erV. d i. AEneid. V. q. Sedebant etiam peractis sacris, ut ait in problematibus Plutarchu , apud quem etiam in vita Numae, in Aldino exemplari non προσκυνωογJμsssed προσκυνυ αν'οι lectum esse notat Erasmus in Adagiis.

Motus totius corporis vel Certus erat vel Vagus. Prior ves in Urbem fiebat, vel actolem orientem. In orbem adoraturi circumagebantur rursus ex Numae praecepto ποοσκυνεῖν περ . Cujus ritus tres a Plutarcho rationes assgnai

tur: Prima est ab ipsius mundi motu circulari r ad imitationem c li, quem Deum credebat antiquitas, perpetua vertigine circumacti. At tera est converso ad orientem, de qua paulo post. Cum enim sacra exortum solis spectent, qui adorat vertens se circumacto corpore ad malentem, videtur se ad Deum convertere orbem eonficiens. Tertia est fortunae instabilitas: quasi hac circum oratione significare volu rint, cum omnia in rebus humanis sint inconstantia, se, quocumque Deus vitam nostram verterit ac volverit, ejus providcntiam alacritersecutoros: quod & AEgyptii per totas hieroglyphice notarunt. Mutus hic dextrorsum fiebat. Plaut. Curcul. Si Deos salutes, dextrororsum R r 2

333쪽

31ς DE LUSTRATIONIBUs CL p. XXXIII

censeo. Apud Athenaeum, lib. q. cap. II. Possidonius de Celtarum oribus: τους προσκυνουσιν , ελ τα ς εφομενοι. Plinius tamen ait Gallos religiosius credidisse , sit in Laevum corpus circumegerint.bb. 28. cap. 2. Val. Flacc. lib. 8. Argon. Ut dextrum pariter rertavtur in orbem. Marcellus tamen, teste Plutarcho, cum equus rius ululatu hostiuri expavefactus retro cessisset, ne ea res a militibus in omen verteretur, in sinistram flexit, solemque adoravit. Stat. 6. Theb. de funebri decursione:

Lustrantque, ex more, sinistro Orbe rogum. Conversio ad Solem orientem illustris est. Aineas se lustraturus, 3. Tneid. AEtherii spectam orientia Solis Lumina, rite caris undam de flumine palmis Sustulit.

τον ἡλιον. Cratinus in Chirone , citatus Nat. Comiti, Mythol. lib. I.

. Age vero ad auroram primum omnium consiste, Et cape manibus juncunx agnum. Hinc proverbium : πλεω προσκυνῆσι τον ἀνάελλον α , ἡ τον δυνον α. Plures scilicet sectantui Spem surgentis Iuli. quod Tiberius Macroni o gessit apud Dionem , lib. 38. fin. Eυγε του δυρμενον ἐγκύαλιπων, προς τον ανατελλον οι ea ιη . Bene tu, qui Sole occidente relicto ad orientem properas. M. Antoninus Philosophus, militum tribuno signum petenti, ibid. lib. 7i A πελει προς τον α Τελλονlοι, ἐγω γὰρ ἡ δη δυομαι. Sic Syllae Pompejus, Plut. in Pomp. Plato. Io. delegg. Αναlελλο ιος τε ἡλίου ληνης, ηm δυσμὰςaοίων προσκυλιγεις ἄμα , VM προσκυνησεις ἐλληνων τε η ' βαρύο γων πανla. oriente Sole o Luna iisdemque occidentibus , inclinationes is adorationes sunt Graecorum ct Barbarorum omnium. ubi & Occidentis fit mentio, sic enitia fiebat antiquis. Circe, a q. m

tam . .

Tum bis ad occasum, bis se convertit ad ortum. Hyginus de limitibus: Antiqui architecti in occidentem templa recte spectare scripserunt. Postea placuit omnem religionem conpertere, ex qua parte caeli terra illuminatur. I 2. AEneid. Illi ad surgentem conνersi lumina Solem.

334쪽

CΑp. XXXIII. V ET ERUM GENTILIUM. si

Ipsa porro templa Orientem spectasse probat Nat. Comes, myctes. I. I. cap. Io. Multam medani, ex icsisatoris sui praescripto, prirno templum Hierosolymitanum oraturi spectabant: dcinde, ut se majori disi criminea Judaeis distinguerent, Meccam versus facies convciterunt. Noornb. stimm. controv. lib. 3. Christiani in sacris suis citcntcm qu que praetulerunt, leviculis quibusdam ratiunculis moti, quas videre cst apud Guidonem de Monteroch. in manip. curat. Thcmam Aquin . s. a. quast..IO2. art.' q. ad D Baron. ad A. C. 37. nam. Io 3. Schedium, de Diis German. syng. 2. cap. 3o. Vossum , de idolol. lib. 2. cap. 3. Vcutiaum , disput. seuct pari. s. pag. 269 - 278. Motus totius corporis Vagus est Saltatio Non lasciva illa, quae non sobrii, sed insani est, extrema comes intempcni vi convivii, amocni loci,multarumque deliciarum: Verum rudis illa antiquorum, & religi ni aptior. Ipse David Deo O. M. placuit non proptcr saltum, sed

propter assectum, ut Bernardus loquitur. . Saltationem sacram vocat Plato, 6. deleta. quia neque est πολεμικη, neque , quae saltationum species οἰναμ ισἔη-I τως id est, sine controversa ad Politicam pertinent. Matronae, teste Servio, ad. q. AEneid. V. 62.3 circa aras, faculas tenentes, scrcbantur quasi cum quodam gestur unde Sallustius: Saltare elegantius,quam necese est proba quod scilicet Sempronia a genuina probitate ad levita- vim in saltando deflexisset. Minusculum sacrum dicebant in sacrificii genere illo, quo veteres aras circuibant, revertcbantur, & deinde consistebant. Sic Dido, q. . eid.

Aut ante ora Deum pingues spatiatur adaras..Ovid. 7. metam. -- Sparsis Medea capillis Bacchanivm ritu flagrantes circuit aras. Horat. de art. Poet. V. 23 2. Utselis matrona moveri jussa diebus. R l. lib. II. Per dispostas aras circhmienssicerdos rem divinam procura .

In pompa sacra, descripta Heliodoro, lib. 3. Athiop. Tρσῆτιν glo

erat in choreis, ct sic strepitus saltationis ad cant m quadrabat, hi oculi incoAtemtum eorum qua cernebantur ab auditu adducercnitir: Oii, qui aderant, νIrginesscinpertranseuntes, raxqviam a Iono cantis pc Hracti, seque

rent r.

335쪽

Verum antiqua ille simplicitas defecit paulatim. Primum enim sine carmine ullo, sine imitandorum carminum actu Ludiones ex Hetruria acciti, ad tibicinis modos saltantes, haud indecoros motus more Theseo dabant. imitari deinde eos juventus , simul inconditis inter se jocularia

fundentes versibus coepere, nec absoni a voce motus erant. Accepta

itaque res, sepiusque usurpando excitata. Histriones non si ut ante Feticennino versu similem incompositum temere ac rudem alternis jaciebant: sed impletas modis satyras, descripto jam ad tibicinem cantu, motuque congruenti peragebant. Lir. lib. 7. cap. a. Insignis est pompa, quam describit Livius, lib. 27. cap. a. Ab ede Apollinis boves Demina alba duae porta Carmentali in urbem ducta, post eas dis igna cupressea γορ-nis Regina portabantur. tum septem ct vigint/ virgines, longam indata v uena , carmen in Panonem Reginam canentes ibant , illa tempestateDstaulaudabile rudibus ingeniis, nunc abhorrens o iηconditam si reseratur. Vim num ordinem sequebantur decem viri coronati laurea, praetextatique. a porta Iugario vico in forum venere. Inforo pompa constitit, o per manus reste data , virgines sonum vocis pulsu pedum modulantes incesserunt. inde vico Tusco , Velabroque per Boarium forum in clivum Publicium, atque adem Punonis Regina perrectum. ubi dua ristia ab decemviris immolata , O mulachra in prusea in aedem illata. Salii quoque Martis Sacerdotes Ancylia per urbem, canentes carnmina, cum tripudiis, solennique saltatu ferebant: unde iis, ut & Pr seli nomen. s. Fest. Iam dederat Saliis sa saltu nomina dicta)Armaque, ad certos verba canenda modos.

De Astoli asino, cap. 18. dixi. Romani, cum teste Servio, ad 3. Riseid. v. 279. nec sacrificiis, nec ludis Matrem Deum placare postent, se nex quidam statutis ludis Circensibus saltavit, unde proverbium : Om na secanda, saltat senex , Demosthenes, orat. de corona , reschinem παρ ι νον saltilantem, & Hyes Attes, Attes Hycs clamitantem d scribit. Lucianus dialogo ορ σμου, saltationem Diis ac Heroibus Homericis gratam suille ait: scd & in sacris ejus usum fuisse ostendit:

336쪽

CAp. XXXIII. VETERUM GENTILIulis. 3 is,

Ἀσικης ἐγινούο. Apud veteres nulla unquam celebrata si visates, aut coramonia citra saltatae m. quippe quas ab Orpheo ct Nuμο, optimis saltatoribus constitutassui se satis certe constat, qui ct hoc, ut caetera emtua , vel tit honestis imum, legibus sanxerunt, initiari cum rhythmo Oaltatione. Quod autem hoc ita se habeat, reticenda erant orgia, propter profanos nondum initiatos. Illud autem omnes auriunt, quod illi, qui risteria enuntiassent, plerique eos desaltasse dictitarent. In Delo autem nulla sacra peragebantur sive

saltatione , sed ct cum illa ct Musica febant. De saltationein saeia in sulae Deli , meminit quoque Callimachus hymno in Delum, circa L

Graecos dico, cum Ini quoque , postquam mane e fraro surrexerint, Solem adorent, non sicut nos , manu deosculata, perfectam precationem arbitramur : rerum illi ad Orientem convers, saltatione Solem s/lutam, flentis se psos conformantes, Dei choream imitari conantur. Hac Indorum precatio,

O chori, o sacri uium. His Deum placare solent o mane ct vesperi. D

inde de sacris Dionysiacis ait: υτι οραησις ἐκεινα παύα ἡν. Αctriatae dicit saltationum generae καρδακει,--ωννιδος, καἰ ἐμμ λειας. L

satur & Coelius Rhodig. lib. I. lect. antiq. cap. p. ct q. item Scaligo,

Poet. lib. I. cap. I 8.

Quid autem in saltatione sacri P Docet id Servius, ad Eclog. 3. V labant scilicet majores nullam esse partem corporis, quae religionem non sentiret. Nam cantus ad animam, saltatio ad mobilitatem pertinet corporis. Atque haec de totius corporis gestibus Membris etiam quibusdam superstitiosam animi reverentiam expresserinat, ubi inprimis consideratur motus membri principalis, capitis scialicet, totius, & quarundam ejus partium. Totum caput, comamque jactabant, rotabant. Apul. lib. 8. Denique capite demisse , cervices lubricis intorquentes motibus, crinesque pendulos rotantes in circulam. Lucianus in Mno dixit: τῆν κεφαλὴν κατωγεν ἐκ τῆ

337쪽

31o DE LUSTRATIONIBUS CAp. XXXIIa

τῆ αυόνος ἐλι-ειν. Theodoretus lib. I o. de orac. Fessa vera o sacri icia, ceu nefandos ct barribiles quosdam dies, in quibus caro cruda comeditur, G distraitiones corporum sunt, cum jejuniis ct fatigationibus, cr ad sacra ipsa obstarn t rerba funduntur, aliaque liunt insaniae agentium secum turbatione cervicisque jactaru. Dio Chrysostomus orat. I. de regno, ait consuet

qua dicantar Deo plena , anhelare, caput j adtare, ad torritatem vultum componere. Hieron. in epitaph. Paulae matris: Cernebat ante sepulchravi sanctorum, ululare homines more luporum, vocibus latrare canum , freme boum, fibilare serpentum, mugire: alios rotare caput. ct post tergum temram vertice tangere. Solenne hoc suit Sacerdotum matris Deum, qui

Galli dicti, non a Gallo Phrysiae fluvio ; sed ab Hebraeo quod

volvere & rotare est, unde & Gilgal sortium cst nomen,Pos s. S. quod opprobrium AEgypti per circumcitionem esset devolutum ab Israele. Inter capitis partes gestus oculorum & oris spectantur. Oculi lachrymis Deos placabant. Apud Atheniensis ελως βωμος Mia sericordiar ara sanguine in delibata. Statius, Ir Theb. Parca superstitio, non thurea summa, nec altus Accipitur sanguis, lachrymis altaria sudant. Lege Vositum, de idolol. lib. 8. cap. Iq.

Ore osculabantur: Lucianus περὶ Θυσιων ρδε πένης ἱλάσσοι'οτον Θεον, α νον την άίῆ δἐξιών. Gestum i psum cxpressit Apulejus, lib. 4. metam. Et admoventes oribus suis dextram , priore digito, in erectum ρομticem residente, ut ipsam porsus Deam Venerem , religiosis adeo rationibus venerabantur. Hoc est adorare item bastia jactare. Sic intellige loca S. Scripturae. I. Reg. I9. I 8. Iob. II. 27. videantur Voss. de idolol. lib. a. cap. 3. Lips elerit. lib. 2. cap. 6. Drus observat. lib. I. cap. 2 o. Saubert. de sacri f. cap. 12. Oudeel. ad M. Felicem. Manibus, quoque religionem ostendebant: ararum ansas tenendo. Eneid. 6. v. I 2 q. Talibus orabat dictis arasque tenebat. Ovid. I. amor. ei. q. Tange manu mensam, tangunt quo more precantes. Deos inferos demissis ad terram manibus invocabant. ut Althea mater Meleagri: Iliad. I. V. 36 q.

Multum autem , ct terram multa nutrientem manibus pulsabat.

338쪽

chp. XXXIII. VETERIU M GENTILIUM.

Inrecans Platonem , ct gravem Proserpiη-1. Coelcstes autem ad coelum levatis: I. . neid. Dulpices tendens ad sidera palmas, . AEneid. Multa Popem manibus supplex orase sviris. Horat. lib. s. Od. 23. Cαlo supinassi tuleris manus. Nec minus Genibus. Althea apud Homerum loco supra dicto orat πιυ καSε μυη. Ingenua confidens. Senec. de vii. beat. cap. 2 7. Cum aliqua genibus per viam repens ululat, laurumque linteatus senex, ct in dio lucernam die proerens conclamat iratum aliquem Deorum. Tibull. lib. I.

Non ego tellurem genibus perrepere supplex. Iuven. sat. 6. Totum Regis agrum nuda ct tremebunda cruentis Erepet genibus. 'Quin etiam abominatione verbis factisve indicata, putabant misellitentiles signum aliquod triste eludi, & ostensum periculum evitari pos- e. Plin. lib. 28. cap. 2. In Augurum disciplina coxstat, neque ulla ausi cia pertinere ad eos, qui quamque rem ingredientes, observare se ea negar rint: quo munere divina indulgentia majus nullum est. Hinc dicterium :εις κεφαλήν σοι. Incaput tuum, st. omen hoc redeat. 2. AEneid. apod

D ii prius omen in ipsum Convertant. Senec. consol. ad Marciam: Quis non si admoneatur, ut destiis cogitet, tanquam dirum omEn respuat, ct in capita inimicorum, aut ipsus intempestiri monitoris abire illa jubeat st vide Prove bium : Hostibus ereniat, a Iunio & B rasi cano explicatum: di Argyn. form. pag. 92.93. Reipsa etiam & factis insectantes detestabantur id, cpiod sinistrum aliquid portendcbat. Si enim vel avis inebra, vel aliud infausum animal occurrisset , periculo se dcfiunctos albitrabantur, si id lapidibus p tissent ac feriissent. August. lib. 2. de doctr. Christi cap. 2 o. Si

junctim ambulantibus amicis lapis, aut canis, aut puer medius intervenerit; atque illud quod lapidem calcant, tanquam diremtorem amicitia, minus m lestum est, quam quod innocentιm puerum colapho percutiunt, s pariter ambulantibus intercurrerit. Sed bellum est,quod aliquando pueri vindicantur a canibus: nam plerumque tam superstiti0 sunt quidam, ut etiam canem, qui medius intervenit, ferire audeant, non impune: namque a ravo rimedio, ciaro interdam ille percussorem suum ad rerum medictim mittit. Planissine DioCbxysost. orat. 3q. Drὶ έκνους ἐζαδιζεν, ως δ ἐλάσούο τινα

339쪽

bi, DE LUIT RATIONIBUS CA'. XXXIII.

Phryx iumento vehebatur: qui cornice aspecta, ominis loco rem ducens nam Phryges talium obstruatione excessunt Iapide cornicem petit. accidit, ut, quam petebat, feriret: ille gaudere supra modum, quod crederet in ipsam malum esse versum. Hinc mos ille veterum notatus Apuleis, lib. s. metam. Quid e quod θ ιιtas nocturnas ares , cum penetraverint Larem quempiam , fulcite prehensas foribus videmus adligi; ut quod infaustis volaribus familiae minamur exitium , suis tuaru cruciatibus. Inter superstitio si haracter hoc refert Theophrastus, cap. I7. Si viam fetis eo ingrediente transcurrerit, non anta progredietur, quam alius prior transierit, aut ipse tres lapides trans viam miserit. quasi infelis caput malum rejiciens. Visorum nocturnorum, mali aliquid portendentium efficaciam imp diebant respuendo, & procul a se amoliendo.exemplum est apud Tacita annal. I. c. 63. in istis de Caecinae. Ducem terruit dira quies. Nam Quintilium Varum sanguine oblitum, o paludibus emersm cervere 2 audire risus es -- Iut vocaratem, non tamen obsecutus, o manum intendentis repulisse. P strem is illis verbis causa redditur, quare hoc rerum exitu caruerit. Huc facit & desputatio. Euripid. Hecub. circa ta. AmbrI'. άλη ταυτα σοι δίδωμRespuo. tibi luc tribuo habere. Vide supr cap. 23. Hoc adde ex Sebosiaste Theocriti, qui refert etiam sua ae late eum morem suisse mulierculis, ut invidiam auominantes in sinum cxpuant: adducto & versu callimachir

o fortuna, Dum mulier cur conspuit omnise Apud Juleos nomen Dei ad spati ejaculationem non memoratur. Coctas usi. p. 89. Oxtram. desacris lib. I. c. I. I. T.

340쪽

C p. X IV. VETERUM GENTILIUM. ais

CAPUT XXXIV.

Vestes sacrae candidae, lineae, purpureae. quid limus

vestis nigra in magicis. caput velarum. Crines Usu caput rasum. ungues resecti. Vincula ligata: se uia. Vincula , i. calcei. Nudipedalia. Nudipedes haeretici. FIthagorae O Lacedaemoniorum insiturum. is recincta. sine annulo. Fuga Hedera. Murum ante templum depositum. n de templo Hierosoly-tano es Falla succincta. cinctus Uahmus . Luperci nudi. In sacris Veneris sexus ite dus mentitus. Lex τροfliaria , Deut. Q.

Ctiones, quas opere ipso exequebantur, pariun anteced bant, partim consequebantur. Antecedentes quidem paucissaeae, praesertim circa vcstitum , cujus considerabatur color, inducndi ratio, ac tandcm ipsa scima. Color placuit. inprimis eandidus: Ovid. 3. Tris .eleg. 13. Scilicet expectas solit m tibi moris honorem, Pendeat ex humeris vestis ut alba meis.

Tibull. lib. 2. eleg. I. Casta placent superis, pura cum resse venite, Et manibus purissumite fontis aquam, Talis ornatus epheborum festo die Jovis Cassi. Iulian. Misopes. A,έ

μένους. Deinde jam tacitus apud me magni cam aliquam pompam friebam, O quot somnians, victimas, libationes, choreas in Deum, rhura, pueros intemplo, tum animis dignissime Deo compotos, rhm veste candida elegantique illustres. In sacra Isidis pompa apud Apuleium lib. II. metam. Inflauxiturba sacris divinis initiata, viri foeminaque omnis dignitatis, o omnis aetatis,

라틴어 텍스트