장음표시 사용
161쪽
boni ominis est : ea vero interdum intenditur , &in progressu in & exspirationis malorem pectoris elevationem & depressionem ostendit, tumque fortis magna , plena & profunda appellatur. Si Vero inspirationem vix inceptam jam excipit exspi ratio , tunc debilis , parva & vacua dicitur. Licet
enim & in his aliqua differentia indicari queat , ea tamen in morborum signis eruendis non nisi gradu definiri poterit. g. 36 I. Sic etiam respirationem altam & sublimem uno quasi modo fieri perspicitur. Si nimirum pectus plurium musculorum nisu Clevatur, quo tanta copia
aeris, quae pulmonibus distendendis par sit , intret, eosque expandat, ideoque contra insignes resistentias , in pectore obvias, nitatur : ea respiratio , dissicilius peracta, alta & sublimis dicitur, quae quasi in supremo tantum pectore absolvitur , atqUC COntinuum suffocationis metum, aerisque impossibilem ferme ingressum indicat , & ideo quoque in vehementiori gradu anhelosa , stertorosa suffocativa appellatur.
Respiratio itaque fortis, magna, plena & profunda , vires vitae bonas, sanguinem vel expedite satis, vel auctis quodam modo viribus per pulmones mea bilem, pulmones ad sanguinem & aerem suscipiendum aptos atque dilatabiles , cavitates thoracis& abdominis, per suas caussas facile ampliandas, dia-phragma liberum , ideoque morbum viribus his superandum , indicat. Debilis, parva dr vacua vero vires vitae depressas , sanguinem minus mobilem ,
162쪽
spissum , inflammatorium , resistentem , pulmo nes non dilatabiles , morbosa materia , vel infarctuin cavo tracheae & bronchiorum obsessi,s , organa reliqua respirationis laesa & morbum dissicile superandum ostendit.
Alta itaque & sublimis respiratio , quae cum in tenso plurium organorum motu , & cum sibilo 1lertoroso & roncho perficitur , pessimam pulmo Dum indolem , v. c. destructionem purulentam , scirrho fam obstructionem , difficilem cruoris transitum , sanguinem resolutum in pulmones delatum , ideoque ut plurimum lethalem morbi exitum indi Cat. Si talis ex spasmo oritur , ut in hystericis , spasmo per convenientia remedia soluto , bona re dit , nec adeo mali ominis est. Quae longa consiletudine tolerata ex perversa thoracis dispositione talis est , licet de reliquo molesta sit, diu tamen cum aliquo corporis vigore adesse potest.
Intra definitum tempus in homine sano& quieto respirationum , hoc est, in & exspirationis actuum ,
certus numerus absolvitur , qui tamen & ex voluntate hominis , & pro disterentia caussarum concurrentium , vel augeri, vel imminui potest si tamen
in quieto aegroto per caussaS internaS num Crus res
pirationum augetur , vel imminuitur , in priori casu respiratio celeris I frequens , in altero lenta& rara dicitur. Differentia inter celerem & fre quentem respirationem talis assumi posset, qualem
de pulsu 3 8. indicavimus , sed subtilioris hujus distinctionis vix usus esse videtur in praxi. g. 39s.
163쪽
Celeris & frequens respiratio , magnam copiam sanguinis intra tempus solito brevius per pulmonCs moveri , denotat; si itaque sine magna molestia perficitur . boni ominis est, si vero simul anhelos a&stertorosa apparet pessimam humorum , per pulmon CS moVendorum , aut ipsius hujus visceris indolem declarat . . Sic lenta & rara quoque , nec molesta , pulmones facile dilatabiles , organa reliqua respirationis libera , & cruorem satis mobilem indicat; si vero cum frigore extremorum aliisque
debilitatis universalis signis occurrit , pessima morbi indolem significat. g. Si in toto respirationis actu perficiendo & in exspiratio intra definitum tempus absolvitur , &intervalla utriusque in variis respirationis actibus similia deprehenduntur , tunc aequalis dicitur respiratio ; inaequalis vero es , ubi vel inspirationi non respondet exspiratio , vel intervalla inter varias respirationes dissimilia sunt. Intermittens est , ubi respiratio diu non percipitur , ut in lipothymicis , vel ubi in agone mortis diu saepius quiescit ,
interdum uno vel altero impetu rCVertitur.
AEqualis respiratio , aequales motus sanguinis &aeris, in pulmones delati , ideoque vires vitae bonas
ac organorum structuram aptam indicat , & fem- per bona j v c tur. Inaequalis, quae contraria dCnOtat , i eo pes lima dicenda est : attamen in validis febrium paroxysmis & bona coctione, in primis crisi morborum appropinquante , at qua e Scepti
164쪽
concedenda est, quoniam immutata sanguinis mixtio ipsius quoque motum , & ideo etiam respirationem turbat. In gibbosa quoque vel in alia organorum respirationis depravata consormatione , citat laesione , quae in consuetudinem abiit, inaequa lis , interdum etiam intermittens, sine magno incommodo sertur ut plurimum tamen in chronicis & magis in acutis morbis mali ominis est.ω
Ctiones animales in sensu , motu , & somno , ex his potissimum declarando , positae sunt; uti ita que vigor sensus & motus vigorem corporis totius declarat sic horum imbecillitas, in genere considerata, parum boni praenunciat. Sed hic quoque ratione actionum partialium quaedam exceptio saepe locum habet, cum v. c. ii, qui visus debilitate laborant , de reliquo valida sanitate frui possint. Nos quidem hac in re pertractanda non nulla phaenomena colligimus, eaque ad indolem & mutationem morborum declarandam applicam US.
Lassitudines spontaneae morbos praenuntiant γcum imbecillitas motus, vel ex sui di nervet defec- tu , ejusque minus promta actione, vel ex dissicili sanguinis transitu per vasa musculorum pendeat. Sic morborum universalium, praecipue febrium ,
165쪽
accessum gravativus sensus corporis indicat. Prostratio etiam virium cum iis saepe coniuncta est quae, licet morborum caussas & symptomata , diu in corpore laevientia , sequatur , tamen, si mox in principio morborum ingredientium observatur ,
malignitatem morbi declarat , 3. 327. quod prSci pue in epidemicis observamuS. g. 37O. Facilis itaque membrorum motus in morbis quibuslibet boni ominis est, I in primis felicem morbi progressum auguramur , si aegri erecto capite sedere possunt; pejor autem status est , si aegroti corpus Min primis caput sustinere nequeunt, si membra levissime mota vacillant & tremunt , & decumbentes melius se habent, quam erecti. Haec cuncta tamen in morborum catarrhalium decursu mitius judicium ferre iubent, praesertim , si aegri jam antea viribus infirmi fuerint: metum tamen CXcitant , notales quoque morbi diutius trahantur. - TI. Spasmi & convulsiones , morbis gravioribus supervenientes , vehementiam eorum, scilicet acri moniam ac subtilitatem mi asinatis morbosi , I satis validam solidorum resistentiam indicant. Si tempore cruditatis & coctionis occurrunt, ut plurimum peiora cuncta pronunciant; interdum tamen materiam subtilem nervis inhaerentem excutiunt: in crisi itaque in primis metastatica , v. c. in exanthemati bus , non raro separationem & excretionem mare riae morbos e iuvant. In infantibus , ut pote quibus genus nervorum mobile adhuc est , motus convul
sivi non tam mali ominis sunt , quam in adultis C robustio-
166쪽
io 6 PARS IV. CAP. IV. DE SIGNIS
robiistioribus corporibus , praesertim si caussam ζmorbum excitantem vel exasperantem , in primis viis deprehendimuS. - 372. Sensuum internorum & externorum constantia an morbis bonum signum est: deliria vero & obnubilationes eorum vehementes morbi impetus declarant. Deliria , ex insomniis nata , si de reliquo mens agri sibi constat, vix metum adferre possunt. Deli ria continua , cum signis inflammationis conjuncta, eaque ferocia pessimum morbi statum piaenunciant , moderata vero in paroxysmis vehementioribus febrilibus difficilem quidem morbum , non tamen sempcr lethalem , indicant. Delirium sine febre , in morbis oriundum , aut melancholicum aut maniacum , insignem morbi pertinaciam denotat. Si delirium 1ebrile , febre evanescente , persistit , pessimum est signum, quod si tunc socculos in lecto legunt, muscasque captant aegroti, mortis saepe imminet periculum.
Oculorum hebetudo , tanquam symptoma , in morbis sinc evidenti laesione organi visus conside rata , in validis febribus debilitatem saepius universalem , in hypochondriacis , & hystericis affectibus
Vehementem paroxysmorum insultum declarat. Ρalpebrae demissi, , non nisi magna vi elevandae, viscido muco obsest e , idem ostendunt. Uti vero oculorum vigor bona qia avis in morbis promittit, sic oculus torvus sive bulbus oculi, in fixo stu detentus, &spasmos internos & deliria instantia, ideoque pessimum morbi statum praenunciat. Superficies bulbis accida
167쪽
faccida sine splendore languorem universalem declarat. Cacochymiae signa saepius in palpebris lividis & contractis 3. 312. apparent.
Aurium susurrus, sine laesione evidenti organi
auditus , in febribus acutis potissimum gravem moriabum praenunciat. In his tamen surditas , vel dissici lis tantum auditus , nonnumquam bonum signum est , si coctionis tempore observatur, cum se rosae materiae decubitum ad aures denotet, quem etiam in faucibus Lepius observamus. Sapor rerum alienus& lingua , visci do muco obsessa, primarum viarum saburram variasque acrimonias declarant. Optimum est in morbis, si aeger sapores & odores rerum
acceptarum & admotarum distinguit, pessimum , si admota vix percipit. g. 37s Somni placidi effectus es: optima elaboratio
humorum per misce lana aptam, in aequali sanguinis circulo praestitam , P fol. g. 3 1. hinc solus θpe somnus morbosam dispositionem humorum corrigit & sanitatem restituit. Somnus sine evidenti caussa deficiens gravissimorum morborum prodromus est. Absentia vero somni, ut vires
fani corporis debilitat , sic morbi vehementiam in aegrotis indicat : si illa a spasmis & dolore inducitur , his dissipatis & sopitis, redit somnus , nec
mali ominis esst; si vero a nimio humorum motu &acrimonia , minima vasa irritante , vigiliae continuae oriuntur , cum Vir CS magis magisque consumant, statum aegri omnino pejor Cm reddunt.
168쪽
.bo PARS IV. CAP. IV. DE SIGNIS
Somnus insomniis turbatus , ideoque minus tranquillus , magis debilitat , quam rescit; actiones enim animal CS non quiescunt, sed anxio perficiuntur. Varia quoque insomniorum genera diversos morbos praenunciant uti enim grata in somnia , matutino tempore excitata , vix laedunt, sic ingrata , quae sanguinem profit sum , incendia , inundationes , & tristes cum vehementioribus animi affectibus conjunctas sensationes inducunt, non tantum morbos praenunciant , sed & alios jam praesentes augent, pessimumque aegroti statum indicant , praesertim si oculis vix clausis S sub initium somni CXcitantur.
Somnus nimis profundus ipse morbosus cs , &morbis aliis accedens, praesertim si continuae a
caussis externis Ortae Cxcitationes eum comiten
tur, g. 227. pessimum aegroti statum praenunciat. In crisi appropinquante talis saepius suae insigni periculo observatur, qui demum in ipsaccisi, in primis per sudores facta , profundus &tranquillus redditus, Omnino boni ominis est. Somnus profundus in morbo diutius durante , sine iebre & spe cris eos, lethalem morbi exi tum denotat, cum vel a sola debilitate , vel ab obstrucsone & compresssione , vel etiam a collapsu vasbrum cerebri Oriatur.
169쪽
DE ACTIONIBUS NATURALIBUS UT SIGNIS.
- 378. IN hac tractatione primo quidem appetitus, digestio , chylificatio & excretio alvina , ut signa ,
exactione primarum viarum deducenda, postea aurem secretiones variae, ex sanguine factae, ipsaeque cum iis conjunctae excretiones , ex quibus quidem humorum vel mutandorum vel mutatorum indoles apparet, considerari merentur. Sanguificatio enim jam ex actionibus vitalibus patet, nutritio vero ultima ex apta humorum elaboratione & alibi declaratis signis patet
) QNos quidem iam passim , potissimum vero in hae, , sectione varia signa diagnostica prognosticis immis- , , cui mus , quoniam ex hujuS doctrinae nexu patent,s nec in capite praecedenti apte satis poni potuerunt.
g. 379. SI appetitus ciborum in morbis non deficit , sed
moderatus persistit, vel parum imminuitur, bo num signum est; si in morbis, praecipue universalibus , cum febre conjunctis, imminutus qui-dcm est, ideo tamen mali ominis non dic; debet
170쪽
, ii si fastidium insigne simul apparcat. Nimium VC-to cibi desiderium , ut semper acrimoniam in primis viis natam & stimulantem ostendit, sic in morbis gravioribus , febrilibus imprimis, pessimum saepe signum est, & interdum delirium indicat g. 38O. Sitis, commune febrium symptoma, si gravior sierit, pejorem morbi statum & summam im mea-hilitatem humorum declarat, g. 2 9. eaque magiἀtimenda est, si clamosa, assumto potissimum fluidovix compescenda, & cum siccitate faucium , lingua arida , nigra, fissa , sanguinolenta conjuncta sit 3ro. Sitis nulla cum siccitate faucium idem ostendit, cum defectus suidi salivalis, ab aegro vix perceptus, delirium denotet. Sitis immanis cum horrore, a suidis quibuscumque admotis excitato , in hydrophobia observatur.
Deglutitio , vario modo laesa, in sympto malo logia exposita, anginae nomine potissimum insignit afuit a I. Facilis deglutitio in morbis optimum , dissicilis vero & potissimum sonora pessimum signum est. Singultus siccitatem oesophagi & acrimoniam ,
ad cardiam potissimum haerentem , declarat, conmtinuus vero in morbis gravioribus inflammationem& spasmum cesophagi, ventriculi : diaphragmatis , hepatis , renum in iisque natum calculum ostendit , quae cuncta ex praecipuorum corporis humani