Institutiones pathologiae praelectionibus academicis accommodatae

71쪽

OCCASIONALIBUS.

Nimia excretio muci in cavitatibus narium . faucium asperae arteriae , nec non pulmonum Eccanalis alimentorum , per medicamenta valida re solventia , abstergentia & evacuantia excitata , in omnibus his cavis siccitatem , immeabilitatem humorum , & stimulum ab acri essicit - hinc nervorum irritatio & dissipatio subtilissimi suidi evenit ,

macies inducitur , & acrimoniae variae generantur Saepius tamen evacuatio talis in uno loco , v. c. in pulmonibus adaucta viscidam pituitam ad hunc locum ducit , partesque solidas relaxando functiones corporis, summe necessarias , debiliores reddit.

Dissipatio subtilissimi fluidi per perspirationem .

excretio nimia spermatis virilis & profluvium lactis CX mammis , optimos humores corpori subducit , hinc fluidissimae partes in systemate lymphatico deficiunt, & nutritio inde laesa tabem & atrophiam affert, nata vero & aucta humorum acrimonia motus febriles, machinam destruenteS, excitat Uti vero ex his caussis, aut ex nimis intento literarum studio, fluidi nervet secretio turbatur , sic &subtilissimi hujus fluidi defectus vigorem corpori S , in motibus vitalibus & sensibus externis ac internis laedit, sc v. c. vigorem oculorus P a nimia venere debilitari constat. g. Is I. Sanguinis evacuatio nimia , vel praeternaturalis in variis haemorrhagiis, vel artificialis, v. c. in venae sectione, hic quoque attendenda est. Haec qui-8em in corporibus robustis & pictboricis diutius

72쪽

saepe sine detrimento insigni admittitur, tandem tamen , quod solida debilia & laxa reddit , plethoram a debilitate infert g. 31, & ita bonam sanguinis mixtionem turbat , cum cruor parti seros e non aequa

biliter jungatur , hinc secretionis & nutritionis ne gotium laeditur , & simili rationc vigor in motibus elasticis & vitalibus destruitur ex quibus caussis haud raro oedemata & hydrops oriuntur. g. Is 2. Non minus tamen dispositiones morbosae inducuntur , si excernenda retinentur. Sic enim excretio culanea cohibita , quam diu humores boni sunt, obestatem efficit ; si vero humores jam depravati

inveniuntur, hac excretione imminuta cacochymiae variae inducuntur & augentur. Urinae excretio cohibita particulas alienas, mixtionem sanguinis bonam laedentes , ex massa humorum evacuandas, rC'linquit, & in ipsis urinae viis calculi & mala inde orta proficiscuntur. g. IS 3 Humores mucos , in variis partibus re licti, pituitam augent, solida relaxant, & in farctus, tumores glandularum gignunt. In primis potissimum viis latera canalis alimentorum viscido , vel huc per alimenta adducto, vel in glandulis folliculosis nato , obducuntur , secretioneS humorum digerentium & resorptio chyli impediuntur , hinc lentor

excretionis alvinae oritur, faeces accumulantur, in

restina nimis distenduntur, & spasmi & flatus excitantur. Ex his praeterea tum respectu viscidi collecti, tum ratione laxitatis intestinorum , innumera oriuntur incommoda j

73쪽

OCC A SION ALIBUS. 6s

. IJ -Αnimi affet tu; tandem conssiderandi sunt, qui systema nervosum primario quidem afficiunt, de mi re mutant, simul tamen motus systematis sanguinei& lymphatici turbant. Alii ex his languores & im becillitates inducunt, alii agitationes insignes &spasmos. Lenti fluida inspitiant, immobilia rod

dunt, nutritionem laedunt, motus vitales infringunt & ita ad tristitiam disponunt Vehementes autem fluidorum motum intendunt, interdum haemorrhagiarum caussa lunt , nonnunquam resolutionem & attenuationem humorum & acrimonias

inferunt, solidaque ipsa destruunt.

DE CAUSSIS PRAEDISPONENTIBUS.

proposita, in variis exemplis genesin morborum declaravit. Observantur in his illarum applicatio , mutatio in corpore inde nata, & tandem effectus , ad caussam proximam ducCntes. Licet autem varia , ad caussas praedis ponentes perti nuntia , in an tecedentibus inspersa inveniantur , nihilo minus tamen denuo similem viam ingrediamur verum non a primis caussis, sed a dispositione morbosa , in corpore jam nata, genesin morborum sive ulte riorem depravationem solidorum & suidorum re censebimus , quo magis magisque ad caussas proximas indagandas accedamuS.

74쪽

sS PARS II. CAP. III. DE CAUSSIS

g. I 6. Dispositiones hominum ad morbos propinquos ratione humorum in ple thora & cacochymia deprehendimus ; etsi enim eas g. 26. seqq. inter morbos retulimus , in genesi tamen sua & primis initiis ad

caussas praedisponentes referendae & hic examinandae sunt. Quoniam autem simul ad solidas corporis partes respiciendum est , in temperamentorum dis

serentiis, Pli Ol. g. 62 seqq. praecipuas ad morbos dispositiones examinabimus , tandem nonnulla de calculorum & vermium genesi in corpore animali ,& de obscura imaginationis efficacia subjungemus.1 7.Ρle thora sanguinea g. 3 o. in corpore vegeto &sano ex abundantia nutrimenti & facili digestione orta , corpus gravat, si robur solidorum adhuc subsistit, sanguis densior redditur, vasis tamen nimium distentis , languidus sit humorum circulus, qui particularum mixtionem & ulteriorem elaborationem

in sanguificatione, secretione & nutritione non satis adjuvat. Validi motus , in plethoricis his excitati, primo ingratum caloris sensum , postea aut eruptiones sanguinis aut stases & diatheses inflamma torias inducunt; si vero vita quieta & somnus largus fibras relaxat , & abundantia humorum ad systema seroso lymphaticum devolvitur , corpora ad obesitatem disponuntur. g. IS8. Ρlciliora obesa g. 3 C. itaque ex secessu part7cularum nutrientium, optime elaboratarum, in cellulas laterales oritur , hinc primo quidem pinguedo de succi lymphatici cum aliquo voluptatis sensu augen-

75쪽

tur. Clam vero solida distenta & relaxata, suoquo modo pressia , suida nec satis moveant, nec suffi- Clelater misceant,ex una parte viscidi & lentescentes

surrat humores , ex altera acrimoniae Variae nascian

tur. Humores ita dispositi , valido motu febrili agitati, in vasis majoribus circulationem validam, in minoribus stases essiciunt, hinc fluida cum solidis brevi in corruptionem ruunt, in prim mis si acrimonia & saepe contagiosa simul movetur si vero cacochymia lente simul evolvitur ;s accidus corporis habitus, nutritionis defectus insolidis, variique morbi chronici producuntur. f. In plethora universali imbecillium g. 3I. quae

spurata est, nec veram abundantiam humorum ostendit, sed moderatam tantum eorum copiam, quae Oblaxitatem & debilitatem solidarum partium non satis subigi potest, violenti motus interdum ingratum caloris sensum & sanguinis Cruptiones producunt. Cum autem infirmatum solidorum robur aequalem circulationem humorum non sustineat stases saepoin visceribus oriuntur; porro succi nutritii elaboratio & appositio laeditur , fluidique nervet secretio languidior imbecillitatem fovet, eamdemque ita auget, ut tandem se bres lentae generentur ').

o Reliquae species plet horae spuriae 3 I. 32.

D Iecensendae non sunt, cum ex antecedentibus ii ec aliis caussis praedisponentibus intelligantur.

Cacochymia aquosa sive serosa 8. non aptum satagii in em 6 lympham, ad nutritionem prae

tandam sistit, di simul solida relaxat; quam ob rem E a in

76쪽

ό8 PARS II. CAP. IIL DE CAUSSIS

in continuatis actionibus sanguificatio & inde pendens humorum elaboratio accurate absolvi nequit , scd serosi humores pcr colatoria nimis cito transeunt, reliquis inde crassioribus & minus mobilibus relictis, ex quibus caussis defectus nutritionis pendet. Saepius vero tenues hi & seros humores, iii Oleum animale non cogendi, in cellulas estunduntur , rupturaS vasorum lymphaticorum esticiunt,& serum in cavitates magnas effundunt. Potissimum vero estus humores versus inferiora descen dunt, indemata pedum producunt, abdominis Scithoracis cavitates replent, hinc afui ma , hydrops , aliaque chronica mala inducuntur. g. I 6Ι.

Similes sepius essectus producit cacochymia pi-tititosa g. 39. sed praeter ea in primis viis aucta

digestionem impedit, ventriculum & intestina relaxat, in sanguine haerens, & ad viscera varia ducta , in farctus obstructionesque generat, lympham nutritioni incommodam & motus solidorum languidos reddit : hinc febres intermittentes, saepius pertinaces & anomalas, hydropem aliosque morbos chronicos oriri cognoscimus. Haec in viscido vel glutinoso adscititio , ut caussa morborum occasionali considerato , supra explicavimus, g. I 23. nunc det glutinoso spontaneo quaedam addimuS. g. I 62. Nimirum, quando ex glutinoso adscititio, per robur solidorum infirmatum non subacto, vel ex viscido naturali sanguinis P fol. 176. in continuata elaborazione lymphae non bene evoluto, ac rumonia ,

77쪽

PRA DISPONETIBUS. 6y

monia, imprimis acida stibtili fata accedente' in, lympha nutritia minimis solidis apponi nequit, in varia colatoria organa convertitur , & sub specie ponderosae & pellucidae pituitae ex corpore excernitur. Hoe glutinosum spontaneum cum adscititio non confundendum est , quia ex caussis adductis in corpore sponte nascitur,& ita largius profluens ad magnam debilitatem &, nisi coerceatur, ad tabem &mortem ducit. Hoc non tantum sputation O , vomitu , & dejectionibus alvinis colliquativis, sed & sudoribus profusis & urina diabetica se prodit.

J Eamdem dispositionem saepe a resolventium impri-

mis mercurialium medicgmentorum ab usu oriri, expe--, rientia docet.

g. Ι63. Cacochy mia atrabitaria o. non tantum desectum blandi gelatinosi & seroso lymphatici humoris indicat, sed & aquosum diluens , in mixtionem denuo deferendum, excludit. In sanguine itaque nata immeabilitatem, lentorem, summamque saepe acrimoniam inducit , hinc secretiones dissiciles humoresque secretos acres reddit. Simili quoque modo in mixtione depravatos humores ad systema lymphaticum propellit, & nutritionem laedit, hinc macies efficitur & obstructio viscerum potissim una abdominalium. Tandem vero singularis quaedam dispositio morbosa , quocunque tandem modo illa eveniat, ad nervos producitur , di morborum cum phantasia laesa carisIa est , quorum explicatio, etsi a priori vix cognoscitur, ex effectibus tamen fatis clare patCt.

. I 6q. Cacochymia acida g. r. in primis viis nata , &ulterius per sanguinem ad lympham deducta ex

78쪽

yo PARS IL CAP. III. DE CAUSSIS

g. 43. e X h. 131. huc referri de ex suis eΠectibus dijudicari possiunt. In principio quidem , quando particulae irritantes sensim colli suntur , morbosi effectus vix observantur , pos rea vero, si aucti in sanguine & reliquis humoribus existunt, actiones insigniter laedunt, & solida ipla destruunt.

Cacochymia alcatina volatilis & ammoniacalis s. . ex iis , quae I a. de motu tradidimus repeti possunt, haec enim acrimonia vix in sanguineria introduci , scd ibidem potius evolvi videtur , & tam valide agit, ut resolutionem suidorum di destructionem solidorum pariat, & praecipue in morbis putridis cognoscatur. Tandem & oleo a rancida &biliosa cacochymia g. s. ex iis repetenda est, quae I 2S. IE6. Iz7. de oleoso rancido & nidoro1bdiximus, & 13 2. de aromatica acrimonia subjunximus, in omnibus enim his acrimoniarum evo-ltitionibus , ad ipsum usque morbosum enectum , successiva evolutio assumenda est. g. I 66. Quo modo vero temperamenta varia ad morbos disponant, ex iis, quae de eorum indole in semiotica

physiologica g. 6ὶ osqq. dicta sunt, & ex praecipuis

Iolidorum & fluidorum mutationibus in nos topia 23. yeqq consideratis , abunde patet. Cum en narem peramenta solidorum & fluidorum diversam rationem in diversis hominibus exhibeant, morbi jam dici posse primo intuitu videntur : sed proportio lidi & suidi, cuilibet homini conveniens, morbi Ernitatam r0ddit, ita, ut non nisi facilem dis- .

79쪽

PRAE DISPONENTIBUS. 71

positionem ad varios morbos excitandos offeranquam rem paucissimis indicare placet. g. 167. Phlegmatici Physol. g. 696. nimirum , cum relaxata habeant solida & fluida copiosa. simulque visiacida & immeabilia , partim ad se rosam , partim ad pituito am cacochymiam proclives sunt: Robur elasticum & vitale, quod ex universa talis corporis constitutione esse solet debile, ulterius infringitur, hinc

catarrho ae dispossitiones inducuntur , a quibUS id men raro validae febres excitantur , torpor potius& somnolentia adest, nec non congestiones & decubitus humorum seroso pituitosorum. Etsi Voro somno profundo refici videntur, continua tamen in eum

proclivitas & exercitationis defectus phlegmaticos morbis chronicis pituitosis obnoxios reddit.

g. I 68. Sanguinei P flol. 637. copiosos quidem, sed

mobiles humores, in laXis solidis l1bere circumfluentes , habent. Ualidi motus non raro haemorrhagias nimias inducunt, temperati vero circulum sanguinis liberum dirigunt. Cum itaque ex diaetae vitiis acri monias facile colligant, eas vel apta exercitatione peΓ secretiones blandas dissipari, vel, si febres catarrha les & aliae continuae oriuntur , apto regimine brevi coerceri, & per excretiones varias salubres judicari constat. Acida acrimonia , quam non satis subigunt, facile laeduntur. g. I 69.

Cholerici Physiol g. 638. mobiles humores in Alidis strictioribus celeriter & sortiter propellunt S

80쪽

a PARS II. CAP. III. DE CAUSSIS

densiores reddunt, susceptam acrimoniam evolvunt.& vclic mentius movent, hinc febribus acutis continuis inhammatoriis saepius obnoXii sunt, nec raro a valido motu haemorrhagias patiuntur. Bilem constituentes particulas in languinis mixtione non tantum cogunt, scd δ copiosius secernunt , Ut adeo , laesis saepe impetuosa ejus excretione intestinis, turbataque digestione , cum ictero , tum 1C-bribus biliosis levioribus & gravioribus adirus fiat.

Melai cholici Phys. g. 639. quorum sui da densd

tenacia sunt, caco rhymiam arrabitariam colligunt , quam cum , nimis aucto solidorum robore Clastico, motu ae iii ali non evolvant, eamdem ob causia fana n Cc corrigunt nec expellunt, sed decubitus acrium di spissi rum humorum imprimis ad viscera abdominalia fiunt. Uti vero omnes dioestiones hu

nao: lim languid e sunt , se lympha imprimis nutritioni blandae minus convenicias elaboratur , & nCT-vorum fui dum ad vitales motus sustinendos minus optum secernitur. Febribus a nomalis sis pius vexantur , quae refractariae sunt, nec facilem coctionem ia tutationcm morbolae materiae admittunt, ideo

In Variis corporis ani malis cavis, praecipite in con- textu cellulari. particulae quaedam sunt terrestres , ex ini mortim mixtione secedentes, quae muco viscido ignacique conglutinantur. Ab initio igitur coagula mollia dicat Co a apparCnt, paulo post, cum terrae particulae magis coagmentantur , crustae topha-ccae' conlpiciunt Dir , vel interdum laminis ossium

similes