Institutiones pathologiae praelectionibus academicis accommodatae

91쪽

DE SYMPTOMATIBUS IN GENERE 83

Symplomata itaque stricte sic dicta sunt actione,

laesae , ex praeternaturali dispositione partium corporis velo solidarum vel fluidarum vel utrarum quo simul oriundae. Sunt ergo , vi vocis accidentia sive effectus, a caussa dependentes , & uti saepe incurii de sanitate conservanda homines, caussa S morbum corpori inferentes , non attendunt , sic tum maxime de morbo conqueruntur , quando actioneS, quas olim praestiterunt, non amplius , vel saltem cum aliquo incommodo perficiunt.

g. 19 AEgroti igitur, qui medici auxilium quaerunt

raro ad caussas regrediuntur, sed symptomata tantum ipsi indicant, & ab eo petunt, ut ea tollere &liberum actionum exercitium restituere velit. Male vero agit medicus, si effectum morbosum solum attendit , nec in caussam proximam , nec in remias alias inquirit. Cum enim unius effectus plures esse pomini caussae, cum porro non , nisi caussa sub morbus, cum tandem, sublato morbo Duilli esuidem sint effectus, omnium morborum genetin m caussis, & cstbctus in symptomatibus disiaqvirere medico rationali omnino convenit.

i' 6. Quoniam vero in accurata corporis aegroti con-Lideratione non una semper , sed plures actiones lae , hoc est , symptomata attendi possint, in earum disquisitione ordinem observet medicus , ita , ut e uetus, a morbo ipso, a caussa morbi, & ab alioeliectu seu symptomate pendentes, sedulo distinguat, di ita rite coordinatos effectus non tantum in

F a se

92쪽

PARS III. CAP. IS

se melius cognoscat, sed etiam ad eorum caussageo accuratius perlustiandas, reducatur. g. I97. Haec quidem consideratio exemplis erit clarior. Ventriculus non digerit alimenta ingesta, quoniam faburra cruditatum in eo haeret : ergo morbum &Caussam proximam tenemus. An orexia sive appetitus prostratus est symptoma morbi; nausea & ru tus nidorosi sunt symptomata caussae ; vomitus spontaneus est symptoma symptomatis. Bilis redundat ad sanguinem, quoniam vasa biliaria obstructa sunt: qui morbus est & caussa proxima. I et erus

est symptoma morbi primarium , bilis redundantiam declarans, digestio , a bilis defectu laesa , est symptoma causiae , fatus & boiborygmi iuncsymptomata symptomatum. g. I98. Cum autem in aegroto plura simul accidere posta sint, medicus quoque symptomata seu accidentia, morbo, nunc disquirendo & primario viso, propria, ab accidentibus, ab alia mutationum serie dependentibus , distinguat , quae accessoria g. 193. resia pectu morbi examinandi dicuntur. Ita enim an orexiae infammatio oculorum supervenit, quae vel est symptoma symptomatis, a vomitu violentiori& difficili, vel accessorium, ab alia prorsus caussa, v. c. ab illapso corpusculo irritante pendens. Sic obstructioni vasorum biliariorum pleuritis accidit , vel spuria , a spasmis, per flatus inductis , quae est symptoma symptomatis, vel spuria , aut vera , ab alia caussa , V. C. refrigerio oriunda , qui est accestarius morbus. g. I ''

93쪽

DE SYMPTOMATIBUS IN GENERE S ue

g. 199. Cum itaque insignis actionum in corpore fano sit varietas, earumque Valde complicatus nexuS, nullum est dubium , quin varietates laesionum plura adhuc conssideranda offerant phaenomena. Dissicilis ideo redditur symptomatum disquisitio & ordinata dispositio , quae tamen , cum in morbis cognoscendis summe necessaria sit, negligenda non est. Nos,

qui nec individualem in definitis subjectis , nec

eandem definitorum morborum genesin recensere

Possumus, ad ductum physiologiae generalis & specialis , a nobis traditae, actiones laesas sive symptomata generatim tantum CXitaque duximus , eum ordinem eligere , quem in Methodo doctrinoe medici P unix'ersiae, g. Ιῆ6. seqq. summatim exhibuimus , I in actionibus vitalibus , animalibus, naturalibus & sexus , exempla symp-

tomatum praecipua declarare. g. 2GO, Nemo vero miretur , nos in recensendis his sympto maribus nominibus morborUm , v. c. ano rexiae , lienteriae , a poplexiae cet. uti. Si quis enim perpendat , nos morbum dispositionem praeternaturalem , qua actiones laeduntur , appellasse Io.& morborum differentias essentiales generales Part.

I. Cap. II. propositisse, is facile perspiciet, assumta

ut plurimum morborum nomina, quoniam actiones laesas indicant, ad symptomata reserenda esse. Uti Enim caussa proxima & morbus conveniunt, M. IO3I 8 . sic morbus quoque & symptoma primarium unam quasi rem indicare videntur. posituri sumus. Satius f. 2OI

94쪽

86 pARS III. CAP. II. DE ACTIONIBUS

g. ZOI. Non sisscit vero , actiones laesas tantum indicare & cum fanis quodam modo conferre, sed breviter ad caussas recurrendum est, qUo Cadem ratione, ut in parte secunda a caussis ad symptomata& morbos progressum fecimus, nunc etiam a synas tomatibus ad caussas respiciamus. In accurato enim hoc examine officium medici , circa aegrotos Uer santis , consistit , ideoque & tirones ad has series mutationum considerandas assuefaciendi sunt.

DE ACTIONIBUS VITALIBUS L AE S I S.

IN consideratione actionum vitalium laesarum ci culatio sanguinis & respiratio potissimum attendendae sunt. Actio quidem cerebri & nervorum quae a fluido pendet , ut in omnibus functionibus corporis , sic in his praecipue spectari debet, poteratque de ejus laesionibus etiam exponi cum tamen hae ex primis caussis non repeti possint, nobis quoque suffciet passim tantum in hac tractatione aliquos estectus adspergere, praecipuos autem inter

actiones animales recenset C. M. aQ3. Iotus sanguinis circulatorius per cor & vasa coniuncta, arteriosa ac venosa, aut acceleratur, aut

languescit, aut irregulari modo fit, quam ob rem primum

95쪽

primum se Iris , Iut celerior sanguinis motus , &lentor sanguinis& humorum , postea vero defectus virium cordis in animi deliquio , tandem motus irregulares in palpitatione cordis, ut praecipua symp- tomata inquirenda sunt. g. 2o . Celeriorem sanguinis motum peri cor & vasa conjuncta febrem dirimus 72. quae quidem ex

resistentia vasorum extremorum , cruorem praeci

piae vehentium, oritur. Ejus resistentiae caussa prae- disponens vel lentor est vel acrimonia sanguinis trans primendi , ex quibus spasmus , ut caussa proxima febris . iri teque vel dissicilis , vel , ut in inflammatione, impeditus sanguinis per vasa minora transitus essicitur. Ipsa vero auctior & vehemen ior sanguinis vis, quae has resistentias superare nititur , ideam febris in celeriori pulsu positam comi

tinet,

Ex hoc autem celeriori sanguinis motu , ceuh mplomate primario , quod saepe ut morbus ipso consideratur, alia producuntur symptomata. Dimcilis nimirum ex corde ad pulmones transitus anxie talem praecordiorum, & vehementior ad caput imis pulsus cephalalgiam inducunt. Languor universalis ex impedimentis liberae circulationis per universum corpus declaratur, & cum inde quoque sanguis difficulter ad colatoria ducatur, non tantum siccitasculanea , sed & oris & faucium , quae sitim efficit , pendet quae quidem cum aliis symptomatibus in speciali de febribus doctrina ulterius explicantur.

96쪽

M PARS III. CAP. II. DE ACTIONI IUS

I. 2 6. Lentus sanguinis motus a viscido ejus , fra ternaturam aucto, inducitur; hic aulcm raro inam cabilitatem in ipso sysic male sanguinis producit, sed ad morbos in lymphaticis vasis, v. c. ad icta cophlegmatiam & hydropcm, disponit. In ii sa tamen mas a1anguinis viscidae partes cohaerCntes , pri moli Tascilicet, ad coagulum pronum & polyposum , in densas fibras concrescentem , sanguinem iaciunt: prior , in vivis facile solubilis , post mortem saepius

adest, alter in vera concreta tenacia, membrAnacCaq carnosa variae figurae transit, & verum poly Ium, circulationem imi edientem , gignit. f. a Cp. Languida humorum circulatio animi doli Lia plus minus diuturna , Cfficit. Oritur vero tum a defectu sanguinis , ut in haemorrhagiis Variis, cum magna inanitione valorum coniunctis; tum a de sediti fluidi ncruci, vel a qualibet causa , influxiam fluidi nervet in organa circulationis impediente id quod in animi affectu graviore , is almis histe riclS CCt. evenit, in primis in hominibus, in quibus summa selidorum debilitas Observatur. f. 2C8. Animi deliquia gradu diversa sunt, ita, ut vel in-sagnis virium, quibus sustineri debet homo, desec tus, Iet caloris naturalis & pulsus absentia cum sudore frigido, vel vera mortis imago in corpore, in quo

Rctiones omnes deficere videntur, observentur. Veteres itaque illa pro di erso gradu distinxerunt in: λ i ποι iαν συγκο πτην & ασφυῆiαν, is et veri limites in his accurate indicari nequeant. f. 2 Oct.

97쪽

VITALIBUS LAESIS.

g. 2O9. Irregularis tandem fit circulatro in palpitatione cordis, pullii intermittente tu inaequali. Cum enim, vel ex insigni jactura sanguinis cava cordis & vasorum nimium deplentur' vel cor virious suis resilientias proximas, in cruore spisso , polypo1O, aut acri,

ipsi aut vicinis vatis inhaerente, non sup rare Ual Ct, vel machinae , in motu cordis concurrenteS , U. C.

Valvulae , osseae & ad aqualem motum ineptae fiunt; vel spasmus fibrarum cordis, aut inflammatio ejus partisque vicinae motus regulares impediunt , Vel arteriae continuatae , nimis rigidae immo indu

ratA III. motum eluS non adiuvant , tunc cor crebro , Vehementer ac inordinate contrahitur, &i eo palpitat, pulsusque in arteriis irregularis fit.

Ab omnibus his circuli sanguinis laesionibus varia

oriuntur vitae incommoda , anxietas nimirum prae

cordiorum , respiratio anxia & dissicilis languor &debilitas totius corporis , somnus vel nullus, Velinquietus. Si etiam hae laesiones diutius durant , reliquarum actionum corporis singularis plane depravatio observatur , cum ab hoc principe motu , inordinate peracto, l& reliqui in corpore perliciendi langueant , nec rite succedant, id quod in morbis absconditis, varietate tamen symptomatum cons picuis , saepius experiuntur medenteS. f. 2II. Nec impedimenta liberae circulationis per pulmones negligenda sunt , quae per mutationes morbo fas organorum, respirationi dicatorum, praecipuep lmonum, explicantur, Cc varia symptomata indu-F cunti

98쪽

,o pΑRS III. CAP. II. DE ACTIONIBUS

monibus praecipue perficienda , a motu Corum vel nimis debili vel aiaho turbatur. Debiles pulmones nec chylum nec lympham cum sanguine , ex corpore in cor reduce , satis miscent, ideoque sanguis Iaic venosus ad novam per arterias efficiendam circulationem minus apte praeparatur celeris autem& violenta sanguinis ex corde in pulmones propulsio Optimam illius mixtionem turbat, acrimonias evolvit, interdum diathesin inflammatoriam affert.

g. 2. I 1.

Quatenus vero respirationem, hoc est , aeris in pulmones ingressum , ejusque ex iis egressum , attendimus , hanc actionem laesam asthma sive dissicultatem spirandi dicimus. Hujus differentiae , pro varietate caussarum, insignes sitiat, ita, ut humidum& siccum, pituitosum , sanguineum , scirrho sum , asticum , satu lentum cet. in praxi clinica distinguatur & explicetur. Ipsa vero actionis laesae ratio, ex caussis nunc recensendis , patet, quae quidem , vel in ipso viscere pulmonis , vclin reliqua thoracis fabrica , vel in partibus vicinis positae sunt. g. In pulmonibus ipsis pituita , sanguis , concreta tophacea, vel corpora peregrina, in cavo laryngis, tracheae, vel bronchiorum haerent; aut obstructio pituitosa , vel scirrhosa, in glandulis & cellulis pulmonalibus observatur aut sanguis inflammatorius, spissius , in vasis aegro circumducitur; aut pulmo neS pleurae accrescunt. Porro quoque ad thora-Im respiciendum est: interdum enim aCr, aqUa, Unguis, pus, aut corpus aliud peregrinum in cavi

tatu

99쪽

VITALIBUS LAESIS.

9 Itate pectoris & peri cardii inveniuntur; aut inflammatio pleurae , musculorum intercostalium & dia phragmatis, aut mala thoracis conformatio, distorso & fractura vertebrarum , costarum & sterni , aut tumores glandularum colli, circa laryngem , cesse phagum& tracheam sitarum , ut aequalis motuSimpedimenta , attendi merentur. g. 2Iq. Non vero hae tantum in pectore observatae mutationes asthma inducunt, sed in vicino quoque abdomine crebriores ejus caussae inquirendae sunt; hoc enim , a viscere scirrhoso , fatibus , aqua cet. distentum & tumidum factum , per musculorum abdominalium vim versus diaphragma nimium urgetur & difficultatem spirandi facit. Uti vero varia, quae aequalem & liberum sanguinis transitum per cor impediunt g. ao 3. seqq. inter caussas asthmatis quoque referri merentur , sic praecipue spasmi , in vicinis aeque ac remotis partibus & vasis oriundi, dum facilem sanguinis per vasa remota transitum impediunt, cordi validiorem resistentiam & pulmonibus majorem se dilatandi & ampliandi nisum inducunt, quod praecipue hypochondriacorum , &hystericarum exemplo declaratur. g. 2Is. Gradus hujus dissicultatis spirandi a vcteribus jam ita definiti sunt, ut δυσπνοια dicatur , si cum aliquali molestia & cita defatigatione, interdum

cum dolore frequens sit respiratio: ο' θοπνοtα Uer

nuncupetur, si stertens & anhelosa, non nisi erecta cervice & musculis, ad respirationem non proprie pertinentibus , violenter intensis, respiratio perficitur

100쪽

9E PARS III. CAP. II. DE ACTIONIBUS

cithar H ol. I. Si tandem omnis respiratio vel lensim intercipitur , vel ex quacunque caussa subito tollitur, illud απνοια , hoc autem catarrhUsi surrocativus appellatur. g. 216. Tussis & singultus sunt actiones laesae, quae respirationem quoqUC concernunt; cum v ro haec incommoda , in sanis quoque frequentius sine ins seni molestia occurrant Phrami. g. F. 4 6. & in augmento suo non nisi CX caussis, superius recentitis q. aia. seqq. explicari possint , ulteriorem horum symptomatum explicationem omittimus. Raucedo tandem est laryngis & connexarum partium laesio , qua aer per siccas , vel pituita tenaci Ubsestas , vias aereas, cum molestia & voce in loquela & cantu suppressa , emittitur.

DE ACTIONIBUS ANIMALIBUS LAE SIS.

DUo hic potissimum occurrunt, scilicet laesio

sensus & motus , per caussas universales , in circulo sanguinis & distributione fluidi nervet postas, vel laeso organorum particularium, sensus &Notus peficientium. vero lasones vel simulta- Deae sunt, vel, una licet actione deficiente , altera AC huc viget. Cum vero nervorum fabrica , distributio, nexus &actio dissiculter cognoscantur Phys. f. 3is. & organorum sensoriorum nausculorumquestiu