Artis medicae principes, Hippocrates, Aretaeus, Alexander, Aurelianus, Celsus, Rhazeus

161쪽

DE MORBIs LIBER IV. IUsi quidem contigerit, ut alvus plena non sit, quod mole stum est paucum sit, interdum ad alvum

defertur, neque magnam noXiam inducit: & interdum quidem febrem non infert, interdum vero debilem & innoxiam, quodque dolorem facit, una cum stercore foras prodit. Quod si alvus plena multum habeat, qUod lί dat, periculum eis ex eo morbum aliquem oboriri, si , quod noXium est, aliquam in partem decumbat, vel ad latus, Vel ad viscus, aut aliam quampiam partem simul calefaciat, uti primum illum humorem conturbet. Quibus Vero non muttium .u calore ex aquoso humore superatum est, cum nimirum circa otia & prope medullam

spinalem consistat ; his procedente tempore ,

magis assiciuntur ) quae prope ) sunt, ac

primum quidem locus ipse, deinde quod ipsi vicinum eis ; & sane ulterius depascitur , Scalvu S, quum calida sit, eum suscipit: deinde

tum alvuS, tum laedens humor, hunc magi S calefacit. Crassus autem humor incalescens, primum is

diffunditur, qui amigenti vidinus est; diffusus vero lsedenti aquoso sumori commiscetur: deinde in corporiS concretione magis Vacuatur , Scquamdiu aquosus humor reliquo humori permiscetur ) , tamdiu rigor detinet. Quinctium febris hoc modo generata sit: quae enim molesta sunt, ad locum inliperentia, corpus incalescens in se febrem contrahere cogunt ; & a laedente,& ab alvo calefactum, reliquum aquosum humorem super t. Atque ita quidem tebris post frigus fit, si copiosior humor in aliquam corporis partem decubuerit: quod si convolvatur, hoc modo oritur. Post frigus febris convolvitur , quzecirca alvum tum superiorem, tum inferiorem ma-

162쪽

Iso HIPPOCRATES

xime laboribus assidit: ibi enim amplissima est loci capacitas. Quum autem ea UOlVitur, primum incalescunt propinqua, tum Viscera, illinquae in ventre calida sunt; postea etiam alius humor diffusus calorem excipit, & aquoso humori admiscetur , febrisque post rigorem hic oritur , quum quod molestum est, minime convolvitur ; sed ad aliquam corporis partem adhaeserit. Atque ista a me dicta sunt, quomodo Sc unde morbosus rigor fiat ; & unde, & quomodo, &cx quali necessitate febris post ipsum incidat ; Scquaenam sint morborum principia, quemque morbum eorum Unumquodque corpori inducat, qu que Tatione, & cur morbi diebus imparibus judicentur, & unde homines sani sint; & unde aegrotent; tum etiam bilis, tum pituita copio 1ior & minor fiat: multa quoque alia, quae in ipso& natura humana insunt, quaeque haec exigebat oratio, demonstravi: & haec quidem ita commemorata finem habent.

De lumbricis latis ac teretibusue lumbricos teretes parere, lat0s n0u parere, sed abrumpi; lumbriacorum latorum 0rtus , species, V Agna diagn0

T nunc de lumbricis latis dicendum. Eos enim in puero, dum adhuc in utero est, procreari altero: non enim ubi semel utero egressus ost, tanto tempore stercus in alvo manet, ut eta eo putrefacto & diutius permanente,

163쪽

DE MORBIS LIBER IU. ISI-ntae magnitudinis animal in ea concrescere pos. sit. Homo namque, si simus futurus sit, hesternum stercus semper cunctis diebus excernit: tale Vero animal non generaretur, etiamsi per plures dies

homo non egerat. Multa enim, dum puer in ut ro manet, hoc modo gignuntur.

Ubi ex lacte, & sanguine computrescente acredundante, quod nimirum dulce sit, pus aestuosum factum fuerit, illic animal generatur: teretes vero lumbrici isthic codem modo nascuntur: eamque rem ita se habere hoc est indicium. Quum pueri in lucem sunt editi, ipsis mulieres haec medicamenta cibando exhibent, quo stercus ex ii testino exeat, neque aduratur, simulque intestinum dilatetur: quum cibos in os inseruerunt, multi sane pueri, tum rotundos, tum latos lumbricos, una cum primo stercore per alVUm UX- Creverunt: quod si non eXcreverint, etiam in ventribus gignuntur. Et teretes quidem pariunt, lati vero non amplius, etsi eos parere dicunt: quicunque enim homo latum lumbricum habet, quale cucumeris semen alias atque alias cum stercore dejicit, & sunt homines, qui hoc lumbrici

partus esse assirmant: mihi vero qui talia proferunt, haud recte dicere videntur: neque enim

ab uno animali tot pulli nasci possunt, neque

tanta est in intestino capacitas, Ut partUS edia Care queat. Increscente autem puero, lumbricus

etiam ex his, quae in ventriculum ingesta sunt, in intestino crescit; & his quidem cum puberi te , quibusdam etiam posterius, aliis Vero paulo ante, intestino aequalis evadit. Et ubi intestino adsequatus fuerit, si militer augescit, & quo

major evaserit, per rectum intestinum cum stercore excernitur, & Velut cucumeris semen excidit, plerumque etiam major. Nonnullis vero iter

164쪽

cto intestino inflatus prominet, idque facit, &eX RHO eXCernitur, aut retrocedit.

Quod vero non pariat, sed velut ego dico, seres habeat, haec signa sunt: si quis hominem

lumbrico laborantem curet, R medicamentum

aut potionem dederit, si quidem homo probo

praeparatus fuerit, totus rotundus Ut globus prodit, & homo sanus evadit: si vero ad medica mentum prodeat, statim lumbricus duorum aut trium cubitorum longitudine abrumpitur , aut etiam longe major: quumque abruptus fuerit, multo tempore cum stercore signa nulla se produnt: postea Vero augescunt: Atque haec argumenta sunt, lumbricum non parere, sed circumcirca abrumpi. Est autem ejus species, velut album intestini ramentum : laaec Vero habet signa: alias atque alias velut cucumeris semen dejicit; & ubi homo jejunus fuerit, alias atque alias ad hepar impetu fertur, & dolorem excitat. Interdum 9Utem, ubi ad hepar irrumpit, sputa ad os affluunt, interdum vero minime. Nonnullis quoque, Ubi ad hepar Vehementer proruperit, vocis defectio-Dem inducit, & ex ore sputa admodum multa

fluunt, quae paulo post sistuntur , subindeque

tormina multa in Ventre eXCitantur: quandoque

etiam ad dorsum dolor incidit ; illuc enim etiam incumbit: interdum vero ista lumbrici lati signa sunt. Hoc Vero etiam contingit. Ei, qui hoc animalculum habet, toto quidem tempore nihil

gruVe metuendum accidit; quum vero infirmus evaserit, aegre reficiturr lumbricus enim eorum, lime in ventriculum ingeruntur, partem aliquam

assumit. Si igitur, ut . convenit *uratus fuerit,

165쪽

DE MORBI. LIBER IU. I 3 convalescit; si vero non curetur, sua sponte so Tas non prodit: mortem tamen non iniseri, sed Una consenescit. Atque haec quidem a me de luna brico lato dicta sunt, Unde ortum ducat , quaeque morbi ipsius signa sint.

De calculi ortu ex lacte, causis , signis quinque, es inprematis , est generationis ejus locis U

AT vero calculi morbo principium ex lacte

oboritur, ubi puer lac impurtim eX mamma sugit: lac autem nutricis impurum redditUr , quum pituitosis alimentis , tum cibis , tum potibus impuris nutrix Via fuerit. Q rae enim in ventriculum incidunt Omnia, in ea lacti conset Unt. Sic autem etiam se res habet. Si nutrix minime sana fuerit, sed biliosa, aut aquosa, aut sanguinea, aut pituitosa, lac quoque puero pra-Vum generatur: conferunt enim corpus & Ventriculus; plurimum vero ei ad lac conseri, quod

ipsa plurimum in se habiturit. Ac puer si de lati- trice lac sugat minimc purum, sed vel ut dixi biliosum , morbosus & debilis evadit; & quamdiu lac pravum & morbosum sugit, in praesentia maxime afficitur. Atque ubi lac minime purum, sed terreum ac pituitosum luxerit, Ueniisque a ventriculo ad vesicam tendentes amplas Scuttrahentes puer habuerit; potus autem & lac ex nutrice in pueri ventriculum concedit, quale a Ventriculo de lacte trahit, in totum ei simile,

166쪽

1 S4 HIPPOCRATEsquod venae in ventriculum detrudere potuerint. Et si quid in lacte non purum fuerit, id, quo fruitur, in vesica lapis fit eo modo, quo in aqua

inime pura, in calyce vel vase aeneo turbata Adeposita, consertim in medio sedimentum consi stit. Sic & in vesica, quum urina impura est, neqUe emittitur, nimirum quum in cavo sit, &maXime coacervata , prie dolore per mictionem non trajicitur, & a pituita cruda concrescit: pituita enim sedimento permixta in gluten Vertitur. Ac primum parva lanugo accrescit, deinde quod accedit arenosum adjungitur, quum pituita, quae de lacte in Vesica remanet, pro glutine sit, & increscit; & quicquid humoris quidem

in conglutinatione accesserit, per Urinam redditur: rursus autem sedimentum solidum aut lapiudosum efficitur, quemadmodum ferrum ex lapidibus & terra, dum simul aduruntur, fit. Ac pri a quidem in ignem injectione, ad ferri recrementum lapides & terra inter se agglutinai tur: sed ubi secundo ac tertio in ignem conjecta fuerint, recrementum quidem liquescens ex ferro foras prodit, idque fieri oculis cernitur , ferrum autem in igne relinquitur, & cedente recremento, subsidet, solidumque ac densum redditur. Sic etiam sane sedimentum in vesica ;dum pituita gluten fit, quod ab urina liques

Cit, Cum ea eXcernitur: ipsum vero sedimentum subsidet, densatur, ac solidescit vehit se rum. Ubi autem subsederit ac solidatum fuerit,

sursum ac deorsum in vesica agitatur, vesicamque feriens dolorem affert, qUUmqUe Vehementer feriat, ac ulceret, ab ea aliquid aufert. Quod Vero adjicitur, adhuc majorem eo, quod deces sit arenoso, concretionem efficit; & ad hunc modum calculus in vesica ex lacte gignitur. Inter-

167쪽

DE MORBIs LIBER IU. dum vero oritur, si Cum adhuc puer est, ex eo anxietas qupedam contingat: subinde enim quum mingit, celeriter Urethrae manus iniicit uod si jam adulto puero, calculuS gignatur ex terrae esu, non ante ei dolor accidit, quam ipse sibi cibum deligat. Et haec quidem a me de hoc dicia sunt. Hic autem morbus quinque habet signa. Quum Urinam reddere vult, dolore afficitur; λ urina paulatim, velut uri me stillicidio laborantibus, ef fuit; subcruenta eis, nimirum vesica a calculo exulcerata; & vesica inflammatur. Uerum hoc signum abditum est, indicio tamen est summa przephitii pars. Interdum arenosa per Urinam reddit, verum ab his quae ego dicam; interdum Vero duos aut plures calculos per Urinas excernit; alii autem parvi gignunturo ea, qua de Uno dixi, ratione. Fiunt etiam ad hunc modum. QUUm concretus fuerit calculus, & alte in velica subsederit, arenaque separata fuerit; & accedentem arenam calculus ad se non adjunxerit, sed gravior &copiolior sit reddita, ita ut ipsa in se non concrescat; etiam sic duo calculi gignuntur: fiunt Vero eodem modo plures, quibus inter se collisis, in agitatione comminuitur, & per Urinam excernitUr arenosum: quod interdum etiam contingit , ubi arena ad vesicam descenderit, neque coaluerit.

168쪽

Potum non in pti 0nem, sed in ventricillam δε- ferri , ex h0c an universum corpres , O PO ai gumentis pr0bat.

T quidam dicunt, quod bibitur, id ita pul

i ac monem deferri, eX eoque in reliquum corpus. Hi autem, qui haec dicunt, ex eo quod dicturus sum, falluntur: quod pulmo caVUS sit, eique insit fistula. Quod i1 pulmo cavus non esset, neque ei adhaereret fistula, animalia nullam

Vocem ederent: Vocem enim eX pulmone edimus , quod caVus sit, eique adhaeret fistula :vocem autem labra & lingua articulatam em- Ciunt. De hoc autem a me exactius dictum eis in peripneumonia. His igitur hominibus , qui potum ad pulmonem ferri existimant, adversabor. Sic autem se res habet: potus in Ventriculum concedit, a Ventriculo vero in reliquum corpus eXlinuritur. Haec Vero animadvertere oportet, quae dicturus sum: sermonis autem argumenta, qUOd potus in ventriculum, non in pulmonem conceddi,

haec sunt. Si enim potus ad pulmonem ferretur, Ubi pulmo Oppletus esset, homo non facile respirare, neque loqui posset: neque enim pulmone pleno esset, quod resonaret. Et hoc qui dem unum est argumentum. Deinde si potus ad pulmonem procederet, cibi in nobis sicci non similiter coquerentur. Haecque duo sunt argumenta. Sed & medicamenta alvum subducentia ubi potaverimus, eXtra Ventriculum feruntur. Sic autem se res habet: quae medicamenta sursima aut deorsum, aut utroque modo

169쪽

DE NORBIs LIBER IV.pUrgant, omnia Valde Urunt ; R ex his quidem

vehementia, si forte tenellam aliquam corporis partem contigerint, eam Ulcerant: blandiora vero turbationem corporiS eXcitant, quodcunqUuexercuerint. Quod si aliquod ex his medicamentis ad pulmonem Veniat, magnum aliquod malum mihi excitaturum esse Videtur: pituita enim ex capite Venien S, eum par Vo Zdmodum tempore exulcerat; tenera namque & rara res eis pulmo, & si exulceratus fuerit, is bona o sane mul- , iis de causis non bene habebit. Ventriculus autem a mediCamento non exulceratur, quod res

robustia sit, quemadmodum corium scilicet: &Libycorum plerique pecorum pellibus pro vestibus, & ventriculis pro loculis utuntur. Ventriculus enim robusta res e L Praeterea ubi homines vino nigro inebriati fuerint, nigra dejiciunt. Haec. Utem omnia argumenta sunt. Ac ubi alia, aut aliud gravis odoris edulium comederimus, Urinam edulium odorantem eXCernimUS. Et haec quidem argumenta, tum ea, qUM dicturus sum, spectanda sunt. Si quis cyceonem biberit, aut farinam coctam, aut aliud quid hujusmodi sorbuerit, idque ad pulmonem per UU- Diat , hunc ne minimum quidem temporis Victurum arbitramur: Ubi enim paucum quid pituitae ad pulmonem, aut ad ejus fistulam venerit, multa Sc valida tussis, convulsioque oboritur. Si igitur utique Vixerit homo, qui cyceonem biberit, aut farinam coctam sorbuerit; ubi sane concocta sorbitio fuerit, copiosum & Vehementem calor multumque dolorem corpori eXcitari censeo, ac si probe alvum purgaret, aut adpulia me in Veniret. Haec autem septem Argumenta sunt. Pr9eterea qua ratione lac sueros enutriret, si

170쪽

HIPPOCRATES ad pulmonem descenderet , hoc autem aliud mihi argumentum. Atque in his ad orationem nullum ejusmodi argumentum adduxissem, nis1 adeo multi homines potum ad pulmonem concedere existimarent. Ac neceste esst cum, qui Velit, ZU-ditorem a pristina sententia deducere , suisque verbis fidem facere, ad ea, quae firmiter in opinione inhaerent, multa urghlmenta adferre. Atque ob id potus non ad pulmonem, sed ad ventriculum fertur, quod ei annexa sit hominis gula, quae seria per hiat, & ad hanc tendit; sin aul-que pulmonis fistulae tanquam hederae folium ita incumbit, ut si ad eum feratur, in devorando minime in se demittat. Atque de his hactenus a me dictum est.

De tribus morborum speciebris ab hFb e, seu aqua factis, eorumque 0rtu, Acis assectis, causis, βguis, θmpt0matis, ac prUnqsticis. IN ventriculum autem etiam potus fertUr, quo quum expletus fuerit, ab eo lien recipit, Rad venas & omentum distribuit, L ad declive deorsum , ad scrotum, ad crura, & ad pedes et

quumque morbUS supervenerit multae aquae, haec procudit eX Ventriculo, ac semper ex potu, ubi homo biberit, ad lienem fertur. In hosi autem morbo contingit, ut non alia de causa in ventriculo febris excitetur, quam quum homo sitierit, si vero vesica & ventriculus non recte trans.

mittant, neque conVeniente Victus ratione homo utatur. Lien Vero subaegrotaΠS, potam eX Ven