Artis medicae principes, Hippocrates, Aretaeus, Alexander, Aurelianus, Celsus, Rhazeus

181쪽

DE MORBIS MULIEBRI B. L I B. I. Ι

Si vero menses mulieri prodeant quidem, VCTUm pauciores quam Cola Venit , utpote osculo Uterorum paululum a P Udendo Cmoto, ahit NU- per concluso ad hoc, ut prodeant quidem, Verum obturentur ab ipsis etiam tr insitus, per quos penetrant, ubi ad uteros de endunt, moderati sane paulatim prodeunt, sanguine semper perfecte osculo incumbente. Et pol quam dies praeterierint, quibus purgari solet, & conclusiis fuerit sanetiis in uteris relictus, & alii menses 1ubdescendentes non eXpulerint conclusum sanguinem, sed semper paulatim gravant, & primis mensibus duobus, aut tribus non Valde prodeunt. Postquam autem plure S menses praeterierint, adhuc ni a sis dolebit, y non habet in ventre, quamdiu sane sic habuerit, & febris corripiet ipsam debilis maxime in diebus, quibus purgari s olet. Uerisimile ost etiam, & in intermedio tempore ipsam febrire, & horrere, & stomachi dolore vexari, & ad multitudinem addere lingulis diebus. Et dolet alias atque alias corpus, & maXime lumbos, & spinam, & inguina, & articulos ma-ΓUUm , dc pedum. Verum his locis non simul dolet, sed alius atque alias, qua parte fmguis

discretus, Ne in uteris esse non potens, impetit suo gra Varit, & qua sane corporis parte incubuerit, tumor est, fitque etiam convulsio sortis articulorum corporis. Et alias aliud ex relatis antea

signis ipsi apparet. Hicc si quidem juxta debitum modum curata fuerit, sana evadet; sin minus, mortius septim effris, aut diuturnior fietus , lethalis fuerit, aut claudam faciet, aut arteS aliquas impotentes e sciet, si prpe rigore, & cibi fastidio sanguis circa nervos compaetus fuerit, quemcumque tandem locum occupa Verit. Hic au-

182쪽

Si vero morbi jam relati, But quicumque postea referentur, incidant in eam, quae partum non sit experta, diuturniores erunt, & minus dolorosi. Verum signa eadem, & iidem finestum ei, qVae non peperit, tum ei, quae puerperia eXperta est, contingunt, si non curentur. Oportet autem statim curationem facere ; sim muntis , statim comparent morbi. Si vero mens S plures, quam Oporteat, prodeant, & crassiores: nimirum Corpore nutura

fluido existente, & osculo uterorum prope pudendum sito, R ad libec multo cum viro coitu utatur, & convivetur: semel aliquando multi descendentes, & cumulate prodeunteS, OS Uterorum impetu suo magis dilatant ; & si ad liboc non incidat vasorum evacuatio , sed rursus multus accesserit calor, & os amplum faciunt, & cor-PUS: Utpote dum conVi Vante, tu Voluptatem, doconsuetudinem Viri consectante muliere, facili fluxu ad uteros etiam calor defertur, Si decolor

erit, quamdiu sic habuerit, L si postea morbus aliquis, aut affectio inciderit, ut corpus amigatur, k uteri similiter juxta solitum morem Ampli sunt , & corpus facili fluxu in ipsos praeditum est. Et post haec febris habet, ik cibum IVersd-tur, & anxia est, & tenuis, ac debilis, & lumbos ex mensibus dolebit, & progressu tempori S , si non curata fuerit, omnia ipsam magis amigent in intermedio tempore, & periculum ipsi

imminet, ne sterilis fiat, aut a tempore, & morbo vexata, si alius morbus coincidat, ex hoc morintur. prodeunt autem menses crassores, &plurimi in intermediis diebus; incipientes aUtem, & delinentes, pauciores,l A tenuiore S. MO-

183쪽

DE MORBIS MULIEBRI B. L I B. I. III derati vero sunt menses prodeuntes in omni mulier , si sana sit, ut duarum heminarum Atticarum mensura secedant, aut paulo plures, Vel pauciore S, Atque hoc ad duos, aut tres dies. Longius autem tempus, aut breviUS , morbosum,& sterile est.

Conjectare porro oportet, mulieris corpus inspiciendo, & interrogare, collatione ad priora facta, an semper morbosa vivat, aut non. Si enim pauciores, aut plures dies, quam solent , prodeant, aut ipsi pauciores, aut plures fuerint,

morbo si sunt. Nisi natura ipsa morbosa, Sc sterilis fuerit. Si vero fuerit, & ad salubriorum

statum transmutetur, melius est, procedit nUtem sanguis, velut a victima, & cito Congelatur, si sana fuerit mulier. Quibus vero in natura est, ut plures qtiam quatuor dies purgentur,& menses valde multi prodeunt, hae tenues fiunt, D foetus ipsarum tenues, & emarcescunt. QVibus autem purgatio infra trcs dies iit, aut pauci menses secedunt, hae crati sunt, y bene coloratae, Virilesque, ac partus immemores , & neque concipiunt. Si sui ocatio derepente accesserit , si autem maxime his, quae cum viris non coeunt, y senioribus magis, quam junioribus. Leviores enim uteri ipsarum sunt, si autem potistimum itinc, Dbi mulieri vasa evacuata fuerint, aut plus solito laborarit, re siccati a labore uteri convertuntur, Ut qui Vacui sunt, ac leves. Est enim ipsis locus spatiosus, ut convertuntur, Utpote Ventre Vacuo existente. Dum autem Con Vertillatur,

cordia irruunt. Currunt enim , & progrediuntur sursum ad humiditatem, tamquam a labore, magis quam Opportunum est, resiccati. Hepar au-

184쪽

I et ΗΙΡΡΟ CRATE stem humidum est. Ρostquam autem impetive rint hepar , suffocationem faciunt, derepente perspirationem circa ventrem intercipientes, & aliquando simul incipiunt hepar impetere, & a Cn-pite pituita defluit ad praecordia, vel ut ab eo, quod susto catur, & aliquando simul cum pituitae dest uxu descendunt ab hepate ad locum suum,& celsat, suffocatio. Descendunt autem detrahentes humiditatem, & gravati. Stridor autem ab ipsis fit, dum ad suam ipsorum sedem procedunt ; postquam autem eo de Venerint, aliqud do venter post illa humidior fit, quam superiori tempore. LaXat enim jam caput pituitam in ven

trem.

Ubi vero apud hepar, R pi pecordia fuerint Uteri, & strangularint, mulier albas oculorum partes subvertit, & frigida fit. Sunt autem &quae lividae fiunt. Qupedam etiam dentibus frendunt, & salivae ad os fluunt, & similes sunt his, qui ab herculeo morbo detinentur. Si vero diu tius moram traXerint uteri apud hepar, & prae cordia , mulier strangulatur. Quandoque Vero, tibi mulier vasa evacuata habuerit, & insuper laborarit, uteri conversi ad vesicae stomachum allabuntur urinae stillicidium inducunt. Aliud autem nihil mali habet, & curata cito sanescit, quandoque etiam sponte. Quibusdam Vero ex labore, aut inedia, ad lumbos, aut ad COXas allapsi , dolores eae hibent. Si mulier corpore male habuerit, & menses biliosi prodierint, ex hoc quoque cognosci possunt. Nigri sunt valde ; quandoque Vero nigri,

aut splendidi, & paucissimi prodeunt, & citis

sime congelantur , R semen amborum, & mari S,& foeminae evanescit, & non habet in Ventre ,& incipiente quidem morbo , purgatur diebUS,

185쪽

DE MORBIS MUI IEBRIB. LI B. I. I73 quibus solita fuit, non pluribus; progredientibus autem mensibus, pluribus diebus purgatur, Amenses pauciores lingulis diebuS apparent. Et

febres succedunt erroneze acutae, Cum horrore,& cibi fastidio alias atque alius, y stomachi dolor, & dolebit maxime, ubi menses ipsi appropinquarint. Postquam autem purgata fuerit, Dad modicum tempus, superior Um respectit melius habuerit, postea rursus ad idem perVeniet. Dum autem curatur, cito sana fit. Si vero non curetur, & tempus procedat, omnia priUS relata valde ipsum amigent, & dolor corripiet nunc Ventris partem infra umbilicum, nunc inguina, nunc lumbos, & coxendicum ad sedem juncturam, nUnc collum; aliquando Vero strangulatio fortis accidet, & caligo ante oculos obVersabitur, A vertigo, utpote purgatione sursu in Vergente, ac ascendente.

Si enim corpus male habuerit, mulieri menses pauciores fiunt, y quibus corpus plenum fuerit, his menses plures prodeunt. At vero bilios, si1 menses prodeant, pusillanimitas incidit, tu cibi fastidium alias atque alias, & anXietas, ac Vigilia, & erudiat frequenter, & non Vult deambuta lare, & :tristis est, & non videre sibi videtur,& timet. Et si curetur, ex his sana erit. Si vero tempus procellerit, adhuc magis dolebit. Optatime autem cum hac agetur, si vomitus biliosus succedat, nut Venter turbetur, non fortiter, &subeant biliosa, & si fluxus succedat ipsi non. fortis. Si enim quid ex his forte incidorit in corpus amictum, periclitabitur. Si vero leniter

de purgetur aliquid bilioli, aut totum Id, quod molestum est, sana fiet. Si VcIO UC HU CUt i tui, neque quicquam horum fiat, morum mulier plerumque tamen contingit, ut ituXus incidat

186쪽

Biliosus ex hoc morbo, & si fluxus fiat, primum

quidem pauca sinat, quze comparent, per omneSautem dies omnino plura contingunt. Temporis autem progressu plerumque etiam morbus acutus

fit, & uteri a purgatione biliosa prodeunte mordent ut , ac eXUlcerantur. Sed Si in hoc adhuc sana fit, si curetur, es fluXUs conapessentUr. Si vero lateri ab ulceribus fuerint inflammati, adhuc acutior morbus erit, & multa graVeolentia, ac purulenta prodibunt, ab ipsis uteris jam egressa, Si semper Velut aqua de carnibus, Aprius relata omnia ipsam magis amigent, & ulcera adhuc magis efferati bina erunt, donec ipsam incant. Si vero etiam sanata fuerit, sterilis erita cicatricibuS.

Si mulier corpore male habuerit, & pituito si menses prodierint ; cognosci autem poliunt: si pituito si prodeant. Pelliculosi enim apparent, RVelut araneorum cades distenduntur, & subalbiudi sunt. Hoc autem contingit, si corpus, ct caput ipsi pituita repleta fuerint, & hpec non subpurgetur neque per nareS, neqlle per sedem , ne-

Ue per urinae meatum. Sed in mensibus, R in turbatione sanguinis, una cum purgatione foras exit. Et si haec sic habuerint, ad duos quidem, aut tres menses nihil pegrotat; postquam autem amplius tempus progressum fuerit, A non cure tur, magis dolebit, & febris erronea corripiet,& cibum alias atque alias fastidiet, & stomachum, dolebit, & muXime dolebit, ubi menseS appropinquarint. Quum vero purgata fuerit ad modicum tempus, sit periorum respectu melius habebit , postea ad idem relabitur, Sc si non curetur, sed tempus procedat, fient ipsi omnia, quae ei, cui biliosi menses prodibant, donec stu-Σus sistatur. Consequitur etiam, ut haec huXum

187쪽

DE MORBIS MULIEBRIB. LIB. I. IIS pituitosum habeat, aut alia, qtape ego dicam putilo poli. Et si quidem fluxus su cedat, semper

pauca, & quandoque Vel Ut a carnibUS aqua prodit, quandoque Velut sanies, & in hoc ipso multi sanguinis grumi insunt, & radit terram velut acetum, L mordet, ubicumque mulierem Contigerit, & uteros eX ulcerat. Et ubi ad hoc per venit, reliqua quidem similiter patitur, velut prior. MinuS Vςro, quam illa, caput dolebit,& ulcera neque deformia, neque magna, neque purulenta, ne i Ue graveolentia, similiter velut illi fiunt, sed minus huic. Si vero curetur, sana Cud dit, etiam ubi morbus progrestum fecit, & non valde moritur. Verum przaegnans elle non poteli, quae sic habet. Quaecumque Viro cohabitantes in ventre habere non possunt, interrogandrae sunt, an ipsis menses prodeant, φῖ non, & an purulenti sint, aut frigidi. Si quidem igitur responderit, interrogetur, an statim cXeat genitura, an pollera die, Aut tertia, aut sexta, aut septima. Si igitur dixerit statim exire, ubi coivit, uteri osculuin rectum non est, sed distortum, & geniturum non capit. Si Vero dixerit po fera die, aut tertia, uterus perhumectus est, & semcn eluitur. Si vero sexta, aut septima, semen computrescit; putrefactum vero exit. Si igitur ab initio non suscipiat semen, os uteri primum curandum Cit, ut rectum sit. Si vero eluatur pollera, aut tertia die, uterus, & caput. Si vero Compit trescat, & exeat , R uterus, & totum compuS curetur. Atque haec singula sic cognoscere

Quali vero purgatione opus habeat, hoc modo cognoscit. Quum menses prodeunt, linteum

188쪽

HIPPOCRATES

complicatum palmi magnitudine supcr tenuem C1nerem e pandito, deinde ut quae eXeunt, super hoc defluant, curato. Ρrsestat autem duo elselintea, utrumque seorsim, alterum diurniam, Blterum nocturnum ; & diurnum quidem postera die lavare oportet, nocturnum vero, ubi per diem , ac noctem super cinere situm fuit. In lo turn Vero considerare oportet, qualianam fiant lintea lota, ubi in sole fuerint siccata. Optimum tamen est in tenebricoso loco ea re siccari. Si quidem igitur pituita fuerit, quae conceptionem impedit, naucosa lintea erunt. Si Vero propter salsuginem, & bilem impeditur, fulva, &sublivida. His igitur consideratis, R dilig0nti uni ima d-

Versione expensis, totum etiam corpus inspicito, an multa pUrgatione opus habeat, aut secus, ita iit L ad colorem, L aetatem, & robur, & anni tempus, & qua diaeta utantur, Ieseicias. Curatio vero & totius corporis est, & uteros, ac

osculum ipsorum sanare, & si hoc conclusum fuerit, aperire. Si vero illi distorti fuerint, dirigere oportet. Si autem humidi fuerint, re siccare, & alia quoque facere contraria. Ferme

autem omnibus multa curatio eadem est, eXCepta mentituem detractione. Nam quibus nihil prodit, liis detrahere oportet. Immo quicquid in mensibus mali inest, haec auferre oportet:

quum videlicet pituito si sunt, & pelliculosi, Asaniosi, & tenues, & albi, Si grumosi, Aquum nigri sunt, & carbunculosi, aut caliginosi, aut acres, salsi, turbati. purulenti. Hae Om-Πes causae tollendae. Prohibent enim in ventre Conceptum. Quibuscumque igitur menses pitui

toti, ac pelliculosi sunt, hie carnota sunt, Rhis os humectum est, & saliva multa, ac viscosa. Et

189쪽

DE MORBIS MULIEBRI B. L I B. I. I77 Et si acidum , aut acre quid gustarint, sputum in ore liquidius erit, & insulsum, & ad omnia, quae ederint, aut biberint turbatio sequitur , nsiipprimitur ipsis, ac attollitur venter, L nausea ad eis, & anxietas, ac jactatio multa. Et a capite fluxus defluit, & omnia obducit, & multam humiditatem inducit, L partes sub oculis lividae

sunt, ac inflatiae. Has totas i Vere oportet l frequenter vomere Ν a cibis, & jejunas. Insernum autem ventrem mollire, sed pharmacis Oia Dino levibus, quie minime bilem ducunt, & semel in die cibum capere, & frequenter eXerceri. Et cibo siccillimo uti, & potu paucissimo mera- Ciore. Melius autem est, ut venter facile solubilis conservetur. Verum uteros, si ad hanc disc- tum non paruerint, pharmacis stibili titiis non mordacibus purgare oportet. FOmentum tamen

semper purgationibus praemittendum est , prius id quod ex sueniculo paratur, deinde quod cxsummentis. Fomento vero, & subditiones medicamentorum facito, conjectura facta, ut omnia fiant, & pro ratione adhibeantur, qUO tempore menses prodeunt. Si quidem igitur puri, & lita-ceri, ac cruenti fiant, ita ad virum accedat, incipientibus mensibus. Optimum autem , desinentibus , & adhuc euntibus, magis quam ubi dis

paruerunt.

Quum autem ad virum itura est , summentum quoddam ex adstringentilius sumat, atque hoc per canistrum , & arundinem , pharmaco calido cineri insperso. uum vero insperseris , & canistrum, sive operculum circumponito, & per arundinem insidenti fomentum adhibeto. Ubi vero opus fuerit ipsam sussiri, plumbea fistula utere, ut aperto osculo sumatur. Deinde quum surrexit, rursus in lecto plumbeam fistulam apponat. Dein Princ. Art. Med. Tom. Ilia M

190쪽

de ea subtracta , cum Niro coeat. Et si ea , quae a Viro prodeunt, non fuerint ei manifesta, eX-tentis , & alternatim positis cruribus quiescat. Jejunium autem utile est in hac die , przeterquam si cyceonem velit non salsum in aqua. Hunc RU-tem tunc bibat, quum vult suffiri. Si vero ubi cum viro coivit, postridie detineat genituram ,& neque altera die exeat, a cibis quidem, &balneis prohibeatur. Bibat autem polentam in aqua non salsam bis, ac ter in die. Atque haec diaeta sit per sex dies, aut quod 'melius est, septem, si non exierint ea, quae a Viro suscepit, dum cum ipso coivit. Illota vero maneat per

Omne tempus, & det operam, ut motUS Vitet.

Si vero deambulare velit, deambulet in loco plano , & levi, nequaquam acclivi, neque declivi Desideat etiam super mollia, si conceperit. Reliquam Vero diaetam eamdem faciat usque ad dies triginta. Illota autem sit, aut si lavari opus habeat , pauca, & non valde calida lavetur. Caput vero ne madefaciat. Cibis autem utatur, & panibus , & maχa, si Velit: ex carnibus autem, palumbe , & similibus , ex marinis his, quae alvum sistunt: prohibeatur ab oleribus acribus.

Uino vero nigro utatur. Carnibus autem assatis potius, quam coctis, tum mansuetis, tum ferinis. Et haec quidem si conceperit, hoc modo facere Oportet. Si Vero non conceperit, sed secunda , aut tertia die exeunt ea, quae a Viro immissa sunt, fluentia cum multa humiditate, manifestum est , quod uteri sint humidiores. Curare itaque oportet juxta relatum modum , donec sicci fiant. Quum autem sicci esse videbuntur , sic curato. Optimum est pharmacum mollitorium , & retro, & anteriori parte ipsi adhibitum, donec uteri ad naturam suam redeant, &