De iuris civilis docendi

61쪽

omnia sentiunt, et nostri aetate umo( si etiam diis ante CAMERARIUS LERNESTIBS, RITTERUS et BACRIOS 8m, censentes Horram sententiam de formulis iam a Patriciis per notas conscribi coeptis salsam esse, imo notas comPonere hoc CICERONI loco significare ipsas sormulas obscuras et, intortas actionum, quas scit comeinnarint, ut iuris civilis possessionem recuperarent. Forte nimiam fere eruditionem illi viri praestantissimi huic loco cieremis adlubuerunt, quippe in quo totus est M. durus, ut Isitos rideat et explodat.2um equidem paene suspicor, CICERONEM ibi haud serio locutum nihil aliud in animo habuisse, quam novas actionum simulas adeo arbitrarias, ut haud inepte notis vel stilis aequiparari, atque eodem igitur nomine insigniri possent aut, si sorte haec displiceat coniectura, sicile me quoque in Legam traduci patiar opinionem, qui CICERONEM significare arbitratur, via tis a Cn. Furio actionibus, Ictos, verit ne ne sua opera lege posset agi, novas actionum se

mulas antea non adhibitas excogitasse et composuisse,

es illo Ams actionea Glis sitienotia acrimaui8 l . incunque sit, hi conatus demonstrant frangi et ab sibi ha , I. l. p. 5T not. d.

62쪽

siactari coeptam esse I atIiciorum potestatem iuridietatem in dies igitur magis vulgo innotescere potuit illud Ius civile per multa saecula inter sacra caerimoniasque eorum abditum, solisque Pontificibus notum (8M. Necme ita semel parte auctoritatis amissa me tera sibi integra retinuerunt Patricii nam collegio Pontificum, quod ex maioram iustituto constabat Phineus, haud ita diu post ex Ples, etiam adlecti socii , cum lex perlata esset gulnia, sive se bifestum a fratribus mulinis Tribunis pleb. -- tumi83 , et quo totidem ex hoc ordine ipsi additi

collegae, cum iam, Plebeiorum honoribus nihil praeter sacerdotia, quae nondum promiscua erant, deesset. ' quam rem iuxta etiam aegre passi sunt Patres, quam cum Consulatum vulgati viderent. Simulabant tamen, ad lieos id magis quam ad se pertinere tipsos visuros, ne sacra sua polluantur id se optare tantum, ne qua in rempublicam clades veniat. Minus aurem tetendere, assueti iam tali genere certa

63쪽

m Iuris in iacto tempore inacendi risi Ch superioribus exponere conati Munus, quid hae aetate addiscere Ictum oportuerit, atque id quoque iamlitisne egimus, ut, quibus scientiae illius sibi parandae suerit occasio, ostenderetur eo maxime consilio, ut quaenam hac in re ab iis inde temporibus, quibus Iurisprudentiae apud Mmanos initia utinentur, paulatim saetae sint mutationes, accuratius cognosceremus Verbum etiam addamus de iis, qui illa qualicunque Iurisprudentia inclaruerint, item de via, quin eam adsecuti videantur. Temporum tamen ratio deesarat, vix aliquid certi hi constitui posse ii que ad coniecturas confugiendum est. Ante XIlIabulas eum nulla adhuc exstaret disciplina, ad leges Regias animum advertisse Patricios . sponte patet quarum quidem notitiam sibi inmmarasse iuvenes sua quemque consuetudine domestica , credibile est, patribus similiari sermone filios de illo, interpres time pertiores facientibus, ut necessario hi quoque patronatus officio aliquando fungerentur quod stabliter obtinuisse post legum collactionem a Papirio concinnatam, haud inmerito dixeris. Iis autem, qui erant studiosissimi, Regum Commentarios et Pontificum Annales piamere et in suum commodum convertere moris suisse videtur. Post ero legem Decemviralem

promulgatam huic operam impendere oportebat priu-

Disiti ped

64쪽

espes. Neque tamen omnes Patrihios Miden diligentiam in Iuris scientia posuisse, manifestum est. Alii quippe Mendi ficultarent tenebant; alii litem umrades ea tantum Hiensibus suppeditare poterant, quae ipsis memoria et rerum agendarum consuetudo Praebuissent. Illi et antiqui sermonis popularis periit , nec Graecam linguam prorsus negligebant, neque

Etruscum semonem; cum non raro in hanc regi

nem nobiliores adolescentes discendi causa missos esse suspicari' at hi, nullo eum culti minus gentibus commercio eruditi, peregrina vix curabant Longe vero plurimi antiquis illis temporibus exili admodum, ne nulla dicam, eruditione conspicuis domestico Lare detenti armorumve strepitu unice desectati, vel ipsa diibendi facultate et usu ea sint, primario adeo omnis doctrinae adiumento et praeiadio; neque ulli adhuc illa aetate memorantiu grammatistae, vel alii praeceptores, qui Romae scholasticam curaverint institutionem (85 . itamen non est quod putemus, multos ex Patriciis hoc qualecunque Iuris Civilis studium plane neglexisse quippe sic certe parum existimationi suae consuluissent et verendum fuisset ne ad alios peritiores se converterent clientes; quod quin turpe ensuerint viri gloriae studio inprimis ducti, non est quod in dubium vocemus si qui 33 cf. i. a tuta de Sosiuisti, Roman isti viri Q.

65쪽

dem tam postea, uti nitul antiquius almemmi, quam in vitae civilis negotiis multos adiuvare, et tali praesidio plurimorum tibi captare saevorem, ita ignominiosum et turpe habitum sit, patricio ac nobili et causas oranti, ius in quo versaretur, ignom e(86 . Id igitur ipsum, quod tanto studio sibi hanc iuris cognitionem retinuerint ac vindicaverint Patricii, atque

inprimis Pontifices, argumento SSE POSSit, mature inter nobiliores invaluisse eiusmodi aemulationem, qua alios hoc quoque nomine superare adniterentur. trici rataque iuveries , praesertim qui Iagnae eSSent

spei , ista doctrina iam hac periodo, inprimis per u timum ipsius saeculum, a teneris probabiliter eruditos

fuisse verosimile est aderant respoIISionibus PatIum

audiebantque horum de difficilioribus iuris eapitibus explicationes et consilia S Si nomina quaeras,

Paucissima ex hac aetate historia praeli et exempla: nec

praeter Papirium ullius ICti mentionem factam invenimus, qui Regum tempore floruerit reipublieae vero initiis nuncupantur nonnulli, qui Iuris tam Civilis quam Pontificii cognitione excelluerint. Inter eos Pommius Appium Claudium centummanum ata

66쪽

sext 88 , quem libriui scripsisse tradit de murmum i a s), et mitis nomen etiam in historia illa de Cn. Flavio occurrit a P. Sempronium, ita doctrina clarum, ut gentilitium acceperit cognomeno, diuisoae, iniex primos de plebe Pontifices memorabilem. atque ita paulatim exorta dici potest u-risprudentia apud Romanos tanquam doctrina quaedam peculiaris, quum nullum adhuc aliud discipi narem genus ab iis Meretur illam nempe ipsa necessitas quasi peperit, propter vitae civilis negotia ac necessitudines paulatim amplificata maxime vexo per continuas illas inter utramque ordinem de iure contentiones aucta est, eique aliquis uberioris doctrinae cultus accessit.

Js Idem fuisse hoc opus atque de aeri mim putat es. aeuo I. L p. d. m.

67쪽

6 tabo iuria cincti ex Nore univerae. Inter variis hac aetate vitatis vicissitudines ut vitae civilis progredientis necessitates novas subinde ad tulerunt iuris civilis amplificandi opportunitates, ita sinitum quoque eiusdem insigni ficta accessione uberior paulatim exstitit Iurisprudelitia. - Pervul--ta est recentio illa Iuris civilis distinctio, crimpii et non scripti; quam licet tune temporis nondum

eadem significatione, et tanquam receptam enuu- Disitired by

68쪽

ciationem altis sive disciplinae usurpasse videantur, admini tamen indicia mus manifestae, veteres quoque in sontibus iuris civilis generatim disponendis simili distinctione usos esse. Nempe CICERO in loco illo praeclaro(l ubi de variis disputat et veluti dispersis adhuc notionibus perceptionibusque, quae ad unum aliquod scientiae genus pertineant, in artis formam redigendis, et quasi in disciplinae, stem conglutinandis, Crassum inducit uni am artem iuris ex inmmo huius

fine sic desci ibentem, ut sit, legitimete atque mitiscie in rebus causisque civium aequabilitatis conservatio: -- quae sane verba ita merito a viris doctis accipiuntur, ut iuxta legislatoris voluntatem disertis verbis deesa-xatam, pro iuris civilis sonte aeque ineaci morem agnoscere, sive consuetudinem, censeantur quare ad eadem duo summa genera fontes iuris universi hac aetate secundum oratorem revocari potuisse , non est quod dubitemus (2). - Diversorum autem sontium, ex quibus iam hae aetate Iurisprudentiae facta sit

accessio, singulatim habita ratione septem alio loco (3 idem rumus distinguit, ubi hius civile ' dicit bid

69쪽

esse, quod in Legibus Setis, rebiis iudieatis, iuri

peritorum auctoritates edictis Magistratuum, more,

aequitate conristit. quam enuinatiorem tum in partes distributionem ita cominode ad superioremnia iam generum significativirem adplicabimus, ut duas Mom ad legitimae aequalibitatis conservationern

bus scriptuinx, ad uari orae vero sius non scriptum

referamus caeteras. - Ab instituti vero huius rationibus eum alienum sit singulas accietatius persequi, imbvel eruditorum lariter perstringere in hoc antiqvitatis capite varias dissensiones, universe sufficiat animadvertere paucitatem novorrum sontium, ad ius e rite vere ac proprie pertinentium. Dimvero et lain Post tertiam plebis secessionem legemque a v.

Bortensio ructatore perlatam, hoc tu posterum impetrarunt Tribum, ut plebi is omnes quirites tenerent, quoelica uno Postea Legum nomine diversae illae r Milones ore miniaq), nemo tamen illos facile hoc certe nomine graviter incusandos dixerit, quod subvertendis antiquis placitis condendoque novo iure dirili potestate sibi saeta abusi sint. Tantum enim abest, ut plebiscita de iure civili, quae ad hanc aetatem Ieserri possint, ci-rium saluti et commodis contraria rideantur, ut comtra in eddentem ita hiilis utilitatem rogata et in multis ea salutaria exstitisse credere liceat. Id vero se hares, Dei Au, x. o.

70쪽

in dubium vix revinetari possit, legis Plaetoriae, Cinciae, aliarumque rationes adtendentibus. Atque, ut verbo dicam, mi mero quidem satis pauea suerunt huiusmodi Tribanitiae rogatione S, argument Vero atque in civilem et domesticam Romanorum visi essicacitate uberes et graves quamobrem ce

hensione putaverim, cum in Dasio Ariara reuiniri 6 statu Iuris ad tempora Augusti hgressus de ingenti conqueratur legum liae aetate latarum copiae si , Deiri simul excitans verba Aran. III 2 i corruptissima republica plurimae leges.'

quamvis enim nulli negemus, vel in optimo illo, quem tantopere celebrant veteres, reipublica Romanae statu, periculosa corruptelae semina adfuisse, a que in ilinumeras adeo rogationes de publico luim, de civium pauperiorum conditione, similibus, TACITI cohvenire initum, nimis tamen generales esse eruditissimi viii querelas, superiola, ni saltor , satis demonstrant eaeque sicile evanescent, si insignem Iuris Bonorarii atque auctoritatis Ictorum amplitudinem et effractam in explicando iiii e civili compataveris cum

iuris privati apitibus ab ipso populo legislatore per

su gia sua constitutis. Itaque perpetuis licet pa tium istudiis deque i ieii, concertatione IiSere(5 Similem viri doctiss. animadversiolae ad initium Institiationum merito earpit et nec , ii P. Isi nos d.