장음표시 사용
51쪽
cui eerth sinε ratione , γε praevio examine adjungere iadem,desipientiam potius,quam insipientiam appelles. Jure itaque dubitare possunt ac debent gentes de suae religionis veritate. quod si praestent, eamque cum Christiana demum componant,nisi rationis S prudentiae legibus reis nuntietur , intelligent , hanc unam esse veram ac perso.ctam; reliquas vero idolorum cultui addictas, in erassisti. mis atque intolerandis erroribus versari. Vel ante Chri stum natum id perspexεμ non pauci Philosophi, selum rationis lumen sectati. At nunquam id melius patuit , quam tibi christianae doctrinae majestas ct veritas longhlateque effulgens totum terrarum orbem permeavit,ejus Ilue cultores, per tormenta, per ignes inv1cti, fortitudine ua suaserunt, quod ratio sola persuadere poterat. Tunc enim non vi tormentorum adhibita 3 non armorum te
rore ac metu compulit Ethnici,sed vi veritatis devicti sese et hristo adiunxεre,atque ii ipsi potissimum populi,qui imgenio , ct litterarum cultura caeteris praecellebant. Quod est ad Iudaeos,nihil in eorum religione occurriti quod recta ratio improbet. Traditam vero eorum legem ipso Decimissi tot ac tanta argumenta ostendunt,consentientibus hincMuhammedaris,inde Christianis ipsis, ut imprudenter sanε illud in controversiam adducas. Quae sint hujusmodi argumenta I luculentis aliorum Iibras praestat petere, quam hic leviter attingere. Verum ne his quidem contenta esse jure potest Hebraeorum natio. Ulterius etiam progrediendum , prudentia ct ratio monent. Scilicet illi dubitandum est,num recth intelligat, a que interpretetur divinarum Scripturarum oracula ; in hoc enim contingere potest,ut imbecilla ratio fallatur.Eo autem magis Judaeo suboriri haec suspicio debet , quod audiat,tot nobilissimas nationes,ingenio,judicio, ct litterarum omnium scientia illustres, doctioresque sine comparatione, quam Judaica gens, aequὶ saltem ac Iudaei de religionis verae negotio solicitas, neque minorem quam Judaei venerationem ac honorem habentes divinis Iudaeorum libris, concordi voce clamare, certumque habere , nostris temporibus in I, .crpretandis atque assequendis eorum librorum sentit . quemliber Judaeum turpissimhccecutire Quid, quod nihil in sacris litteris tam aperth reperitur, quam venturum Messiam, idque fatentur Iudaei Nonne prudentia postit ut serio inquirant, an forth ven rit, qui a tot populis non ex fama temeraria , sed ingenti rationum ac miraculorum pondere, jam venisse pernibetur f
52쪽
IN REUGMNIS NEGOTIO. Lib. I. zi
nu ustam dubitandi causam augere debet praesentis us ct conditionis consideratio. omnium abjecti,ma gens Hrehetis acerdotibuε emplo destituta,necive a paucis annis, sed feris 1 septemdecim saeculis,invisa nominibus ac Deo, vix alia de causa ad tantam infelicitatem excogiatari potin adducta,nisi quod Messia contempto de legibus perperam intellectis denerit esseDei viventis populus Fac autem , sincero docilique animo Iudaeus de suae legis inteste dubitet, ct christianae religionis originem, doc menta, ration4sque sedulo expendat: Si adhuc priori in sententia ritet, neque videat tot Prophetarum oracula in Christo ejusque religione evidentriuimh completa, muserie caecitatis aut pervicaciae notam apud cordatos pr. Usque viros haudquaquam effugiet. De Mutammedi Semtoribus multa dicenda forento Sed rem paucis expediemus. Difficile a Muhammedanis impetrare possis,ut dubitent,an aliquid in suis legibus occurrat reme rationi contrarium. Neque nos molesti percunmtores esse nune volumus.At cum auctoritatemdivinam sitae religioni ubique praetendant, praecipueque huic tu mento inhaereant Prima prudentiae ct rectes rationis principia prorsus exigunt , ut non temere credant cuicumque se esse Messiam dicenti, & delapsa e coelo dognaaia,sivem ipta iactanti.Ne ipsi quidem negent,ab impost ribus cavendum esse ; oc saltem nullus inter eos habeatur, modo sit midentiae legibus imbutus, qui ad novam ab homine promulgatam religionem continuisse conferat, tametsi nihilre, rationi iste legislator repugnet, immo pietat multam redoleat, ct quarto quoque Verbo exclamet , se .nuntium Veritatis . coelo demissum , nisi etiam dogmata, fidemque suam probet veris miraculis, sanctissimis moribus , oraculis praecedentibus , optima ruina, aliisque divinae legationis testibus signis Gravior quoque subest dubitandi causa de Muhammedo. Ex
eius enim apertissima confelsone cum veteris, tum novi Testamenti Scripturae divinitus traditae fuerunt, religionemque veram attulerant Moyses ct Christus,atque istius lex ct domina sub finem usque seculi aerae Christianae Sexti quo tempore ipseMuhan medias vivere coepit germai naveritatis masistra fuit. Qita igitur prudentia iidem habeas statim Ec line dubitatione homini abrogariti , inamo postea damnanti religionem ma confessione prius optima
atque a Deo traditam, nisi evidenter se id facere ex ipsius Dei imperio probet, signisque certissimis se veru esse Pro-B 3 phetam
53쪽
phetam coelique nuntium ostendati Certh non est, entdiuturnius regnum sibi polliceantur Alcorant ipsius dogmata, ubi tam facilε credere liceat novam . coelo religi nem se advehere selum testanti. Quod si convenit in Muhammedi fidem suspicio, ct ratione monente in examen est advocanda auctoritas,quam ille divinam dictitabat: nullo tunc negotio,quantum qui, dem arbitror , de sua opinione dejicietur Muhammed nus, de singulari cum utilitate sua vincetur, dum vinci verilit Tum, inquam, facilὶ patebit, nullum ab imposiore Muta miraedo certum signum divinae sitae legationis productum , nullum ab ipso miraculum fuisse patratum, quo novae doctrinae fides conciliaretur; obstat enim nonnullorum famae ac traditioni de miraculis perMuhammedum factis evidens Alcorani, seu ipsius Pseudoprophetae, & sapientiorum Mostemorum contraria confessio. Lectis autem sacris Judaeorum S Christianorum Scripturis, palam continuo fiet, nihil minus esse verum, quam quod assirmabat Muhammedus, se nempe, sit inque doctrinam in iis libris saepissimὸ fuisse praedicta, seque nil aliud in Ala rano docere, quam quod Moyses oc Christus tradiderant. Itidem intelligent, fieri omnino non potuisse quod commentus est ille Impostor; ut 1 Judaeis oc Christianis divinae
literae per totum terrarum orbem vulgatae , ct in plures linguas translatae ex industria ct ex concordi at secretissima tot populorum conspiratione corruptae es depravatae fuerint, ne ea loca apparerent, quibus praeniantiabatur il- Iius adventus atque doctrina, ct quae tamen ipse ignorasse convincitur,dum ea non recitat, recitaturus certἡ in suae causae beneficium,si illa novisset. Constabit etiam, quantum infra sanctitatem S perfectionem Christianae legis sit Alcorani doctrina,S disti plina moralis, cum illa spiritum ubique, de ista ubique carnem sapiat ; illa pacem, ista bellum suadeat ue illa ad veram animorum beatitatem,haec ad corporeas vilesque delicias totam ferirah referat doctrinam suam. Quare nulIa excogitari potest ratio, cur Deus immutatam voluerit. uti Muhammediis contendit,perfectam Christi religionem in minus perfectam, immo ita admodum imperfectam, v vitiis non paucis scatentem, tum in disciplina morum, tum in dogmatis tradendis 1 divina Dcrarum Scripturarum revelatione penitus alienis; quae nori ratione sed gladio nititur , quaevi armorum, notamasione veritatis invecta S propagata est,atque etiam per
vim amplificanda traditur , interdicta omni disputatione
54쪽
IN RELIGIONIS NEGOTIO. Lib. I. a
de religionis negotio, ne qua sit via detegendae fraudis, nequa spes deponendi erroris. Tandem luce meridiana clarius apparebit , non alia de eausa Muhammedum tanta fuisse commentum , nisi ut suae libidiniatque ambitioni consularet; librumque illum, quem ex praeconcepta opinione Muhammedani divinissimum cen nt , innumerisiisque putidis fabulis, mendaciis , ct superstitione ita a. bundare, ut neque Deum auctorem.habuisse, neque ullam hominum fidem mereri facila cognoscatur , dummo adhibeatur in consilium ratio recta, aut eum Alcorani tenebris eonferatur lux Evangelii.
an Christiano hontini dubitandum de siua Religionis veritate. AEquum id videtur,st rapibus periculis obnoxium. Du-ktatuo ct biclicita, ct quando, is quomodo, ne fideid num perdatur. Ratio ct authoritas flatuunt verita Christiana Religionis. Cur Christianorum vulgus acquiescere prudenter post in religione sua fitque ab onere dubia tandi exemptum. In Ecclisia Catholica Pastoribus potis iamum sicientia Religionis expetita. R DChristianos demum accedamus . scrutaturi, an de ipsi prudenter de veritate suae religionis dubitare . possint, immo etiam debeant. Equidem praesentio,quq-rumdam animos adeo delicatosesse, ut horrorem concupiant vel ex hoc solum, qudd dubitem, an de re tam nobis certa sit dubitandum. Sed quaesis ne patiantur se inan, bus umbris S solis nominibus terreri. amnes imprudentem dubitationem refugimus, omnes prudentem amplectimur; nam ut a prima sibi nolle cavere, temerarii est , atque irreligiosi, ita alteram quocumque pael o rejicere atque improbare est insipientis. Quodcumque autem de proposita quaestione statuatur, negari non potest , Quin multis incommodis obnoxium appareat. Si enim Cnrbstiano viro fas esse dicamus in dubitationem adducere suae religionis veritatem : quomodo stabit illius fides tFrustra illum tam eximio dono dignatus fuerit Deus , ut sinε ulla dubitatione veram crederet esse Christianam religionem Et certh jam fidem perdidisse videtur, qui dubitare coepit, num falsa credat an vera ; atque ivi circo, ut in C. J. de Haereticis habetur, dubius in fide , Infidelis est. Periculosae insuper plenum opus est aleae
55쪽
de re tanta dubitare. Quanquam enim nulla sit religio, quae rectae rationi praestantia, ct sanctitate,α veritate se tantum commendet, quantum Christiana Religio: infirmitate tamen humanae mentis contingere potest,ut qui de illa dubitare coepit, dubitara in msterum non desinat, aut etiam judicio deceptus ct cupiditate in transversum
actus, ad alterius religionis caltra deficisti: quod quidem
aliud non est, quam de certo bono in certum malum imconsulta curiositate velle se praecipitem dare. Contra vero si de tuae religionis veritate nequaquare esse christiano homini uiribigendum pronuntiemus , qu1m aequo iure actum erit cum Ethnicis , Judaeis, αMuhammedanis ' Exigent ct illi a nobis, quod nos merito
ab ipsis exegimus. Si recusabimus eo nomine, quod ver, tarem a nodis: ab illis errorem stare. certo cognoscimus
iisdem verbis se a nobis expedient, quoties iis esse destia religione dubitandum Indicimus. Aut etiam remihenh: certi equidem esse potestis, omnes vos Christiani , de fide illa , noc est persi asione,'ua veram esse religi hem vestram creditis , at certi esse non potestis omnes religionem istam isse esse, qualem vos creditis , nisi Brius illam cuim reliquis religionibus composueritis, V pisque constet, eam a rati e minimi abhorrere, atque1'luper auctoritate distinati iste conititutam. Et chirtan sim vobis a dubitatione timetis,si tam nrma est ac aperta feligionis vestrae veritas ' Illi paveant , qui in eriore versantus , eoque stultitiae devenerunt, ut grave ducant,se ab erroris servitute liberari, oc ad regnum veritatis
ut isti controversiae fiat talis , simulque investigandi
Hri jura serventur atque avertantur perdendi pericula, memoria repetendum est, quod praecedenti Capite dis 'seruimus; nempe rudes atque ignaros dubitare non de ubere de veritate rerum , quas doctissimi vi capientissimi viti semper tradiderunt ac readunt. Seeundo posse Ruemlibet honesto fine sibi dubitationem creare vel de eviden tissimis ribu non quod earum veritatem suspectam habeat, sed ut earum causas oc rationes α veritatem clarius respiciat. Hoc aute no doctis solum de ingeniolis hominibus, sed vi imperitis ac fudibus facere licet, modo primi
ingentia contineant intra limites concordi prudentu cori-silio statutos, reliqui vero ad fidem sapientesque Magia stros dubitationem suam eonferant, seque illis erudiendos tradant Licitum inquam .est alii uomodo dubitare seu
56쪽
per utari, quam fixis rationis atque auctoritatis primcipiis innitatur sua lex ,- dummodo id homines praestent, intellectus sui illustrandi gratia , atque dum id praestant, a se certitudinem illam nondum rejiciant, quam de legis ipsius veritate anteconceperant , α dummodo instrumenta ad rectὶ judicandum necessuia in id opus adhibeant. Illi fiet, ut nobilissimum fidei donum, quo a Deo per sacrum Baptisma donantur Christiani vel in ipsa dubitationis specie servetur intactum, et Christianae Religionis veritas
magis eluceat , in fortius confirmetur in hominum me tibias. Neque dieant Ethnici, aut Dasset, aut Muhammedani, levia nos a nostris petere,postquam gravia ab ipsis petieriamus. Volumus aequis rationibus cum illis agere : non alium in finem, non aliis conditionibus eos destia religione dubitarevolumus, v m dubitaturi sint Christiani. Nam vel ex hujusmodi cauta dubitandi forma , eertum nobis est, consecuturos esse contrarios quidem, sed optimos etifectus utrinque,'uando sinceris animis examen habeatur, Et media stet ratio liberum . prolatura iudicium. Scilicet Christianus quilibet tunc arctius in sua religione firmis,
tur , atqueadeam contra animicos tuendam aptior vallis
diesque efficietur; quod Momnibus Christimis sit et
S. Petrus in Epist. 1 3. ita Icribens: Parati pera aes iactione- omnimcem, vos rationem δε ea , qua in vobis sipe. Reliqui vero nucusque Christo alieni , aut mentem ubctam ad Evangelii leges convertent, aut tacith ostendent, se ab iana pervicacia seu terrena cupiditate, aliisve parumh estis causis, detineri, ne sanctae Christianorum religi nivium dent nomen, dc animum.
Atque hoc profecto est peculiare istius tegis dems ae
praerogativa, ut ipsa sit, non dicam credibilis supra caet' ras, sed una sit evidenter credibilis, vi consentanea aequitati naturae atque rationis. Quamobrem inquirantur, ne lubet , ejus Undamenta ac principia. Nullum planὲ ibi dogma occurrat, q-d riectae rationis suMagio non eo probetur,atque laudetur. Nonnulla quidem Mysteria ibi tradunturde natura ac voluntate divina, quae aut caelum humani intellectus excedunt, aut perfectε intelligi, dilucudespie exponi ncsti possunt. Vetum haec ipsa non contra rationem, sed supra rationem esse, omnes intelligent. Neque mirum , quod finita potentia in infiniti Dei capienda atque explicanda natura aliquantum deficiati Illud p terea minino exploratum eri,nosita edere , coquod
57쪽
ab ρ Deo de se testimonium ferente reveIata sunt , clenovimus a Deo revelata fuisse; ct quandoquidem rationi minimε ista repugnant, propterea quoque a ratione re
ineunetanter probantur. Quod est ad auctoritatem divinam,tantus fignorum ra tionumq; concentus inChristianam Religionem confluit, ut illam nisi impudenter negare nevera a Deo constitutam. Etenim ejus fundator Christus compluribus ει metarum oraculis praedictus antea fuerat, eaque prostant
in libris, quos Judaei, inimica Christianorum natio, a tot
saeculis venerantur. Accedunt planὶ coelestis vita, ac mores Christi , ct manifesta atque innumerabilia miracula, quibus tum ille, tum eius sectatores virtute ab ipsb accepta istius religionis veritatem confirmarunt. Au baee p ritas ct sianctitas dogmatum, legumque ad mores spectantium rectitudo, quibus nulla alia Religio, aequi ac Christiana, homines ad cuncta virtutum oruia impellit, atquel terrenis ad coelestia dc spiritualia perduci docetquenon solum credere digna de Deo, sed etiam dignε colere Deum optimum,maximum. Praetere1 non ad instituentium commodum , aut emolumentum dc gloriam proposita fuit non vi propagata ter eorum fermε terrarum orbem; sed ab idiotis viris primum depraedicata , tum immenso rationum pondere,tormentorumque incredibili tolerantia a docti Mimis viris, fortissimassim Martyribus propugnata fuit: quibus tametsi ardua quaedam rationi humanae proponentibus, de voluntati non sensitum oblectamenta, voluptatesque, sed legem crucis, excidiumque cupidit eum indicentibus, ninitaminus tandem cessit non paucorum Iudaeorum pertinacia, ct immanis aliorum populorum Numerus.Haec atque alia complara signa, seu motivaeredibilitatis, ut vocant, latissimὲ ab iis pertractata, qui deci ristianae Resigionis veritate agunt,nisi illam a Deo esse, illique prudenter esse credendum, identer probant, fortiterque persuadent : quid aliud exspectes e Cera nulla alia religio tanto signorum consensu Deum sibi vendicet
auctorem: oc siquidem habenda est aliqua religio uti procul dubio habendaest) cera Christianam, cuius
e=eae ilia factas m nimis, longε esse reliquis praeferendam, qui non videt, nihil videt. Cum vero h tot saeculis floruerint, ac floreant apud nos accurata omnium doctrinarum,dc praecipuε divini cultus,
veraeq; religionis studia. ct cum quidquid unquam Themlogia ratio docuit, cum ad veteris novique Testa-
58쪽
m RELIGIONII NEGOTIO. Lib. I. ar
menti interpretationem dc confirmationem, tum ad morum disciplinam, atque intelle s voluntatisque hum nae perfectum regimen , totum id non minori pietate quim eruditione ac ingenio ab eximiis Christianis perre ctatum, literisque etiam consignatum fuerit, ct etiamnum ex instituto pertractetur, ac disputetur in eorum Scholis atque Ecclesiis et hinc est, quod rudὲ Christianorum vulgus eximatur a praecepto, quod prudentia unicuiqui inis jungit altius inquirendae veritatis in potissimo religionis negotio, hoc est perpendendi prima illius fundamenta . trincipia. Imprudenter sanδα crudeliter exigas, ut quiliet ε populo Theologiae, linguis variis, atque aliis com pluritius disciplinis det operam , quae necessariae sunt ad explicandas divini Instrumenti Scripturas,de ad institueri . dum exquisitum de religione examen. Fecerunt id studi sissimis, quotidiε faei unt innumerabiles Ecclesiae Pastores,atque Doctores. Igitur dum tot, ac tales antesignanos ut alia omittam nobis , non aliis faventia Christiana
plebs sequitur, imprudens sit, qui illam imprudentiae ac
Sed non idcirco omnes Christianos ab hujusmodi onere eximimus. Arbitramur enim, sacros Ecclesiarum Ministros Somnes, quibus erudienda creditur plebs Christi, debere diligenter inquirere dc noscere Christianae Legis fundamenta ac principia, neque hujus tantum veritatem, sed S reliquarum falsitatem habere perspectam. Tum etiam magis id necessariuin ducimus,cum Christianus populus in gentilium, aliaruinque sectarum vicinia constitutus est, ocautoccasio seri, aut caritas suadet, pugnandum se ph numero esse non minus contra superstitionem , quam pro religione legitima. Quando enim, ut diximus, populo Christiano fas est conquiescere in sapientia, fide, pi
tate tot Maiorum suorum, doctrinam a Deo revelatam, rationisque sustragio probatam tradentium,ii foris popul eidem dubitationes injiciantur, sive Occurrant, aut si ab hostibus impugnetur Christianae Legis veritas : quis haereditatem sanctam in tuto collocabit ρ Est id Pastorum proculdubio,quibus cura gregis demandata fuit. At qui periculum a grege avertent, ubi prae ignorantia ne se quidem expedire possint ab instantibus lupis ρ Quocirca cum non in alium finem magistri αDuces dati sint populo Dei,nisi tit illum doctrina sana imbuant,ctin veritate confirment, ct ab erroribus arceant vires etiam libi parent
necesse est, quibus muneri institutoque suo respondean
59쪽
Manifestum autem est in hane rem Apostostoli praerep
arina M. In eamdem sententiam Ioquuntur SS Patres αConeilia. Quam certὲ legem, si ad omnes cujuscumque gradus Pastores in Christiana Republica extendemus, nimis severi non erimus. Singulorum enim est gregem paceere ac tueri. Quod quidem praestari etiam posse per sunsidiarios ct mercenarios non negaverim. Sed tum demum Iaudabiliter praestabitur, cum Pastores deligendis optimis mercenariis sint apti,ac intenti; Sipsi quoque ad curam gregis conferant diligentiam suam, docti inam, sapientuam. atque pietatem, ne si selo Pastoris nomine ct honore contenti sint, ex ignorantia Et desidia mentem frumentur summi omnium PastorisChristi.
An ad ineundium Religionem veram auctoritas pracedere Rationem debeat. Manichaorum sectantia exploditur. S. Augustino sententia hac de re absiuria a Pheraponoo M. Rationes extrinseca, seu Motipa Credibilitatis adhibenda ante Fidem, nec exigenda Rationes Dogmatum δε- monstrati . Usus Catholica Ecclesia hic laudatus, a qua nemo fine ratione cedere jubetur. Scire ct credere quantum diserant. Miracula, extrinseca Rationes. Alia Phe-
reponi somma putantis, Catholicos olim sne rationibus exegisse Fidem.
Fx hactenus dictis consequitur, rationem atque aucto---ritatem consulendas esse, e sque confluere, ut quisque prudenter aut susceptam servet, aut amplectatur religionem veram. Quod cum plerique non animadvertant, aut negligant, ct ab una hominum fallaci auctoritate se ducisnantis hinc fit , ut tot Provinciae in antiquis erroribus
perstent, velum Dei cultum riuriquam convertantur.
omnium autemniaximὲ Christiana religio auctoritate de ratione se niti profitetur , caeteris vero aut unum ex istis
60쪽
IN RELIGIONIS NEGOTIO. Lib. I. ast
lutulamentis, aut ugaque deesse invictis argumentisco, tendit. Apostoli,eorumque succetares, ct SS.Patres, ct r liqui Christianae Reipublicae Doctores legem hanc non his artibMs in toto fera terrarum orbe propagarunt, quam ostendendo divinitus revelatam, S rationi conformem, idque rationibus probando , quibus humana prudentia prorsus acquiescat, nisi carnem audire malit, quam si lati turi'. Proinde prima fronte videatur non injura censura Ioanne Pherepono argui S.Augustinus, quippe qui in liabro de titis se crede dispersuadere nititur, Crustianam religionem sine ratione prius veramesse credendam, ut illius veritas ratione posica percipiatur. Hera rei inquieibi Augustinus Cap. s. nisi edanturea, qua quisiques ea se negesseris, igninqueflueri ausequaturaique percipias , ct omnis me querim v. 'auctorisasis imperio iniri rem massi M. Blois.Augustini sententiam Phereponus in animadverissione ad eumdem librum pag. s 96. his verbis insectatur: argumenso probare serat, prins esse qua a nerritona nam hos debes insinusin crueia,quae peste perriperemur' smendaciorum Θυbuiarum Propola non minis misia exuerer e, e ea disere quis comment ousme et umo,sistaenum, qui a equar in Anum Iuda. ΘΕ. unicior aris,eam ratiocinantibus, facta reponere Puterant; se ortandum , M. ratiocinandum y Tum ostendere pergit, non injuria petereoosse homines ad Christi fidem convertendos, ut huius fidei veritas rationibus anto Vera probetur , quam vera credatur. Aliter praepostere agi; nullamque Duperstiti nem esse, ad quam pertrahi non possunt homines, si obtuneat otinio Augustini. , Verum enim veris Phereponus ineptam Augustino semientiam assinxit, eique cωntigit, quod reliquis, qui eum in hoste quaerant,quod criminentur, errores Sculpas deis prehendunt,quas tamen non hostis saeph admisit,sed Omibris livor incava somniavit, atque creavit. Nos aequiore animo Augustini mentem investigantes palam faciemus,
nihil aequius ab Augustino suaderi atque exigi potuisse , ram quod ipse a Manichaeis exigebat; α simul quodnam
ut rationis pondus , dc qui ratio procedere debeat in relugionis negotio, ostendemus. uti diximus, religio vera ab authoritate, sive revelatione divina, de endere debeti Cum Deus nolit singulos per se alloqui homines ineisquerelisionem veram mirandum in modum comuni rem
eesse est, ut isti ad rationis consilium, S ad auctoritatem quoq; humanam confugiam, per quan subsidia de divinae