Antonii Zeni patriciI Veneti In concionem Periclis & Lepidi ex libro primo historiarum Thucydidis et Sallustii, commentarius

141쪽

Is Pastic. CONC. ne diligenter adhibita possumus obseruare.nam

& in principio, 6c in finς ab eo, quod est necesse,

argumenta hauriuntur. UOD SI SPONTE MAGIS sv SCIPIEMUS, MIN v I INCUMBENΤEI Ilo ITES HABE A I Μ v s. Sumpta haec est ratio a consequeoti, nec est ea omnino dissimilisi superiori, cum dicebatur; quodsi repugnaueritis planum eis facietis,ut ex aequo uobiscumsi maos gerant. similis etiam sentetia, eaq; similitudine pulcherrima exornata reperitur apud Demosthenem in prima Olynthiaca. Luis uviru Neu immortalem,adesscors es, qui neficias hellum inde ad nos uenturum,si neglexerimus uerum id, si fiet, uereor, ne ad eundem modum,ut qui facili pecunia ma-DUemresumunt,atq; illa paul per locupletati, pos etiapatrimoniis euertuntur,sic o nobis e cad quod transtulit etiam Philippus .apud Sallustium libro primo historiarum .es quanto mehercides auidius pacem petieritis,tanto bellum acrius erit . Cicςro quoq; in septima Philippica . Si pacesiui uolumus,bellum gerendum fisi

bellum Omittemus, pace nunquamsuemur. ET EX M. AxIMIS PERICULIs a vid DET GIVITATI, ET PRIV 4TO MAXIMI Ho-NORE. ADGINT. Honestatis modo, gloria φfinem proponit,quo nihil optabilius, praesertim in clara ciuitate osse soleta tradit Cic.inoratore.

142쪽

eius autem uel in primis auidum fuisse populuAtheniensem narrat Plutarchus in praeceptis Politicis.quod igitur ad auditorem pertinet, morata haec oratio censenda est, itemq; etiam quod ad oratorem:nemini enim magis, quam Pericli grauissimae, magnanimitatisq;, ac sortitudinis plen huiusmodi sententiae conueniunt; quae quantam uim ad populum ad praeclaras res agendas accendendum, ac inflamandum habeant, incredibile dictu est: affecta igitur etiam nihilominus haec, oratio uidetur. Est autem haec celeberrima sentelia, unde illud Epicharmi etia dictum emanauit. Laboribus omnia bona a Tliis nobis hendi . atque illud Hesiodi. Virtut e uere Teisurire parandam.

l ATQUI PATRES NOSTRI &c. Exempla,

inquit Aristoteles, a sim nt m Ombus, quod. idem etiam tradidit Quintilianus capite de Su,ssione.Cicero in secundo de Orat*re. Qui ad dignitatem impellit, maiorum exempti, quae erunt uel cum per

culo oriose colliget,nsentWis mil. rursus Arit .primo Rhetoricorum.De bello consilenti necessi est domesi bella nota quem euentum babuerint, quia natura commagum est,ut milia ex simi-hbus oriuntur, uel ut Sallustius, quia quae semes accidη-runt, rursus possint accid . . igitur Pericles,

qui ad populum Athehielem ad gloria, decusq;

143쪽

r o IN PER. CON. Cod M. incitandum domestica bella commemorans ip

sorum patrum exemplis utitur. atque ea etiam quo maiorem uim habeant comparatione maiorum imbecillitatis cum praesentium opibus exornat . contrariorumq; praeterea plenam essiciens orationem, iisdem robur,uehemetiamq; addit. IEDos susTINvERvNT. 3cc. Videlicet ad Salaminem,cuius historiam exposuimus, eius uero plenae omnes sunt Graecorum oratorum Orationes, unde etiam, ut Cicero quoque de Osficiis, campus extitit. IN QFIBvs INFERIORES&c. Comparatio ad permovendos, incitando'; animos maxime apposita, eaq; ideo saepius ab oratoribus usurpata. Demosthenes in extrema tertia Olynthiaca. neque cedere debetis flatione uirtutis, theniensis, quam 'vobis marores mans pericula partam reliquerunt.

Idem etiam Pericles libro secundo

ruc uero committamus, ut utraque

in re inferiores , quam ρο- lires nos i fuerunt, '

144쪽

. IN M. LEPIDI CONCIONEM

idem artificium , sic enim suscepimus, a Sallustio in Lepidi cocione adhibitum

ostendamus. Ceterum de

Sallustio, qui Thucydidis

aemulus , imitatorque studiosissimus suit, eadem prope quae de Thucydide dici possunt . ut omnium consensu primas inter historicos Latinos obtinuisse, sic mutitorum maledietis, ac reprehensionibus laceratum esse . quibus S uerba, &sententiae , &nL mium in concionibus scribendis studium eius notatum est. Eorum autem, quae ipse scripsi, quantum accepimus haec tria genera sunt, Coniuratio Catilinae, Bellum Iugurthinum,atq; HL storiae. reliqua duo habemus integra, Historias amisimus, quatuor tantu concionibus exceptis, ac duabus epistolis. hoc autem nomine orsa, tum fuisse illum librum, testes sunt Grammatici veteres, Donatus, Priscianus,Marcellus,Gellius, qui quoties sententiam suam confirmant exem

plis

145쪽

plis ex hoe libro depromptis, Sallustium testem primo, aut secundo libro Historiarum, adhibet , quod idem facit etiam Augustinus in libro de Ciuitate Dei. in hoc autem libro inscribendo Thucydidem uidetur, ut in plerisque aliis iesse imitatus; ille enim etiam librum suum appellauit τk of p ν: est autem co tradit interpres, accuratior quaedam, ac d ligentior scriptio: aut certe Latinum aliquem est sequutus, ut Caelium Antipatrum, qui suum librum pari ratione Historias nominauit, quod ex ueteribus Grammaticis cadem ratione per- spicitur. Quot autem libri earum Historiarum .suerint, haud satis exploratum est.Nonius Mamcellus etiam noni libri mentionern sicit. I iis au- te historiis uidetur esse complexus occupatam

a Sylla Rempublicam, Catuli, dc Lepidi seditio- .nem, Bellum Sertorii, Bellum Mithridaticum; . ceteraqris quae illis temporibus domi, seris'; memorabilia gesta sunt. ac belli quidem Sertoriani locupletissimi testes esse possunt Macrobius, 3e Gellius, Marcellus, apud quos uerba etiam quaedam Sallustii ad illam historiam pertinentia conseruata sunt, Gellius etiam ex quarto libro uerba ascribir , in quibus agitur de Cn.Lentulo

qui legem promulgauit de pecunia, quam Sylla

bonorum

146쪽

. bonorum emptoribus remiserat, exigeda.quod paucis post Syllae mortem annis est factum. C

tera cum exempla Grammaticorum comprobant, tum maxime conciones, & cpistolaecae,

qu ae sota ex totius historiae iactura uix seruatae sunt. sunt autem mancae multis in locis, ac deprauatae. Cum autem hanc Lepidi concionem

explicaturi simus, placet, ut supra de Pericled ximus,sic nunc de Lepido disputare. Hic ergo M.Lepidus eius M. Lepidi pater est, qui Triumuir fuit reipublicae constituendae; cui sententiae ueteres Consulum Fasti assentiuntur, qui Triumuirum appellant M. F. N. hunc autem in F. Hunc serocissimi suisse ingenii tra.dunt historiae, atque Spitae inimicum etiam ace rimum . Ad Contulatum autem peruenit Pompeio Magno adiutore, inuito Sylla Dictatore, ut est apud Plutarchum in Pompeio. Consulcum effet mortuo Sylla resistere coepit, ne Syllae

exequiae celebrarentur, ciusque acta rescindi,

de proscriptis bona restitui uoluit. qua de causa bellum excitatum est, cuius ab una parte ipse dux suit, ab altera Q. Lutatius Catulus. uictus tandem anno sequenti, & in Sardiniam pulsus ibi interiit, ut alii scribunt, morbo, ut alii ex adulterio uxoris nunciato, Plutarchus in pom- peio.

147쪽

IN M. LEp. CONApeio. Hic primus omnium, ut ait Plinius libro trigesimo sexto, Consul limina ex Numidicqmarmore in domo posuit magna reprehensione. Ab eodem etiam Consule lex sumptuaria i ta est ea, quae Aemilia dicitur. Macrobius libro tertio, Gellius libro secundo capite vigesimo quarto. laaec quidem ceteri. Sallustius auteniseiitire uidetur non solum post Syllae mortem ,

sed etiam eo uiuente, ac Dictaturam tenente in . eum inuectum esse.haec enim oratio ab eo Comsule dicta est in eum uiuentem, & Dictaturam, quam ipse appellat tyrannidem, exercentem.

ex quo apparet Sallustium disiensisse ab iis , qui seripserunt Syllam anno superiore Seruilio, de Claudio Consulibus Dictaturam deposuisse. hi

sint Appianus, Orosius, auctor ille, qui uitas uirorum illustrium scripsit, atque horum om nium grauissimus auctor Plutarchus. De iis, va ad Ad hane autem orationem habendam eius m πι- , i nodi ei occasio data est: Cum Sylla re iterius a bello Mithridatico uictor republica recuperata inimicorum bona proscripsisset, & cc dem ingentem secisset, ac populum Romanum seruitute acerbissima oppressisset Tribu

nitia potestate sublata, agrisque plebi ipsi ademptis, neque haec mala quem finem habitura eL

148쪽

COMMENTARIVE. 43sent Sppareret, consternata plebe,& scelere Syllae grauius etiari, semitium metuente, cum inquam , in hoc statu respublica esset, M. Lepidus uetus Sstae inimicus Consul fictus, sue ninuarum er studio, siue libertatis amore populum contra Syllam concitate conatus est, x ad bellum eidem inferendum hortari. Itaq; u lato ad concionem populo hanc in urbe ad populum conci oncina dixit, in qua illum ad arma contra Syllam triannidei, exercenteni capien-d' inflammavit. Atque ex his quidem dc oratio- his propositus finis, belli nempe suaso, dc argumentorum loci, qui ζ belli, populi Romani, Syllaeque praecipue consideratione hauriuntur,rtemque genus caussae, quod&apsum deliberativum est , perspicua fiunt. Status autem caussae ex rationibus in oratione postis, negotiatis,con- te miratisque esse colligitur . Negotialis, dum utile , honestunt, necessariumque bellum esse ostendet; cbhiecturalis, cum ab infirmitate Syblae belli scilitatem demonstrabit. Auditorem autem populum Romanum Lisse ex eodem concionis nomine apparet, de quo dicere, cum de eo omnes loquantur historiae, superuacaneum uidetur . eius uero status is tu ire erat, ut si in superiora tempora r

149쪽

i g IN M. L EP. C N Q. spiciamus Democratiam penitus, populique ty rannidem appellemus ; u in piasens sub Sylla seruitium, unius omnino tyrannidem dicamus: tunc certe duabus, iisq; e pessimis respublic Romana partibus constituta erat, optimatibus,

quibus Sylla praeerat, plebe, quam L pidus

tuebatur,quarum utraque ad tyrannidem incli, nabat. Itaque Lepidus cum aq plebem diceret, egregie popularis naturae, & eius temporis coim ditionis rationem habuit, licet & sententiarum,& orationis grauitate, atque diligentissimo, g

curatoque dicendi genere ad Thucydidis imitationem, ut pleraque alia, iisdem, quihus de ille, rationibus utatur. Quod si quaeritis quae Ciceronis oratio sit huic maxime similis, dicam quartam esse Philippicam ad populum habitam; De mosthenis uero concionem illam, quam dixi

ad epistolam Philippi, de qua sic ait Vlpianus.

uidetur autem mass maius as Ortati cuidam in edim dieia, quam conciοπι- itemque reliquis sere omnibus , in quibus de Philippi tyrannide, popu'

lique Atheniensis ignauia conqueritur . ex quibus etiam plures sententias i Sallustio excepta fuisse manifeste apparet' ' CON cIo

150쪽

CONCIO M. AEMILII LEPIDI CONSULI sex libro primo historiarum Sallustij

2 E M E N TIA, obitas uestra, 'irris quilusper ceteras gentes maximi, e clari estis ,rimum timoris mihi faciunt aduersses tyrannidem L. Sylia; ne, quae ipse nos da non aestimatis , ea parum credendo de aliis , circumueniaminii praesertim cum illi

ses omnis in scelere, atqueperfidia sit, quest aliter tutum putet, quam si peior, atque istestabilior metu uestruuerit: quo captiuis

hibertatis: curam miseria eximat: aut, D uideritis, in uitandis periculis magis, quam ulcisiendo teneamini. Satellites quidem eius, homines maximi nominis, non migius optimis 'maiorum exemplis, nequeo satis mirari, riminationis in uosseruitium suum mercedem dant, ta utrunque per iniuriam malunt, quam optimo iure liseri agere.praeclara Bruae a torum,