Metaphysica disputatio, de ente, et eius proprietatibus, quae communi nomine inscribitur de transcendentibus, in quinque libros distributa. Auctore R.P.F. Didaco Masio, ..

51쪽

as De Anicio estu proprietatibat

cio,& ope intellectus; ut uniuersum,genus, ct species,subiectum,& attributum; quia a

parte rei haec non conueniunt rebus,quemadmodum homini no competit esse specie, vel subiectum,sed haec illi conueniunt beneficio hitellectus abstrahetis naturam huma- Ens ratio θ' -& a proprietatibusnis foedω Mi gularibus. Clim igitur detur haec duo geri debet in nera attributorum; Ens rationis recesseri deter attribu bet inter attributa secundi generis, quae scibu, eonu. ς0Ruςniux rebus beneficio intellectu, niunt bea' genti , uim patibilis;&huius,tam in neficio in prima,quam in secunda,quam in tertia eius tellectus. functione.Ηoc autem ita sese habere, ex ni- perioribus ad hune modum possumus confirmare. Ens rationis illud dicitur, quod habet esse in intellectu, vel ratione; vel ergo habebit esae in ea,tanquam in caussa,vel tan quam in subiecto,vel tanquam obiectum co '. gnitum; sed confirmatu est in superioribus, Ens rationis non esse illud quod habet esset an intellectu,vel tanquam in caussa, Vci tan- .

quam in subiecto, crit ergo illud quod habemae f.- xmquam Obiectum cognitum. qd unius autem non est ita intelligendum, ut Enas desse Eu rationis secundum se,' a tu, preliedidetis ratio- beat ab intellectu, sed ut illud sit, sat est, scognoscatur illius fundamentu,ex cuius cognitione,illico,per naturalem quandam re-iultantiam aud consequaι :vt erudite an

52쪽

Iuber primis. unotauit soncinas,c.Metaph.* i in hac enim cnuntiatione, Homo cst animal, quamessicit intellectus,reperitur actu subiectum. ω attributum, clim tamen nihil contemplemur de notione subiecti vel attributi; sed coemita natura hominis, illico ex hae cognitione pastilia,sequitur in eo notio subiecti,tanquam extrinseca quaedam denontinatio,qtr Menominat hominem subiectum, & idem iudicium est de notione attributi respectu haturae animalis. Diuiditur autem Ens ratio nis a D. Tho. q. 2 l .de Veritate,art. t. in corpore, M in selutione secudi, in negationem, α relationem,negatio est ut non homo ,relatio vero ut subiectum,vel attributum. Verum quia priuatio est ccundit in essentiam negatio,a Thomistisdcinde illud est diuisum in negationes,priuationes,& relationes. De Ente tamen rationis haec sint breuiter ex plicata, quae a nobis luculenter satis alio loco tradita fuerunt. .

Secunda diuisio est, Ens, aliud est per se & aliud per accidens. Praeteria Eias per se

aliud estieeundum essentiam,& aliud seces dum caussam. Secundiim essentiam illud dicitur, vel quod est omnino simplexa nullo dependens, nullamque in se admittens compositionem,ut est Deus Opt.Max.vel si fuerit compositum,est illud cuius partes in ea-. ἐς 'ς tegoria continentur,ita tam e Vt Vna

secuda diuisio critis in eris Perse,ct peraccidens.

53쪽

is De Enus eius propriet ut

ob taneat rationern potentiae, & altera rationem actus; quia ex his duobus constitui debet Ens,& vnu per se; ut docet Arist. 8. Metaphy.c .s.& a.de anima cap. r. Huius generis sunt homo,coelum, & elementa 3 quia omnia haec conflantur ex potestate, & actu, eiusde categoriar;ex materia scilicet,& for ma . Ens per se secundum caussam, est omnis caliga perse ; dicitur autem caussa per se,illa quae iuxta propriam rationem producit effectum, ut architectus, est caussa per se i domus;quia iuxta propriam rationem, & ea. Tatione qua est architectus,erigit eam;&statuarius est caussa per se statuae ; quia ea ratione qua est statuarius conficit statuam. Paridem 'est duplex quoquedus . I. erit,Vi una secundum essentiam, & alterum cudum es secundiim caussam,secundum essentiam trisentiam & plex est,ut tradit Arist. s.Metap. c.7.subie- secundum ctum cum accidente,ut homo albus, accides' cum sebiecto,ut albus homo; ' accidens cuaccidente,ut albu Muscu: secundum cauta sam verδ est duplex, unum ex parte caussae, ct alterum ex parte effectus; ex parte causset dicitur illud,quod iuxta propriam rationem non producit effectum,neque influit aliquid in eum,sed accidit caussae per se,ut Musicus est caussa per accides statuae, quia ea ratione qua Musicus est non conficit statuam; sed' i quia accidit statuario esse Musicium; ob hae

54쪽

caussam Muscum dicimus esse causam sta- Obserita

tuae. Annotandum tamen cst ex Arist.1.Me Arist. taph.cap.2.&a. Phys.cap. 3. ex his caussis accidentarijs,quasda esse magis,&alias minus accidentarias; quia illae quae magis accedunt caussae per se,ertit minus accidentariet, illae vero quae magis ab ea recedent, erunt magis accidentariae; vi in constitutionc domus,animal & homo erunt minus causta ae 'cidetariae,quam Musicum,uel albu; quia ma ,

gis accedunt homo,& ahinis ad architemi, qui est caussa per se,quam Musicum,&albuetat ucro cx parte effectus illa nuncupat Caussa per accidens, cui accidit productio illius effectus , ut architectus est caussa per accidens optimae valctudinis , quia accidit , ut domus quae per se erigitur ab architecto sit salubris, &fodiens terram est catis sa per accidens inuentionis thesauri, quia ita euenit,Vt ex sione terrae, quae est effices '

'sodietis per se, subsequatur iuuentio the .ri.Tertia diviso est Ens rei, & per se, aliud 3. Diuiso est relatum,ct aliud abs blutum,illud dicitur in relat . absolutum quod est ad se, & non ad aliud, 'quod intelligi debet laquam ad terminum,

. non autem tanquam ad subiectum, vel ψbiectum , quia quae hoc modo reseruntur ad aliud,abibluta sunt,&non relata, ut facultates naturalcs quae referuntur ad obiecta, &accidentia quae reseruntur ad stibiecta. Re-

' latum

55쪽

latum vcro dicitur,cuius tota vis, & natura .. Cst, Vt ad aliud reseratur, vi pater, & filius, dominus,& seruus,sunt relata, quia tota vis

patris est habere filium, & domini possidere seruum . Verum de relatis superuacancri est elle plura hoc loco proponere, quae in categoria i elationis fucrunt a nobis abundὰ Quarta di satis explicata. Quarto diuiditur Ens in v riz ,'h. iii 'um, χ multλtudinem. Annotandum tametitudin8. ςrit,duplicem esse Unitatem,unam transcendentem,& alteram categoriar quantitatis, illa prior c osequitur intima, & essentialia rei attributa,haec vero posterior consequitur in diuisionem quantitatis coniunctae. Eadem quoque ratione duplex erit multitudo, una transcendens, & altera categoriae quantitatis,transcendens est quae componitur ex viri tatibus transcendentibus, ut est multitudo decem essentiarum,vel decem Angelorum: quantitatis verd est,quq conflatur ex unita tibus quantitatis coniunctar, ut est multitu- do quinque lapidum, vel equoru. In hac ergo diuisione nomine unius, & multitudinis, - a tantum intelligere debemus visitate & mul titudinem transcendentent, quia haec duo sunt quae de omnibus efferuntur,dc non unitate & multitudinem quantitatis , quae colaminia hi quae sunt affecta quantitate Orinta diuisio est qua diuiditur

transcen. Eias intris transcendentia,f. in xiiu,Ve rum,

56쪽

δ bonu: hanc tamen diuisionem insea ube-xius explicabimus. Sexta diuisio est, Entium sexta diu quoddam est finitum,& aliud infinitum. Verum ut hanc diuisionem explicemus oba I istin seruandum erit , finitum illud esse quod si βη μφ' initibus, vel finibus est circunscriptum; inmnitum ver4 esse, quod caret huiusmodi fini- . , 'bus.Est autem duplex finitum, & duplex iti dem infinitum , unum secundum es sentiam, 'ει alterum secundum quantitatem. Illud 'dieitur finitum secundum essentiam, quod est compositum ex genere, dc differentia, de est circunscriptu alicuius categoriae limitiabus, ut homo, Angelus, magnitudo,& candor. Illud verd dicitur infinitum secundum essentia, quod neque constat genere,& disse

rentia, neque Vllis categoriaru finibus com- . Irehenditur,ut Deus Opt. Max. qui in nulla categoria continetur, sed omnes illas post se longo relinquit interuallo. Finitum secundum quontitatem est illud,quod circunscribitur terminis categoriae qualitatis,ut linea, quae circunscribitur punctis;extrematas, lineis,& corpus extremitatibus. Infinitum autem secundum quantitate nuncupatur quod caret huiusmodi terminis, quemadmodum linea nullis punctis terminata, diccretur illa infinita secundum quantitate.

psoposita ergo diuisone nomine finiti,& r anfiniti, non ilitelligimus Gitum, sic infinitu i

57쪽

secunaum quantitatent, sed secundum essenquia duo illa priora, in solis substantiis '' Α reperiuntur,ut docet A ristotcles r. Physi.cap.a. duo verd posteriora, de omnibus Entibus praedicantur, omne DFidcm Ens, vel est finitum, vel infinitum, secundum essentiam .sepi;ma diuisio, Entiualiud est actu,& aliud potestate. Ens potestate, vel possibile illud est, quod nondum est, potest tamcn esse; vel ut inquit Arist.&.Mer hy. cap.3.quo posito in actu nihil impota sibile sequitur , ut si quis sedere potcst, de ei

Iessio conueniat, nihil impostibile sequetur. A t verd Ens actu, ut Arist. in eo dem libro profitetur cap. 6. est,illud non ita esse, ut erat quado sola vi,& potestate erat, quemadmodum antequa fieret in ligno statua Me euri),erat in illi votestate,deinde vero postquam iam cst effecta,est in ipso actu eoquod alio modo sit, quam quando erat potestate. vet,ut alijs verbis rem hanc explicemus, Ens actu illud vocari di bet, quod es a parte rei productum extra facultate suarum caussarum,d: hoc est esse alio modo quam quando erat potestate, tunctemporis enim potcrat aviis caussis produci,at vero quando in actu,

iam non potcst produci,clim sit productum. Illima diuisio est , qua diuiditur Ens per se finitum, quod cst actu, vel potestate, in doce categorias , Ict yt dicunt praedicamenta, ve

58쪽

in substantism,quantitatem,qualitatem,retationem,actionem, passionem,ubi, quando. situm esse,in habere , quae diuisio omnibus est satis perlicua, tam en quaenarii illa sit, itipserius quando agemus de analogia Entis examinabimus.

Entis.

Meps tamen, inu1tum ue dubia inter viros erudito, extitit controuersia, de ordine harum diuisionum Eritis,quaenam sci-

licet ex illis sit prior,& quae sit alijs posterior . Est enim sententii Via Tho. o. istia conamentariis in eap. v. lib. s. Metaphy. existimat;s primam diuisionem esse illani in qua diuiditur Ens in decem categorias, cuius sententiani antplectuntur D. Alberius D. Albere Mag. 7. Meta. inpriticipio, Simplicius a. de simplici'. Anima cap. i. I Algaetet i . lis. sure Meta. Algaxei. s suessano credimus i. Meta.disp. a. Auer-GyςβRRIroesiit fac quaestione explicanda est nimium ' lubricus,& inconstans, aliquandό enim diuidit i .Ens in Ens per per aceidens,vt

59쪽

c. 8d aliquando in actum, & potestatem, ut scotu - .in 3. Phy. comen 3. Scotus verὁ i . lib. Sen. rombς δ dii . 8. q. ;.3c quodlib. s. & illius alumni An irςsti Trombeta 1. Meta.q. 3.& in tracta tu formalitatum, Antonius Sirecti, in eodeformalitatum opere, & alij, arbitrantur Ens esse primo diuidendum in quantum, & non quantum, nomine quanti intelligentes quantitatem virtutis, vel persectionem naturae, nomine vord non quanti, imperfectioncm ilvigΠςxin' liti, . Deinde quantum diuidunt in finitum,& in in citum ,finitum est ijlud quod sub Ii-

euilonum mitibus alicuius categoriae coniuretur , ut

tum . Tandim alii ut Paulus Soncinas io. Meta. . et .& Chry pomus Iauellus in tractatu: transcend ntium , opinantur primam

diuisionem Entis rei,esse illam , in qua Ens est diuisium in unum,& multitudine, hanc Me situ tu tesse priorem diuisone illius infinitum, & in infinitum. Ita viri cruditissimide hac qu stione opinantur micrum ut inter has opiniones 1 ostram ctiam scntentiani proponamus,annotamus inprimis,duplicem diuisono esse diuisonem Viram nCminis, & alicra rei, minis de rimmanis est illa, in qua multas eiusdem vocis .e signifi-

60쪽

voce canis,enuinieramus tres significationes, in quibus significat canem cancstem, domesticum,& marinum,haec tamen non tam dicenda est diuisio, quam enumeratio, ut animaduertum Seuerinus. Boetius in ccmmen.

ante categoriarum,cxplicans diuisionem Entis indeccm eategorias,& Rcdolphus Agri Rodol. cola l. lib. de inuentione Dialectica cap. v. in ea enim nihil diuidimus,sed tantiim rece- semus diuersas significationes eiusdem nominis. Diti isto rei cst communioris in minus communia distributio,quq tripleχ est,tόtius uniuersi,vt animalis,an homineam,& equum; totius integri, Vt hominis in caput, brachia,& pedes;& accidentaria,ut animalis in dana.didum,& atrum, es medio colore affectum.

P raetermissa divi sione to tius integri,diu is totius uniuersi est duplex,una gciteris in spe cics,ut animalis in hominem,& leonem; vel analogi 1n analogata, ut est diuisio pedis, iripedem montis, & scamni: & altcra generis in differentias,ut animalis in particeps,& est pers rationis; vel analogi in suas quoque ditanrentias, vel modos internos, vi est diuisio Entis, in esse per se,& in alio. Accidentaria vero triplex est , subiccti in accidentia , veIyropria, vel communia; accidentisin subiecicta; α acci dentis in accidentia. Haec omnia . coucct sunt cxla.. Seucrino Boetio, illiba

Triplex est diuisiorei.