Petri Criniti ... De honesta disciplina libri 25. De poëtis Latinis eiusdem libri 5. Poëmatum quoque illius libri 2. Ad hæc præter singulorum capitum sufficientem indicem, adiecimus alterum quoque, ..

451쪽

DIs cIPLINA LIB. X xv. 3 dijs,trucidationibus ac Iapidationibus sentetiam dixit.Maγci obicis autem ut interdum audacior,nimiusq; novitatis aD sectator,paulo durius lapidare,pro incesserere notare usus est. Nam cum de Laberia poetae mordacitate disserit, eius uersiculis in C.cssarem:Universus inquit Romanus populus ad unum caesarem oculos,& ora conuertit,notantes eius

impotentiam hac dicacitate lapidatam. Dicuntur etiam dela De tib diti pidata itinera,quae lapide strata sunt,ut a Sex. Pompeio tra itinericditur: sicuti dilapidare pro expugnare,& deperdere. Elapidare apud Plinium pro eo quod eit lapides eximere. Lapide/scere uero apud eundem,nihil est aliud, qua obdurescere ocin lapidem conuerti: quod Graeci dicunt: In numine inquit Silere ultra Surrentum non uirgulta modo immer/sa,vel um re folia lapidescunLQua figura sunt, noctescunt, serescunt,cautescunt,uirescunt, opulescunt, Iutescunt, Zc aestia generis eiusdem,quibus maxime traditur delectatus Furius Antias:etsi a Cesellio Vindice accusat, quod in his La/tinam linguam dedecorauerit. Apud C. Plinium sa pe idem comperies, quod illi necessarium fuit in tam uaria rerum hi/ cstoria,ac multiplici naturae opere describendo.In soletius ue Letire. ro Pacuuius lapire dixit pro rigescere in tragoedia.

Lupit cor curat Erinna corpus conscit.

Quod ipsum di Nonius diligenter obseruauit.

c A P v T VII. Quo nomine apud ueteres manna diceretur,de de illius Uuo cognitione apud medicos tum de manna thuris nonnihil.

Auloanth accidit, ut Uenet is agere, aloe in sera mone sui fit hominum doesiorum adestem,in/ter quos bilem mihi mouit,ne risum dicam,quorundam medicoru inscitia, qui cum de manna BR , mentio

452쪽

pE T. CRINITI D B Η NE s. mentio haberet pari improbitate at* ignorantia asseuerruhant,non multis ante saeculis, neq; ante Galeni aetatem, ad nostros inuectam fuisse manna. Quod a uero maxime disidet, siquide mannae usus,ut nostri uocant, uel Tiberio cacimperate a medicis pbatus est, tametsi alio nomine Roma/m authores eam appellat,ut in plerisq; alijs contigit, quae ad usum uitaeptineant. Astipulat huic sententiae Cor. Celsus, qui curari quaeda ulcera tradit,si perungant melle,addito rore Syriaco,aut amaris nucibus.Quo loco Syriacu rorem pro eo intelligi oportet,quod a nostris medicis manna Hebrai co nomine voeat. Cuius humor ut constat Syriis olim populis celebratus est. De quo cuplures, tum Dioscorides copiose ad Arium stribit: Mannam referes, quae dicit probari in Libano candore praecipuo, eamq; adulterari, si addatur resina ex pinu uel tenuissima siligo, quam 1ἰ1.ν appellat. Sunt qui in Papinio poeta de mana intelligat, quo loco Palaestinos&Hebraeos liquores nominat. Orpheus vates ec hanc inter thymiamata refert. Mitto Galenu oc alios me. dicinaeauthores, qui nobis hac in re patrocinantur. Nostris temporibus ea maxime in precio est, qua Calabrensem uocant:cuius comendatio habet si albicas re friabilis sit. Neq; desunt qui hanc Syriacae praeferat. Minime aut me praeterit, uel in ipso thure mannam dici a Plinio re aliis micas thuris, quae elisae sunt.In thure inquit Plinius)ex concussu micas, manna vocamus.Quod Θc Barbarus Hermolaus no igno. rauisitit in pquirenda omi antiquitate diliges ec accuratus.c A P V Τ VIII. Quae babita fit apud veteres authores minor multa, π maxima,ac de m&tandis iniurijs eat XII tabulis diligenter obseruatu.

Pud eos authores qui ius ciuile profitent complura ac Varia de antiquoris poenis tradunt. Sed

lio loco illud adnotandu existimo,quod a grammaticis

453쪽

DIs cIPLINA LIB. MV. 3 smati is seniatum est de minore multa ec maxima. In xu igitabulis uigintiquinin asses illi appellati sunt,ad quos multa

haec minor pertineret,quod intulitient alicui iniuriam.Qtio circa sic in duodecim tabulis scriptum fuit: Si quis muriam alteri Axit uigimiquii eris poenae sunto. Tunc enim singuli asses librarii erant, quos senatus,popu/lusin Romanus in usu haberet,ut a Sex.Caecilio iurisconsulto asserit.Nel me latet paulo mox hanc legem de uigintυ quinq; assibus fuisse abollia, a praetoribus reiectam, iudi ces in additos recuperatores,qui damnu illatae iniuriae uindocarent.Quod & ia Labeo rettulit, ut a Gellio in Atticis cometar as icribit. Notum praeterea est,quod ex his litteris si/gnarent,qui tali poena essent damnati: PQ. A.L.k. S. hoc est, uigintiquitassasses legitime condemnati sunto. De maxi/ma poena,quae summa oc suprema dicit, scriptu est a Pom/peio in hunc modum Multam maxima uetercs illam uocarunt, quae triti milliu oc xx assium foret: siquidem nefas ha/hitu eli, quemcb pluris, qua xxx bobus, es duobus ovibus multari. Existimatur aut bos centussibus, ouis decussibus, diu , seruatu Romae fuit per ipsas pecudes multare ciuiu delicta in quibus fere suas diuitias habuerui: unde pecunia ocpeculiu nomen accepit, quod a Columella Scalijs pluribus tradit . NO me praeterit hac in re distentii e A. Gelliti, qui mi/norem multa ad unu ouem referri scribit, ex authoritate M. Varronis Cum citatus inquit est reus necp respondit, ex/cusatus non est.Ego ei unu ouem multa dico. De panis ue/ro in hunc modum Cicero Octo inquit )panarii genera

in legibus continent,hoc estMamnis, uincula,tlerbera, taliones gnominiae,exilia, seruitutes,ct mors. De quibus anno superiore,cum Ferrariae agerem in palatio Herculis princi

pis, permulta disserui, cum Panduli ho Collenucio iurio consulto. qui aetate nostra ueteres omneis disciplinas stu/

454쪽

D I s c I P LI N A LIB. o Iocuples est, quantis opibus ac diuit is excellit,nem inci ex .istimamus habere prudentiam,aut praestare ingenio, pratet hos homines, qui magnis largitionibus,re ambitiosis sum. ptibus,sese ampliores, clariores demonstrant. Quo fit,ut quaestu pro innocetia, pro uirtute diuitias, pro sapietia auru habeat.Quod ab ipsis academicis probatur, qui diuites pla runq; m itos elle referiit,atin aliis pnitio Ps:quoniam caeloros omneis despiciunt,cum ad auri fulgore, quasi ad ueram felicitate omnem uitaecursum ait industria dirigunt. Hactenus Canaccius .Qtia in re Euripidis poetae carme ascriben. dum est, quod ab eo sub auari diuitis persona refertur: i

Sine me uocari psimam,ut diues vocer: An diues omnes,quaerimus,nemo an bonus. ,

Non quare,π unde, qaid habes tantum rogdnt: subis tantus quisque, quantum habuit luit. iQuod esse nobis turpe sit queris, nihil:

An diues optem vivere,ant pauper mori. rBene moritur,quisq; moritnr dum lucrura icit, lPecunia ingens generis humani bonam. cui non voluptas matris,aut blande potest Par se prolis,non sacer meritis parens, . . .. 3Tam dulce siquid venit in uultu micat Nerito illa mores,caelitum atq hominum monet.

In his Euripides praediuites homines,eorum oe in Ientiam pereleganter accusat, quorum inanis gloria est,& bracteata felicitas,ut ab Anneo Seneca scribitur.

N epistola poetae Ausenh leguntur hi uersiis ad

455쪽

quidem animantia ut inquit uocem aliquam emittan ru

' minant Ouod idcirco notandam fuit, quoniam CPistola eum Ausonij carmen. c A P V T N. Quid sit sonticus morbus in legibusta se accipiendii is miro erbum, sciun - uinum. Extus Caecilius re aliqueteres iurisiperiti qui duodecim tabulas interpretati sint morbum sontic prouehementi,di prauissimamritudine ac saerunt.Cassius uero,NVenuleius ut in pandectishἀbetuuro iusto 5 perpetuo sonticum io qui rei gerendae impedimeto est,proindeq; in militari nuscegretis .non tenebatur is esse iureiurando astricius, qui io

456쪽

DI cIPLINA LIB. V XV. otico morbo esset affectus, quod apud auctorem Cincium obseruauit Gellius. Iurabant enim milites qui scripti erant

se affuturos pro uoluntateWimperio consuIis, nisi harunce cauti aliqua intercessisset, hoc est,funus familiare, feriae denicales,calend .Quae non eius rei ergo in eum diem collatae sint, quo is eo die minus ibi ellet,morbus sonticus, auspicoum' ue, quod sine piaculo praeterire non liceret, sacrificiumue,anniuersarium, quae uerba in Atticis noctibus deprauata

sunt.Caius Plinius est author eius lapidis suffitu qui Gagates uocatui morbum inticum, & uirginitatem deprehen di,definitum Q est a Marco iurisciuilis,legumq; peritissimo qua in re sonticus morbus a febri disserat,cum de habendis,

probandisqi iudicijs disierit. Apud poetam Nevium sontisca causa, pro iusta&legitima exponitur.Sonticam esse oportet causam,quamobrem perdas mulierem. Aelius stilu sonticum existimauit pro noxio dictum: unde sontes homines pro obnoxiis & deperditis,&sontire uerbum ut refertPompeius pro eo,quod est in aliqua re obesse,&grauiter noce re Quae tamen uox propter nimiam antiquitatem, atq; insolentiam, magis intelligenda est, quam usurpanda, ne illoruingenia scribendo imitemur, qui suis ineptiis ac friuolis assectationibus impudentissim contaminant Latinam eruditionem. De hoc ipso morbo & Perottus Sipontinus diligen/ter multa perquisivit,iae uidear eius uiri studi/um contempsisse, qui de omnibus qui dem litteris est optime

meritus.

457쪽

muis 4c sutilis eorum superstitio foret

copiose emurratum.

Arcus Varro S alit ueteres complures diligeter quaesierunt de Romanis diis,eorumq3 potestate Nos hoc loco breui adnotatione quaedam colli gemus,ut facilius agnosci atq intelligi posset Φfriuosa, inanis, ac prorsus ridicula fuerit eorum superstitio quae res illorum studiuat i comentarios instruere di adiuuare poterit, qui de antiquoru sacris atq; ferijs scripserunt. Ruspicabimur uero a diis maioribus re quasi patrichs,deinceps ad alios accedem usi suppiter que optimum maximudixerunt pro sublimi aethere acceptus est,in qua allegorice potestatem totius luminis intellexerui, unde Lucetius, Diespiter, Elitius, Fulminator,& Feretrius uocatur Iuno pro aere,' elemeto superiori siubdisti sit, re ob id Lucina,Fluoyna, Hecaten, Mati e,di Diana nominarui. Neptunus ad maria, Pluto resertur ad terra eosq; cu iis coniugibus Salaciaec Proserpinacoponunt. In focis domesticis Vesta collo. catur.In fabroru fornace Uulcanus. Quibus ignea fere atosti uidiora ut inquit Varro) conventui. Sic em de Uesta in antiquis legibus: . Virgiues Vestiles nesci publicisempiternum custriunto:

In vaticinii ; atm diuinationibus Apollo, cuius hume at

egregia potestas cu ab alijs multis,tum a Uectio Prstextato describit in coenis Macrobir. In emundis,uendendundis 3 mercimoniis Mercurius, cuius festa ob id a mercatoribus magno cultu seruatalunt.In Iano ierum princi pia, ianito res, portitores mesibi es,ac terminatores, eundcm potificcsmub

458쪽

DIs cIPLINA LIB. Xπτ. multis uarijscb nominibus uocant,ut Geminii, Bifrontem Quadrifrontem, Patrem, Quirinu Iunonium, Clusiuum Oc Patulatu in saliari carmine deus deoru est appellatus.In

Saturno tempora et frates cui sal culoru insitGes, pomorum

edue loes 5c omne agri colendi disciplina tributit. Quo nomine a Romanis etia Stercutius creditur die iis ut est au/mor Praetextatus quod abeo hit inuentu,ut in stercorandis agris facunditas adderet. Martem et Bellona ad conflictus ec caedes reserunt. Cerere cum suo Triptolemo ad frumenta re seeetes.Liberum adulteis re uineas, quem Bacchum Bromiu Lenaeum dixerunt. Dianam ad lucos, nemorasyluas. Mineruam seu Palladem atangenia, distiplinas ecarteis, quam Cicero etiam inter patrios deos & urbis custodes locat. Hactenus de diis maioribus: plebei ignobiles ingentem tui b am ac infiritum quas agmen conficiunt, ut nihil prope inueniatur in officiis uitae mortalium, quin ad aliquod numen rettulerint. Qua in re probant, quam rids/culae uanitati honores dicarent. In his quae ad hominum ui/ram,educationesΦ pertinet,Statilinum, Statanti, FabulinuUagitanti, Piluimia, Picuiὶnu, Cunom, Leuanam, Ruminam, Edulicam, Potinam, Carnam. Stata Iinum N Stata nuquod eo tempore pueris praesideant, cum standi Econsistedi potestatem habent.Fabulinum agitanum, cum fandi ac uagiendi auspicium esset. Picunnum uero& Piluni upro diis coniugalibus acceperunt, in quo iam aede lectisternia parabantur,unde pueris uitae praesidium foret,ut a Mari Varrone traditum est. Cuninam cum in cunis agerent. Lυ uanam cuius ope de terra subleuarentur Ruminam quod

exugetibus opem ferret: nam ueteres rumam pro mamma

acceperunt,unde subrum i agni ac ficus ruminalis apud authores nobilis. Edulicam Sc Potina quod escam at*potiones exhibeanti mam quod humanis uitalibus praeesset: . AE CC i cus

459쪽

P ET. cR INITI DE N o 2CE s. cui sacrum in Coelio monte constitutu suit. Voluingo oo ec Libentina. nrooter uoluptates di libidines. Ad csticia hominu Adeonam, Albeona,Uoluna, Sc UOIunum. Vacu nam praeterea re Festania, propter uacantes fessos. Hinc apud Horatiu Uacunae templum celebratur. Pelioniam ad hosteis depellendos. Agenoream, Strenua,& Stimulam ui excitarent ad agendum,& excitatos stimu Iarent. Numeri Jad numeros. Ouietare Murcidam propter quietem ac dosidiam, quonia murcidos ut ait Poponius) pro desidiosis aissi ignauis habuerut cuius templum in Aventino fuit,ob eamq; causam ut creditur) Murcus est appellatus. Virtute praeterea, Mens , Honore, Fidem, Victoriam, Pieta tem, Concordiam pro diissatueriit,ut omittamus metu, Spem Pallore dc Febrem cuius edes in palatio collocatur. in morbis Angerona,Orbona, Prosam, Polluci ta,quibus templa constitueriit,ut quisl praecipue illos coleret, quoru au blio magis egeret. Tanta est ambitiosae mortalitatis socordia gentiam,dicendis sententijs. Consum,consiliis praeposue runt, unde conscialia, feriae publicae,& in circo ludi ad aram Consii, propter raptum Sabinam. Carmenta ad fata, Camoenae ad cantus relatae sunt, quarum aedes in regione urbis qus

porta Capena dicitur. Vitianus 5c Sentinus ad uitam resensus. In coiugiis quoq; menstruis,partu,& funeribus de/

ducum Domicium, Mantumam Uirginentem, Subigum Premam. Pariundam. Populonia. Menam ethvmqnem Ruisnem,Orcum quem dixerui etiam Quietatem & Ne.niam, cuius templum fuit extra porta Viminalem.Ad trii.

menta 6c segetes Segetia,Seia, Tutilina, Proserpina,Nodisnus, Volutina, Pataiena, Hostilina: Flora, Lactucina, a. tura, Ruςina, Rubigus, Averrucus N Spiness,Segeuases segetes Uss comendantur. Seia quae satia frumctis opitulatante

460쪽

ter e solo existini. Tutulina collectis alch recoditis Pi serpina eterminatibus. Nodinus geniculis et nodis culmotu volutina inuolucris illis folliculoru. Patelena cupatescuis liculi ut spica exeat. Hostilina cu segetes nouis ariliis coequatur, qm ueteres hostire et hostimentu dixeriit pro eXs quati one. Hora. Lactucio Sc matura uocarui:quonia stoictibus laetentibias,et maturescetibus prs sidio sint. Rubssu ne contrahant rubigine qua interdum segetes occupantur RUervi runcii ne averrucari ulla tempestate aut couelli possint.Rucinam ad runcationes. Spinensem opter spinas N uepres Pomonisi propter poma qua magna religioe colueriit unde Pomonales flamines et sacra in pontificu comentarijs tradita .Fructes ira propter fructus. Aesculanu& Argeonu ab aere et argento Quo circa diuus Augustinus ut eoiu demetiae illuderet Rurinu adiecit. Ad agros et latifundia Rurina deam ruri tribuerut Collina collibus, Valloniam uallibus Iugatinimontium iugis Forulum foribus, Cardas cardi nibus, Limentinuac Terminuta imitibus ac terminis: unde terminalia sacra in ponti sicli fastis relata. Palem pastori bus, Empandam paganis, Arculum arculis ec capsulis, Lauernam furunculis, qui ob id ut philo Lauerniones uocati sint. rnacem fornacibus, &hinc fornacalia sacra farris torrendi gracia Praetereo Nundinam,Tanagream, Allocultu, Anteuortam. Matutam quae Leucothea dicitur. rum .dam. Monetam februsi purinam, Fidiu, Larentiam, uti num. Alburnu &Inuu seu Panem cum sua canna, male stam quom Cloacinia.Uenillam ct Maniam in cuiuS ho nore compitalia essent constituta. Opem consuam, Bonueuentu&Vertunnus ui Hetruriae deus existimat. In qua l deoru colluuione agnoscutur urbani, riastici, militares, agrestes,patricii,opifices,funerari j,coniugales,desidiosi ac fru/ imetarii de quibus accuratissime scriptum est a Marco Uara i