Lazari Riuerii ... Praxis medica 1

411쪽

368 Praxeos Medic, Lib. VI.

Decoctum verbenae simplex ad eundem usum aquam plurimis commendatur . Laudatur etiam decoctum guaiaci in aqua , vel vino paratum,cui sal interdum permisceri poterar. Vela . Fol. pet sicariae serae & corti c. rad. hyoscyam. anapartes aequales,coquantur in aceto rosaceo,& hoc dec

cho colluatur os. Et si a causa calida dolor producatur, radix hyoscyami sola in aceto decoqui poterit. Si per sicariae acrimonia offendat , illius quantitas minuenda est. Imo penitus omitti potest in fluxione a causa calida, & in illius locum subrogari per sicaria maculata , quae rcfrigerandi', & astringendi facultate praedita est, cuiusque succus, aut decoctum ad omnes fluxiones acres & biliosas coercendas,per Os tuto exhiberi

potest. Folia etiam hyoschyami loco radicis usurpati

pollunt.

Quidam soliis hyoscyami, & persicariae maculatae

pro remedio magnetico utuntur, eaque decoquunt in aceto cocta comburunt igne luculento , dentes aceto

abluunt, & dolorem euanel ere aiunt,quam primum folia combusta sunt. Ego veris effectu in aceto tribuere malim quo dentes abluuntur. In praedictis decoctis, si aceti acrimonia tanta sit, ut eam aeger dissicile serre valeat,ex aequis partibus vini &aceti parari poterunt i imo vero in causa frigida vinum solum usurpabitur. Amatus Lusitanus sandaracam valde laudat in aceto & vino decoctam, hoc modo. Sandaracae J.j. vini & aceti an a m. g. coquantur,& colatura calida teneatur diu in ore. Decoctum radicis urticae maioris,cum pauxillo nucismoschatae 3c croci, in aequis partibus vini & aceti paratum, & calide in ore detentum, humores illapsos mirabiliter extrahit. 5b initio quidem videtur dolor augeri,

412쪽

Cap. I. De dolore dentium 3 6ssed paulo post mitigatur & desinit.

Radix lapathi acuti, vere, ante geminationem colin lecta & exuccata,denti dolenti admota, specifica pro- ptietate dolorem dentium tollit;quod confarmatur Fo- resti experimento,quod habetur obs6.lib. I .ubi etiam dictam radicem recentem in talleolas concisam denti dolenti feliciter applicat in puella quadam ἔ quo etiam remςdio in aliis quamplurimis , praecedentibus uniuer salibus remediis,le feliciter usum testatur. Si corpus rite purgatum fuerit, & caput pituita non sit admodum repletum, masticatoria ad humores a paris . te affecta extrahendos,erunt essi caci isma; quae paranis

tur , vel ex pirethro solo dentibus diu prarinansio , vel sequens componi poterit. Mastiche,, pyrethri,& staphisagriae ana 3.3 sem. hyoscyami 3. s'. puluerentur , & misceantur, ex iisque fiant globuli in panno lineo raro, quos diu masticet,

frequenter expuendo.

In vulgari usu habetur olqum caryophyllorum, quo ficustulum gossypti intinctum denti admouetur; & sierosus fuerit, cauo illius inseritur, sicque humor parti

adhaerens extrahitur,& illa roboratur. Oleum eamphorae ad eundem usum mire est essicax.

. Vel in olei caryophyllorum 3.j. solue camphorae gr. viij.iisque eodem modo 'tere. Verum prae caeteris commendatur, & miris laudibus effertur oleum buxi, quod si gossypio per stilum ex i- Piatur , N: in foramen dentis gutta una, vel altera iniiciatur, illico dolorem tollit. Fit autem hoe oleum, conciso ligno buxi in multas particulas,deinde destillatur per deste umauobus vatis,altero in se, tetram, altero supra posito , & circa hoc apponitur ignis ex carbonibus validior,& oleum extillat in vas in serius. Praeter olea praedicta,Chymici etiam laudant oleum

413쪽

3 o Praxeos a dica Lib. VI.

ligni,quod vocant,Heraclei, seu corylini, eodem mo8ovrurpatum.

Si dolor ita vehemens sit, ut praedictis remediis cedere non valeat, aa narcotica veniendum est, quae sub variis formulis a practicis proponuntur , & denti dolenti admouentur, quorum tamen effectus, non minus, elu in caeterorum topicorum, admodum incertus est. Verum eadem assumpta dolorem cerib conso iunt. Inter caetera laudanum optatum principem locum obtinet,quod non solum dolorem sedat, sed etiam fluxionem cohibet,& tuto exhiberi potest post remedia uniuersalia ad gr. iij. vel iiij. modo a perito artifice praeparatum sit. Topica vero remedia ex narcoticis parata mulista circumseruntur. Sequentia duci nobis sint instat

omnium.

V. opij, myrrhae, & ladani an. 3. . puluerentur, &cum vino albo decoquantur in formam linimenti,quod pauco gossypio exceptum denti applicetur. Alterum est emplastrum Riuerij, Henrici magni Archiatri, supra descriptum.

. Si vermes in dente fuerint, amaris enecandi sunt, &inter alia sequens conferre poterit. Aloes et . .camphorae Θ.ss. aquae virae 3.ss .misceam tur & cum bona bace denti admoueantur. Notandum est rarδ dentes dolere, nisi per rati suerint, & erosio usque ad cauitatem internam penetret, ac neruum tangat,ideo,ut doloris sensus auferatur,ner nus adurendus est cauterio actuali, vel aqua forti, aut oleo vitrioli in cauum dentis immisso quod si frequenter iteretur,& dens valde corrosus suerit, in paries sensim rumpitur,& extrahitur. Si hisce omnibus dolor dentium non cedit, & dens valde exesus fuerit, serro extrahendus est,eoque exti

414쪽

Cap. I. De dolore dentium. 37r

pato dolor statim cessu, non amplius reuersurus. Caiauendum tamen est ne dens evellatur eo tempore , quo fluxio impetu ruit, aut caput dolet,aut tumet gingiua, aut dolor atrox sentitur. Et monendus est chirurgus, ne violenter & affatim , uno scilicet ictu dentem euellat, ne violentam extractionem consequatur maxima

cerebri concussio,& ossis maxillae disruptio,quam saepe magna haemorrhagia, febris , & interdum mors consequitur. Euulso dente,ea pars a qua extractus est,digitis undiquaque comprimatur, ut ad naturalem statum te-deat 1, postmodum aeger Os colluat Oxycrato tepido, e ueatque ab aere frigido, ne noua fluxio in alios deniates delabatur. Si vero sanguis in tanta copia effluat, i vix cohiberi possit; quod interdum contingit, etiam sine maxillae ruptione, ex vena, vel arteria discita , de

refert Valeriola historiam cuiusdam , qui dente , sine ulla vi de sine serto , sed solis digitis extracto, sanguinis m. j. uno impetu eiecit, & altero die fera tantumdem ex arteria gingiuae supposita :ὶ Sistitur vlplurimum ille sanguinis fluxus, apposito globulo solidiori

ex linteo confecto , & digitis per horam Vnam , aut auteram compresso. Quod si non succedat, vitriolumvstum admouendum est, & linteum in aceto maceratum superimponendum, idque digito comprimendum, donec crusta inducta fuerit. Postremum remedium est cauterium ignitum, quo sanguis erumpens si tim co-ῖibetur. Si quis metieulosus Chirurgi manum refugiat , Maliis remediis sibi dentem extrahi cupiat, ea tentanda sunt, quae ab authoribus passim proponuntur, &dentis casum promouere censentur ; qualia sunt, pasta ex lacte tithymali, & thuris p u luere simul incorporatis cum pauco amylo in cauum dentis immissia ; radix r nunculi , cortex radicis mori, cinis vermium res re

415쪽

'axeos Medica Lib. VI.

strium, pyrethrum in aceto infusum , radix cucumeris agrestis in aceto infusa , & similia. Sed prae caeteris effieacissimam vim obtinet ad dentium casum promouendum elleboraster , si eius solio contrito dens confricetur , sed diligenter cauendum est , ne alij dentes

hoc remedio tangantur , eorum enim casum etiam

promouebit. Quidam rusticus cum dolore dentium acerbissimo premeretur , suasit alter ut elleborastrodentem confricaret ; ille incaute hoc utens remedio, maiorem partem dentium maxillae amictae confricuit,& intra paucas horas omnes propemodum deciderunt. Si quis igitur tam vehemens remedium experiri cupierit, suaserim ut reliquos dentes cera diligenter obducat , itaut ille qui euellendus est , nudus relinquatur,& actioni medicamenti pateat. Quamuis tumor in maxillis obortus,viplurimum dolotis solutionem afferat,transsata materia ad partes exte-tiores , ut tamen ille cito resoluatur , quaedam remedia usurpanda sunt,cui rei conferet sequens linimentum. butyri recentis , & axungiae gallinae an .5.j. pubueris ireos florent. 3. j. croci B. g. Ol. chamomael. dc amygdal. dulc. an. 3. g. fiat lini mentum. Promptius operatur sataplasma ex ficubus, pane &

aceto.

urtica contusa maxillae admota cito dolorem soluit Haec est doloris dentium praesentis curatio. Si autem ille frequenter recurrere consueuerit, Vt in multis huic affectui obnoxiis contingit ; prophylaxis adhibenda est, quae in eo consistit, ut humorum ad partes istas fluentium generaxio impediatur, & dentes ipsi roborentur , ne tam facile fluxionem recipiant. Si igitur ab humoribus calidis affectus producatur, eadem c ratio adhibenda est , quae in calida hepatis intemperie,

catarrho calido fuit proposita, Si vero a frigidis, & pituitosis

416쪽

Cap. II. De Ero ove. 3 i

pituitosis humoribus ducat originem , frigidae cerebri intemperiet , & catarthi frigidi curatio usurpanda est, dentium vero roboratio ex sequenti capite erit des

menda.

De dentium nigredine se erosione.

DEntes non raro nigrum , liuidum, aut flauuna e

lorem contrahunt, ab humoribus vitiosis , ill rum superficiei adhaerentibus , qui longa mora eos tari dem corrodunt, & carie assiciunt. Produntur etiam iidem affectus a vaporibus tetris sursum exhalantibus. qui ex prauis alimentis ingestis, aut a ventriculi mistem perie cibos corrumpente exoriuntur. Plurimum addentes denigrandos confert hydrargyrum,siue toti cor pori admotum , ut in lue venerea contingit ; siue facies tantum eo illinatur. Vnde mulieres, quae sucis ex me curio utuntur, dentes nigros, aut foedo colore infectos habere consueuerunt. Ad curationem , causa antecedens prius actetenda est , & si humores praui in ventriculo redundantes huic malo originem dederit, euacuandi sunt , & par tium eos producentium intemperies corrigenda, optimaque victus ratio instituendas eaque alimenta elimi nanda,quae dentes corrumpere nata sunt,praecipue vero dulcia.

Ιρ finita propemodum ad dentes dealbandos proponuntur remedia apud authores, quae unusquisque e pe riri poterit. Nobis unicum saltem sussicere poterirὸ quod in instanti dentes dealbat, ab omni sorditis libaxat , & a carie praeseruat, nempὸ spiritus sulpburis, 3Πς

417쪽

3 74 Praxeos Mediea Lib. VI.

vitroli , in quo exiguus bacillus demergendus est, eiusque extremo dentes confricandi, moxque linteo detergendi. In magna dentium sorditie purum & putum oleum usurpari poterit ἱ alias vero cum melle rosaceo permiscendum , aut aqua simplici temperandum erit, ne usu frequenti gingiuas erodat. Montanus confit. ii 3. refert se id didicisse Romae ex quadam muliere, quam Mariam Graecam appellabant: ad quam cum venitIet admodum iuuenis,atque illa effet annorum xo. poste, quinquagenariam in eodem fere statu eam reis perit ἱ quae formae atque virium integritatem oleo viatrioli acceptam tulisset,atque significasset,se ex eius usu dentes , quos in iuuentute pessimos habuerat, pulcherrimos habere & firmissimos , gingiuas etiam fit inis;& addidisset,quὁd videretur sibi ob eius usum lata diua senescere. Via erat autem singulis diebus una, aut altera guttula gingiuas & dentes leuiter hicando. Cinis tabaci ad dentes abstergendos & dealbandos est etiam mire essicax. Ad praecautionem vero, & dentes conservandos,priamum ij a sordibus, & cibis quotidie mundandi sunt dentiscalpio ex ligno lentiscino, aut alia materia idonea,mox vino os colluendum,dentes vero confricandi puluere sequenti. IV. Rad.bistortae,aluminis,& coralli albi ana 3 j. Fiat puluis tenuissimus, quo dentes confricentur. Vel aqua sequenti abluantur, V. Aluminis usti subtilissime puluerati 3.ij.cina mo- mi integri 3. si . aquae fontis & rosarum ana δ.iiij. bul- Iiant in phiala vitrea supra cineres calidos, ad tertiae

Pirtis consumptionem. Hoc liquore dentes confiicentur mane,cum linteo in eo madefacto.

418쪽

De Gingiuarum erosone Crexulceratione.

FRoduntur gingiuae, & exulcerantur ab humotibus

actibus & erodentibus ad eas confluentibus, partes autem mandantes sunt cerebrum,Ventriculus ien;aliaeque partes. Lienosi praesertim ulceribus gingiuarum maxime obnoxij sunt,unde in scorbulo, magna earum partium exulceratio, & corruptio contingit. Interdum etiam ex lumbricis. aut corruptis humoribus ex quibus illi generantur, gingiuarum erosiones solent contingere , ita ut illae diu perseuerantes, lumbricorum intus latentium indicia esse soleant. Sic refert Fabricius Hildanus obcF9. centur. I. cuiusdam ciuis Dusset dorpensis puerum erosione gingiuarum a longo tempore grauissime vexatum, cum varia multaque remedia tam inter na,quam topica adhibita suissent,tandem vitam cu mo te commutasse. Et aperto corpore tantam inuentam esse

vermium copiam , ut aliquibus in locis intestina eros rint,multique in vacuo ventris reperti suerint. Curatio primum ad causam antecedentem dirigenda est, & humores vitiosi vacuandi per venae sectionem &purgationem, acres & calidi temperandi per apo Eem ra,tu lepos,iuscula medicata, & alia huiusmodi. Eorumdem humorum fluxio auertenda per cucurbitulas &cauteria partibus idoneis admota. Ac denique parris praecipue affectae vitia corri genda. Postmodum verb ad topica veniendum est, quae pro magnitudine affectus varianda sunt: itaut simplici erosioni ea tantum admouenda sint, quae astringendi MA a a exsiccandi

419쪽

376 Praxeos Medicae Lib. V L.

exsiccandi vi praedita sunt , atque ita lotio sequens primum usurpari poterit. Gallarum immaturarum , calicum glandium, &bala ustiorum anas j. rosar. ruta. P. j. aluminis crudi 3. iij. coquantur in aquae ferratae partibus duabus,& una vini rubri austeri ; hoc decocto saepὸ gingiuae

abluantur.

Si hoc decocto non tollatur erosio, optata sequens adiungenda est. V. Sang. drac. 5. iij. ligni aloes ,rosar. rubr. spodij,cornu cerui ad albedinem usti & nucum cupressi ana 3.j. myrrhae,& cineris tabaci ana B. iij aluminis 5.j. Fiat omnium puluis, qui excipiatur melle,additis spiritus vitrio isti,aut sulphuris guttis aliquor. Fiat optata , quae extendatur supra linteola instar lamellarum , gingiuis applicanda hora somni. Spiritus sulphuris,aut vitrioli, quemadmodum denis. tes mundificat& dealbat; sic etiam gingiuarum putre- dinem arcet solus vel cum aqua, ut melle rosaceo permixtus,ut superiori capite dictum est. Si ulcus profundum fuerit, aut sordidum, sequentisamo illi natur. V.Myrrhae electae,& sacchari candi,ana partes aequales puluerentur, iisque impleatur album oui ad duritiem coctum,& per medium sectum ; postea filo probe alligetur , & suspendatur in cella vinaria , supponendo vas vitreum , instillabit liquor, seu balsamus, quo pars saepius in die illi natur. Quod si praedictis remediis ex parte administratis,aia

fectus non tollatur,& dens ulceri vicinus,carie affectus sit, ad illius auulsionem veniendum est, & ulcus cito curabitur,alioqui incurabile prorsus remanebit.

420쪽

Cap. IV. Defluxusanguinis ex gingiuis. 3 77 3

CAPUT IV. Defluxu sanguinis ex gingiuis.

C Anguis magna copia interdum e gingiuis fluereo consueuit , idque vel critice vel symptomatico.Quamuis autem haemorrhagia critica rarissime pergingiuas fieri consueuerit; id tamen interdum accidere docet experientia, & authorum obseruationes. Sic refert Dodonaeus obf. I . cuidam Latomo Ecthymatis laboranti, sanguinem e gingiuis erupi Te, eumque repressum ad urinarios meatus transsatum fuisse , unde cruentavrina subsequuta est; quae cum adstringentibus cohibita fuisset, iterum ad gingiuas se contulit,nec fluxus cessauit,do nec aeger a morbo liberatus est. Amatus Lusit nus curatione F .centur. s. resert quibusdam sanguinem e gingiuis utiliter emuxisse, eoque cohibito nonnulla sanitatis incommoda prodiisse. Tacutus etiam Lusitarius obf. 86. lib. I. praxis admirandae,refert aurifabrum quemdam, cum ex multo labore iuxta fornacem in a

dentem febrem incidissit, & esset firmus ae fortis, co-- piosam celebrata phlenotomiam , cuius vi ita leuatus est,ut in 7.die, praecedente gingiuarum pruritu, & labii inferioris ingenti dolore, ex venula gingiuae inferioris rivuli sanguinei profluerent per tres continuos dies,in tanta quantitate,ut libras amplisis quinque excederent, ει quanto plus sanguinis effluxerat,tantδ masis remit rebatur febris, qua omnino extincta, sanguis sponte sua

cessauit omnino.

SymplomaticE'verd sanguis Φ gingiuis profluit, ob

suam acrimoniam, & vitiosam hepatis, aut lienis con

a itutionem. Sic in scorbulo familiaris est huiusmodi tanguiuis e gingiuis essiuatis. Aa Flaterdum