Institutio astronomica iuxta hypotheseis tam veterum, quam Copernici, et Tychonis. Dictata à Petro Gassendo regio matheseos professore. Eiusdem oratio inauguralis iteratò edita

201쪽

CAPUT XVIII.

OVae Eclipsis dicitur Solis, asposite magis di

ceretur Terrae , quippe Terra est, quae tunc luce Solis, Lu nae interiectu, priuatur, ut Luna deficiens priuatur interjectu Terrae cum alioquin Sol lucem illibatam retineat. Sed dicatur tamen Sol Eclipsimpati, quatenus respectu nostri descit. . Deficere porro nobis Solem ob Lunam interposi-tam, vel ex eo manifestum est, quod non-nili per Novilunia, seu cum Luna ipsi est conjuncta, de- ficiat. Quod autem non in omni Novilunio deficiat . causa est latitudo Lunar ; quippe ob quam Luna aut supra ad Boream , aut infra ad Austrum praetereat, neque directe inter nos, ipsumque Solem transeat, transeat autem solum,cum est in eodem sproximόve)Nodo, in quo Sol, sicque Eclipsis Solis tum solum creetur, Cum ambo luminaria sunt aut simul in Ca- pite, aut simul in Cauda Draconis i vel certe quam

proxime) ut ex hac figura intelligi potest.

202쪽

Illud fortassis mirum videatur, quam obrem lon ge plures Lunae, quam Solis Eclipses appareant: Sed causa est, quia globus Lunae, quo nobis Sol eripitur, est longe minor globo Terrae, quo Sol praeripitur ipsi

Lunae; ut proinde longe facilius Luna incurrat in vin bram Terrae, quam visus noster in umbram Lunae.

Quanquam id accipiendum est de loco Tertae determinato, ut hoc,in quo nos degimus: Nam specta- to alioquin toto Terrae disco, dimidiove superficiei, quasi plano habito, nihilo su ni Solis Eclipses Luna ribus infrequentiores; siquidem per senos ut plurimum menseis, aliquae aut heic, aut illela tersarum contingunt.

Id autem ideo euenit, quod Luna, cum sit, ut mox .dictum est, longe minor, quam Terra, non possit tmii Terrae disco ad Solem conuerso eripere Solem , sed umbram solum in aliquam ipsius partem transmit-lute, nunc quidem in nanc,nunc vero in illam; unde

203쪽

& solet fieri, ut alicubi Terrarum Eclipsis Tota sit, cum alibi partialis solum, alibi etiam nulla Res intellectu facilis erit ex vulgari hoc schemate, in quo ubi Sol fiterit A, Luna LB, Terra C; colas, Solem eripi

totum a Luna tuterpossita habitanti in puncto Terrae D, dimidium habitanti in E ; nihil ha bitanti in F , veluti etiam plus, aut minus habitantibus in caeteris locis. Obiter vero adnotare licet ex hoc schemate, eam diuersitatem adspectuum ob Lunae viciniam Creari, ut merito Astronomi dei eius Parallaxi solliciti sint , non ea solum quae Altitudinis verum etiam ea, quae tam Longitudinis, quam Latitudinis dicitur, ut ubi, & quantam-nam Solis Eesipsin factura , defi

niant.

Cum Partialis Eclipsis est, repraesentari solet hac forma , &designari etiam per duodenas diametri parteis, siue Digitos, eo--rumque minuta.

204쪽

Interi in mirum est,pesin totum Solem proriter Lunam deficere; quoniam tametsi Luna sit minor, est tamen etiam nobis propior , Ut opterea possit arparens eius discus apparenti Solis disco exaequari, sic

que eum totum obtegere.

Id tamen discriminis est inter Eclipta Solis Tota

lem, & Totalem Lunae,quod ista plTrumque cum in uni sit Mora, tanquam non valente se Luna ab vii bra terren, breui expedire; illa vero nequeat esse cum Mora, saltem valde sensibili neque adeo possint esse valde diuturnae, quae interdum densissimae, etiam sub meridiem, creantur tenebrae, adeo ut stellae conspi ciantur, aueS condantur, aut procidant, &c. quod Luna motu suo in ori mS'li subtercurrens, statimae limbo suo orientali orientalem limbum Solis at tigit, Solemque adeo totum operuit, incipiat ipso occidentali occidentalem deserere, Solemque adeo

reuelare.

Quin etiam contingit interdum, ut quia apparens discus Lunae Apogeiae minor est, quam Perigeiae, atque ideo minor, quAn ipse discus Solis i contingit, inquam, ut dum Apogeia kbtercurrit Soli, & cen

trum centro conjunctum habet, supersit ex Sole totatus circum limbus, quasi armilla aurea, aureusve quis dam circulus ; totum scilicet non tegente Luna.

Quod si requiras, quae maxima Eclipseos Solis di ratio sit, perspicuum esse videtur illam duarum plus minus esse horarum. Quippe cum Luna singulis Eoatis conficiat plus minus unius gradus dimidium,quanta transcurrenda Solis diameter est; ideo necesse esti

205쪽

re IN s TIT V T. Α s Tim Lib. II. ex quo Luna limbo suo orientali occidentalem Solis attigit, Eclipsique principium fecit,horam insumat, quousque idem limbus ad orientalem Solis perusniat, mediumque Eclipseos essiciat. Et quia tunc so lum limbus Lunae occiduus ad occiduum Solis peruenit, quem & mox relinquit, adeo ut cessante Incidentia, incipiat Emersio; necesse est horam iterum insumat, quoad usque idem limbus ad orientalem Solis perueniat, & ab eo excedens Eclipsi finem fru

ciat. α

206쪽

TITVTION IS

ASTRONOMICO. LIBER TERTIUS.

SIVE

SPECIALIA CO PERNICI,

E uos imitat- Cuemicis in lastemate confingendo fuerit. V M sit iam dicendum , appendicis loco, de Mundano Systemate, iuxta mentem Copernici ; & subinde quidpiam de eo, quod non multum absimile, Braheus ipsi substituit , praefa QVIII CIL, lia,cquid a nobis de priore praesertim dice tur, eo spectare solummodo , ut quoniam celebre euasit, cuiusmodi sit, explicetur, & quemadmodum propugnetur a suis assertoribus: Neque enim nos alioquin sponsores, vadesque ipsius praeliamus. iPrincipio vero, cum Systema, Hypothesiisve C.

207쪽

in Issaerae v OONI spernici moueri Tellurem supponat; ideo sciendum

est opinionem, quae Terrae motum tribuit, esse antiqua ni admodum , nempe cum etiam Pythagorae, Pr thagoraeorumque suisse ostendatur; tameni non omnes ipsam uno modo exposuerint, defenderinta

Α liqui enim voluere Terram in centro Mundi ensistentem reuolui in ortum, circa proprium axem, spatio horarum 2 . & exinde fieri, ut Sol, Geteraque Sidera videantur eodem spatio temporis reuolui in

occasum.

Ita Ecphantus Pythagoreus, & Heraclides Ponticus, ac Plato, iuuenis dum esset, & nonnulla prae terea alij. Notandum est autem istos non idcirco ademisse omnem Sideri bus monim , ted ademisse solum diurnum, tanquam affictum ex motu Terrae ; &reliquisnse quibusque proprios, Veluti Lunae menstruum, Soli annuum, Marti biennem, dcc. Videlicet alia ratione explicare non poterant Conjuuctiones, Oppositiones, Adspectus alios Plantiarum . . Ex quo fit, ut mirari licear censius se ceram,apud Ciceronem, Caelum, Solem, Lunam, Stellas, supera denique omnia stare, neque praeter Terram aliquid

moueri. .

Alij voluerunt imprimis duo quaedam constarrimmota: nimirum hetinc Sphaeram Fixarum,quam ut moenia Mundi habuerunt; heinc Solem , quem incentro degentem appellarunt Iouis custodiam,& vniueisi ii seu Fo m. Dei c inter Fixas, vi

208쪽

. in Philolaus, Aristarctari Samius,Plato iam ma--aor, umque Seleucus Mathematicus, de Hicetas, sue Cicetas i utroque enim nomine videtur idem

ἀ irrelli H Iim 5 etiam rorte nomine Nicetae, ut proinde

eius opinio potuerit uisse non usulique ipsi Ciceroni seispecta 3 insuperque alij nonnulli. Iam Nicolaus Copernicus, iii fuit Canonicus Tmrunctas, S ante annos paullo plus centum floruit, imitatus est hosce posteriores; sed ita nihilominus, ut suppleuerit aliqua, quae fuisse a veteribus animaduersa Autliores non tradunt.

Ex quo autem opinio instaurata ab illo fuit neaque enim perinde restitui a Cardiuali Cusano, motus Terrae propugnatore , saeculo ante Vno, potuerat amplexi eam sunt Rheticus, Othmannus, Maestitavi Laudiber us,Scbi aidus Aepserus,Galilaus, plijque pene innumeri. rAtque id quidem ne origanum, Longomonta-

nutari, M aliquos alios ex recentioribus memorem,qui adlisexentes prioribus, detinentesque Terram in centro, tribuere ipsi motum diurnum , & tam reliquere .Planeris motu proprios explicatius, quam Vcteres tum concessere Firmamento , seu sphaerae Fixarum motum. illum Ientum, hoc est. xeuolutionem VIIam,

intra annorum viginti quinque millia,de qua sup aiore libro dictum est- sal -

209쪽

r18 INsTI TvτIouis AHeic adnotandum,nomine Terrae,Telluricve istelligi globum hunc compactum ex terra speciatim vocata, de aqua ipsi interfusa, di corporibus exinde prognatis. Huiusmodi autem corpora habenda sunt, Animalia, Plante, Lapides, Mineralia, Meteora, Ignis ipse prout ex pingui, quae terrena est, materia creatur) Aer etiam, seu Atmosphaera quatenus aliud

nihil est, quam textura quaedam vaporum, corpusculorumve ex terra, & aqua, mistisque rebus exhalatorum in ipsaque non altum admodum euecta, ac sola diorem interim terrae, & aquae orbem, eo pene modo, quo lanugo malum Cotoneum, circumvlaiens.

CAPUT II.

cis proinde situ, atque ordine Terram, Siderque

INTELLIGENDv M porro est ex subiecto hese

schemate, quaenam sit Terrae, ac Siderum, partim iuxta antiquos illos, partim iuxta Copernicum, recentioresque dispositio. Videlicet Regio Fixarum habetur pro Mundi extremo, ipsoque penitus immoto , & quantum quidem ad sensum patet,orbiculari, seu spnaerico , tametsi illius figura designari certo a nobis non potest, qui neque luperficiem illius extimam videmus,de prehendimusve inquid, ubi, quomodo desinat: ne que intimam etiam ulla ratione discernimus, qui quicquid est sursum, a regione usque superioris aeris,

210쪽

asi in eadem distantia, superficie-ve constitutum habemus; cum D possinzFixae propriis remotiusque dispositae esse , & quae inter ipsas apparet inaeq'alitas tam esse valeat propter minorem , maiorem ue distantiam, quam propter maiorem,minoremque cor

Sol vero habetur pro centro adipectabun huiu