Institutio astronomica iuxta hypotheseis tam veterum, quam Copernici, et Tychonis. Dictata à Petro Gassendo regio matheseos professore. Eiusdem oratio inauguralis iteratò edita

211쪽

concamerationis , seu potius illius centrum occupat; ipse pariter exsistens immotus. Quanquam litacet immotus sit, quatenus e loco suo non excedit; guttur tamen in ipso loco, seu circa suum axem re- .uolui intra dies viginti septem , ex ipso motu Macu larum, quae in illo sint obseruatae , postquam Telescopium adinventum est. Hisce autem duobus quasi terminis immobilibus constitutis , disponuntur in interstitio ipsi Planetae mobiles , ut pote, qui varios motus circa Solem, &sub regione Fixarum , Obeant. Ac primo quidem proxime Solem collocatur Mercurius, ut qui circuitum circa ipsum omnium bre-isissimum describat, eundemque citissime absoluat, nempe intra in seis quam-proxime treis. . Seeundo loco statuitur Vmus, quae ut ambitu superat Mercurium, sic velocitate superat sequenteis, videlicet circuitum intra menseis septem cum seminde absoluens. Tertio ipsa Tellus, quae visuo circuitu complectu

tur Venerem, ita ipsum tardius absoluit, ut puta si tum intra me eis duodecim , siue annum unum. Quarto Mars,qui & Telluri circumducitur, & non Harc L

Adjicit

212쪽

ri diicit Coperiucus Terram inter Venerem, Mariatemque locatam tanta intermeare ab utroque distan cia, o in ipso eorum interstitio circumductam sibi habeat tanquam asseriam Lunam, quae viai cum i ta ita transveliatur circa Solem motu annuo; vi m

interim tamen motus peculiareis circa ipsum obeant, intima die uno , cum dodrante , succedens diebus tribus cum semisse, tertia diebus septem cum sextan-tet, extima diebus sexdecim cum besse. . Adjiceremus. Saturno quoque' circumferri duos asseclas, ii qui duo orbietili ad latera eius inferdum apparent, eadem forma constanter forent, & non L: . i. --λ nxvra ςxporrectisque quas, br,e chus, relictoque medio interuallo, quasit ansidae S turno haererent; interdum quasi unum , idem otia Zm ipto corpus euaderent, prouectis contracti ueneinc inde versus extremas cuspides interuallulis , aetanta Inlii er varietate Saturni corpus transforma-rent, ut expectandum omnino sit, quousque tota Serata sed terim tamen motu menstruo ipsi Terrae circumis

213쪽

Adjiciendum quit etiam erit, circumferri duos Veneri, si verum sit, quod scribitur,obseruatos duos ante paucos mei eis a Fontana Neapolitano, qui exuemio illo suo teles copio perhibetur etiam in Marte detexisse quasi globulum ad centrum , de proxime oram circulum quasi nigricantem , uti vi in Ioue duas , treisue transversas nigricanteis fasciolas, cuiusmodi nihil nos adhuc potuimus teles copio nostro, Galileano licet, ipsiaque praeclaro deprehendere. iV tcumque sit , constare potest, esse Planetas quosdam primarios, ac Veluti Principes, ut puta Mercurium, Venerem, Tellurem, Martem, Iouem, & Saturnum, quosdam secundarios,ac veluti pedissequos, Lunas nimirum , tam Terrenam, quam Iovialeis, quam caeteras, quae reliquis globis possunt circum-auci. Postremo, censuit Copernicus spatium a Saturno ad usque Fixas interceptum, esse ingens, ac pe- immensum. Quippe & dillantiam Fixarum a

Terra tantam fecit, ut non modo ipse Torae globus ad regionem Fixarum collatus puncti instarsit,quod, nemine non admittitur; sed puncti etiam instar sit, .

quem ipse alioquin Magnum orbem dicit: ipsum

scilicet quasi caelum Terrae,siue in quo Terra circubrum circa Solem peragit, cuiusque adeo semidiameter est ipse inter Terram, Solemque distantia.

214쪽

A s T no N o M I CAE Lib. III. CAPUT III. Cuiusmodi triplicem motum Telluri attribuerit. . SVrro si το Telluris loco, triplex motus est,

quem illi Copernicus tribuit , Diurnus, Annuus, Inclinationis. Diurnus est ipsa Telluris reuolutio circa proprium axem; idque tendendo Versus ortum, & peragendo circuitum intra horas et . Adeo ut eadem Terrae pars v. c. haec, in qua nos versamur in nunc in Solem conuersa die fruatur , nunc auersa patiatur noctem: ac ipsae interim caeli partes, quae ex ordine quasi occurrunt, retegunturqne, oriri appareant , quae ex oppo sito, retro abeunt, Occultanturquo, occider .

Annuus est ipsa eiusdem Telluris progressio per Zodiacum, hoc est sub Signis Zodiaci ; dum iniec

Venerem, Martemq, incedens, & in orientem cetiani contendens, circumducitur ipsi Soli, ac circuitum peragit, ut iam dictum est, inita annum. Nempe dum eius superficies diurno motu circa centrum , axemis propriam conuolii itur , ipsiam interim eiu et centru in prouehitur, sensim juxta succestionem Si gnorum, eo modo,quo, voluto lupi AE planum globo a ipsius centrum secundum longitudinem plani pro mouetur donec interim supersis ira, circa centrum, axemve globi reuoluitur . . . Fieri autem vult ex hoc motu, Vt, quia Terra exsistente inter Solem, Mum Signum , Sol tum tegit oppositum, ac dicitur in illo esse; idcirco Terrai

215쪽

is. et NsTrvv Oo constituta, v. c. in Libra, Sol esse appareat in Atiete; Δ: transeunte Sole ex Tilaranti Scorpionem, appareat. Sol transire ex Ariete in Taurum , . ac ita deinceps. Adeo proinde,ut Terra sit,quae Zodiacum reipsa percurrat, describatque Eclipticani , Sol vero ipse se, inipercurrat, describatque apparenter. . Motus demum Inclinationis, Declinationisve est ipsa de sterio axis, Telluris a parallelismo cum laxe Eclipticae, 6c continentiai in perpetuo sui secum iu quo is situ,parallelismo, ob quem aliunde δ: semia per maneat axi Mundano parallelus, & xquatorem Te rrae contineat ipsi aequatori Mundi parallelum:

sicque dici hic valeat non tam reuera nouus motuisquam quaedam quasi motuum superiorum modificatio. Potest autem eodem proportione modo intellia gi fieri,quo, tam puerorum torbo supra planum conuoluitur , circellosque varios cuspide describit, ipse illius axis, tum continet se sibi parallelum, seu in sitatu semper perpendicularitum continet quoque basii turbinis ipsi horizonti semper parallelam.

Nimirtim,si in Magno orbe, de quo est paullo ante dieturo, concipias tum Eclipticam, tum intersecantem ipsim AEquatorem, cuius planum intellia gatur esse in Fixas usque productili , ac simul Axis per Solem transiens intelligatur in eandem regionem, quousque iii polos desinat, traductus : finge deinceps Terram esse in principio Arietis , & ipsius aequatorem cum Mundi aequatore, illiusve plano

coincidere , erit tutic sane axis Terrae axi Mundano.

parallesus. Concipiendum aurem praeterea solum est,

216쪽

dum Terra exinde versus Taurum, porroque progreditur, illius axem non divaricari , sed contineri semper sibi ipsi, & axi Mundano parallelum i ex eoq; fieri, ut eius aequator Mundi aequatori Parallelus ma- Rem non male capies, si accepta prae manibus vulgari Sphaerais ipsam beas pro Magno orbe, globu/lumque adedistimum pro Sole; axem pro portione axis Mundi, & AEquatorem , pro circulo in plano AEquatoris Mundi consistente: Ac tum ad manum quoque assiimas globulum quempiam suo axe trajectum, quem pro Terra ducas, & iesum ita applices Sphaerae ad initium Arietis, ut in ipso plano aequatoris sit, & axiculum sutim ipsi axi Sphaerae parallelum habeat: Deinceps autem globulum sic sensim, & ex

ordine traducas per Eclipticam , ut de axis axi, aequator aequatori parallelus indefessὸ teneatur.' Quin- etiam, quantum licet in plano rem vicum

que repraesentare, esto in schemate sequente A B C Dsphaera fixarum , AC ax is Mundi ; E F G H Magnus orbis; ac in ipsius superlicie FH AEquator, eiusque axis transiens per Solem sin cetro subesse intellectum)E Esto Ecliptica I Κ, ει Terra per usam incedens multiplex ille orbiculus suo ubique axe, subque . - uatore notatus. Cernere licet, si Terra quidem in AEquatore Magni orbis fuerit,habere ipsam suum T-quatorem cum .fquatore Mundi coincidentem , &suum axem non coincidentem quidem cum axe Mundi, sed parallelum tamen im nimirum concipiendum est axem A C, vel eius portionem E G , per

217쪽

centrum Magni Orbis transire, miculum vero LM esse in eiusdem orbis superficie. )- Sin Terra extra AEquatorem Magni orbis fuerit , tueri ipsam semper suum aequatorem ipsi AEquatori Mundi parallelum, ἡ&axem axi si militer, neque pati unquam, ut diue tatur, versus axem Eclipticae, qui heic esse intelligi tur N O .. Notandum vero obiter, cum dici hela audis AE quatorem Mundi, Axem Mundi, polos Mundi id fieri, rctenta denominatione ex vulgari Hypothesi, quate-

218쪽

tius Terra reuoluta in ortum, totus Mundus apparet reuolui in occasum secundum hunc isqvatorem, i

ca hunc Axem, super his Polis ; qui reipsi nihil diliud sint, quam' AEquator, Axis & Poli ipsiusmet Terrae

diurno motu circumvolutae. Quam ob rem porro Tertius hic motus excogitatus, inuectiusque a Copernico fuerit, aliquanto post com-Hodius dicetur.

CAPUT IV.

'Quam ob rem de motu, quieteve Telluris, aut Siderum, Mendum Ansei non duxerit. OV o Ni A M vero isti-ne motus Telluri com petant, an-non, in controuersiam vertitur, &res videtur debere sensu, aut ratione dijudica, i, ideo statuit Copernicus dirimi hanc litem ex eo , quod sensui apparet, non posse. Siquidem, ipso etiam Aristotele attestante, ad hoc, vi res visa moueri appareat, nihil prorsus refert, ipsane, an oculuS Videns moueaturi Vtrovis enim modo, motus imputatur rei visae, ab oculor, ac ipsae quoque Philosophus, ad rem monstrandam, utitur exemplo nauigantium , quibus a portu soluentibus apparet ἔerra recedere, Pi ouehimur portu; terraeque, urb- que recedunt. Quocirca, ait Copernicus , ad hoc, ut Astra tendere in occasum appareant, nihil interest, ipsa ne eo reipsa tendant, an spectatoris oculus, una cum Territendat in ortum: cum utrovis modo ea sint an ari-

219쪽

,ιs IH s T I T V T IO N i tura tendere in occasum. Et, ut sol appareat ex Cai ero in Leonem discedere, nihil refert, an reuera di cedat, an spectator sit, qui una cum Terra discedat ex Capricorno in Aquarium I cum Sol utrovis modo appariturus si ex Cancro in Leonem trans e. iVidetur proinde res sic concipienda, ut si quis

M editerraneus,marisque inexpertus transferatur do fmiens , nesciensque in navim. Nam, ut iste experge factus iuraturus sit accedere littus, aut recedere, navim vero stire immotam P quatenus omneis nauis parteis eodem semper situ inter se manere conspiciet,& nautas per ipsam, Ut per domum terrae haerentem, quiescere, discurrere, scandere malum, &c. ac ipsi imlittus interim euadere aut accedenti propius, aut recedenti distantius Sic nos in ipsa Terra nati, educa-

ti, assuefacti uod est adhuc amplius, quam esse translatosὶ facile iuraturi sumus Sidera esse, quae nobis oriantur, aut occidant, Terram vero immotam

esse ; quὁd omneis ipsi is circum positas nobis parteis eodem semper situ inter se observemus, di in ipsa, Vt in domicilio fixo quiescamus , variesiue moueamur, ac aliunde Sidera extra ipsam posci in situm interim altiorem, depressioremque nobis evadant. Discrimen solummodo est , quod ille.exire e naui,& in portu se sistere,unde hallucinationem deprehendere, colligereque liceat, possit; nobis vero exire e Terra infixum locum non liceat, unde moueri Terram experiamus, fallaciamque nostri visus emende-

220쪽

ΑsTRONOMICAE Lib. III per eodem modo affectus, atque idcirco incapax, quo dijudicari controuersia ponit, Terrane mouea tur, an noti, ideo sola superest Ratio , quae facem quasi praeserat, & Vtra pars problematis sit potissimum probabilis , doceat. 1 opinantur porro & Copernicus , qui ab eius partibus stant, suffragio rationis se esse potiores. Id autem cognoscendum est,tum ex iis rationibus, quibus sententiam suam propugnant i tum ex iis excep. tionibus, quas rationibu impugnantium oppo

nunt.

cua visae magis congruae rationes ad adstruendam motum Telluris Diurnum.

NA M quod ad Diurnum quidemmotu m spe

ctat, Tollitur P Ri Mo, inquiunt, vastissima illa Primi mobilis sphaera Firmamento super-exstru cta, & ad hoc solum excogitata, ut inferiora omnia abripi ab ipsa diurno motu intelligantur. Nilnirum Terra simplici corpusculi sui versus ortum reuolutione, primi mobilis vice fu itur, ac tantum praestans, quantum ea Sphaera, caelos interim, sideraque omnia eo labore subleuat, ut incessantem illam ab reptionem haud-quaquam patiantur. Atque id quidem pro genio Naturae, quae nunquam praestat per ambages, quod potest per compei