장음표시 사용
141쪽
ε erit utiq; prima anima generatiuuin quale ipsum.
a s autem id quo alitur, duplex sauim heiae .
nerationem , tanquam ad praecipuumiae principalem diriguntur finem, am
getur enim vivens , ut debitam, ac per fectam nanciscatur quantitatem, qua similis generationem enicere queat,nu tritur vero , ut individuum seruet, simileque proinde generare , ac propriam speciem conseruare possici iure optimo anima vegetativa ob praecipuam operationem, quae finis aliarum est, atque ad speciem conseruandam ex ne essitate requitaturi, generativa appellanda erit. Quare, & per hanc quoq; operationem primam, si naturae ordinem spectemus, desinire animam consentaneum erit,
eamq; similis in specie generativi principium dicere . Atque polacta haec,
coplata animae vegetati uar definitio est, quas generationem ut praecipuam, ac finalem operationem clare exprimit,&nutritionem, atque auctionem, quate uus ad elaerationem ut ad proprium diriguntur finem , tacite comprehendit.: i Aduertendum, autem est, ut postremam tractationi de anima vegetativa manum .imponamus, id quo ab anima nutritio sit, idem autem de alijs anima operationibus intelligo duplex esse, calorem alimentum . quae Manui, ac temon quibus gubernatur, nauis, assimilantur. Sicut enim utat utitur manu, ac temone ad regeudamnauim
142쪽
to utitur ad proprium alendum corpuae. Atque horum hoc quidem mouet, ac
mouetur, ut caseu, qui cum instrunt in tum animae sit, ab ea mouetur cor
pus quod alit, mouet; ' aliud vero mouetur solum ut alimentum, quod perince ac materiai; ex qua alitur corpus, ab ipsa alteratur, ac transmutatur anima. Etsi enina alii entum fit id, quo ab anisma nutritur vivens', hoc tamen sine calore, ut medio instrumento, anima prae-ctata nequi . scipsum namque alimentum concoqui necesse est, ut in corporis animati substantiam verti possit si Et concoctio propria caloris operatio est, quare animam sine calore corpus alere impossibile est, im neq; proin de corpus animatum esse praeditum ca lore oportet D Atque haec de alimento quidem imperfecte ac leuiter , quantuad vegetatius animae naturam decIaranudam susticiens erat,diximus. 9 Exactius
autena . posterius de ipso in libris de
animalium ortu agemu&. Pii I. u clam Pgcrati uarianimae naturam eX
plicauinius. Nunc de parte animae sensitiva agendum est . Sed quoniam dc anima sensitiva in ordine dumtaxat ad operationem considerandum est nobis, sensatio autem , quae propria eius Operatio l
yidetur , inedia actione fit, quan kn l
Hoen uidelia quod movetiti quod n. uetur. Illud autem quod mouetur solum i
omne autem es intueoo coqui posse necessarium em Operatur autem cococti nem calidum. Unde omne animatum habet calorem.
8 Tigura igitur alimentu Fsit, dictum est, exactius autem manifest3du posterius de ipso inproprijs sermonibus.. Simplietum.
143쪽
Determinatis autem his dicamu communiter de om- sensus autem in eo, quod est moueri aliquid, pariaecidit, sicut die um est. Viderarenim liuedam ab e αλ.esse .
Aiunt autem quidam pumile asiavi pati, l
sus ob obiecto sensibili patitu nicqui
d eamus modum, quo sensibile tibi ctum in sensum agit, probare necessc est sensum potentiam esse, quae ab leas veluti agente patitur,4 in actum provipriae sensationis ducitur. - Tractatu igitur de an.ima vegetati ua peracto de sensu in V niuersum, uppol liciti nunc sumus, docere aggredia, mur Notandum ergo est,omnem sensationem, ut prius dictum est, in al,qua sensus motione, ac passione consistere 3 Quaedam enim alteratio sensus, ni ncorruptiua, sed perscctiva sensatio vi, detur, quatenus mutatio est sensiti uani excitans ac determinans potentiam ad
iudicium de sensibili obiecto promendum. Manifestum sane hoc est, nam sensatio perpetua, ac perennis operatio noest, sed aliquandoquidem fit, aliquan do vero non Quare sensus modo a r. modo potestate est. Qitoniam vero id , quod aeque in potentia ad opposita est, seipsum perficere, atque in actum durcere nequit, aliquod esse externu agens oportet, a quo deterio inetur ad alterum , in proxima ad operandum, tentia constituatur At hoc heri haud
quaqua potest nisi aliqua externi agentis aetio, atque sensus intercedat passio,
motio ergo aliqui, seu passo sensatio est . I illoc aimi Ocricxx tu quidam avita, simili
144쪽
emn pati simile dicentes sint quomodo hoc esse, aut non esse possit, in tractatu communi de ipso agere, ac pati
determinatum est. - Dubitati, autem est, propter quid sensus si eos cum sentatijς confunda mur, seipsos non sentiant, hoc est, qua ob causam sensibilibus praediti elementis, ut igne, terra, alijsq; sintilibus, ex temis etiam remota, obtristis haudqua quam sentiant; I siue secundum prooprias substantia melementa sensibilia dicantur, siue secundum accidenti . Si enim quaeras propter quid sensibilibus absentibus obieestis minime se satisfiat; id facile euenire dicam,quia sensus prγsentia dumtaxat oblina percipiunt
Quod si sensus qualitatibus sentibilibus crinstenti; riuuat assignari potest ratio, Ob quam sentire nequeant . 6 Sed manifesta ex dictis hinus dubitationis solutio est. Nam sensitiuum, seu eonflatum M sensorio, deificultate sentiendi per sensibilest, quibus affectinii est qualit tes, non actu constituitur potens iudi-iciti de sensibili obiecto pronunciare, ac fundere, sed ii Iapotentia est, eamqi dispositionem ac mutationeni pati, lae, qua ultimo compIetur, ac disponi tur ad actum sensationis eliciendum. ιQuare' cum nihil a seipso pati, ac sese O Forema,' MPmsit 'luc respiis 1G2 uua clat
Hoeaarem quomodo pocsbile siti avi impossibilo disectum est in iversalibur sermonibus de ipso agere ac
Habet autem dubitatione propter quid sensuum ipso rum non fit sensus. xanda apud Simρώσι- . Eictore sane iis , quae istu. --,Fu faciunt tensum, ni ex metite igne, dolem, e
ramissim S. G-M. Manifestum Igilii est, gsensitiuum non est actu, sed
145쪽
ciat in actu ducere possit,ina essestsi a senius se sibilib remotis obiectis,quturum dumtaxat actione in proxima adsentiendum potentia.constituuntur, neu seipsos sentire, nec ulli simpliciter posse habere sensatione Conlprobatue exemplo combustibilis. Nam combustibile dicitur, quod habet potentiam passivam, ut comburatur si At combusti bile externo remoto combustivo per se comburi ullo pacto nequitur nisi seipsum comburere, atq; igne actu existente opus non esse ad combustionem efficiendam dicamus , quod tamen absurdum,4 impossibile esse clarum est. E dem ergo ratione sensus per se sumptus sentire nequit, sed aliquod esse Oxterunum agens oportud, quo exciteturi odeterminreur ad actum sensationis etia
Q usniam igitur sensus potriatia' dam passiua est, cum patiendo in actunae sensationis prodeat, ut agens ipsum in uestigemus a quo depotamiaaikaetani
, Notandum, Ascundiue est inimes set xlans. . duplicite dicili Quandoque
sint audiens, ac videns, atraeire ac, dere potentia diei mr vescum somninoppressum, ut d tenebris laectri . t
146쪽
Evilem modenseti sitiua fac utra μὲpliciter dici constreuit potentia quiadem chin actu nota sentit, sed sentire Potest actu vero, elim actu sentie itiemis dupliciter sensatio uoq; ipsa dicitur,in potentia cum non est, sed esse potest, actu chm iam existi . titArinos affirmare contraria dices,
ρlim sensum passivum quid esse, reque
ia actu existere statutum situ Id tamen scias oportet nos agere, moueri, ac pati perinde ac sint ea Musurpasse . Etenim quemad nnodum id, quod vim ericiendi haber, quando inachum exit, agere,in operari drcitur,ita id,quod naturaist aptum moueri,ac Pati, atque perfectionen acciper ad quam in potentia est, cum actu moveritur, ac propriam suscipit perfectionem, agere, Moperari censetur; lataesumpta actione, quatenus competere cuilibet videtur, quod in actum, ac propriam operationem exit,dummodo tamen id, quod operaridicitur, ad perlaetionem suscipiendam, quam externum efficit ag s,active aliqua ex parte concurrat. Decim allata in Playstiis desinatione motus declarari possunt. Etenimis tum imperfectum quendam esse actum mobilis existentis in potentia diximunex quo ei, quod patitur aetio tribui vi
t dupliciter utiqus dicetur Ec senses hi quidem, potentia, ille vero in a&u 4 Similiter autem Se ipsu- sentire,8 quod potentia exi Urim im igitur tanqua se idem pari binoueri. dc age
mouena tenim motu est actu Qda. impersectus tamen, que- adiitodu in alijs dictum est. 1oninia, utemIa -- .
147쪽
smili patiatur, est autem v is dissimili, sicut diximus. Patitrer nim quod dissimi ιe est, 'lum aut simile est.
Diuidendum Mnem es raede potendia, actu: nunc .n. si molieiter dicitius e ipsis. Est enm sic sciens aliquid, sicut si dicamus, homin aciei ueni, ouoniam homo scientium est, E liabenti viae
3 Est autem seu Iam diei-mus scientem habentem gramaticam. Vierque aureari horum on demmodo potens est ,
moirentiir, atqsin actum exemt; nona se , sed ab externosa gente mouentur ἡ
ὶuod in actu perfecto existit. Quare eω
sensitiva facultas sentiendo patiatur, atque ab exteriori agente in actum dii catur , iure tamen agere, atque Op rari dicitur, cum active ad sensationis formam, ac sinen concurrat. 4 Ex his
patet id , de quo prius dubitatum et utrum patiens a simili, an a dissiliri illi tiatur. Nam patitur a simili, desilai simili, 'du enim patitur dissimile agen ii est postqua vero passum est, ei deni
Notandum tertid est, potentiam ωactum confuse adhuc, & indistinete accepta distingueda esse . Nam isto tentia sciens dicitur qui homo cum sit scientiae capax est , ad eam recipiendam suapte natura ordinatur. Atq; hue ad actum primum potentia est, quae Icientiam veluti formam in animo susce'. tam respicit. 3 Praeterea is quoque scio ens potentia dicitur, qui iam scientiams& granima tuam habet, atque in actum scietiae pro libito exire potest. Qusquidem potentia ad actum secundum , seu ad Erma operationem est ' Vterque igitur horum potentiam habet, .m. tentia dicitur sciens. At non eodem modo , ille enim in potentia est perinde ac materia ad scumam, hi*autem ves
148쪽
tuti sorma ad cpehat em,quandoquiisdem scientiam habet, It pro libito spe cuIari potest , nisi aliquid otrinsecus prohibeat. Ex his duplicem quoqi actu esse apparet. Nam alius primus dicitur actus quena habere tum quispiam dicitur, clim scientiam in grammaticam habet et alius ver , actus secundus ap-pestatur , quo sciens actu speculatur,
veluti rammaticus, dum actu consi derati it Tamin, vere , ae perfecte
Qupniam Hverd potentia scientes sut qui scientiam recipere, in qui speculari iam possunt, non eadem prorsus ratione de potentia in actum ducuntur. Nam qui scientia tantummodo capra
est a magistro per disciplinam altera
tus, ac saepe de contrario mutatus habi, tu, quo falsam rerum cognitionem ha hcbar, in actum ducitur 3 Qui vero scietas est, irammaticam habet , ac
speculari potest, minim autem speiaculatur , in actum speculationis alici ducitur modi quem inferius deci
- Notandum 3 quarto est ipsum pati non esse ouid simplex, sed multiplex.
Nam aliud corruptio quaedam est acuansmutatio de positiuo contrario inpositiuum contrarium ab opposito pro cedens agente, vecum expulso a subici.
prohibeat eorum, quae ' uinsecusa
actu exisses. proprie stic hanc litteram A. Ambo igitne primi non dum potentia scientes ruate. sed ille quidem perdisci .plinam alteratas,3 saepe ea contrario mutatus habitu hue alitem ex eo q- ha, bet scientiam,aut gramma cam, non agit autem, ad agendum alio modo i
Non est autem simplex, in. que ipsum para. Sed aliud eidem eo diuo quaedam a contrario. Disilia m. Orale
149쪽
4 8 simili se , ut potentia se habet ad actum. Speetilans enim fit habens
. et dicere sapientem, cum sapit, aiterari. sicut nee aedificatorem, aedificat.
m n diminam, sed alteram habγΜHet ominatio.e ista est.
vero pura Iinratio quaeda est persed na subiecti, iniqua filiab agpnteisiactu procedens, atque nihil a subiecto exi
stente in potentia remouens. Quar
tale fit potestate patiens, quale actu existit agens a simili prouenire dicitur, ut
cqm in aereta nebroso lumes , perseqSone dumtaxata est acquisit , qui in potentia exist aeta corpotet luci. do patitur . Haec allato lam scientis exes
plo declarari possunt. Naris qui sciet Uahabet , specu'ri potest , cum spe .culat b, ad aetum secundum transiti
nihil prorsus amittens persectionem taret molis acquirit nempe speculati ne ad quam prius in potentia erat . Ex quo fit, hunc transitum de potentiaiahctum4 aut ali erationem non esse , peffectioni dumtaxat, actusque addi tione salta aut aliud esse alterationis - 8x his, patet haudquaquam rectedhcslprudentem alterari, cum ex habitu. prudentiae agit 'quemadmodum nec. aedificatorem , cum in actum exit, atq;: Mifieatu 3 Quare agen quo qui prudentiari aut scientiae habitum nactus de potentia in actum intelligendi, pruden . terq; a gendi ducitur es nec docens neo doctrinam in generans dicitur usquam
150쪽
seopterea quὀd multam in addiscentis
animo qualitatem generat . in Atrum 'Is qui scientiain ad quaru erat in γο- aentia nanciscitur, atque ignorans adda
seis; potentia prima in actum primminucitur, etsi ab agente actu mi sterte, ac docente aliqua lar animo qua litatem suscipiat, aut nec etiam patitur, se ut diximus , ob nullius expuinanem qualitatis, aut duos esse erationissmod8roponec, alium quidem prpprie dii tum liquo di*ositiones inducuntur oppositas stibiodi excludentes dispoν sitione 'Mun, vero improprium, quo habitus, ae posui ua aequiritur pertactio , nullius existente perfectionis intel ritu . Qii res virum, cum fals Labanimo opinione pulsa introducitur vera , proprie dicta alternio contingat es Reqspondeo , quoniam, intello lux suapte natura ad habitum scientiae, tanquam ad persectionem dirigitur, ac saepe ea ram nanciscitur scientiam,haudquaquanas praeexistente opinione, per acci deris omnino esse quod clim scientiam latellinus acquirit, falsa sit opinione initus. Narecim ad scientiam mi, steris mutatio nullius per se habitus depiinionem requirat , improprie dicta , ac Perfectiva dumtaxat alteratio 1
cta potentia autem existente addisces, ε accipiens se εtiam ab init mattente, di do, d in sticia diove aut duos