장음표시 사용
151쪽
t dein -atatio ita ene ire. ctam aute tenerarum est. habet iam sicut scientiam, c am sentire. cui au et Jaxup. me a v m est similirer dicitur,
4 Dissere aurem, quia huiusmodi activa operatiotiis ex eo sunt, visibile, Se audibile, similiter autem, aercli qua sensibiliam. Tια ε . Gnsa autem,'nonIam cupularium quidem' secundu
esta quinamagente patiatur sensus, δοῦ
ι, Prima igitur sensitivi mutatio, qua Epotentia remota in actum primumducitur a generante fit, quod ex se ne sensitivam animam, eiusq; sentientem faculratem veluti formam,in actuni primum gignit. Clim autem sensitiuum,& animal generatum est , tum ad actua , lem sensationem in potentia esse vide, tur, po inde atque is, qui scientiam habens actu specular i potest quando qui εdem laetituissentato ei quae actu ut aspeculationi similis est. Quemadmo dum igitur sciens intellectus in actuald speculationem ab agente, seu ab obiecto mouente ducitur, ita & sensiitiuumisen fibili existente obiecto in actualem sensationem ducitur a si quidem obtemctumii sensorium agens ultimo com splet,ae disponit sentientem facultatem, ut iudicium de sensibili obiecto promin
re, ac fundere queat . Verumtamen
est quod sensus ab exteriori obiecto , ut visibili , audibili, de alijs similibus in anctum propriae sensationis ducitur . sciens intellectus ab interiori existente obiecto, nempe a phantasmate , quod inest in animi, speculationis actum nanciscitur . . .
Huius discriminis causa est, quo,
viam stas' si tu operans s sanguinia
152쪽
Alstentia obieeta sensibili materia prae
dita cognoscit intellectus aute scies uniuersales rerum naturas contemplatur. Vnde fit, quia singularia obiecta sensibili materia prsdita haudquaquam in anima recipiuntur, sensitiuae facult tis actu operantis obiectum externumquid necessario esse. Quia vero uniuersali, quodammodo in anima sunt si ea non quidem ut ab intellectu cognoscuntur, sed ut mouere ipsum ad actualem intellectionem queunt, consideremus quatenus sola potentia tophantasmatibus insunt, quae species intelligibiles uniuersales rerum natura repraesentantes producere possunt, motissum scientis intellectus obiectum internum ex necessitate esse. Ex his manifestum est, scientem intellectum, cum vult sem- Per speculari posse, quandoquidem ab internis dumtaxat phantasmatibus dependet, quae pro animae arbitrio eum moriae thesauro deprompta, atq; a phantastica virtute cognita species intelligibiles sunt apta essicere, in quibus uniuersales rerum natura cognoscuntur. At sensus pro libito sentireno potest, quoniam adesse oporte sensibile obitatium , a quo moueatur , ac determincitur ad sentiendum , cum tamen abesse aliquando ac remotum esse contingat.
Hoc idoni liter' intellectui acci
modo sunt anima. a Acerrere . .
sentire autem non est in pose: necessarium est eniti eL se sensibale,rie voti,i,
similiter autem Se hoe seliab et in sciemus sensibiliri, Disitias by Cooste
153쪽
sim luim/ειν naua sed de his quidem exactius
mani sestare nascetur,& rursus occasio I Nune autem tantum sit definitum , quod cuni non simplex sit id,quod potentia di
a sed aliud quidem, ut si dicamus puerum poste milita aliud autem utinatate existentem . habet sensitiuumnae is et I Quoniam autem Innomiis atria est ipsorum disserentia: a deterinina mi autem est de his, quod alia δε quo-
dit, qui obiecta sensibilia, quatenu ori
dinari possunt ad operationem comoescit quoniam sensibilia singularia sunt, extraq; animam existunt , atque proindide semper ad suscipiendam actionem rata esse nequcunt. 7 Sed de his quidem exacte magis pertractare alibi opportu,na sese offeret occasio.
Iam i vero hoc tantum in praesenti determinatum sit, quoniam id, quod potentia dicitur, multiplex est, aliud quidem in potentia remota ad actum primum, ut si dicamus, puerum ad militaris artis acquirendum habitum potentia habere , aliud vero in potentia dumtaxat ad actum secundum, operatione, ut si dicamus, hominem militari artς praeditum exercitui praeesse , ac ipsum regere posses sensitivam quoque facultatem in priori potentia esse, cum ex se mine educi anima ac extrahi potest, iri posteriori autem, cum genita iam existens acitu operari apta est Quoniam aute differentia, qua sen'sus e potetia remota in acitum primum , atque e X proxima potentia in actums cundum, operationem ducitur, pro prijs nominibus caret , determinatum vero est, transitum e potentia remota per veram generationem , atque alterationem fieri eum autem , qui e pro Xima potentia transitum sit, perfectiva
154쪽
ite obiecto pei fidi, ac diuersosmia inde hos transitus esse; 3 necesse ea ipso pati,4 alterari tanquam proprijs nominibus ad utrumq; transitum declarandum uti. Ex his ergo aliquam sensitiuae facultatis descriptionem in ordine ad operationem quam ab externo pa titur obiecto inferre licet, si dicamus
mma eius videtur operatio b externo odie inseriseritimas mi erit . iii re sensim Muid non esse afflinanius, quam potent, id , quod in uobiectum est . , Ex his manu estum quoq; est, sensum cum patitur dissimilem obieeto esse, postquam vero passum est aetione ab externo recepta obiecto ipsi iam similem esse,ac talaq*id , R de ψbi ctum est. Iam sensiti uete anima facultatem ab exteri iobiecto tanquam ab agente pati, atque in actum duci perspicuum st Antequam ergo explicemus modum, quo sim ab extento patitur oblino, atqueni actum ducitur, sinsularum ex
ternorum sensuum cognoscere natura eorumq; operationes, quatenus ab externis proueniunt obiectis, considerare oportet. Hoc enim prbbe constituto h
ficile paspiciemus , quomodo sensus l
neeesse est ipso sit 8 ita terari, tanquam proprii
sensimium autemporeu inest tale, quale iam actu se sibile sicut di in est. Patitur igitur Miseniis
Pasium autem amnia nim 'di est, quale illud. Disitiro b Gorale
155쪽
Tex os. Diecnduin autem resecunduin unumquemq; sensum, R de sensibilibus urimo a Dicitur autem sensibile tripliciter quorum duo quide cicimus per se sentiri, unum autem secundum accidens; duorum alitem aliud quide proprium est uniuscuiusque enixis,Muxautein commu
Dico autem proprium qui- isdem quod no contingit alio sensu sentiri, a Thamictivi simplisias Phi-
sit decipi: . ut visus eoioris, di auditus soni, iustus saporis.
communiter sumptus ab mereo pigobiecto, atque in actum duci queat sperfectamque sensus cognitionem ha
' Dicendum igitur de singulis sensi bus est, ac prius aliqua de sensibilibus obiectis, ut expositum superius ordinE
seruemus praemittenda sunt. Et quo sniam sensibilis nomen ambiguum est; sensibilia distinguere oportet, ut cognoscamus a quonam sensibili obiecto ad cuiusque sensus naturam indagandum procedere debeamus. Sensibile itaq; trifariam dicitur. Sesibilium enim quς-dam per accidens sentiuntur illorsi quidem alia sunt propria uniuscuiuslsensus, alia vero pluribus communia 3 Id autem sensibile proprium dico, quod ab unico dumtaxat percipitur sensu, eiusque adaequatum obiectum est, q&in quo iudicati do sensus decipi ne quit, si requisitam sensibile ad sensoriuhabeat distantiam, qua facillime a senqsu percipi queat, sincerum existae medium re nulla exteriori obstructum impeditum, perfectamq; sensorium
incolume, talens constitutionem sit nacium, qualem habere putantur ania malia, quibus imperfectos natura sensus Iaigi non est 3 Hoc modo nec visus in iudicando colore fallitur, nec au
ditus in audiendo sono, nec gustus in
156쪽
percipiendo sapore si At vero tactus obiectum adaequatum plures videntur
esse contrarietates quae ad Vnum com naune genus haud facile reducuntur:
quas tamen absque deceptione cognoscit sensui et De his igitur unusquisq; sensus iudicat, eaq; veluti propria adaequata respicit obieeta , ac minime sentiens fallitur . Neque enim visus colorem iudicans decipitur, sed in uesti, gans subiectam naturam , neque audi tus sonum percipiens fallitur , sed scire id cupies quod personat, aut unde personet. Necesse etenim os potentia,qus patiendo agit, omnibus necessarijs ad recte operandum positis circa propriai, ad aequatum obiectu recte, perfecteq; operari. 3 Haec igitur sensibis uniuscutu's sensus propria videntur.
Communia' vero sunt has motus , quies, numerus, figura, magiiitudo, quae nullum peculiarem sensumit adae
qua tam respiciunt potentiam, sed a pluribus singillatim sumpta e necessitate cognoscutur. Etenim sensibilis aliquis motu sin tactu, visu percipitur. Atq; haec de sensibilibus per se dicta sint. Sensibilia' autem per acciden sunt, quae proprijs accidunt sensibilibus, atq; ijs dumtaxat adnexa percipiuntur, ut ii album sit Diaris filius Hoc enim per accidens s cntitur=quoniam accidit al- bo,
s actus autem plures habet Sed unusqui' iudicat de
his & non decipitiir, quod color sit, neque quod sonus, sed quid sit coloratum, Ru 3bi, aut quid nam . .
s alia igitur dicuntur pro pria uniuscuiusque.
Communia autem morus, quies, numerus, figura, NI inittido iturusmodi. n. nul ius sui, propria, sed coin is munia otii itibus.
dicitur sensibile essi albu sit Diaris filistri
I. Seeundum accidens enim hoc sentit, quoniam acciditiabo hoc, quod sentit.
157쪽
3 Quapropter nihil patitur, secundum quoi huiusmodi est a sensibili.
4 sensit,ilium autem reui duin se promio sensibilia Hepropria & ea, ad quae nata est substantia valusemusque sensus.
Cuin igitur est visus, hoe Vifibile autem est&color, quod orauone quidem est
bo, ad quod per se terminatur sensatio. Quapropter sensus ab hoc sensibilii quatenus tale est , nihil patitur, quan doquidem propria in sensorium haudquaquam imprimit speciem, sed ex eo sensationem causat, quod proprio sub stat sensibili, quo per se immutari sensus potest. Quoniam ergo relictis senis sibilibus per accidens inter ea , quae per se sensibilia dicuntur, principem locum obtinent, quae propria sunt, ac veluti adinuata obiecta essentialiter unusquisque respicit sensus, horum inuestigare naturam in singulis sensibus pertractandis necesse est quandoquidem his cuiusque sensus perfectam cognition eui
At vero quia praecipue de sensibus in
ordine ad proprias opeiationes agere intendimus, ad perficiendas autem operationes quas ab obiectis patiuntur sen-.sus, medium necessarium est, per quod transmittantur species, quibus in senso ria agunt obieeta, de visu prius, in quo euidentius patet medium agemus , a proprio eius obiecto ex ordium capientes, ut propositum superius ordanem
Proprium igitur obieetum,ad quod visus suapte natura fertur, visibile est. Duplex autem esse visibile contingit, ilicolorem,&aliud quoddam in nomi-
158쪽
natiana, quod significari quidem potest,
si omnia, quae noctu lucent dicamus nullum tamen commune nomen impositum habet. Sed de his posterius manifestu erit. Nec vero quiSputet, quoniam duplex visibile est, duplicem quoque visum esse. A Nam visibile, in adaequatum visus obiectum re vera num tantummodo est, nempe color, quandoquidem omne visibile esse colorem oportet. Atque hoc modo lux quoque ipsa, siue profluat ex corpore lucido, siue in perspicuo terminato ob recepti nem luminis resultet, rationem coloris habet, albedinisque naturam excellenti quodam modo participat. Immo dc primario lux nomen coloris meretur, primumqtadeo visibile dicitur, quoniaipsa per se sola visum terminat, ratio est, ob quam alticolores apti sint mouere visum . Neque enim cerni posset co hori, nisi ab ipsa luce in se recepta perfectionem, potentiamq; proxim m ad via sum perinouendii nancisceretur .. Hic autem color, ' qui suapte natura mouet visum perfectu colorem dico in xistente corpor ibus, quae haud sunt vi sui per uia non is est, quem obtinent in
profundo coipora sedis, qui in reali, physica tei minati corporis superficie incit . quae per se visibilis est, non quidem ratione, ac d cfinitione Moniam hoc
dicere, innominatum aute existit. Manifesti, alite erit ri cedentibus uinxime.
s Hie autem est id, quod in eo, quod secundum sevi bile est . . a TH-R- Phi mas.
159쪽
ex. 67 comma enim color motinus est eius, 'quod est secundum a tum perspicui.
a thoe est ipsiet natura 3 Vnde non est visibilis sine lumine, sed omnis cuiusque color iii lumine visibilis. Ex quo de IumIn prim dicendum quid est. Est igitur xliquid persol-
euum perspicuum aute ai- eo, quod est quidem visibile, non autem seundum se visibile, . πώεmissius. Bemuca visanipliciter dicam,
hoc essentialiter ipsi competat, sed ea eo, quod in se ipla colorem habet, quo
Si igitur colorem, ut reseriar adsum propria eius operatione spectata describere liceat, dicendum est ipsum per icui existentis in adhu motivum es.se, seu speciei senstibilis in perspicuo iis
luminato productivum, 'atque exhac propAetate naturam ipsius, quatenus refertur ad visum constitui. 3 Quare cuperspicuum aetii non sit nisi illuminatu; color autem perspicui existentis in actu motivus est, absq; lumine haudquaqua visibilis erit color, sed omnis cuiusque rei color in lumine dumtaxat viderito terit . . Vnde luminis quidditatem, definitionem, ut operationis ab ipso prodeuntis colore percipianius naturas
At quia perspicuum in luminis desiqnitione sumitur, de perspiciuo prius am
Quoniam ergo dari perspicuum notissimum est, congrue apteq; ipsum in tota substantia lumine perfusum deis scribetur , si id esse dixerimus, quod via sibile quide est, non secundum se, que admodum superficiei ut uniuersediacam, perspicua omnia quatenusi terminata, ac visioni sunt peruia complectar, sed propter externum, ac rear
160쪽
Iem in obiecto existentem colorem, queo species ab ipso pro manantes imbibere, atque ad oculum transmitterea Ptum est . Dum enim realem obiecti co
lorem per ipsum illuminatum perspicuusensibilibus productis speciebus transparentem aspicimus, ipsum quoq; per
spicuum necessario cognoscimus, mediante quo propriam coloratum obiectum in sensorium actionem exercens visimae reprs sentatur potentiar, atque ab eadem percipitur. Sunt autem corpora perspicua aer, aqua ,4 solidorum corporum multa, ut vitrum, christat
Ium, orbes caelestes, talia huiusmodi. IIaec enim omnia, etsi aeque perspicua non sint, sed alia magis , alia minus, eadem tamen ratione perspicuitatem habent, quatenus perspicua per se videri nequeunt , sed propter alienos du- taxat per ipsas species ad sensorium delatos colores si Nec vero aer, Ut aer,
&aqua, ut aqua perspicuitatem nacta sunt, sic enim solus aer, aut aqua permspicua essent . sed omnia tum coelestiatum inferiora corpora, quatenus in communi quadam analogica facultate recipiendi lumen conueniunt, perspicua eL se arbitrandum est. Lumen' igitur, si ordinem , quo efficiendam respicit visionem spe flemus,
actus, mersectio est perspicui existen-
s Huiusmodi autem est aer, aqua & multa solidornm.
Non enim condun qnocta qua,neque secundum quod aer perspicuui est, sed quoniam est natura ea
deni in lais utrisq; os intempetu illo quod rursum est
corporear Lumen autem es actiHIiuius perspicui, secundu quod est perspicuum Disitire bl Corale