장음표시 사용
291쪽
A .. I M A D. LI B. VII. 1 7tellectu esse, quod in sensu prius non fuerit: quod σηὲ α πηρια Gra I ρια non fuerit. Vtinam literis aureis, atque amplis & illustribus pro foribus scholarum omni ii, vel potius firma & stabili intelligentia memoriaque in mentibus magistrorum, duo ista verba essent inscripta& impressa, εαπήρία -ρια' ut quoties ea legeret & meminissent,omnium verorum dogmatum caussam atque originem legerent ac meminissent, quae praecepti origianem veram demonstrent, quae praecepti usum certum
declarent. Sed hic sortassis amore & desiderio tantaeveritatis diutius immotor: reliqua est capite tricesimo secundo per genera diuisio, quam magister particulam quandam facit huius doctrinet:& recte facit est enim latissimus diuisionis usus, no solum cum genera, sed quae 'uis omnino totius partes diuiduntur: & antecedentia consequetiaque, quae medij instrumenta communia hic facta lunt, ex diuisionis loco permulta sunt: ut genera, species, totum,partes. Sed hic idem magister diuisione facit infirmum syllogismum vel asyllogistum, ut secudi Posteriorum capite quinto, quia quod oportet monstrare, petit: in eoque omnes superiores, ignorantiae arguit: quod in ea neque petitionem principij, neque syllogismum infirmum viderint, sed praeceperint per eam, deessentia demonstrationem fieri, rerumque definitiones inquiti. Hic imprimis Plato videlicet arguitur, qui hoc argumenti genere definienda essentia rerum saepe philosophatur. At in utroque videtur ipse reprehensor, potius ignorationis arguedus: nec enim diuisionis omnis est v sus,ut ex specie genus: sed maior etiam, t ex genere species concludatur: imo etiam definiatur, ut posterioris Analyseos secundo docetur. Ita quod in principio est,hoc argumeto non petitur, etiam si absolute demonstrationis genus quaeratur, quo tamen ipse magister in tot demonstrationibus, quas appellat, nusquam est usus. Si vero demonstratio pro quovis sillogismo ex veris verum concludente intelligatur, petitio principij nulla est,cum ex specie conclu litur genus: Veritas
292쪽
enim speciei mihi notior esse potest in aliqua re, quam generis:&demonstratio quia est)a magistro ipso postea dicitur: imo nominatim nullam hic esse principij petitionem, Analyseos posterioris secundo dicitur:Et valdἡ ridiculum est, non sollim falsum huius doctoris argumentum : Omnis demonstrationis ait, medium est minus primo in diuisione: Medium no est minus: Non igitur demonstratio. O vanum doctorem & suae doctrinae imperitum & immemoret Docet enim magister in posterioribus Analyticis, omnem demonstrationem ex caussa propria esse, nec ideo medium esse minus primo. Hic contra Platonem contrarium sibi permittit & concedit : Deinde verδ spectemus infirmu in diuisione syllogismum, quem Plato,& omnes ante hunc magistrum
ignorauerint: Videamus quomodo diuiso si asyllogistos: quod exe plum asyllogistum edatur: Hic enim neque principium petitur,neque syllogismus est infirmus, sed syllogismus constans ε ratus. Problema est primi' exempli de substantia & quadam definitione, nempe, Quid est homo ὶ Medium sumitur ex diuisione generis in suas differentias : & ita syllogismo concluditur .n que petitur principium: Primus est syllogismus.
Omne animal 6ῖ mc rtale aut immortale: Omnis homo animal est . Omnis homo igitur mortalis est aut immartalis.
Hic syllogismus est primae figurae: Nec interest quJd propositio,coniuncta enuntiatio est: neque enim syllogismi simplices dicuntur aut coniuncti ab enuntiatione sinplici aut coniuncta, sed a dispositione, ut in nostra Dialectica diximus. Secundus syllogismus in exemplo
eodem est: Homo mortalis est immortuis:
Non autem immortatur Mortalu igitur.
Hic disiunctus sillogismus constans & firmus est, neque petitur principium, sed xx contrario contrarium probatur. Sinuli via duo rursus syllogismi contexuntur:
293쪽
Omne animal mortale pedes habet aut iis caret: Omnis homo est animul: Omnis igitur somo pides haἱet aut iis caret. Deinde disiuncta concluso essicitur de proxima co-plexione: Omnis homo pedes habet aut iis caret:
at non caret pedibus: Habet igitur.
Quapropter in hoc praecepto Aristoteli cu nihil est: nihil verum est, rubi tot,tamque rati & constantes syllogismi sunt syllogismii nullum esse Sed maius est quod sequitur: Tota Platonis diuiso labesa ct atur & euertitur:& disputatur non solum iudici, & syllogismi, sed a
gumenti prorsus esse experte diuisionem item ad quodvis problema esse inutilem disseritur. At inquam, particulam inuetionis esse quandam paulo ante dictum est: non igitur inutilis prorsus. Sed exemplum videamus: geometricum vero ponitur, demonstratum apud Luciidem ultima propositione decimi: An diameter,sit asin metros:& simili via disseritur: Omnis longitudo sommetros Nolae mmetros: Diameter est longitudo: Diameter igitur sdimmctros vel asemmetras. Syllogismus igitur disiunctus x t antea concludituc nec petitur principium: Omnis diametcr est βmmetros velaommetros:
Zommetros igitur. His argumentis concluditur diuisiong neque omni considerationi cogruere,neque in his utilem : in quibus maxime videatur,nil ad deliniendum, nil ad xllum problema disceptandum valere: sophisma esse denique: in
ea principium peti: Concluditur id inquam,sed vitiose& captiose concluditur: Imo vero postea secundo Priorum, & secundo Posteriorum, haec ipsa diuiso & nomine inductionis, & nominatim per te, & diuisonis nomine valde laudatur & probatur: & quod valeat no s
294쪽
lum ad inuestigandum definitionem & essentiam, ieci ad communem pr0blematum disceptatione plurimum valeat, multa & longa oratione disserituri sed tum dicetur id suo loco melius.Nec interpretum vanitas hic audieda, Platoni placuisse definitionem syllogismo demostrativo monstrari: nec enim,si Organico authori creditur, de syllogismo qui tuam ante natum Aristotelem cogitarat. Adhuc inuentio mediorum & propositionum in duobus locis antecedentium & consequentium posita est ad antecedentia consequetiaque definitio & proprium & accidens reseruntur: Opposita reiecta sunt: dia uisio tota ut inutilis abiecta, hac inuentione omnes syllogismos effici. At ut dixi,antecessionis & consecutionis ratio, dispositionis magis est, quam inuentionis: quod interpretes quidam senserunt: totamque inuentionem hic expositam analysi subiiciunt, quia mediorum nulla tradatur inuentio, sed genestos regulae tantum repetam
libri, de ita es . Primi Analytici partes adhuc duae disceptatae sunt, genesis sillogismi,& inuetio medij. Tertia pars de an lysi , reliqua sequitur, quae nobis adhuc regula fuit ad
duas priores retexendum & examinandum: hic enim verus & naturalis ignis experientiae, usus, inductionis,
id est Aristoteleorum principiorum fuit, quo Logicum aurum probauimus,quodcunque in Porphyrio,caleg rico & symbolico & hoc analytico doctore fuit: Ignem igitur hunc sua flamma inflammemus,ut eluceat oculis& effulgeat: principia de materia artis, dύque forma teneamus. Quid igitur hic primum esse debuit 3 Primum quia partiti Logici operis tertia pars est analysis, transi- . tione significandum fuit de genesi & inuentione dictu esse,de analys iam esse dicendum. Haec transitio, prict
ra& egregia significatione initio ponitur: Quomodo autem reducamus sillogismos in expositas figuras diacendum
295쪽
cendli deinde suerit: id enim disquisitionis reliquu est. . Trasitio igitur hic est,operis Logici parte una superesse,
analysi Sed haec transitio est: ratio transmonis deinde sequitur ex uniuersae Logicae partitione: Nam si compositionem syllogistiorum perspiciamus, & inueniendi habeamus facultatem , tum vero tactos retexamus in expositas figuras, hypothesis initio proposita finem co- sequatur. partitionem infinitae lucis si diligenter examinetur, authorem l .Secundo Animadueisionum libro principia Logicae facultatis, quae in Logico organo de-etant, explicaui: ea tota licet ex hac partitione confirmare. Logicam dico artem esse bene desserendi nec finibus vllis aut terminis hanc definitionem concludo : ad omnes res disseredas & explicadas Logicam pertinere confirmo. Id principiti hac partitione confirmatur,quia tribus partibus tota hypothesis Logica comprehenditur, genesi,inuentione, analy si,ut qui inuenerat,dispos erit,inuentumque ac dispositum opus examinatat & re texuerit, finem Logicae h7potheseos consequatur. At genesis, communis omnium quacunque de re syllogi Dinorum descripta est: At inuentio, communis omnium quacunque de re problematum descripta est: At analysis,communis omnium inuentarum & aispositarum dis. putationu postea descripta est:Quare si vel genesim,vel inuetionem,uel analy sim spectes, tota Logica communis, generalis,uniuersalis est: verique docet& analytico doctori congruenter docet,qui Logicam,definit arte bene disserendi, eamque ad res omnes communiter a commodati quique Logicet finem statuit de omnibus rebus bene disserere,quia id etia hic Logicae hypotheseos finis appellatur. Doceo duas artis esse partes, inuenti nem & dispositionem: Haec partitio, inueniendi facultatem , compositionem seu collocationem, partes artis efficit,& geneseos verbum ut eius doctrina in tribus figuris exposita demostrat totum nunc est ordinis & collocationis: 3c sic opponuntur genesis & analysis,ut seci
di Elanchorum capite secundo anair sis x sinthesis: de
296쪽
Philoponus ait genesim pro dispostione ab Aristotele
surpari. Haec igitur una partitio veram illam Logicae hypotheseos partationem,quam secundo libro expleuia mus,accurate quςrentibus indicare poterat: & quod restituimus, hac partitione comite & indice restituimus. Quamobrem tam fertilis partitionis tamque Decundae partus studiose & scilicite suscipiendus nobis atque ale-dus est. Sed analysis reliqua e st, analyseos definitionem requiramus: ea nulla est. Analysis Logica, est disputationis inuenta: & dispositet examinatio & exploratio:Nec ars noua est ulla , sed ars ipsa iisdem gradibus repetita, quibus in opus educta suerat, ut initio proposuimus. Quis analyseos sinisὶ quis fructus erit ξ Audiamus non solum interpretes organi qui docet analysim, praestantissimam esse Logicae hypotheseos partem, a qua tota hypothesis quatuor librorum, Analyticoru nomine inscribuntur: in sed multo magis organum ipsum hac de re audiamus: rueniet simul ut pilus descripta, quod ita se habeant, confirmentur & illustrentur ijs, quae modὁ
dicentur: Necesse namque est omne verum ipsum sibi squequaque consentaneum esse Quapropter analysis, est inuentionis & dispositionis confirmatio &illustratio:& quod veris sine iam toties omnibus Animaduersionum locis analysim aduocamus, x sum, experientiam& historiam requirimus: Organico authore dc doctore requirimus: Analysis enim, Lydius lapis est,quo Logicuaurum tentemus: Inad verus est & naturalis ignis quo Logicum aurum probemus,confirmemus, illustremus. O me miserum,& eloquentia cuius sum professor val-dὸ nudum & vacuum: Caussam,ut spero, i md vade co-
fido gratissimam Deo,& publicis stud ijs utilissimam, Mex Ari stotelis si tame hic est Aristoteles doctrina, principiis, sententia, tot annos disputo:& tamen hominibus quibusdam tam illustrem, tam utilem caussam non persuadeo : Imo vero graues damnationis poenas a tribus
Iudicibus impositas pertuli: discipulos meos scholis lectos piopterea vidi, quod analysim, inuentionis de
297쪽
dispositionis illustrationem & confirmationem esse dicerem:quδd analysim Logicam ad omnes senteti as,dis.
putationes scriptas,dictas, meditatas referrem:quod analysim, gicae artis animam vitamque dicerem,&in poetis,oratoribus, philosophis animare artis praecepta
analysi comederem. Sed quoniam melioribus & aequioribus iudicijs conseruati & restituti sumus, analysim quoque licet intermortuam, licet in sui studiosis sic aD
nictam,omnibus viribus conseruemus, excitemus, restituamus. Quid sequiturὶ Analysis logica,est no solum examinatio disputationis, sed cofirmatio & illuli ratio:
QRia verum vero consonat, quia videlicet aurum iu
ij:ne suam puritatem approbat, prima debuerat analys esse consileratio. Quid hic actum estὶ t inuentio nulla tradita est,sic inuentionis analysis nulla tradituri tota est geneseos: prima de syllogismi definitione &partibus. secunda de figura,de figurae forma. Primum
igitur positi syllogismi exemplum in propositiones resoluitur,deinde in terminos tres: quamobrem Quia facilius est, ait hic doctor diuidere in maiora. At inqua, trium terminorum cosideratio maior & amplior ia est generalior & antiquior, & prior est natura: Problema enim ad quod duo termini reseruntur, & argumetu id est medius terminus ante cosistant,necesse est,quam ex iis propositiones efficiatur. Ratio haec doctore ad an IV sim terminorsi prius adducere debuit: methodu igitur doctoras, vel ipsius argumento refellimus, praeceptum tamen sequimur: Tres terminos in exemplo proposito requirimus,id est problema & argumentum. Pricipua inuetionis vel propositionis analysis in hoc libro nulla est vi consideretur de partibus, ex quo loco eductae
sint: sitne propositio propria, vera, certa, consentanea: an contra aliena,Obscura, ambigua,falsa, inconsequens'
Praecipua inquam, inuentionis & propositionis analysis hic nulla est,in Elenchis est quaedam. Perge,quid analysis geneseosΤquid hic exponit Z quae praecepta proponat Praecepta certe statuit excellentia, et si quid in toto O gano
298쪽
pendere dc examinare, & constanter vereque concluis iam demonstrare, quod dest, expleanaus: quod supersi, secernamus ut Gramaticus in examinanda syntaxi,quaereticentur exprimit:xnum verbum semel dictum,pluribus es ausulis insouit,toties repetet: antecedentes casus vel consequentes non dictos, intelligendos tamen esse dicet: sic Dialecticus in examinando & retexendo faciet. Hoc theorema Logicae analyseos hic primu est infinitis iam locis tractatum & adhibitum : quan uis enim
de solo syllogismo dictum est,attamen de doctrinae methcdo simile quiddam, sedan dissimili genere tenendu, ne quid dest ne quid redundet in tota doctrina. Definitio, partitio, exempla cum desunt, desectu: cum res inanes & vanae pei miscentur, redundat iam appello: neque
hoc, nequc illud in arte volo esse: In sillogismo secus: fastidit animus id sibi dictum, quod per se conciperet: At in doctrina bene & methodice disposita, Hllogislica quaestio nulla est: propositio qua uis intelligibilis est: vi.
sunt propositiones delinitionum, partitionum essentialium, de quibus primo de Demonstratione: ut earum omitti sine vitio nulla possit. Itaque in toto adhuc Organo desectu in definitionibus, partitionibus, excplis, quae deerant, notauimus: redundantiam in alienatum rerum nugis,in eiusdem rei perissologia, in demonstrationum & geometricarum imitationum mat C technaa, in falsarum & captiosarum argutiarum Ineptia notauimus. Quamobrem desectus & redundantia in syllogisimo laudari possit, in methodo reprehenditur & vituperatur. Ergo partes syllogismi quas usus non requirit,s dubitatio tame inciderit, analysis ita retexet: Desectu nonnullorum facilius est derrehendere, aliorum vero occultius est: & quia necessarium quiddam ex postis accidit, ideo videtur stilogismus esse. Haec adhuc admonitio est de legitimo propositionii numero, propter quem fraus & captio contingit. Sy llogismus definitur initio, concluso ex quibusdam positis necessario conse- cta. qusdam argumentatio necessario concludit, S: ideo
299쪽
h llogismi specie in habet: Fallit tamen aliquando : Λ.
monitio vera est. Omnes vitiosi modi in tribus figuris expositi aliquando expositis necessarium concludunt: Sy llogismi tamen non sunt, quia fallit ea compositio Sedis politio interdum : & eadem vestigia secutus,labi potes . Hoc totum laudo, & ad compendium nostrum de exercitatione aggrego: adeo etiam quod tamen facile est ut in oratione, sic in disputatione partes non semper ad artis ordinem componi, ut illic nominatiuus verbu, hic propositio assumptionem praecedat, postrema complexio sit: usus enim liberior esse vult: attamen ad aestis mandum & iudicandum cum analysis adhibebitur, ut Grammaticus, sic Logicus ad artis ordinem cuctas partes reuocabit. Sed tamen quod saepe iam disputo in non Aristoteleum illum Platonicum organi Logici authote est e, sed Aristotelicae philosophiae imperitum quendam sophistem, locus hic imprimis admonere potest: adhi- . bentur enim hic syllogismi costantes & rati,pro sophis
matum Sc captionum exemplis: Vt si sumptum siti non essentia deleta, non deleri essentiam: ex quibus autem eo stat deletis,& ex ijs constitutam deleti. His enim p stis necessarium quidem est partem esse essentiam: non tamen syllogismo conclusum est ex assumptis , sed propositiones desunt . Rursus si clim homo est, necesse est animal este: & cum animal, essentiam: cum homo sit, necesse est essentiam esse: Sed nondum syllogismo conclusum est: non enim habent propositiones,ut diximus. Haec doctoris exempla sunt pro sophismatis posita, quae tamen veros dc constantes syllogismos habent: E enim primus syllogismus est in primo modo secundae figurae. Panes retexamus, pro definitione nomen sonamus, ut analy ticum theorema postea praecipiet: uc erit
Non essentia deleta non delet essentiam: Pan essentiae deleta delet essentiam: Pars igitur essentiae,non est non essentia, Meque esse tia. Hunc
300쪽
Hune syllogi sinum qui non videt, quia eum putas in Logica viderer ait hic magister propositiones deesse: at non propositiones solum , sed complexio syllogismi,
figuram & formam integram perficiunt. Hic quis dubitare possit, organum Logicum ex varijs variorum, de quibus primo libro dictuin est authorum dogmatis, sed ab homine, artis quam componebat imperito, collecta α compositum este Similis ignorantiae exemplum se- cudum eth: Etenim sumamus ae superioribus exemplas huic authori probatis unum aliquod, & retexamus, errorem homum manifestiorem faciemus: imo primum omnium,& primi modi exemplum eius assumamus : Si
ec de omni ib.& h de omni γ, neceste eli α de omni γ dici. Ergo licet hie una connexa sit propositio tamen pro syl- Iogismo ostensivo ponitur: α talia fere sunt omnia exempla sillogismorum ab hoc doctore proposita,in quiabus tamen 11llogismos agnoscit & crediti quia si exemplum retexamus in tres partes, syllogismi formam reddet legitimam. Sic videlicet exemplum illud erit; omne Il, est α'
omne γ oli β' Omne γ igitur est ex. Eandem igitur hic analysim sequamur, syllogi sinum
ex omnibus necesta ijs reperiemus: Assumptio praecedit: reponamus suo loco:
Omne animal necessiriὸ est essentiri Omnis homo necessa vi est animati Omnis igitur homo necessirib est essentia. Hie syllogismus est primae figurae prima forma con elusus. qui quid aliud demoliret,quam doctorem hune, praecepti illius pulcherrimi, uod colligit, & in organa
componit, ignarum & imperitum esse Qgamobre analyseos praeceptum tam verum & a tam vero Logicae a
tis usu deduciam teneamus:Qi inuis in propolito ad examinandum & retexedum exemplo,syllogismi par tes quaedam necessariae desint quaedam non necessariae supersiti eutra rame caussa sillogisinum damnemus r